Учебник польского языка [Данута Василевская] (doc) читать онлайн


УЧЕБНИК
ПОЛЬСКОГО ЯЗЫКА
STANISŁAW KAROLAK
DANUTA WASILEWSKA
УЧЕБНИК ПОЛЬСКОГО языкл

WIEDZA POWSZECHNA
WARSZAWA — 1977
Ogólna koncepcja metodyczna
MIECZYSŁAW JAWOROWSKI
Recenzenci
А. С. ПОСВЯНСКАЯ канд. филологических наук, старший преподаватель кафедры славянских языков МГУ doc. dr hab. BARBARA BARTNICKA-DĄBKOWSKA mgr JANINA DEMBOWSKA
Okładka K. TARKOWSKA-GRUSZECKA
Ilustrował ZBIGNIEW LENGREN
Copyright by Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna” — Warszawa 1962, Poland
PRINTED IN POLAND
PW „Wiedza Powszechna” — Warszawa 1977. Wydanie XI. Nakład 50 000 + 100 egz. Obj. 29,2 ark. wyd., 37,5 ark. druk. Zakłady Graficzne w Katowicach, ul. Armii Czerwonej 138 Zam, 1545/3/77
Цена 1 руб. 20 коп.
PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO „WIEDZA POWSZECHNA” — WARSZAWA
STANISŁAW KAROLAK DANUTA WASILEWSKA
УЧЕБНИК ПОЛЬСКОГО ЯЗЫКА
Zeszyt 1
ОГЛАВЛЕНИЕ ПРЕДИСЛОВИЕ КАК РАБОТАТЬ С КНИГОЙ ФОНЕТИКА И ОРФОГРАФИЯ
пустая страница бумажного оригинала
ОГЛАВЛЕНИЕ
ПРЕДИСЛОВИЕ XI
КАК РАБОТАТЬ С КНИГОЙ? XIII
ФОНЕТИКА И ОРФОГРАФИЯ XVI
Урок 1. Rozmowa 1
Род имен существительных Глаголы типа czytać
Урок 2. Zwiedzamy miasto . 8
Образование множественного числа существительных
Глаголы типа czytać (продолжение)
Имя прилагательное
Урок 3. Zbliżają się wakacje 15
Винительный падеж ед. ч. существительных
Настоящее время глаголов типа czytać (III спряжение)
Урок 4. Wizyta 22
Творительный падеж имен существительных
Настоящее время глагола być
Урок 5. Chcę napisać list 29
Родительный падеж ед. ч. существительных
Настоящее время глаголов типа móc (I спряжение)
Отсутствие личных местоимений при глаголах
Урок 6. Rozmowa telefoniczna . . . . 37
Предложный падеж существительных м. и ср. родов
Настоящее время глаголов типа mówić (II спряжение)
Конструкция nie та 4- род. падеж
Урок 7. W deszczowy dzień ... 45
Дательный-предложный падежи существительных на -а
Простое будущее время
Kiedy, gdy
Урок 8. Со pokażemy naszym gościom? 59
Дательный падеж и звательная форма существительных и личных местоимений
Склонение имен прилагательных
Образование качественных наречий
Составное будущее время I
Наречия со значением направления и места
Урок 9. Gdzie będą mieszkać Maryjka i Włodek? . 71
Множественное число существительных (продолжение)
Существительные с чередованием 6: о в основе
Глаголы 11-го спряжения с чередованием в основе
Урок 10. Mieszkanie Tadka 81
Существительные с беглым е
Родительный пад. мн. числа существительных
Повелительное наклонение
Урок 11. Na przystanku tramwajowym ....... 94
Предложный пад. ед. ч. существительных м. и ср. родов Родительный-винительный падежи личных местоимений Прошедшее время
Урок 12. Spotkanie . 103
Родительный падеж ед. ч. существительных м. и ср. родов
Формы 3-го лица повелительного наклонения
Прошедшее время (продолжение)
Союз że
Урок 13. Kolacja u Marka 117
Дательный-предложный падежи слов ж. рода .(продолжение) Краткие и полные формы местоимений ja, ty, on Повелительное наклонение (продолжение)
Урок 14. Pierwszy wieczór u Oli 131
Возвратное и личные местоимения
Глаголы с суффиксами -q-, -ną- в инфинитиве
Урок 15. Następnego dnia rano 145
Безличный оборот — настоящее время
Составное будущее время II
Урок 16. Wrażenia z teatru 155
Образование им. пад. мн. ч. личных существительных м. рода Образование лично-мужских форм прилагательных
Урок 17. Zameldowanie 164
Имя числительное
Образование степеней сравнения прилагательных
Урок 18. Zwiedzamy Warszawę 176
Именительный пад. мн. ч. личных существительных мужского рода (продолжение)
Образование страдательных причастий прошедшего времени Страдательный оборот
Урок 19. Jan Knothe, A tu jest Warszawa (fragment) .... 188
Урок 20. Na koncercie .... 193
Винительный падеж мн. числа существительных
Образование степеней сравнения прилагательных (продол­жение)
Страдательные причастия настоящего времени
Урок 21. W poszukiwaniu „Zachęty ” 209
Образование степеней сравнения наречий
Лично-мужские формы страдательных причастий
Урок 22. List do kolegi 221
Родительный падеж мн. числа существительных (продолже­ние)
Образование страдательных причастий (продолжение)
Образование отглагольных существительных
Урок 23. Poczta. Telegraf. Telefon 232
Место прилагательного в сочетании с существительным
Сослагательное наклонение
Урок 24. Odwiedzamy warszawskie księgarnie 248
Дательный падеж ед. ч. м. рода (продолжение)
Творительный падеж мн. ч. (продолжение)
Союзы żeby, aby
Союзы gdyby, jeśliby, jeżeliby
Урок 25. Maria Dąbrowska, Przygody człowieka myślącego (fragment) 258
Урок 26. Czytamy wiersze 265
Описательные формы степеней сравнения прилагательных и наречий
Powinien
Урок 27. Na plaży nad Wisłą . 276
Эквиваленты русских местоимений „некого, нечего”
Выражение долженствования (продолжение)
Урок 28. W restauracji 288
'Прошедшее время глаголов
Урок 29. Podajemy wiadomości 301
Конструкции со страдательным причастием
Безличные обороты (продолжение)
Урок 30. Przygotowanie do podróży 314
Предложный падеж ед. числа
Выражение долженствования (продолжение)
Урок 31. Podróż do Krakowa 324
Действительные причастия настоящего времени и деепри­частия несовершенного вида
Урок 32. W Krakowie . 333
Урок 33. W dwóch słowach o Krakowie 341
Безличные обороты (продолжение)
Урок 34. Włodek zachorował 348
Местоимения nikt, nic с предлогами
Урок 35. Zakupy 355
Сочетаемость числительных с личными существительными м. рода
Неопределенные местоимения
Урок 36. W kawiarni . . . 366
Личные существительные м. рода
Урок 37. Pożegnanie 375
ТЕКСТЫ ДЛЯ ЧТЕНИЯ
Stefania Grodzieńska, Krytyk i minister 381
Jarosław Iwaszkiewicz, Dziewczyna i gołębie (fragmenty) . . 382
Anatol Potemkowski, Oszust 387
Maria Zientarowa, Metoda Pawłowa 389
Wojciech Żukrowski, Córeczka (fragmenty) ..... 393
Maria Zientarowa, List z kolonii 398
Stanisław Dygat, Pan Trąbka sprzeda je gazety 403
Mieczysław Jastrun, Piękna choroba (fragment) . 406
Jan Parandowski, Powrót do życia (fragmenty) .... 409
Adolf Rudnicki, Niekochana (fragmenty) 417
Stefania Grodzieńska, Lizbona 424
Stefania Grodzieńska, Fotografuję się 428
Leon Kruczkowski, Pierwszy dzień wolności (fragment) . . 431
Stanisław Dygat, Nie ma tego złego co by na dobre nie wyszło . 435
Adolf Rudnicki, Bukiet kwiatów dla Puszkinowców . . 440
Jerzy Broszkiewicz, Kształt miłości (fragment) .... 443
Jarosław Iwaszkiewicz, Ikar 447
Bohdan Czeszko, Scena balkonowa 454
ОБРАЗЦЫ СКЛОНЕНИЙ И СПРЯЖЕНИЙ 463
СПИСОК НАИБОЛЕЕ УПОТРЕБИТЕЛЬНЫХ ГЛАГОЛОВ С РАЗНЫМИ ЧЕ­
РЕДОВАНИЯМИ В ОСНОВЕ . 474
ТАБЛИЦА ЧИСЛИТЕЛЬНЫХ 477
КЛЮЧ К УПРАЖНЕНИЯМ 478
ПОЛЬСКО-РУССКИЙ СЛОВАРЬ . . . ■ , . . . . 495
РУССКО-ПОЛЬСКИЙ СЛОВАРЬ (ДЛЯ УПРАЖНЕНИЙ) . . . 562
УКАЗАТЕЛЬ ГРАММАТИЧЕСКИХ ВОПРОСОВ 567
ПРЕДИСЛОВИЕ
Настоящий учебник предназначен для желающих самостоятельно заниматься польским языком. Главный упор сделан на разговорный язык, что и обусловило в основном бытовую тематику предлагаемых текстов. Авторы стремились поставить своих „героев” в различные повседневные ситуации, чтобы таким образом ознакомить учащихся со словами, выражениями и оборотами, которыми обычно пользуются в подобных ситуациях. Задачей настоящей книги является ознакомле­ние изучающих польский язык с основными законами и правилами польской грамматики, с наиболее употребительными в разговорной речи словами и оборотами, с достаточным количеством слов, чтобы учащиеся, проработав материал учебника, могли активно овладеть на­выками разговорной речи.
Следовательно, учебник предназначен для широких кругов лиц, же­лающих практически овладеть польским языком; он может быть также использован туристами, все чаще посещающими нашу страну.
Комментарии и грамматические пояснения подчинены основной за­даче книги — научить правильно говорить по-польски. Такая сугубо практическая установка книги явилась причиной некоторого упроще­ния теоретических объяснений и заставила авторов ограничиться лишь самыми необходимыми сведениями по грамматике, ограничить др ми­нимума употребление специальной грамматической терминологии.
Книга рассчитана на самостоятельные занятия языком и постоянный самоконтроль (что, конечно, не исключает возможности работы с пре­подавателем). В первых 15-ти уроках указывается произношение, дается перевод всех польских текстов основного курса на русский язык, подробно объясняется каждое впервые встречающееся язы­ковое явление. В конце книги даны образцы всех типов склонений и спряжений, прилагается ключ, который даст возможность проверить все задания, алфавитный указатель грамматических вопросов и, на­конец, словари.
В разделе „Тексты для чтения” даются отрывки из произведений современной польской литературы с необходимыми объяснениями и ука­занием значений слов, не помещенных в общем словаре.
К книге прилагается пластинка, на которой записаны примеры слов из раздела „Фонетика и орфография” и некоторые тексты основного курса.
Издательство и авторы считают своим долгом выразить глубокую благодарность сотруднику кафедры славянских языков Московского университета кандидату филологических наук А. С. Посвянской и со­трудникам Издательства иностранных и национальных словарей за ценные замечания, способствовавшие улучшению книги.
Учебник является первой попыткой построить занятия польским языком с установкой на активное овладение разговорной речью. Как первая попытка, он, несомненно, обладает многими недостатками. Авто­ры будут благодарны за все критические замечания, касающиеся как общей концепции книги, так и отдельных деталей. Отзывы о книге просим направлять по адресу:
ПОЛЬША, WARSZAWA, UL. JASNA 26
WYDAWNICTWO „WIEDZA POWSZECHNA'
КАК РАБОТАТЬ С КНИГОЙ?
Сначала советуем ознакомиться с основными сведениями по польской фонетике и орфографии, а также с условными знаками, применяемыми в транскрипции польских текстов. Описание звуков польского языка, отличных от русских, дается в сравнении их с близкими по звучанию русскими звуками, что, конечно, дает о них лишь более или менее близкое представление. Для полного овладения правильным польским произношением необходимо использование прилагаемой пластинки, ра­бота с преподавателем или непосредственное общение с поляками.
Авторы считают применяемый ими метод более плодотворным, чем подробное описание точного произношения польских звуков, которое для лиц, не знакомых с фонетикой, было бы непонятным и лишило бы их возможности даже приблизительно правильно воспроизводить поль­ские тексты.
Работая над систематическим курсом, необходимо постоянно сравни­вать свое произношение с транскрипцией текста (или с записью на пластинке), особенно в первых уроках, где дается она сразу под орфо­графическим польским текстом.
Каждый урок построен следующим образом: сначала дается польский текст и словарь, в котором указываются значения слов, впервые встре­чающихся в данном тексте, потом русский перевод текста, затем новые обороты и идиоматические выражения, даваемые без объяснений. После этого следует комментарий к тексту, в котором объясняются отдельные грамматические факты польского языка. В конце урока излагаются некоторые вопросы грамматики, необходимые для активного овладения языковым материалом, и даются упражнения.
Предлагаемый в книге перевод польского текста на русский язык не дословный, а ситуационный, хотя в основном авторы стремились к воз­можно более точному переводу. Лишь в случаях, где имеются большие расхождения между ситуационным и дословным переводом, в скобках приводится перевод, иногда даже не очень удачный с точки зрения стилистических норм русского литературного языка, но показывающий сущность данной польской конструкции.
Переводя польские тексты на русский язык, не следует пользоваться русскими переводами, помещенными в книге. Для этой цели служит словарик, следующий за текстом, и общий словарь. Русским переводом можно пользоваться лишь для проверки самостоятельно сделанного
перевода польского текста. Его можно использовать также для так называемого „обратного” перевода, с русского языка на польский. Обратный перевод следует делать после усвоения всего языкового материала данного урока. Такое упражнение очень полезно, оно помо­гает быстрее овладеть характерными польскими конструкциями и обо­ротами, употребляемыми в данной ситуации.
Цифры при польском тексте помогают найти соответствующее место в русском переводе и в приводимой транскрипции этого текста. Цифры, набранные жирным шрифтом, указывают на то, что в данном отрезке встречается языковой факт, объясняемый в комментарии. В польском тексте выделены жирным шрифтом те грамматические формы, которые являются основной темой урока.
Помещенный в конце книги польско-русский словарь построен на тех же принципах, которыми характеризуется вся книга: он подчинен задаче оказать максимальную помощь желающим активно овладеть польским языком. В нем приводятся наиболее трудные формы отдель­ных слов, а именно:
а) в группе существительных:
формы родительного и предложного падежей существительных мужского рода на согласный, а также формы именительного падежа множественного числа личных существительных мужского рода; формы дательного-предложного падежей существительных на -а и формы предложного падежа сущ. среднего рода, а также формы именительного падежа множественного числа сущ. женского рода на согласный (типа пос);
б) в группе прилагательных:
лично-мужские формы именительного падежа множественного чи­сла, а также формы наречий, образующихся от основ имен прила­гательных;
в) в группе глаголов:
формы 1-го и 2-го лица единственного числа настоящего времени. В некоторых случаях приводятся также формы 3-го лица мно­жественного числа.
При глаголах несовершенного вида, как правило, даются соответству­ющие глаголы совершенного вида. Исключения составляют те случаи, когда нет полного совпадения обоих глаголов во всех отмеченных в рус­ской части словаря значениях.
При глаголах с отличным от русского управлением даются указания на падеж (предлог и падеж), с которым они сочетаются. Глаголы, при которых нет особых указаний, не отличаются управлением от соот­ветствующих русских глаголов.
В словаре жирным шрифтом выделены элементы слов, изменяющиеся во всех формах, образуемых данным словом, а курсивом — элементы, изменяющиеся лишь в некоторых его формах (т. е. в основном части слов, в которых происходят чередования). Притом звуковые чередо­вания отмечаются лишь там, где им соответствует чередование букв. В других случаях они не отмечены, так как простое сложение букв и даст нужное звучание формы (как, например, в слове czas предл. czasie). Выделяются также чередования букв, которые не отражаются на звуковом облике формы (например, cień род. cienia).
Таким образом, словарь построен так, чтобы, отбросив элементы, вы­деленные в исходной форме жирным шрифтом или жирным шрифтом и курсивом, и прибавив отмеченные так же элементы требуемой фор­мы, механически получить нужный результат. Например, в исходной форме слова adresat нет элементов, выделенных жирным шрифтом. Следовательно, к полному составу букв этого слова прибавляем эле­менты требуемой формы, выделенные жирным шрифтом, например род. пад.
adresat + а = adresata
Буква t этого слова выделена курсивом, значит, в некоторых формах она чередуется с другими буквами. Например, в предложном падеже курсивом выделены буквы сг; следовательно, чтобы получить форму предложного падежа, отбрасываем t, к части adres а прибавляем ci и окончание -е (данное жирным шрифтом) и получаем требуемый ре­зультат:
adresat — t + ci 4- е = adresacie
Все приводимые в словаре формы следует образовывать аналогично этому примеру.
В книге имеется также русско-польский словарь, в котором помещены все слова, необходимые для выполнения заданий. Для справок даются образцы склонений и спряжений, а также список наиболее употреби­тельных глаголов с разными чередованиями в основах.
СОКРАЩЕНИЯ, ПРИНЯТЫЕ В СЛОВАРЕ
ж.
— женский род
пр.
— предложный падеж (у
лм.
— лично-мужская форма

слов на -а дательный-

им. пад. мн. ч.

-предложный падежи)
Л.
— мужской род
род.
— родительный падеж
мн.
— именительный падеж

ед. ч.

множественного числа
род. мн.
— родительный падеж
нар.
— наречие

множественного числа
несов.
— несовершенный вид
сов.
— совершенный вид


ср.
— средний род
ФОНЕТИКА И ОРФОГРАФИЯ
Польский язык пользуется латинским алфавитом, в который были введены некоторые дополнительные знаки для обозначения звуков польского языка, отсутствующих в латинском языке.
В польском алфавите 32 буквы: a, ą, b, с, ć, d, е, ę, f, g, h, i, j, k, 1, 1, m, n, ń, o, ó, p, r, s, ś, t, u, w, y, z, ź, ż. Некоторые звуки обозначаются сочетаниями букв (об этом см. ниже).
Большинство польских звуков совпадает в произношении с соответ­ствующими русскими звуками, но во многих случаях польское произ­ношение отлично от русского.
В тех случаях, когда данные звуки польского и русского языков со­впадают, сразу даются их русские буквенные соответствия. В осталь­ных случаях буквы в приводимых ниже таблицах снабжены цифрами, под которыми описываются обозначаемые ими звуки.
ГЛАСНЫЕ
а — всегда произносится как русское ударное а
е — произносится как русское ударное э в словах „это, поэт” i — и
о — всегда произносится как русское ударное о
.‘I -»
у — ы
- (D
ęj (1)
В польском языке, в отличие от русского, нет редукции безударных гласных. Все польские гласные произносятся одинаково как под уда­рением, так и в безударном положении. Необходимо привыкнуть к чет­кому (нередуцированному) их произношению. Это касается главным образом звуков а, о, е, которые в русском языке в безударном поло­жении подвергаются значительной редукции.
Ударение в поляком языке, как правило, падает на предпослед­ний слог слова. Слова, в которых ударение падает на другой слог, снабжены знаком ударения.
СОГЛАСНЫЕ
Ь —.6
п — н
OZ — (2)
с — ц
ń
— нъ
dż — (3)
chl т
Р
— n
6 — (4)
hj— х
г
— p
fi — (5)
d _ д
rz

— (6)
t -ф
Ż1
|— ж
dź — (7)
g —- г
s
— c
dz — (8)
J — й
sz
— Ш
1 — (9)
к — к
t
— r

1 — л
w
— в

m — м
s
— 3

1. Буквы ą и ę служат для обозначения носовых гласных о и э. Произношению этих звуков надо учиться следующим образом: нужно подготовиться к произношению сочетаний [он], [эн], не давая кончику языка упереться в верхние зубы. Этого лучше всего достигнуть, одно­временно придерживая чем-нибудь (например, специальной лопаткой) кончик языка. В результате неносовые о, э получат носовой резонанс, так как для струи воздуха открыт вход в носовую полость. Этот резо­нанс ни в коем случае не должен получить звучания согласного н, по­этому нельзя допустить, чтобы кончик языка прикасался к верхним зубам. Язык должен быть опущен, лежать за нижними зубами. Для примера сравните положение органов речи при произношении следую­щих звуков.

Приложите все усилия, чтобы научиться произношению носовых звуков. Замена их сочетаниями [он], [эн] абсолютно недопустима.
2 Uczebnik
Вот примеры слов с носовыми гласными *):
chcą
ą
[хцон]
хотят
chcę
ę
[хцэя]
хочу
dążenie
[донжэне]
стремление
gęsty
[гэнсты]
густой
gąszcz
[гонш!чй]
чаща
język
[ензык]
язык
mąż
[леояш]
муж
mężny
{лэнжни]
храбрый
proszą
[прошон]
просят
oręż
[орэнш]
оружие
wąchają [вонхаён]
нюхают
parę
[парэя]
пару
wąski
[вонски]
узкий
proszę
[прошэя]
прошу
wąwóz
[вояврс]
ущелье
rzęsy
[э#сэясы]
ресницы
wodą
[водон]
водой
węch
[вэнх]
обоняние
wstążek
[фото11 жэк]
лент
węższy
[6ЭЯШШЫ]
уже
związek
[звёнзэк]
союз
wodę
[водэн]
воду
Однако, не всегда буквы ą и ę обозначают носовые гласные. Носовые гласные произносятся только перед щелевыми согласными s, z, ś, ź, sz, ż, rz, w, f> ch и на конце слова* 1). В других случаях эти буквы обозна­чают сочетания гласного о или э с носовыми согласными м или н. Произношение [олс], [эле] выступает перед согласными Ъ, р; [он], [эн] — перед согласными d, t, dz, с, cz; [онъ], [энъ] — перед согласными ć (ci), dź (dzi) (см. п. 4, 7).
Примеры:
gołąb rąbie ząb
[гололгп] [ролебе] [золиг]
голубь рубит зуб
gołębie postęp zęby
[голэлебе] [постэмп] [зэлсбы]
голуби прогресс зубы
dokąd
[доконг]
куда
prędko
[прэнтко]
быстро
gorąco
[горонцо]
жарко
nakręca
[накрэнца]
заводит
kąt
[конт]
угол
zajęta
[заента]
занята
mądry
[люндры]
умный
będę
[бэндэя]
буду
piątek
[пёнтэк]
пятница
chętnie
[хэнтне]
охотно
sądzi
[соньджи]
судит
będzie
[бэнъдЗйе]
будет
zginąć
[згиноньч]
погибнуть
pięć
[пеньч]
пять
Перед задненебными согласными д, к буквы ą, ę обозначают соче­тания Гласных о, э с задненебным согласным н. Этот звук произносится как в английском сочетании ng. В нашей транскрипции применяется знак [д].
♦) Здесь и в дальнейшем астериск обозначает, что приводимые ниже примеры слов польского языка записаны на пластинке.
1) Гласный ę на конце слова может произноситься также как [э].
Примеры*):
łąka
[ло/?ка]
луг
błękitny
[блэукитны] голубой
mąka
[.мо^ка]
мука
męka
[мэука]
мука
pająk
[паё#к]
паук
piękny
[пеукны]
прекрасный
rąk
[рорк]
РУК
ręka
[рэука]
рука
okrągły
[окроуглы] круглый
kręgi
[крэ^ги]
круги
pstrągi
[пстро^ги]
форель
potęga
[потэ^га]
мощь
urąga
[уродга]
издевается
tęgi
[тэт/ги]
полный
Только перед согласными ł и I (см. п. 9) буквы ą, ę обозначают чистые гласные о, е.
Примеры:
minął
[линол]
миновал, прошел мимо
zginął
[згинол]
погиб, пропал
minęła
[линэла]
миновала, прошла мимо
zginęła
[згинэла]
погибла, пропала
minęli
[лмнэ1и]
миновали, прошли мимо
zginęli
[згинэ!и]
погибли, пропали
2*). Звук, обозначаемый сочетанием букв oz, в русском языке высту­пает лишь в одном слове лучше. Он состоит из звуков т + ш, произ­носимых не раздельно, а слитно. Поэтому его нельзя ни в коем случае подменять звуком ч, так как польское cz произносится твердо. Б транс­крипции текстов для его обозначения мы применяем знак [fi&] (дужка указывает на слитный характер произношения).
Примеры:
czas
[ftftac]
время
czy
[fulbc]
ли
poczeka
[поЯгйэка]
подождет
ręcznik
[рэнЯгйник]
полотенце
rzecz
[жэ^гй]
вещь
teczka
[rafulKa]
портфель
wieczór
[eefutyp]
вечер
wystarczy
[выстарЯиЬы]
хватит
zręczny
[зрэнЯгйны]
ловкий
życzenie
[жы^эне]
пожелание
Согласно произношению, после cz всегда пишем у; i никогда в этом положении не пишется:
czyta [1чйыта] читает
zaczyna [заЯйына] начинает
В польском языке имеется также сочетание звуков тш, которое про­износится, как в русских словах отшвырнуть, отшуметь, отшельник, но оно пишется иначе — trz. В транскрипции оно передается знака­ми [тш] (без дужки).
Сравните следующие пары слов
и обратите внимание на разницу
в произношении и транскрипции.

cz
trz
czy

ли
trzy
[тшы]
три
czas
[fulac]
время
trzask
[тгиаск]
треск
często
[1чйэясто]
часто
trzęsą
[тшэнсон]
трясут
płacz
[платш]
плач
patrz
[патга]
смотри
poczeka
[nofulBKa]
подождет
potrzeba
[потшэба]
потребность
zaczyna
[заЯгйына]
начинает
zatrzyma
[затшыма]
остановит
3*). Звук cz составляет пару „глухой—звонкий” с согласным dż. Это тоже один звук, не два, и поэтому его нужно произносить иначе, чем сочетание дж в таких словах как джемпер, джунгли, джигит и др. В транскрипции мы применяем знак [дэ$].
Примеры:
В польском языке имеется также сочетание звуков дж, произносимое так, как в выше приведенных русских словах, но оно обозначается drz:
drzewo
[джэво]
дерево
mądrze
[лсонджэ]
умно
drzemie
[дасэле]
дремлет
4*). Польский согласный ć по произношению близок к русскому ч, но это звук средненебный. В транскрипций мы применяем для его обозна­чения знак [ч].
Примеры:
Этот звук передается на письме буквой ć только на конце слов и пе­ред согласными. Перед гласными он изображается на письме сочета­нием букв ci.
dżdżysty
[джджысты]
дождливый
gwiźdżę
[гвиждэюэа]
свищу
wyjeżdżam [выежджам]
уезжаю, выезжаю

pięć
[пенъч]
пять
powtarzać
[пофтажач]
повторять
uczyć
[j/fuh>Ł4]
учить (кого)
wróćmy
[вручмы]
давайте вернемся
zobaczyć
[зоба1чйъьч]
увидеть
żyć
[жыч]
жить

ciaio cień
[ЧЯЛО] [ченъ]
тело тень

ciężki
[чеишки]
тяжелый

czytacie
[?гйытаче]
читаете

napięcie [напенъче]
odpoczywacie [отпо^ъгбшче]
pociąg [почерк]
pojęcie [поеньче]
przecież [пшэчеш]
życie [жыче]
напряжение отдыхаете поезд
понятие, представление ведь жизнь
Буква i не обозначает здесь никакого звука. Это просто графический знак для обозначения мягкости предшествующего согласного. Но когда за нею не следует гласный, она обозначает звук и:

dowcip tracić trzeci uczciwy wróci
[дофчмп] [трачич] [тшэчи] [уЯгйчивы] [вручи]
острота терять, тратить третий честный
вернется
Сравните следующие пары слов
и обратите внимание на разницу
в произношении:





ć


cz

badać
[бадач]
исследовать
badacz
[6adafuZ]
исследователь
ci
[чи]
тебе
czy

ли
ciekawy
[чекавы]
интересный
czekamy
[Яйэкалы]
ждем
cierpię
[черпе11]
страдаю
czerpię
[ful9pneH]
черпаю
grać
[грач]
играть
gracz
[zpafift]
игрок
leci
[1эчи]
летит
leczy
[Ычйм]
лечит
mieć
[леч]
иметь
miecz

меч
płać
[плач]
плати
płacz
[пла^гй]
плач
życie
[жыче]
жизнь
życzę
[жы?и1эн]
желаю
5. Согласный ś в русском языке не встречается в самостоятельном виде. Звук близкий к польскому ś слышитбя при произношении русско­го щ как звука долгого и мягкого [га’], например, в таких словах как пища, щенок, счастье, песчаный, но без долготы, характерной для рус­ского щ. В нашей транскрипции для его обозначения применен знак [шъ].
Примеры*):
głośno
[глошъно]
громко


ktoś
[ктошъ]
кто-то


pierś
[першь]
грудь


śmiały
[шьмялы]
смелый


śpiewać
[шьпевач]
петь


środa
[шьрода]
среда


właśnie
[влашьне]
именно


zaproś
[запрошь]
пригласи


Перед гласными (см. п.
4 относительно
е) он передается сочетанием
букв si ♦):


cieszę się
[чешэ11 шен]
я рад
czeszę się
[Ягйэшэ* шеБ]
причесываюсь
dosięgnąć
[дошеугнонъч]
достать
książka
[кшёншка]
книга
musi
[муши]
должен
nosić
[ношич]
носить
prosić
[прошич]
просить
siadać
[шядач]
садиться
sień
[шенъ]
сени
sierpień
[шерпенъ]
август
siła
[шила]
сила
siostra
[шёстра]
сестра
trzęsie
[тшэаше]
трясет
Одновременно обратите внимание на транскрипцию: для обозначения этого звука после буквы ш мы ставим т. наз. йотированные буквы и и. Для обозначения звука sz мы ставим после ш нейотированные буквы и ы. Сравните:
Ś
SZ
prosię
[прошен]
поросенок
proszę
[прошэп]
прошу
siada
[шяда]
садится
szafa
[шафа]
шкаф
sierota
[шерота]
Сирота
szeroka
[шэрока]
широкая
siła
[шила]
сила
szyła
[шыла]
шила
siostra
[шёстра]
сестра
szorstka
[шорстка]
шероховатая
Сочетание ść в транскрипции передается знаками [шьч] ♦):
część
[^чйэяшьч]
часть
gość
[гошъч]
гость
iść
[ишьч]
идти
jeść
[ешьч]
есть
szczęście
[ш^гйэ^шъче]
счастье
sześć
[шэшъч]
шесть
usiąść
[ушёяшъч]
сесть
wyjść
[выйшъч]
выйти
Сравните следующие пары слов и обратите внимание на разницу в произношении:

ść
SZCZ

gość
[гошъч]
гость
gąszcz
[гоншЯй]
чаща

puści
[пушъчи]
пустит
puszczy
[пушЯъйы]
пущи

ściera
[шьчера]
стирает
szczera
[tufutspa]
искренняя

treść
[трэшъч]
содержание
dreszcz
[дрэш^чй]
дрожь

wieść
[вешьч]
весть
wieszcz
[eetuful]
прорицатель

6. Звонкий согласный ź близок к русскому мягкому ось в таких сло­вах как вожжи, дрожжи, визжать, позже, но это звук нормальной дол­готы, т. е. он короче, чем в приведенных словах. В транскрипции при­меняется знак [жъ].
Примеры*):


groźba
[грожъба]
угроза
mężczyźni
[мэнш^гйыжьни]
мужчины
mroźny
[жрожъны]
морозный
przyjaźń
[пшыяжьнь]
дружба
spóźniać się
[спужьняч шея]
опаздывать
teraźniejszy
[тэражънейшы]
настоящий
weźmie
[вэжъме]
возьмет
wyraźny
[выражьны]
разборчивый
źródło
[жьрудло]
источник
Перед гласными (см. п.
4) пишется zi.

gałęzie
[галэИже]
ветви
obrazić
[ображич]
обидеть
zziębnąć
[зжембнонъч]
промерзнуть
wziąć
[вжёнъч]
взять
ziarno
[жярно]
зерно
ziemia
[жемя]
земля
zięć
[женъч]
зять
zima
[жижа]
зима
zioła
[жёла]
лекарственные растения
Обратите внимание на транскрипцию: для обозначения этого звука после буквы ж мы ставим йотированные гласные и и; для обозначения звука ж мы ставим после ж нейотированные гласные и ы.
Сравните:
ź (rz)

ź

obrazi
[ображи]
обидит
marzy
[лажы]
мечтает
ziarno
[жярно]
зерно
żart
[жарт]
шутка
ziewać
[жеван]
зевать
żenić
[жэнич]
женить
zioła
[жёла]
лек. раст.
żołądek
[жолондэк]
желудок
7*). Звук 6 составляет пару „глухой — звонкий” с согласным dź. Звук dź состоит из двух элементов: подготовки к произношению зву­ка 0 (но без его образования) и мягкого жъ, произносимых слитно. Это один слитный звук [д^Ъ]. В русском языке звук близкий к нему можно иногда (в быстрой речи) услышать на конце некоторых слов, напри­мер, в таких сочетаниях слов как:
дочь бежит
ночь длинная
При ме р ы:
dźwięk
[дбгЪведх]
звук
dźwig
[дбсЪвик]
кран
dźwigać
[дйюЪвигач]
тащить, нести (тяжесть)
ludźmi
[1уд5сЪми]
ЛЮДЬМИ
niedźwiedzie
[недЗсЪведже]
медведи
Перед гласными (см. п. 4) он изображается сочетанием dzi. Обратите внимание на транскрипцию: для обозначения этого звука после знака Ож мы ставим йотированные буквы и и.
Примеры:
dzień
[дэйенъ]
день
dziękuję
[д&ецкуе*]
спасибо
dziesięć
[д&ешенъч]
десять
dziś
[дэйишъ]
сегодня
dziura
[ОЖюра]
дыра
dziwić się
[дэйивич шеа]
удивляться
goździki
[гожъдэйики]
гвоздика
jeździć
[ежьд&ич]
ездить
młodzi
[млодэйи]
молодые
niespodzianka
[несподЯёянка]
сюрприз
nigdzie
[нигдэйе]
нигде
październik
[пажьд&ерник]
октябрь
radziecki
[раджецки]
советский
8*). Соответствующий звуку с по признаку звонкости согласный dz состоит из слитно произносимых двух элементов: подготовки к произ­ношению звука д (но без его образования) и звука з. В русском языке его иногда (в быстрой речи) можно услышать на конце некоторых слов, например, отец дарит книгу.
Здесь ц перед д может озвончиться. Так именно надо произносить поль­ское dz. В транскрипции применен знак [Оз].
Примеры:
bardzo
[бардзо]
очень
dogadza
[догадза]
устраивает
drodzy
[дродзы]
дорогие
dzwonić
[дзвонич]
звонить
naradzać się
[нарадзач шен]
совещаться
pędzą
[пэндЭом]
бегут быстро
pieniądze
[пенёндзэ]
деньги
siedzę
[шедЭэ*]
сижу
spędzać
[спэндзач]
проводить
widzę
[вмдЗэн]
вижу
władza
[владЗа]
власть
9*). Остался еще один звук, не свойственный русскому языку — со­гласный 1. Очень трудно найти для сравнения какой-нибудь сходный с ним русский звук. Это согласный боковой, и в этом отношении он совпадает с русскими звуками л и лъ, но не произносится ни как л, ни как лъ. При его образовании кончик языка прикасается к границе верхних зубов и неба, а средняя часть языка ниже, чем при лъ. Это звук твердый. В транскрипции мы сохраняем латинский знак [I].





Только перед i ero
произношение близко к произношению русского
звука лъ, так как в этом положении он произносится мягко:
10. В польском правописании для обозначения мягкости согласных перед последующим гласным используется буква i, которая в таком положении не обозначает никакого звука (см. п. 4). Это орфографиче­ское правило касается не только охарактеризованных выше мягких
ale
[ala]
но
butelka
[бутэ1ка]
бутылка
flaga
[ф1ага]
флаг
klasa
[Klaca]
класс
lampa
[la^tna]
лампа
lekki
[1экки]
легкий
luźno
[12/жъно]
свободно
lżej
[1жэй]
легче
myśl
[жышъЦ
мысль
palce
[па1цэ]
пальцы
talent
[та1энт]
талант
węgiel
[вэоге1]
уголь
źle
Гжъ1э]
плохо
Примеры:
list
[lucr]
письмо
literatura
[1итэрат]/ра]
литература
szczęśliwy
[ш&йэ"шъ 1ивы]
счастливый
согласных ć, ś, ź, dź, но и других мягких звуков. Обратите внимание на транскрипцию: после мягких согласных мы ставим йотированные буквы, [р*]: dopiero [donepo] только; pieniądze [пенёндЗэ] деньги; piasek [пясэк] песок
[Ь*]: lubię [1убеа] люблю; bielizna [бе1изна] белье; biały [бялы] белый [f]: ofiara [офяра] жертва; szafie [шафе] шкафу
[w’]: zostawiać [зоставяч] оставлять; wieczór [eefulyp] вечер; wielki [ocIku] большой, великий
[m’]: namiot [налёт] палатка; pamiętać [паментач] помнить; umieć [улеч] уметь
[й’]: przyjemnie [пшыемне] приятно; panią [панён] вас (о женщине); niestety [нестэты] к сожалению
[k’]: kiedy [кеды] когда; kieszeń [кешэнь] карман
[р*]: giąć [гёнъч] сгибать; węgiel [аэдгеЦ уголь
Следовательно, не надо произносить звук и в таких словах как: pionier [пёнер] пионер
pianista [пяниста] пианист
Иногда, обычно в словах иностранного происхождения, в сочетаниях „согласный + i 4- гласный” буква i обозначает звук й (в русском языке им соответствуют сочетания с гласным и: ия, иа, ио и другие).
Примеры:
armia
[арлгья]
армия
biologia
[бё1ог*ья]
биология
Dania
[данъя]
Дания
filologia
[фи1о1огъя]
филология
historia
[жистор'ья]
история
linia
[1инъя]
линия
partia
[партъя]
партия
genialny
[гэнъя1ны]
гениальный
kostium
[костъюл]
костюм
materiał
[матэръял]
материал
radio
[рад*ьё]
радио
Как видно из приведенных примеров, в таких случаях нет звука и, чем и отличается польское произношение от соответствующего русского.
11. Когда после буквы i нет никакого гласного, оно обозначает звук и и ставится всегда после мягких согласных. После твердых ее заменяет у = ы.
Сравните:
pisać
[писан]
писать
pytać
[пытач]
спрашивать
robi
[роби]
делает
doby
[добы]
суток
widzieć
[видэйеч]
видеть
wyglądać
[выг1ондач]
смотреть
miły
[милы]
милый
myśleć
[мышъ1еч]
думать
cennik
[цэнник]
прейскурант
cenny
[цэнны]
ценный
Поэтому, соответственно произношению, после всегда твердых со­гласных t, d, cz, dż, r, sz, ż, rz, c, dz, s, z всегда пишется у, а не i (исклю­чения составляют лишь некоторые слова иностранного происхождения).
Примеры:
tydzień
[тыдженъ]
неделя
dym
[дьм]
дым
czytać
[1чйытач]
читать
dżdżysty
[джджысты]
дождливый
szybko
[шыпко]
быстро
życie
[жыче]
жизнь
marzyć
[лажыч]
мечтать
pracy
[працы]
работы
władzy
[вла&зы]
власти
syn
[сын]
сын
wozy
[возы]
возы
Правда, после четырех последних букв может выступать также i, но тогда эти буквы обозначают совершенно другие звуки — мягкие ч, д&Ь, шь, жъ.
Сравните:
cyrk
[цырк]
цирк
cichy
[чихы]
тихий
pracy
[працы]
работы
traci
[трачи]
теряет, тратит
pieniędzy
[пенендбы]
денег
pędzi
[пэнъдЯси]
бежит быстро
władzy
[еладзы]
власти
chodzi
[ходжи]
ходит
nosy
[носы]
носы
nosi
[ноши]
носит
posyła
[посыла]
посылает
prosiła
[прошила]
просила
mrozy
[жрозы]
морозы
mrozi
[мрожи]
морозит
wozy
[возы]
возы
wozi
[вожи]
возит
После k, g всегда пишется и произносится i (так же и в русском языке): ręki [рэг/ки] руки
nogi [ноги] ноги
После ch в основном выступает у. Исключений немного (например, Chiny — Китай). В этом отношении польский язык отличается от рус­ского *):
chyba
[хыба]
пожалуй
chytry
[хытры]
хитрый
cichy
[чихы]
тихий
muchy
[лсрхы]
мухи
pochyły
[похылы]
покатый
pończochy
[понъЯиЪохы]
чулки
После h может быть как i, так и у:
hymn
[хыжн]
гимн
historia
[хисторъя]
история
После ł всегда пишется у, после 1 — только i:
1
szkoły [школы]
| школы
list
1
[Iuct]
письмо
łyżwy [ЛЫЖ8Ы] коньки
litera
[1итэра]
буква
12. Характерным для польского языка (следовательно, отличающим
его от русского) является оглушение звуков rz, w после
глухих соглас-
ных (т. е.
произношение их в этом положении как ш, ф):
chrzan
[хшан]
хрен
ćwiczyć
[чфи^гйыч] упражняться
krzesło
[кшэсло]
стул
ćwierć
[чферч]
четверть
krzywy
[кшывы]
кривой
kwiat
[кфят]
цветок
przyjaciel
[пшыяче!]
друг
Moskwa
[москфа]
Москва
przyjemnie
[пшыемне]
приятно
swój
[сфуй]
свой
trzeba
[тшэба]
надо
świat
[шъфят]
мир, свет
trzymać
[тшыжач]
держать
świetnie
[шъфетне]
чудесно
chwila
[хфи1а]
минута
twardy
[тфарды]
твердый
czwarty
[тгйфарты] четвертый
tworzyć
[тфожыч]
создавать
13. Другие фонетические явления польского языка в общем сходны с Соответствующими явлениями в русском языке.
Так, например, на конце слов и перед глухими согласными звонкие
согласные оглушаются:
nóż ząb żaglówka prędko
Перед звонкими глухие согласные озвончаются:
liczba [1ид5йба] число
14. Польский алфавит
имеет по две буквы для обозначения следу­
ющих звуков:
Какие буквы следует писать в каждом конкретном случае отчасти по­может узнать сравнение с русским языком.
Буква ó пишется тогда, когда в родственных словах в русском языке имеется о или е:
nóż
[нг/ш]
нож
ząb
[золп]
зуб
żaglówka
[жаг1уфка] парусная лодка
prędko
[прэнтко]
быстро


(о
У =
|и
|rz
ж =
|ż jch
х =
|h

prośba
[прожъба]
просьба

liczba
[1ид5йба1
число

góra
[гура]
гора
kwiatów
[кфятуф]
цветов
róg
[рук]
рог
pióro
[пюро]
перо
Буква rz пишется там, где в русском языке выступает р’ (р мягкое):
orzeł
Гоаюзл]
орел
rzeka
[лсэка]
река
krzyk
[шык]
крик
Буква ch пишется там, где в русском языке имеем х:
mucha
[муха]
муха
chodzić
[ходэйич]
ходить
chcieć
[хчеч]
хотеть
Букве h соответствуют в русском языке г, j (тогда пишется йотиро­ванная буква) или ноль звука:
herb
[хэрп]
герб
hektar
[хэктар]
гектар
hymn
[ХЪМСН]
гимн
Helena
[хэ1эна]
Елена
humor
[хрлор]
юмор
harfa
[харфа]
арфа
historia
[хисторъя]
история
В тех случаях, кода в русском языке нет слова родственного поль­скому, старайтесь его написание запомнить.
ТАБЛИЦА БУКВ И ИХ ЗНАКОВЫХ ЭКВИВАЛЕНТОВ В ТРАНСКРИПЦИИ ТЕКСТОВ
(польские буквы даются в алфавитном порядке)
А, а
[a]
(Сочет. ia передаем знаком [я])
J, j
[«]
(для написаний ja, je, ju и т. д.
Д» ą
[oHL
[олс], [он], [от;]


в транскрипции


(сочет. ią пере­


применяем бук­


даем знаками
[ёя1, [ёл€], [ён], [ё/?])
К, к
M
вы: я, е, ю и т. д.)
В, ь
[61

L, 1
[i]

С, с
M

Ł, 1
[Л]

Ch, ch
[X]

М, m
[ж]

Cz, cz
[ft&]

N, п
[H]

C, ć
M
(ci = ч + йотиро­
Ń, ń
[Mb]



ванная буква: е,
О, о
[0]
сочет. io переда­


ё, я, ю или и)


ем знаком [ё])
D, d
[d]

О, 6
[y]
(сочет. ió переда­
Dz, dz
[6Э]



ем знаком [то]
Dź, dź
[дасъ] (dzi = дж 4-
р, р
[n]



4- йотированная
R, г
[p]



буква: е, ё, я, ю
Rz, rz
[ac]



или и)
S, s
[C]

Dź, dź
[dac]

Sz, sz
[Ш]

E, e
[э]
(сочет. ie пере­
S, ś
[шъ]
(si = ш 4- йоти­


даем знаком [е])


рованная буква
ę, ę
[эн],
[ЭМ], [ЭН], [Э0]


или и)


(сочет. ię переда­
T, t
[T]



ем знаками [ен],
U, u
[y]
сочет. iu переда­


[ем], [ен], [ет/])


ем знаком [то]
F, f
[ф]

W, w
[e]

G, g
[г]

Y, У
[Ы]

H, h
[X]

Z, z
[31

I, i
[и]

Z, ź
[жь]
(zi = ж 4- йоти­рованная буква или и)



Z, ż
[ас]
ПОЛЬСКИЙ АЛФАВИТ
Печатные буквы
Рукописные буквы
Прописные
Строчные
Прописные
Строчные
А
а
л
а
Л
ą

ч
В
ь
%

С
с
c
c
0
Ć
ć
ć
D
d
3)
d
Е
е
8
e
Ę
ę
§
ę
F
f

f
G
g
§
&
Н
h
Ж
A
I
i
у
i
J
j
V
/
К
k
JC
A
L
1

A
Ł
ł
<£
г
Печатные буквы
Рукописные буквы

Прописные
Строчные
Прописные
Строчные

м
m
ж
тп

N
n
ж
Tb

Ń
ń
Л'''
ТЪ

О
0
О
о

Ó
ó
Ó
6

Р
p
дл
/г

R
г
я.


S
s
у
Ó

S
ś
&
Ó

Т
t
т
t

и
u
и
и,

w
w

IV

Y
У

У

Z
z
X


z
ź
&
-к.

ż
ż
%
X

PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO „WIEDZA POWSZECHNA” — WARSZAWA
STANISŁAW KAROLAK DANUTA WASILEWSKA
УЧЕБНИК ПОЛЬСКОГО ЯЗЫКА
Zeszyt 2 Lekcje 1—9
1
LEKCJA PIERWSZA
1. Род имен существительных
2. Глаголы типа czytać.
ROZMOWA [роз-мова]
1. — То jest moja koleżanka Wanda.
[то ест моя ко1эжанка Ванда]
2. — Ona tu mieszka.
[она ту мешка]
3. — To jest jej siostra Irena, a to jej brat Janusz, [то ест ей шёстра ирэна а то ей брат януш]
4. —- A kto to jest?
[а кто то ест]
5е — То jest jej matka, a to jej ojciec.
[то ест ей матка а то ей ойчец]
6. То są jej rodzice.
[то сон ей роджице]
у. Czy oni też tu mieszkają?
[fulbi они тэш ту мешкаёп]
8. Nie, oni tu nie mieszkają.
[не они ту не мешкаён]
з Uczebnik

Rodzina: dziadek — babka ojciec — matka syn — córka
9. — To nie jest ich mieszkanie.
[то не ест их мешкане]
10. — Tu mieszka tylko Wanda i Irena.
[ту мешка ты1ко ванда и ирэна]
11. — Gdzie one są teraz?
[гдосе онэ соа тэрас]
12. — Wanda i Irena są w domu.
[ванда и ирэна cou в дому]
13. — One odpoczywają.
[онэ от?готшываён]
14. — Co to jest?
[цо то ест]
15. — То jest ich książka, gazeta i czasopismo,
[то ест их кшёвшка газэта и тгйасописмо]



Książka, czasopismo, gazeta
16. — Czy Wanda czyta?
[fulbi ванда &йыта]
17. — Tak, Wanda czyta, a Irena słucha, [так ванда тшыта а ирэна слуха]
СЛОВАРЬ
brat
брат
nie
нет, не
со
что
odpoczywać
отдыхать
czasopismo
журнал
ojciec
отец
czy
ли
rodzice
родители
czytać
читать
rozmowa
разговор
gazeta
газета
siostra
сестра
gdzie
где
słuchać
слушать
jej
ее
tak
да
koleżanka
подруга
teraz
теперь
książka
книга
też
тоже
matka
мать
to
это
mieszkać
жить
tu
здесь
mieszkanie
квартира
tylko
только
mój
мой


РАЗГОВОР
1. Это моя подруга Ванда.
2. Она здесь живет.
3. Это ее сестра Ирина, а это ее брат Януш.
4. А это кто?
5. Это ее мать, а это ее отец.
6. Это ее родители.
7. Ойи тоже здесь живут?
8. Нет, они здесь не живут.
9. Это не их квартира.
10. Здесь живут (живет) только Ванда и Ирина.
11. Где они теперь?
12. Ванда и Ирина дома.
13. Они отдыхают.
14. Что это?
15. Это их книга, газета и журнал.
16. Ванда читает?
17. Да, Ванда читает, а Ирина слушает.
КОММЕНТАРИЙ
1., 3., 6. и др. В нескольких предложениях первого урока встречаются слова: jest, są, например:
1. То jest moja koleżanka Wanda.
3. To jest jej siostra Irena.
6. To są jej rodzice.
12. Wanda i Irena są w domu.
Это формы 3-иХ лиц глагола być быть:
3 л. ед. ч. jest
3 л. мн. ч. są
Запомните пока эти две формы и сразу старайтесь привыкать к их употреблению. Сравнивая польский текст с его русским переводом, Вы, наверно, заметили, что везде там, где выступают формы: jest, są, в рус­ском языке глагол отсутствует. Их употребление во всех этих случаях обязательно.
1., 3., 5. и др. Притяжательные местоимения:
mój, moja, moje
мой, моя, мое
twój, twoja, twoje
твой, твоя, твое
jego i), jej
его, ее
nasz, nasza, nasze
наш, наша, наше
wasz, wasza, wasze
ваш, ваша, ваше
ich
их
i) Произносите здесь [г], не [ej.

— mieszkać
ЖИТЬ^С^
— żyć
w domu
дома
Примеры из текста:
Другие примеры:
mój (twój, jego, jej, ich) dom moja (twoja, jego, jej, ich) książka moje (twoje, jego, jej, ich) mieszkanie
Согласно правилу о месте ударения в словах польского языка, ставьте ударение на предпоследний (здесь первый) слог местоименных форм: т’о]а, tw’oja, m’oje, tw’oje, fego.
2., 7., 11., 13. Личные местоимения 3-го лица:
ед. ч. on, опа, опо (он, она, оно)
мн. ч. oni, one ; (они)
Русскому местоимению „они” соответствуют в польском языке две формы: oni, one. Форма oni употребляется для обозначения лиц муж­ского рода. Это т. наз. лично-мужская форма.
Кроме того, она употребляется, когда говорят о двух или нескольких лицах, если среди них есть хотя бы один мужчина.
Во всех остальных случаях употребляется форма one.

Oni czytają. Oni też czytają. One rozmawiają.
Помните о месте ударения (предпоследний слог): ’опа, ’опо, ’oni, ’опе.
moja koleżanka
(1) моя подруга
jej siostra, brat
(2) ее сестра, брат
ich mieszkanie
(9) их квартира
8. Отрицательное слово nie соответствует и „не”.
Утвердительное слово „да” — по-польски tak.
Czy one odpoczywają?
Tak, one odpoczywają. (Да> они отдыхают.)
РОД ИМЕН СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ
В польском языке, так же как и в русском, имеются три граммати­ческих рода. Примеры существительных всех трех родов даны в тексте урока.
м. род на согласный
ср. род с окончанием -о
ojciec brat czasopismo
ср. род с окончанием -е
mieszkanie
ж. род с окончанием -а
koleżanka siostra matka książka
ж. род на согласный (см. рис. на стр.3)
noc przyjaźń
Однако в некоторых случаях грамматический род слова в польском
и русском языках не совпадает. Сравните:
medal
(M.p.)
— медаль
(ж.р.)
cień
(M.p.)
— тень
(ж.р.)
plenum
(cp.p.)
— пленум
(м.р.)
muzeum
(cp.p.)
— музей
(м.р.)
kontrola
(ж.р.)
— контроль
(м.р.)
metoda
(ж.р.)
— метод
(м.р.)

Czy oni tu mieszkają?
Nie, oni tu nie mieszkają.
(Нет, они
здесь не живут.)
Czy one odpoczywają?
Nie, one nie odpoczywają.
(Нет, они
не отдыхают.)
7. Для постановки вопроса обычно пользуемся словом czy? (соответ­ствует русскому „ли”), которое всегда стоит в начале вопросительного предложения.
Сравните следующие пары предложений:
Tu mieszka Wanda. Czy tu mieszka Wanda? (Здесь ли живет Ванда?) One odpoczywają. Czy one odpoczywają? (Отдыхают ли они?)
Wanda czyta. Czy Wanda czyta? (Ванда читает?)
Вопросительное слово czy? употребляется в польском языке гораздо чаще, чем слово „ли” в русском языке.
8. Отрицательное слово nie соответствует двум русским словам: „нет”
ГЛАГОЛЫ ТИПА czytać
В текст настоящего урока мы ввели формы 3-го лица ед. и мн. ч. гла­голов типа czytać (III спряжение).
Запомните следующие формы польских глаголов и сравните их с рус-
скими эквивалентами:
3. л.
ед. ч.
mieszka odpoczywa czyta słucha rozmawia
живет инфинитив:
отдыхает читает слушает разговаривает
mieszkać odpoczywać czytać słuchać rozmawiać
3. л.
мн. ч.
mieszkają odpoczywają czytają słuchają rozmawiają
живут отдыхают читают слушают разговаривают

В
отличие от русского
языка форма 3-го лица ед. числа не имеет ни-
какого окончания, а в окончании 3-го лица мн. числа -ją нет -т.
УПРАЖНЕНИЯ
I. Дайте утвердительный и отрицательный ответы на следующие во­просы:
1. Czy Irena tu mieszka?
2. Czy to jest jej koleżanka?
3. Czy to jest jej mieszkanie?
4. Czy jej rodzice odpoczywają?
5. Czy oni rozmawiają?
II. Замените существительные (в скобках) соответствующими место­имениями:
1. (moja matka i moja siostra) rozmawiają.
2. (rodzice) odpoczywają.
3. (mój ojciec i jego ojciec) czytają.
4. (matka i ojciec) są w domu.
5. (Wanda i Irena) tu mieszkają.
III. Замените инфинитивы (в скобках) личными формами:
1. Oni (czytać).
2. Rodzice (być) w domu.
3. To (być) ich mieszkanie.
4. One tu (mieszkać).
5. Co to (być)?
6. Czy ona (czytać)?
2
LEKCJA DRUGA
1. Образование множественного числа существительных.
2. Глаголы типа czytać (продолжение).
3. Имя прилагательное.
ZWIEDZAMY MIASTO*) [зве&Замы място]
1, — Czy pani jest tu po raz pierwszy?
[fulbŁ пани ест ту по рас перфшы]
2. — Так.
[так]
3. — A pan?
[а пан]
4. — Ja również.
[я рувнеш]
5. — Со państwo chcą teraz zobaczyć?
[цо паньстфо хцон тэрас зобаЯгйыч]
6. — Ja chcę zwiedzić muzeum i zobaczyć Stare Miasto
[я хцэ11 зведЯЬич музэум и зобаЯгйыч старэ място]
7. — Właśnie teraz w muzeum jest ciekawa wystawa: współ­czesne malarstwo polskie. Czy pan również chce zwiedzić muzeum?
[влашъне тэрас в музэум ест чекава выстава фспулЯъйэснэ ма- 1арстфо по1ске Ягйы пан рувнеш хцэ зведэйич музэум],
8. — Owszem. Poz’a tym chcę zobaczyć tutejsze teatry. Jakie tu są teatry?
[офшэм поза тым хцэ” зобаТгйыч тутэйшэ тэатры яке ту со* тэатры]
♦) Текст записан на пластинке.
♦•) Stare Miasto — (старый город) старинная часть (район) города. Stare Miasta есть в Варшаве, Гданьске, Люблине и других городах Польши.
9. — Dwa teatry dramatyczne, opera i operetka. A może pań­stwo chcą również zobaczyć nasze parki? Niedaleko mu­zeum są dwa piękne parki i ogród botaniczny.
[два тэатры драматы&й1нэ опэра и опэрзтка а може панъстфо хцон рувнеш зобаПйыч наша парки неда1зко музэум соя два пеукнз парки и огрут ботани^йны]
10. — Chętnie, ale najpierw proszę nam pokazać Stare Miasto, [хэнтне ais найперф прошзя нам показан стара жясто]
11. — Czy państwo chcą jechać, czy iść pieszo?
[fulbŁ панъстфо хцоя ехач fubw ишъч пешо]
12. — Ja wolę pójść pieszo. Chcę oglądać domy, sklepy, wystawy, [я во1зя пуйшъч пешо хцзя ог1ондач домы ск1зпы выставы]
13. — A pan?
[а пан]
14. — Ja także.
[я тагжэ]
СЛОВАРЬ
ale но
botaniczny ботанический
chcieć хотеть
chętnie с удовольствием
ciekawy интересный
dramatyczny драматический
iść идти
Jaki какой
jechać ехать
malarstwo живопись
miasto город
może может быть
muzeum музей
najpierw сначала
nasz наш
niedaleko недалеко от
oglądać осматривать
ogród сад
opera опера
operetka оперетта
owszem да
pan вы (при обращении
к мужчине) Pani вы (при обращении
к женщине)
państwo вы
park парк
pierwszy первый
pieszo пешком
piękny прекрасный
pokazać показать
polski польский
poza tym кроме того
pójść пойти
proszę пожалуйста
raz раз
również тоже
sklep магазин
stary старый
teatr театр
tutejszy здешний
właśnie как раз
woleć предпочитать
współczesny современный
wystawa выставка, витрина
zobaczyć увидеть, посмо­
треть zwiedzać осматривать
zwiedzić осмотреть, посе­
тить
ОСМАТРИВАЕМ ГОРОД
1. Вы здесь впервые (первый раз)?
2. Да.
3. А вы?
4. Я тоже.
5. Что вы хотите теперь посмотреть (увидеть)?
6. Я хочу посетить музей и посмотреть Старый город.
7. Как раз теперь в музее интересная выставка: современная польская живопись. Вы тоже хотите посетить музей?
8. Да. Кроме того, я хочу посмотреть здешние театры. Какие здесь есть театры?
9. Два драматических театра, опера и оперетта. А не хотите ли посмо­треть также наши парки? Недалеко от музея есть два прекрасных парка и ботанический сад.
10. С удовольствием (охотно), но сначала покажите нам, пожалуйста, Старый город!
11. Вы хотите поехать или пойти пешком?
12. Я предпочитаю пойти пешком. Хочу осмотреть дома, магазины, ви­трины.
13. А вы?
14. Я тоже.
miasto
город
место
miejsce
. _____-— выставка
wystawa
витрина (магазина)
tu, tutaj — tutejszy tam — tamtejszy
może państwo chcą zobaczyć не хотите ли посмотреть proszę nam pokazać покажите нам, пожалуйста
КОММЕНТАРИЙ
1. po raz pierwszy впервые, (в) первый раз
По этому образцу:
po raz drugi (во) второй раз po raz trzeci (в) третий раз и т. д.
1., 3., 5. pani — принятая в Польше форма обращения к женщине и к девушке
pan — форма обращения к мужчине
Обе они передаются в русском языке обращением „вы”.
Czy pani jest tu po raz pierwszy? Вы здесь впервые?
Czy pan również chce zwiedzić Вы тоже хотите посетить музей? muzeum?
Слова pani, pan всегда сочетаются с глаголом в третьем лице ед. ч. (здесь: jest, chce).
Форма państwo употребляется в качестве обращения к женщине (де­вушке) и мужчине или к группе лиц, в которой есть женщины (девуш­ки) и мужчины (по-русски тоже „вы”).
Со państwo chcą teraz zobaczyć? Что вы хотите теперь посмотреть?
Слово państwo сочетается с формой 3-го лица мн. ч. (здесь: chcą).
Оно может сочетаться также с формой второго лица мн. ч., но такая конструкция считается более фамильярной.
5., 6. и др.
Формы глагола chcieć [хчеч] хотеть:

chcę chce chcą
[хцэя] [хцэ] [хцоя]
хочу хочет хотят
6., 7. и др.
Слов<а с
muzeum plenum
! окончанием -um — среднего рода: музей пленум
konserwatorium консерватория
Эти слова в ед. ч. не склоняются.
Teraz w muzeum jest ciekawa wy- Теперь в музее интересная вы- stawa. ставка.
Niedaleko muzeum są dwa piękne Недалеко от музея есть два пре- parki. красных парка.
8. Синонимом утверждения tak является слово owszem.
Owszem считается более вежливой формой утвердительного ответа.
— Czy pan również chce zwiedzić muzeum?
— Owszem.
11. Русскому „или” в вопросительных предложениях соответствует в польском языке двойное czy:
Czy państwo chcą jechać czy iść pieszo?
Вы хотите ехать или идти пешком?
или одно czy перед вторым членом вопроса.

Państwo chcą jechać czy iść pieszo?
12. woleć [во1эч] wolę [во1эы]
предпочитать предпочитаю
ОБРАЗОВАНИЕ МНОЖЕСТВЕННОГО ЧИСЛА СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ
Одним из нескольких окончаний, образующих множественное число существительных мужского и женского рода, является окончание -у (-i) (относительно распределения звуков у, г см. фон. п. 11).

m. p.
ж. p.
teatr
teatry
wystawa wystawy
dom
domy
siostra siostry
sklep
sklepy
książka książki
park
parki

Это окончание получают существительные женского рода на -а и муж­ского рода с основой на твердый согласный, а также большинство су­ществительных женского рода на согласный, например:
kość — kości część — części rzecz — rzeczy
Все приведенные формы функционируют как именительный и вини­тельный падежи мн. ч.
Jakie tu są teatry? (им. падеж)
Chcę zobaczyć teatry, (вин. падеж)
Niedaleko muzeum są piękne parki, (им. падеж)
Chcę oglądać domy, sklepy, wystawy, (вин. падеж)
Сказанное не касается названий лиц мужского ро­да, о которых речь будет ниже (см. урок 16).
Запомните, что числительные dwa (два), dwie (две), в отличие от рус­ского языка, сочетаются с им. пад. мн. ч.
dwa parki два парка
dwie siostry две сестры
ГЛАГОЛЫ ТИПА czytać (продолжение)
ИМЯ ПРИЛАГАТЕЛЬНОЕ
В настоящем уроке впервые встречаются отдельные формы при­лагательных:
Stare Miasto (6)
ciekawa wystawa (7)
współczesne malarstwo polskie (7)
teatry dramatyczne (9)
tutejsze teatry (8)
piękne parki (9)
ogród botaniczny (9)
Постарайтесь запомнить их родовые окончания:
м.
род
-у
ciekawy
интересный
ж.
род
-а
ciekawa
интересная
ср.
РОД
-е
ciekawe
интересное
мн.
ч.
-е
ciekawe
интересные
Форма им. пад. мн. ч. совпадает с формой им. пад. среднего рода. За­помните однако, что эта форма множественного числа не сочетается с существительными, обозначающими лиц мужского рода. Для этого служит специальная форма, о которой речь будет ниже (см. урок 16).
*ллимы лдддда с z у i а с ухридилтгиис, В настоящем уроке Вы встречаетесь с новой формой известного Вам уже типа глаголов — с формой 1-го лица мн. ч.: zwiedzamy (посещаем, осматриваем) — форма 1-ого лица мн. ч. гла­гола zwiedzać
Обратите внимание на отличное от русского языка окончание -ту.
Вот еще формы 1-ого лица мн. ч., образованные от известных Вам уже из первого урока слов: mieszkamy живем
czytamy читаем
słuchamy слушаем
rozmawiamy разговариваем
Такие же окончания принимают все местоименные прилагательные (как и в русском языке), например, jaki (какой), jaka (какая), jakie (какое), jakie (какие); nasz, nasza, nasze, nasze.
Сравните: mój, moja, moje, moje (в мужском роде гласный ó в основе).
В польском языке, в отличие от русского, прилагательные не имеют кратких и полных форм. Двум русским формам соответствует в поль­ском языке одна.
Польские прилагательные доставят Вам много трудностей в другом отношении: они могут стоять перед или после существительного, но выбор их места не свободный.
Вернитесь к тексту и посмотрите, какое место занимают те или иные прилагательные по отношению к существительным.
Просим Вас следить впредь за каждым употреблением прилагатель­ного.
УПРАЖНЕНИЯ
I. Ответьте на следующие вопросы, давая утвердительный ответ:
1. Czy pani (pan) chce zwiedzić muzeum?
2. Czy pani (pan) czyta książki?
3. Czy pani (pan) zgadza się najpierw zobaczyć teatry?
4. Czy pani (pan) tu mieszka?
5. Czy pani (pan) zwiedza miasto?
6. Czy pani (pan) ogląda sklepy i wystawy?
II. Добавляя везде числительное два (две), измените формы прилага­тельных и существительных (а также, где нужно, глаголов).
Образец: Tu jest piękny park. Tu są dwa piękne parki.
1. Tu jest ogród botaniczny.
2. Tam jest ciekawa wystawa.
3. Oglądam stary dom.
4. One chcą zobaczyć teatr dramatyczny.
III. Переведите на польский язык:
1. Вы (обращаетесь к мужчине и женщине) здесь второй раз?
2. Вы (к женщине) осматриваете город?
3. Они (женщина и мужчина) осматривают драматические театры.
4. Они (девушки) хотят пойти пешком.
5. Вы (к мужчине) хотите поехать или пойти пешком?
6. Там есть два прекрасных парка.
3
LEKCJA TRZECIA
1. Винительный пад. ед. ч. существительных.
2. Настоящее время глаголов типа czytać
(III спряжение).
ZBLIŻAJĄ SIĘ WAKACJE
[зб1ижаён шен вакацъе]
1. — Dzień dobry, Olu! Co pani czyta?
[дЗсенъ добры oly цо пани ful/ыта]
2. — A, to pan! Dzień dobry. Powtarzam literaturę.
[а то пан дженъ добры пофтажам 1итэратурэн]
3. — То chyba pani ostatni egzamin? Przecież za tydzień zaczy­nają się wakacje.
[то хыба пани остатни эгзамин пшэчеш за тыдженъ затгйынаё3 шен вакацъе]
4. — Nie, jeszcze nie ostatni.
[не euifula не остатни]
5. — A ja od wczoraj mam urlop.
[а я от фттйорай мам yplon]
6. — Dokąd wybiera się pan w tym roku?
[доконт выбора ше11 пан ф тым року]
7. — Ja i moja żona co rok spędzamy urlop nad morzem.
Bardzo dobrze tam odpoczywamy. Mamy własny namiot, żaglówkę.
[я и моя жона цо рок спэндзамы yplon над можэм бардзо добжэ там отпо$и1ывамы мамы власны намёт жаг1уфкэн]
8. .— Kiedy państwo wyjeżdżają?
[кеды панъстфо выежджаё11]
9. — Za trzy dni. Dziś chcę kupić bilety.
A gdzie pani spędza wakacje?
[за тшы О дни дэюишъ хцэн купич билэты а гдэйе пани спэндза вакацъе]
♦) Текст записан на пластинке.
1) Различайте слитное и раздельное произношение т 4- Щ. В словах trzecia [тшэчя], trzy [тшы] сочетание тш произносится раздельно, как в русском слове отшвырнуть. Следовательно, надо различать в произношении: czy [тшы] ли и trzy |тшы] три.
10. — Dopiero się zastanawiam, dokąd pojechać.
[доперо шен застанавям доконт поехач]
11. — Zapraszamy panią nad morze!
[запрашамы панён над жожэ]
12. — Bardzo chcę zobaczyć góry.
[бардзо хцэн зобаЯиЬыч гуры]
13. — Tatry czy Sudety?
[татры fulu, судэты]
14. — Tatry znam. Chcę zobaczyć Sudety: Kudowę, Polanicę, Duszniki **>
[татры знай хцэ11 зобаЯиьыч судэты кудовэ11 по1аницэп душ­ники]
15. — Tak, tam warto pojechać... Kiedy pani ma egzamin?
[так там варто поехач кеды пани ма эгзамин]
16. — Jutro.
[тотро]
17. — Już jutro? О, to przepraszam, nie przeszkadzam. Proszę się uczyć. Do widzenia!
[юш ютро о то пшэпрашам не пшэшка&дам прошэн шеП у^гйыч до видзэня]
18. — Do widzenia! Proszę pozdrowić żonę.
[до видзэня прошэн поздрович жоиэн]
19. — Dziękuję.
[д55с еукуе11]
СЛОВАРЬ
bardzo
очень
mieć
иметь
bilet
билет
morze
море
chyba
наверное
namiot
палатка
dobrze
хорошо
od wczoraj
со вчерашнего дня
dokąd
куда
ostatni
последний
dopiero
только
pani
ваш
dzień
день
pojechać
поехать
dziękować
благодарить
powtarzać
повторять
dziś
сегодня
pozdrowić
передать привет
egzamin
экзамен
przecież
ведь
góra
гора
przeszkadzać
мешать
jeszcze
еще
rok
год
jutro
завтра
spędzać
проводить
już
уже
tam
там, туда
kiedy
когда
tydzień
неделя
kupić
купить
uczyć się
учиться, учить
literatura
литература

(что), заниматься
♦♦) Kudowa, Polanica, Duszniki — курортные местности в Судетах (Нижняя Силезия).
urlop
отпуск
zaczynać się
начинаться
wakacje
каникулы
zapraszać
приглашать
warto
стоит
zastanawiać się
думать
własny
собственный, свой
zbliżać się
приближаться
wybierać się
собираться
znać
знать
wyjeżdżać
выезжать, ехать
żaglówka
парусная лодка
za
через
żona
жена
ПРИБЛИЖАЮТСЯ КАНИКУЛЫ
1. Здравствуйте (добрый день), Оля! Что вы читаете?
2. :А, это вы! Здравствуйте! Я повторяю литературу.
3. * Это, наверное, ваш последний экзамен? Ведь через неделю начи­наются каникулы.
4. Нет, еще не последний.
5. А я со вчерашнего дня в отпуске (у меня отпуск).
6. Куда вы собираетесь поехать в этом году?
7. Мы с женой (я и моя жена) каждый год проводим отпуск у моря. Там мы очень хорошо отдыхаем. У нас собственная палатка, па­русная лодка.
8. Когда вы едете (выезжаете)?
9. Через три дня. Сегодня я хочу купить билеты. А где вы будете про­водить (проводите) каникулы?
10. Я еще не решила, куда поехать.
11. Приглашаем вас к морю!
12. Я дчень хочу увидеть горы.
13. Татры или Судеты?
14. Татры я знаю. Хочу увидеть Судеты: Кудову, Поляницу, Душники.
15. Да, туда стоит поехать... Когда у вас экзамен?
16. Завтра.
17. Уже завтра? О, тогда извините, не буду мешать (не мешаю). Зани­майтесь, пожалуйста (прошу заниматься)! До свидания!
18. До свидания! Передайте, пожалуйста (прошу передать), привет жене. 19. Спасибо!
Dzień dobry! Здравствуйте! Здравствуй! Добрый день! Доброе утро!
Dobry wieczór! Добрый вечер!
Do widzenia! До свидания!
Dobranoc! Спокойной ночи!
kiedy? wczoraj dziś, dzisiaj
od kiedy?
od wczoraj
od dziś, od dzisiaj
4 Uczebnik
jutro dawno niedawno
od jutra
od dawna
od niedawna
w tym roku
в этом году
nad morze (вин. пад.) к морю, на море nad morzem (твор. пад.) у моря, на море
pojechać nad morze поехать к морю, на море być nad morzem быть у моря, на море
przepraszam извините, простите
pozdrowić передать привет
поздравить powinszować, pogratulować
КОММЕНТАРИЙ
1. Olu! — зват. форма слова Ola.
3. В настоящем уроке впервые появляются возвратные глаголы. Воз­вратные глаголы характеризуются наличием частицы się, которая в польском языке пишется отдельно от глагола. Она может стоять как после глагола, так и перед ним. Сравните следующие пары предло­жений:
Za tydzień zaczynają się wakacje.
Wakacje już się zaczynają.
Dokąd wybiera się pan w tym roku?
Dokąd pan się wybiera w tym roku?
Zastanawiam się, dokąd pojechać.
Dopiero się zastanawiam, dokąd pojechać.
Частица się не имеет самостоятельного ударения и в интонационном отношении примыкает к предшествующему слову, не изменяя его места Ударения:
zaczynają — zaczynają się ńczyć — uczyć się dopiero — dopiero się zastanawiam
Частица się почти всегда стоит внутри предложения (не на конце). Исключения составляют те случаи, когда предложение состоит из од­ного возвратного глагола.
3. В тех случаях, когда в обращении употребляются слова pani, pan, państwo, русским местоимениям „ваш, ваша, ваше, ваши” соответствуют
в польском языке слова pani, pana, państwa.
То pani ostatni egzamin?
Czy to pana książka?
Czy to państwa bilety?
Это ваш последний экзамен?
Это ваша книга?
Это ваши билеты?
3, 9. za tydzień (вин. пад)
через неделю
za trzy dni
через три дня
По этому образцу:

za rok
через год
za miesiąc
через месяц
za godzinę
через час
za minutę
через минуту
7. со rok (им. пад.) каждый год
По этому образцу:
со miesiąc
каждый месяц
со tydzień
каждую неделю
со dzień
каждый день
со godzina
каждый час
со minuta
каждую минуту
9. Множественное число (им. и вин. пад.) существительного dzień — dni. Напоминаем, что числительное dwa (dwie) сочетается с именительным и винительным падежом мн. числа. То же касается числительных trzy [тшы] и cztery [Зчйтэры]:
dwa dni, egzaminy два дня, экзамена
dwie godziny, minuty два часа, две минуты
trzy dni, egzaminy, godziny, minuty три дня, экзамена, часа, минуты cztery dni, egzaminy, godziny, minuty четыре дня, экзамена, часа, минуты
ВИНИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ (kogo? СО?) БД. Ч. СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ literaturę литературу
Формы с окончанием -ę, — это вин. пад. слов на -a, -i:
żaglówka
— żaglówkę
Kudowa
— Kudowę
Polanica
— Polanicę
żona
— żonę
godzina
— godzinę
minuta
— minutę
gospodyni
— gospodynię
Единственное исключение представляет слово pani: вин. пад. — panią
ср.; Zapraszamy panią nad morze.
Zapraszam koleżankę nad morze.
В сущ. мужского и женского родов на согласный и ср. рода вин. пад. совпадает с именительным, как и в русском языке. Это правило не касается одушевленных существительных мужского рода.
НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ ГЛАГОЛОВ ТИПА czytać (III СПРЯЖЕНИЕ)
В первом и втором уроках «Вы уже познакомились с тремя формами глаголов этого спряжения. Теперь мы познакомим Вас с полным соста­вом форм этих глаголов. Это самое простое спряжение польского язы­ка, но оно необычно для Вас, и поэтому требует особого внимания.
По этому образцу спрягается значительное количество польских глаголов. Характерные черты этого спряжения:
1-ое л. ед. ч. — оконч. -т
3-е л. ед. ч. — отсутствие окончания
1-ое л. мн.ч. — оконч. -ту
3-е л. мн. ч. — отсутствие т в окончании (это характерно для всех спряжений)
В нашем словаре мы указываем принадлежность глаголов к этому спряжению следующим образом:
czytać, -m
По этому образцу спрягается также глагол mieć, отличающийся от всех остальных лишь инфинитивом.
Сравните:
В польском языке глагол mieć играет значительно большую роль, чем „иметь” в русском. Он выступает в качестве эквивалента не только глагола „иметь”, но и русской конструкции „у меня есть, у тебя есть и т.д.”. В обоих случаях нужно употреблять соответствующие формы глагола mieć.
ед. ч. мн. ч.
(ja) czytam (my) czytamy
(ty) czytasz (wy) czytacie
(on, ona, ono) czyta (oni, one) czytają
czytać
mieć

czytam
mam
mamy
czytasz
masz
macie
и T. Д.
ma
mają
Примечание: Личные местоимения 1-го и 2-го лица обоих чисел при глаголах почти не употребляются. Местоимения 3-го лица ед. и мн. числа употребляются гораздо реже, чем в русском языке. Подробнее об этом см. урок 5.
УПРАЖНЕНИЯ
I. Замените существительные в скобках соответствующими польскими падежными формами в ед. и мн. числах:
1. Zapraszam (подруга) nad morze.
2. Czytamy (книга и газета).
3. Oglądacie (горы).
4. Zwiedzasz (опера и драматический театр).
5. Czy pan chce zobaczyć (выставка)?
6. Oni mają (палатка и парусная лодка).
II. Образуйте нужные глагольные формы и замените ими инфинитивы:
1. Czy państwo (wyjeżdżać) za tydzień?
2. Czy pani (mieć) czasopismo?
3. Wakacje (zaczynać się) za cztery dni.
4. Ja i moja koleżanka (oglądać) morze.
5. (my — znać) polskie góry.
6. (ty — mieć) bilety.
III. Дополните предложения соответствующими выражениями (по-поль­ски): через неделю, через три часа, каждый год, каждый день, через две минуты, каждый месяц.
1. Mój urlop zaczyna się .... . . .
2. Ćhcę kupić bilety nad morze ....
3. . . oglądam góry i morze.
4. Jestem w domu
5. Wyjeżdżamy .......
6. . . . . . . . zastanawiam się, dokąd pojechać.
4
LEKCJA CZWARTA
1. Творительный падеж имен существительных.
2. Настоящее время глагола być.
WIZYTA *>
(ензыта]
Dzwonek. Krystyna otwiera drzwi.
[дзвонэк крыстына отфера джви О]
1. —- Dobry wieczór! Czy pan Marek Kalinowski jest w domu?
[добры ветшур {шы пан марж калинофски ест в дому]
Z. — Nie, ale proszę wejść, brat za chwilę wraca.
[не а1э прошэ11 вэйшъч брат за хфи1эп враца]
3. — То pani jest jego siostrą! Bardzo mi przyjemnie poznać panią. Jestem jego przyjacielem. Nazywam się Tadeusz Zalewski... Czy można poczekać? Nie przeszkadzam?
[то пани ест его2) шёстро* бардзо ми пшыемне познан панёя естэм его2) пшыяче1эм называм гие* тадэуш за1эфски тшы можна поЯгйэкач не пшэшкадзам]
4. — Ależ nie, wcale pan nie przeszkadza. Proszę usiąść!
[а1эш не фца1э пан не пшэшкадза прошэ11 ушёншьч]
5. — Dziękuję... Pani podobno jest studentką konserwatorium?
[джеукуен пани подобно ест студэнтко11 консэрваторъюм2)]
6. — Nie, to nie ja. Studentką konserwatorium jest moja siostra. [не то не я студэнтко* консэрваторьюм2) ест моя шёстра]
7. — A kto jest jej profesorem?
[а кто ест ей профэсорэм]
8. — Profesor Drzewiecki.
[профэсор джевецки]
9. — То znakomity pianista.
[то знакомиты пяниста]
*) Текст записан на пластинке.
1) В слове drzwi д 4- ж надо произносить слитно.
2) Напоминаем, что в слове jego надо произносить г, а не в (как в русском „его”).
3) В слове konserwatorium буква i обозначает звук й (см. фон. п. 10).
10. — Pan również interesuje się m’uzyką?
[пан рувнеш интэрэсуе ше11 музыкоа]
11. — Owszem, i nawet trochę gram, ale mój zawód nie pozwala mi dużo ćwiczyć.
[офшэм и навэт трохэв грам ale муй завут не позва1а ми дужо чфиЯшыч]
12. — A czym pan jest z zawodu?
[a Ягйым пан ест з заводу]
13. — Proszę zgadnąć!
[прошэн згаднонъч]
14. — Lekarzem? Inżynierem? Nauczycielem?
[1екажэм инжынерэм нау1Чйыче1эм]
15. — Nie, jestem dziennikarzem.
[не естэм дженникажэм]
16. — Dziennikarzem? Jesteśmy więc kolegami, ja również je­stem dziennikarką.
[дженникажем естэшьмы венц ко1эгами я рувнеш естэм джен- никарко*]
17. — Jak długo pani pracuje?
[як длуго пани працуе]
18. — Bardzo krótko. Dopiero rok.
[бардзо крутко доперо рок]
(Dzwonek)
[дзвонэк]
19. — То chyba Marek wraca. Przepraszam.
[то хыба марж враца пшэпрашам]
СЛОВАРЬ
chyba вероятно
ćwiczyć упражняться,
заниматься
długo долго
drzwi дверь
dużo много
dziennikarka журналистка
dziennikarz журналист
dzwonek звонок
grać играть
interesować się интересоваться
inżynier инженер
jak как
kolega коллега
konserwatorium консерватория krótko коротко
lekarz врач
można можно
muzyka музыка
nawet даже
nauczyciel учитель
nazywam się меня зовут
otwierać открывать
pianista пианист
poczekać подождать
podobno кажется
poznać познакомиться
pozwalać позволять
pracować работать
profesor профессор, препо­
даватель przyjaciel друг
przyjemnie приятно
studentka
студентка
wizyta
посещение, визит
trochę
немного
wracać
возвращаться
usiąść
сесть
zawód
профессия, спе­
wcale
вовсе

циальность
wejść
войти
zgadnąć
отгадать
wieczór
вечер
znakomity
знаменитый
więc
значит, тогда


ВИЗИТ
Звонок. Кристина открывает дверь.
1. Добрый вечер! Марк Калиновский дома?
2. Нет, но войдите, пожалуйста! Брат вернется (возвращается) через несколько минут (через минуту).
3. Вы его сестра! (Мне) очень приятно познакомиться с вами. Я его друг. Меня зовут Тадеуш Залевский... Можно подождать? Я не мешаю?
4,- Нет, конечно, вы вовсе не мешаете! Садитесь, пожалуйста!
5. Спасибо. Кажется, вы студентка консерватории.
6. Нет, это не я. Это моя сестра студентка консерватории.
7. Кто ее преподаватель?
8. Профессор Джевецкий.
9. Это знаменитый пианист.
10. Вы тоже интересуетесь музыкой?
11. Да, и даже немного играю, но моя профессия не позволяет мне много заниматься.
12. А кто вы по специальности?
13. Отгадайте, пожалуйста (прошу отгадать).
14. Врач? Инженер? Учитель?
15. Нет, я журналист.
16. Журналист? Тогда мы коллеги, я тоже журналистка.
17. А вы давно работаете?
18. Нет, недавно. Только год. (Звонок).
19. Это, вероятно, вернулся Марк. Извините!
chwila момент, минута, мгновение (короткий отрезок вре­мени)
minuta минута (единица измерения времени)
z zawodu по профессии, по специальности
только
dopiero tylko
КОММЕНТАРИЙ
1. Слова pan, pani, państwo выполняют еще одну функцию (об обра­щении см. урок 2): они употребляются с именем и (или) фамилией, когда говорят о ком-нибудь, с кем разговаривающие (или по крайней мере один из них) на „вы”, а также когда говорят о нем с незнако­мыми (так, напр., в тексте). В русском языке им соответствует просто имя и фамилия или имя и отчество, а в более официальном языке „товарищ + имя и фамилия”.
Czy pan Marek Kalinowski jest w domu?
„Марк Калиновский дома?” или „Марк (напр.) Васильевич дома?” (офиц. „Товарищ Марк Калиновский дома?”).
Czy pan zna panią Krystynę Kalinowską?
„Вы знакомы с Кристиной Калиновской?” или „Вы знакомы с Кристи­ной (напр.) Дмитриевной?” (офиц. „Вы знакомы с товарищем Кристиной Калиновской?”)
Pan Tadeusz Zalewski jest dziennikarzem.
Pani Krystyna Kalinowska też jest dziennikarką.
3, 11. mi (мне) — краткая форма дательного падежа местоимения ja. Форма mi не имеет ударения и в интонационном отношении примыкает к предшествующему слову.
Bardzo mi przyjemnie poznać panią.
Mój zawód nie pozwala mi dużo ćwiczyć>
16. Некоторые существительные мужского рода оканчиваются на -а. Их значительно больше, чем в русском языке.
Сравните:
kolega товарищ, коллега pianista пианист poeta поэт komunista коммунист mężczyzna мужчина
В единственном числе они склоняются, как существительные женского рода на -а (относительно мн. ч. см. урок 16)
10, 17. interesuje się интересуется
interesować się интересоваться.
pracuje работает
pracować работать
18. Русскому слову „только” соответствуют два польских слова: dopiero и tylko.
Dopiero является эквивалентом русского „только” в значениях „пока еще”, „пока лишь” и „раньше (какого-то момента) не...”
Dopiero się zastanawiam, dokąd pojechać (см. урок 3, предл. 10).
я пока еще думаю ... = еще не решила.
Pracuję dopiero rok. Я работаю только год ( = пока
лишь год).
Dopiero dziś zwiedzam miasto. Только сегодня я осматриваю го­род (= раньше не осматривал).
В других случаях употребляется слово tylko.
Tylko one tu mieszkają (см. урок 1). Только они здесь живут.
Oni chcą zwiedzić tylko Stare Они хотят осмотреть только
Miasto. Старый город.
ТВОРИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ (kim? czym?) ИМЕН СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ
В текст четвертого урока мы ввели новую форму существительных — творительный падеж.
Творительный падеж ед. ч. сущ. мужского и среднего рода характе-
ризуется окончанием -ет.
м. род
przyjaciel
— przyjacielem
(другом)

lekarz
— lekarzem
(врачом)

inżynier
— inżynierem
(инженером)

nauczyciel
— nauczycielem
(учителем)
ср. род
miasto
— miastem
(городом)

morze
— morzem
(морем)
У существительных с
основой на kt g
перед окончанием творительного
падежа
появляется буква i, знак смягчения k, g.
м. род
robotnik
— robotnikiem
(рабочим)

słownik
— słownikiem
(словарем)

pociąg
— pociągiem
(поездом)

brzeg
— brzegiem
(берегом)
ср. род
dziecko
— dzieckiem
(ребенком)

łóżko
— łóżkiem
(кроватью)
Творительный падеж сущ. женского рода и мужского рода на -а
имеет окончание -ą:
ж. род
siostra
— siostrą
(сестрой)

studentka
— studentką
(студенткой)

noc
— nocą
(ночью)

część
— częścią
(частью)
м. род
pianista
— pianistą
(пианистом)

kolega
— kolegą
(товарищем, коллегой)
Лишь у одного слова pani обе формы совпадают (см. урок 3): Zapraszamy panią nad morze (вин. пад.). On interesuje się panią (твор. пад.).
Форма творительного падежа мн. ч. огромного большинства суще­ствительных имеет окончание -ami:
kolegami siostrami nocami lekarzami
НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ ГЛАГОЛА być
В первых уроках Вы познакомились с двумя формами глагола być: jest, są.
В тексте настоящего урока употреблены другие его формы. А вот
полный состав форм:
ед. ч.

мн. ч.
1. jestem
1.
jesteśmy
2. jesteś
2.
jesteście
3. jest
3.
są
В отличие от русского языка, польский глагол być образует в наст, времени все личные формы. Их употребление обязательно во всех тех случаях, когда в русском языке нет никакого глагола (см. урок 1):
Czy pan Marek Kalinowski jest w domu?
Jestem jego przyjacielem.
Jesteśmy więc kolegami.
Обратите внимание на то, что в двух последних примерах (см. также предл. 3., 5., 7., 12., 13., 14.) существительное следующее за формами гла­гола być принимает форму твор. пад.
Сравните: być lekarzem быть врачом
jestem lekarzem я врач
Вопросительные местоимения kto? со? также выступают в твори­тельном падеже:
Czym pan jest z zawodu? Кто вы по специальности?
Czym on jest? Кто он (по специальности,
по профессии)?
Kim on jest? Кто он?
Не смешивайте форм творительного падежа с винительным паде­жом, у которого окончание -ę:
siostrę
(вин пад.)
— siostrą (твор. пад.)
mężczyznę
(вин пад.)
— mężczyzną (твор. пад.)
Примечание: Местоимение czym? употребляется лишь в вопросах о профессии. Местоимение kim? употребляется в вопросах с другим значением. Однако, в разговорной речи допускается употребление ме­стоимения kim? также в вопросе о профессии.
Указательные местоимения: ten этот
ta эта
to это
te эти

Ten mężczyzna jest spor- Tamten mężczyzna jest
towcem. również sportowcem.
УПРАЖНЕНИЯ
I. Ответьте на следующие вопросы:
1. Czy pani (pan) jest lekarzem? (нет)
2. Czy ta pani jest studentką? (да)
3. Czy ten mężczyzna jest poetą? (нет)
4. Czym pani (pan) jest? (инженер)
5. Czym są tamte kobiety? (машинистки)
6. Czym jest ten mężczyzna? (учитель)
II. Замените множественное число единственным:
1. Jesteśmy komunistami.
2. One są robotnicami.
3. Jesteście lekarzami.
4. Oni są studentami konserwatorium.
5. Te kobiety są konduktorkami.
6. Państwo są nauczycielami.
tamten тот tamta та
tamto то tamte те
7. Jesteśmy mechanikami.
8. Jesteście górnikami.
III. Поставьте слова в скобках в соответствующей падежной форме:
1. Przepraszam (pani).
2. Bardzo mi przyjemnie poznać (pani).
3. Chcę zobaczyć jego (siostra).
4. Ona interesuje się (literatura i malarstwo).
5. Zwiedzam (Warszawa).
6. Jesteśmy jego (rodzice).
5
LEKCJA PIĄTA
1. Родительный падеж ед. ч. существительных.
2. Настоящее время глаголов типа móc (I спряжение).
3. Отсутствие личных местоимений при глаголах.
CHCĘ NAPISAĆ LIST
[хцэП написан 1ист]
1. — Może masz przypadkiem adres Wandy? Nie pamiętam, gdzie ona mieszka i nie mogę znaleźć jej adresu.
[жожз маш пшыпаткем адрэс ванды не паментам гдойе она мешка и не могэн зна1эшъч ей адрэсу]
2. — Nie, adresu Wandy nie mam, ale możesz zadzwonić. Ona chyba ma telefon.
[не адрэсу ванды не мам а1э можэш задзвонич она хыба ма тэ1эфон]
3. — Zdaje się, że tak, ale nie znam numeru jej telefonu ani nie mam książki telefonicznej.
[здае шеа жэ так а1э не знам ну мэру ей тэ1эфону ани не мам кш'ёншки тэ1эфони,Гшнэй]
4. — Masz z’a to bardzo zły humor. Dlaczego?
[маш за то бардзо злы хумор д1атшэго]
•) Текст записан на пластинке.
i) z’ a to — ударение падает на слово za. Обратите внимание на раздельное написание.
5. — Nie umiem napisać listu po rosyjsku.
[не умея написан 1исту по росыйску]
6. — Ńie umiesz?
[не умеш]
7. — Przecież dopiero zaczynam się uczyć rosyjskiego. Czasem pomaga mi Marek albo Tadek, ale dziś oni nie mogą. Nie mają czasu.
[пшэчеш доперо затгйынам шен уНйыч росыйскего ЯиХасэм помага ми марж а1бо тадэк аХэ джишъ они не могон не мае* fulacy]
8. — A czyż Wanda ma czas? Przecież pracuje jako tłumacz i jednocześnie studiuje historię Polski. Nie, ona też na pewno nie ma czasu.
[a fulbiui ванда ма fulac пшэчеш працуе яко тлумаЯгй и ед- ноЯхйэшъне студъюе О хисторъе111) поХски не она тэш на пэвно не ма fulacy]
9. — Так, masz rację. Więc со robić?
[тан маш рацъен венц цо робич]
10. — Nie rozumiem! Czy nie możesz napisać tego listu jutro albo pojutrze? Dlaczego chcesz pisać właśnie dziś?
[не розумем fulbi не можэш написан тэго 1исту ютро аХбо по- ютшэ dlafutezo2) хцэш писан влашъне джишъ]
11. — Nie mogę zwlekać. То bardzo pilny list.
[не могэ11 зв1экач то бардзо пи1ны 1ист]
12. — Czy Ola nie może ci pomóc?
[fulbL ola не можэ чи помуц]
13. — Ona zna chyba tylko język francuski.
[она зна хыба ты1ко еннзык француски]
14. — Nie, zna również inne języki: rosyjski, angielski.
[не зна рувнеш иннэ ензыки росыйски анге1ски]
15. — A czy dobrze zna rosyjski?
[a fulbi добжэ зна росыйски]
16. — Tak. Swobodnie rozmawia, czyta utwory literatury pięk­nej. Ona może ci pomóc.
[так сфободне розмавя тгйыта утфоры Хитэратуры пеукнэй она можэ чи помуц]
i) i в словах studiuje и historię произносится как й (см. фон. п. 10).
2) В слове dlaczego произносится звук г, а не в (как в русском для чего — [для чево]). Так же в род. пад. прилагательных, напр.: rosyjskiego, angielskiego, francuskiego, и местоим.: czego, kogo.
СЛОВАРЬ
ХОЧУ НАПИСАТЬ ПИСЬМО
1. Нет ли у тебя случайно адреса Ванды? Я не помню, где она живеп и не могу найти ее адрес.
2. Нет, адреса Ванды у меня нет, но ты можешь позвонить. У нес вероятно, есть телефон.
3. Кажется, да, но я не знаю номера ее телефона, и у меня нет те лефонной книги.
4. Зато у тебя плохое настроение. Почему?
5. Не умею написать письмо по-русски.
6. Не умеешь?
7. Я ведь только начинаю учить русский язык. Иногда мне помогав Марек или Тадек, но сегодня они не могут. У них нет времени.
8. А разве у Нанды есть время? Она ведь работает переводчиком и о, новременно изучает в университете историю Польши. Нет, у н тоже, наверное, нет времени.
9. Да, ты права. Что же делать?
10. Не понимаю. Неужели ты не можешь написать это письмо завт или послезавтра? Почему ты хочешь написать его именно сегодн
11. Не могу откладывать (медлить). Это очень срочное письмо.
12. А Оля не может тебе помочь?
13. Она, кажется, знает только французский язык.
14. Нет, она знает также другие языки: русский, английский.
aares адрес
albo или
angielski английский
ani ни
czas время
czasem иногда
czyż разве
dlaczego почему
francuski французский
historia история
humor настроение
inny другой
jednocześnie одновременно
język язык
list письмо
móc мочь
na pewno наверное
napisać написать
numer номер
pamiętać помнить
pilny срочный
pisać писать
pojutrze послезавтра
Polska Польша
pomagać помогать
po rosyjsku по-русски
przypadkiem случайно
robić делать
rosyjski русский
rozmawiać говорить
rozumieć понимать
studiować изучать
swobodnie свободно
telefon телефон
telefoniczny телефонный
tłumacz переводчик
umieć уметь
utwór произведение
właśnie именно
zadzwonić позвонить
zdawać się казаться
zły плохой
znaleźć найти
zwlekać медлить
że что
15. Она хорошо знает русский?
16. Да, она свободно говорит, читает произведения художественно^ литературы. Она может тебе помочь.
_ —настроение
humor _—
юмор
literatura piękna
художественная литература
uczyć się czego (род. лад.)
учиться чему, учить что
uczyć się alfabetu
uczyć się literatury
dopiero zaczynam się uczyć rosyjskiego
учить азбуку
учиться литературе я только начинаю учить
русский язык
КОММЕНТАРИЙ
1. może может быть, возможно
Конструкция: Masz może jej adres? синонимична конструкции: Czy nie masz jej adresu?
Może kolega ma agrafkę? Czy kolega nie ma agrafki?
1. и др. В третьем уроке впервые выступают формы глагола mieć (предл. 2, 5, 7). Напоминаем, что глагол mieć отличается от всех осталь­ных глаголов этой группы лишь формой инфинитива.
Посмотрите в текст настоящего урока (предл. 1, 2, 3, 4, 7, 8, 9) и срав­ните все случаи употребления этого глагола с русским переводом текста.
Одновременно усвойте следующие выражения, в составе которых выступает глагол mieć:
mieć zły humor быть в плохом настроении
mieć dobry humor быть в хорошем настроении
mieć rację быть правым
mam rację я прав(-а)
К третьему спряжению принадлежат также (предл. 5, 6, 10) глаголы umieć (уметь), rozumieć (понимать), porozumieć się (договориться), но они, в отличие от глагола mieć, не видоизменяют основы.
Сравните: mieć mam umieć umiem umiemy
masz umiesz umiecie
ma umie umieją
3, 7. формы род. пад. прилагательных и местоимений:
м. и ср. род -ego, напр.: ciekawego, złego, mojego, tego
ж. род -ej, напр.: telefonicznej, ciekawej, mojej, tej
Если конечный согласный основы — звук к или g, то в род. пад. появляется буква г знак смягчения этих звуков.
м. и ср. род rosyjskiego, warszawskiego
ж. род rosyjskiej, warszawskiej.
5. po rosyjsku по-русски
По этому образцу:
po polsku по-польски
po francusku по-французски
po angielsku по-английски
po niemiecku по-немецки
po warszawsku по-варшавски
В этих наречиях в польском языке на конце всегда -и
8. pracować jako tłumacz (им. пад.) работать переводчиком.
Другие примеры:
pracować jako kierowca работать водителем
pracować jako dziennikarz работать журналистом
pracować jako kelnerka работать официанткой
и т. д.
12, 16. В уроке 4 Вы познакомились с формой дат. пад. mi (мне) (от местоимения ja). Теперь постарайтесь запомнить краткую форму дат. пад. местоимения ty — ci (тебе).
Czy Ola nie może ci pomóc? А Оля не может тебе помочь?
Ona może ci pomóc. Она может тебе помочь.
РОДИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ (kogo? czego?) ЕД. Ч. СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ
Adresu Wandy nie mam. (2) Nie znam numeru jej telefonu. (3)
Все встречающиеся в тексте слова с окончанием -и — это формы род. пад. ед. ч. существительных м. рода:
adres — adresu numer — numeru telefon — telefonu list — listu czas — czasu humor — humoru
В польском языке род. пад. м. рода имеет два окончания -и и -а. Боль­шое количество существительных принимает окончание -и. Старайтесь запоминать, какие слова, встречающиеся в наших уроках, получают окончание -и. Трудно дать точные правила об употреблении оконча­ний -и и -а. Поэтому окончание род. пад. ед. ч. слов мужского рода дается в нашем словаре:
adres м,, род. -и
Образование род. пад. существительных ж. род гораздо проще. Все существительные принимают окончание -у (-i), в зависимости от ка­чества основы (см. фон. п. 11).
literatura
— literatury
(литературы)
siostra
— siostry
(сестры)
noc
— nocy
(ночи)
ziemia
— ziemi
(земли)
rola
— roli
(роли)
książka
— książki
(книги)
Поэтому формы род. пад. существительных женского рода в словаре не даются.
Запомните, что глаголы, сочетающиеся с винительным падежом (переходные), после отрицания всегда заменяют винительный падеж родительным (в русском языке, как Вам известно, это не всегда так).
Znam numer telefonu. Nie znam numeru telefonu.
Я знаю номер телефона. Я не знаю номера телефона.
Wołam siostrę. Nie wołam siostry.
Зову сестру. Не зову сестру.
Piszesz list. Nie piszesz listu.
Пишешь письмо. Не пишешь письма (письмо).
НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ ГЛАГОЛОВ ТИПА móc (I СПРЯЖЕНИЕ)
В настоящем уроке мы хотим познакомить Вас с новым спряжением глагола. К этому спряжению принадлежат глаголы с различными че­редованиями в основе, и поэтому оно труднее других. По типу оно сов­падает с русским первым спряжением. В качестве образца возьмем глагол móc (мочь)
i) См. также таблицу на конце книги.
ед. ч.
мн. ч.
1. mogę
1. możemy
2. możesz
2. możecie
3. może
3. mogą
Четыре формы требуют специальной тренировки:
а) 1-ое лицо, где русскому окончанию -у (моги) соотв. польское -ę;
б) 3-е лицо ед. ч., в котором на конце нет звука -г ср.: может — może
(в польском языке его вообще нет в этой глагольной форме);
в) 1-е лицо мн. ч. с гласным -у в конце -ету (см. глаг. типа czytać), ср.: можел — możemy
г) 3-е лицо мн. ч., где русскому -ут соответствует польское -ą (опять без конечного -т).
ср.: могут — mogą
В случае чередований огласовка основы 3-го лица мн. ч. в польском языке всегда совпадает с 1-ым лицом ед. ч.:
mogę — mogą
Из известных Вам уже глаголов по этому образцу спрягаются:
chcieć — chcę, -esz
и группа, в которой суффикс инфинитива -owa- чередуется с -uj- в настоящем времени:
dziękować — dziękuję, -ujesz
interesować się — interesuję się, -ujesz się
pracować — pracuję, -ujesz
studiować — studiuję, -ujesz
(ср. русск.: рисовать — рисую « рис-uj-y).
ОТСУТСТВИЕ ЛИЧНЫХ МЕСТОИМЕНИЙ ПРИ ГЛАГОЛАХ
Вы, наверное, уже заметили, что в польском языке личные место­имения при глаголах почти не употребляются. Это относится к место­имениям 1-го и 2-го лица: ja, ty, my, wy. Примеры, иллюстрирующие
это правило, встречаются в каждом уроке. Возьмем несколько предло­жений по выбору.
Dopiero się zastanawiam, dokąd Я еще не решила, куда поехать, pojechać.
Jestem dziennikarzem. Я журналист.
Nie pamiętam, gdzie ona mieszka. Я не помню, где она живет.
Nie mogę zwlekać. Я не могу откладывать.
Możesz napisać list jutro lub po- Ты можешь написать письмо за- jutrze. втра или послезавтра.
Местоимения 1-го и 2-го лица употребляются лишь тогда, когда на них падает логическое ударение (например, при противопоставлении). A ja od wczoraj mam urlop.
(т. e. я в отличие от Вас)
Ja chcę zwiedzić muzeum i zobaczyć Stare Miasto.
(т. e. это касается только меня, так как я не знаю, что Вы хотите посетить)
Ja również jestem dziennikarzem.
(здесь ja подчеркивается словом również)
Чтобы не употреблять несвойственных польскому языку оборотов, старайтесь избегать употребления местоимений 1-го и 2-го лица, когда для этого нет особых причин.
В польском языке могут опускаться также местоимения 3-го лица, когда подлежащее известно из контекста. Это чаще всего имеет место в группе (двух или нескольких) предложений с общим подле­жащим. Подлежащее, как правило, выражено только в первом пред­ложении, напр.:
(13) Ona zna chyba tylko język francuski.
(14) Nie, zna również inne języki.
(15) Czy dobrze zna rosyjski?
(16) Tak, swobodnie rozmawia, czyta utwory literatury pięknej.
УПРАЖНЕНИЯ
I. а) Переведите следующие предложения на польский язык:
1. Вы (обращаетесь к мужчинам и женщинам) правы.
2. Он прав.
3. Мы сегодня в хорошем настроении.
4. Ты сегодня в плохом настроении.
5. Вы умеете говорить по-польски.
6. Они (девушки) понимают простой русский текст.
б) В переведенном Вами тексте замените утвердительные предло­жения (1, 2, 5, 6) отрицательными.
II. Вместо точек поставьте слова dopiero или tylko:
1 teraz rozumiem ten utwór.
2 . Ona zna język angielski.
3 . Mam trzy godziny czasu.
4 rok pracuję jako tłumacz.
5 . Nie mamy jej adresu, mamy numer jej telefonu.
6 dziś mogę ci pomóc.
III. Употребите нужные глагольные формы:
1. Pani nie (chcieć) być tłumaczem?
2. (Studiować — ja) literaturę.
3. Nie (umieć — my) mówić po niemiecku.
4. Nie (mieć — ty) matki.
5. On (móc) napisać list po polsku.
6. Państwo (pracować) tu dopiero pół roku.
6
LEKCJA SZÓSTA
1. Предложный падеж существительных мужского и среднего родов.
2. Настоящее время глаголов типа mówić (П спряжение).
3. Конструкция: nie ma + р о д. падеж.
ROZMOWA TELEFONICZNA
[розлова тэЬфони^гйна]
1. — Halo, słucham!
[xalo слухам]
2. — Czy to Irena?
[fuZbt то ирэна]
3. — Nie, Ireny nie ma w domu, jest w instytucie.
[не ирэны не ма в дому ест в инстытуче О]
4. — То ty, Wanda? Dzień dobry!
[то ты ванда дЗйенъ добры]
5. — Kto mówi?
[кто муви]
6. — Nie poznajesz? То ja, Tadek. Dzwonię już po raz drugi.
Chcę pomówić z Ireną i z tobą.
[не познаеш то я тадэк дзвоне^ юш по раз други]
[хцэн помувич з ирэнон О и с тобон]
7. — Proszę, słucham.
[прошэП слухам]
8. — Czy masz dziś czas?
[fuLbt маш д^ишъ fulac]
9. — Nie słyszę, co mówisz.
[не слышэп цо мувиш]
10. — Halo! Halo! Słyszysz teraz?
[xalo xalo слышыш тэрас]
i) В словах, начинающихся со звука i, не происходит изменения этого звука в у под влиянием конечного твердого согласного предшествующего слова. Сле­довательно, произносите [в инстытуче], а не [в ынстытуче].
То же [з ирэнов], а не [з ырзнов].
11. — Так, teraz już słyszę.
[так тэрас юш слышэ11]
12. — Czy masz dziś czas?
[futei маш джишъ тгйас]
13. — А о со chodzi?
[а о цо ходжи]
14. — Ola, Marek i ja chcemy dziś wieczorem obejrzeć wystawę książki radzieckiej w Klubie Międzynarodowej Prasy i Książki. Czy masz chęć pójść z nami?
[ola марж и я хцэмы джишъ ветиЬорэм обэйжэч выставэц кшёншки раджецкей в к1убе мендзынародовэй прасы и кшёнш- ки тгйы маш хэнъч пуйшъч з нами2 * * * * *)]
15. — Bardzo chcę, ale niestety nie mam czasu.
[бардЗо хцэн ale нестэты не мам fulacy]
16. — А со robisz?
[а цо робиш]
17. — Jestem zajęta i dziś nie mogę z wami pójść.
[естэле заента и джишъ не могэн з вами2) пуйшъч]
18. — Jesteś zajęta? Przecież ani ty, ani Irena dzisiaj nie pra­cujecie.
[естэшъ заента пшэчеш ани ты ани ирэна дэ^ишяй не пра- цуече]
19. — Dziwisz się? Mam dużo pracy w domu. Ireny nie ma, ja sama sprzątam. Właśnie teraz myję podłogę. Tu straszny nieporządek, a przecież jutro jest święto.
[дЗюивиш шен мам дужо працы в дому ирэны не ма я сама спшонтам влашъне тэрас мыеп подлогэ11 ту страшны непожон- дэк а пшэчеш ютро ест шъвенто]
20. — А со Irena robi w instytucie?
[а цо ирэна роби в инстытуче]
2) Обратите внимание на произношение предлога z (з). Следовательно,
z nami произносите [з нами]
z wami ,, [з вами]
z Markiem „ [з маркам]
z Olą „ (з oloB]
z nimi „ . [з ними)
21. — Pisze referat.
[пишэ рэфэрат]
22. — Więc nie możecie iść z nami? Szkoda!
[венц не можэче ишьч з нами шкода]
23. — Możemy przecież jutro pójść razem.
[можэмы пшэчеш ютро пуйшъч разэм]
24. — No tak, ale trzeba się umówić z Olą i z Markiem. Teraz tu ich nie ma, są w barze na obiedzie. Mogę zobaczyć się z nimi dopiero za godzinę. A gdzie chcecie jutro spotkać się z nami?
[но так ale тшэба3) шев умувич з oloH и з маркем2) тэрас ту их не ма сон в бажэ на обедже могзи зоба^гйыч шен з ними2) доперо за годжинэ11 а гдже хцэче ютро споткач шен з нами]
25. — Może na Starym Mieście koło muzeum lub koło księgarni?
[можэ на старым мешъче коло музэум lyn коло кшенгарни]
26. — Może lepiej w Łazienkach * *>.
[лсожэ 1эпей в лаженках]
27. — No, dobrze, w Łazienkach koło pałacu,
[но добже в лаженках коло палацу]
СЛОВАРЬ
з) В слове trzeba т + ш надо произносить раздельно (см. фон. пп. 2, 12 и урок 3).
•) Łazienki — бывший королевский парк. Самый большой парк в Вар­шаве.
V и
bar закусочная
chęć охота
dużo много
dzisiaj сегодня
dziwić się удивляться
dzwonić звонить
godzina час
instytut институт
klub клуб
koło у, около
księgarnią книжный магазин
lepiej лучше
międzynarodowy международный mówić говорить
myć мыть
nieporządek беспорядок
niestety к сожалению
по ну
obejrzeć посмотреть
obiad обед
pałac дворец
podłoga пол
pomówić поговорить
poznawać узнавать
pracą работа
prasa печать
radziecki советский
razem вместе
referat доклад
sam один
słyszeć слышать
spotkaćsię встретиться
sprzątać убирать
straszny ужасный
szkoda жаль
święto праздник
trzeba надо
umówić się условиться
w в
z с
zajęty занятый
zobaczyć się увидеться
РАЗГОВОР ПО ТЕЛЕФОНУ
1. Алло, слушаю!
2. Это Ирина?
3. Нет, Ирины нет дома, она в институте.
4. Это ты, Ванда? Здравствуй!
5. Кто говорит?
6. Не узнаешь? Это я, Тадек. Я звоню уже второй раз. Хочу пого­ворить с Ириной и с тобой.
7. Пожалуйста, слушаю.
8. У тебя сегодня есть свободное время?
9. Я не слышу, что ты говоришь.
10. Алло! Алло! Теперь слышишь?
11. Да, теперь слышу.
12. У тебя сегодня есть свободное время?
13. А в чем дело?
14. Мы с Олей и Марком хотим сегодня вечером посмотреть выставку советской книги в Клубе международной печати и книги. Хочешь пойти с нами?
15. Очень хочу, но, к сожалению, у меня нет времени.
16. А что ты делаешь?
17. Я занята и сегодня не могу пойти с вами.
18. Ты занята? Ведь нй ты, ни Ирина сегодня не работаете!
19. Тебя это удивляет (удивляешься)? У меня много работы дома. Ирины нет, я убираю одна. Как раз теперь мою пол. Здесь ужасный беспорядок, а ведь завтра праздник.
20. А что делает Ирина в, институте?
21. Она пишет доклад.
22. Значит, вы не можете идти с нами? Жаль!
23. Можем ведь завтра пойти вместе.
24. Ну да, но надо условиться с Олей и Марком. Теперь их здесь нет, они обедают в закусочной. Я могу увидеться с ними только через час. А где вы хотите завтра встретиться с нами?
25. Скажем (может быть), в Старом городе у музея или у книжного магазина?
26. А не лучше ли в Лазенках?
27. Ну, хорошо, в Лазенках у дворца.
czas время час godzina
о со chodzi? в чем дело?
mieć chęć хотеть, иметь желание
mam chęć хочу
КОММЕНТАРИЙ
6., 14., 17., 24. В шестом уроке Вы встречаете новые формы местоиме­ний — твор. пад. ед. и мн. ч.
ty my wy oni,
— tobą (тобой) z tobą (с тобой) — nami (нами) z nami (с нами) — wami (вами) z wami (с вами) one — nimi (ими) z nimi (с ними)
Одновременно запомните:
ja
— mną (мною) ze mną (со мною)
on, ono — nim (им) z nim (с ним)
ona
— nią (ею) z nią (с ней)
6., 19. Как мы уже сказали (см. урок 5), в глаголах первого спряжения могут иметь место изменения основы.
Вот две других группы глаголов с такими изменениями:
1) wa : j poznawać dawać stawać
— poznaję, -jesz (узнавать, познавать)
— dają, -jesz (давать)
— staję, -jesz (останавливаться)
(ср. русск. давать — даю (= flaji/)
2)
myć — myję, -jesz (мыть)
żyć — żyję, -jesz (жить)
szyć — szyję, -jesz (шить)
pić — piję, -jesz (пить)
Запомните личные формы второй группы глаголов, так как они отличаются от соответствующих форм в русском языке.
24. Ich (их) — род. пад. мн. ч. местоимений oni, one.
ПРЕДЛОЖНЫЙ ПАДЕЖ (о kim? о czym?) СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ МУЖСКОГО И СРЕДНЕГО РОДОВ
Просим Вас познакомиться с новой падежной формой — предлож­ным падежом (см. предл. 3, 14, 20, 24, 26). В польском языке предложный падеж ед. ч. м. и ср. родов имеет два окончания -е и -и. Пока мы вводим лишь одно (-е), совпадающее с соответствующим русским окон­чанием. Оно прибавляется к существительным с основами на следующие согласные: b, d, f, ł, m, n, p, r, s, t, w, z.
Окончание -e вызывает разные, не известные русскому языку, изме­нения согласных (и гласных) основы. Поэтому усвоение форм предлож­ного пад. с окончанием -е не так легко, как это может показаться на первый взгляд.
Существительные с основами на согл. b, f, m, n, р, w подвергаются таким изменениям, как в русском языке (т. е. лишь смягчаются; на письме появляется знак смягчения i): klub — klubie
niebo — niebie
dym — dymie
kran — kranie
słup — słupie
gniew — gniewie
słowo — słowie
Остальные согласные подвергаются другим изменениям. Пока за­помните три таких чередования: t : ć(ci) instytut — instytucie [инстытуче]
święto — święcie [шьфенъче]
d : dź(dzi) obiad — obiedzie [обедэюе]
wygląd — wyglądzie [выг1оньдже]
r : rz bar — barze [баасэ]
teatr — teatrze [тэатшэ]
В слове miasto чередуются две последние согласные:
st : ść(ści) miasto — mieście
Одновременно запомните, что гласный а может чередоваться с е: świat — świecie [шъфече]
miasto — mieście [мешъче]
lato — lecie [1эче]
obiad — obiedzie [обедже]
О других случаях чередования мы скажем впоследствии. Предложеный падеж мн. ч. существительных всех склонений характе­ризуется окончанием -ach:
Łazienki — Łazienkach
instytuty — instytutach
święta — świętach
teatry — teatrach
В нашем словаре предложный падеж ед. ч. отмечен следующим образом:
instytut, пр. -cie
НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ ГЛАГОЛОВ ТИПА mówić (II СПРЯЖЕНИЕ)
В текст шестого урока мы ввели формы настоящего времени гла­голов второго спряжения (предлож. 5, 6, 9, 10, 11, 14, 16, 19, 20). Оно соответствует второму русскому спряжению. Вот образец:
ед. ч. мн. ч.
1. mówię 1. mówimy
2. mówisz 2. mówicie
3. mówi 3. mówią
После твердых согласных в окончании по фонетическим причинам имеется не i, но у (см. фон. п. 11):
patrzyć patrzę patrzysz
У некоторых глаголов в инфинитиве окончание -eć (słyszeć, woleć), но личные формы абсолютно тождественны остальным:
słyszę wolę
słyszysz wolisz
Принадлежность к этой глагольной группе отмечается нами в сло­варе следующим образом:
mówić, -ię, -isz słyszeć, -ę, -ysz
КОНСТРУКЦИЯ: nie m a + P О Д. НАД.
Нам придется еще несколько раз остановиться на употреблении глагола mieć. Теперь нас интересует лишь одна форма та, которая вместе со словом nie (nie ma) заменяет отрицательные формы глагола być.
Русским эквивалентом конструкции nie ma является „нет”.
Заметьте, что конструкция nie ma, подобно русскому „нет”, соче­тается с родительным падежом.
Ср.: Wanda jest w domu.
Ванда дома.
Irena jest w instytucie.
Ирина в институте.
Oni są w barze.
Они в закусочной.
nie ma czasu tu nie ma teatru nie ma mrozu
Не смешивайте конструкции:
1) On ma książkę. On ma pracę.
Wandy nie ma w domu.
Ванды нет дома.
Ireny nie ma w instytucie.
Ирины нет в институте.
Ich nie ma w barze.
Их нет в закусочной.
нет времени здесь нет театра нет мороза
On nie ma książki.
On nie ma pracy.

— Przepraszam, czy kolega nie ma przypadkiem agrafki?
2) Tu jest książka. Tu nie ma książki.
Tu jest nieporządek. Tu nie ma nieporządku.
В первом случае отрицается глагол mieć, а во втором być.
Вернитесь к тексту! Найдите в нем предложения с конструкцией nie ma (предл. 3, 19, 24) и сравните их с предложениями без отрицания.
УПРАЖНЕНИЯ
I. Раскрывая скобки, образуйте предложный падеж (с соотв. пред­логом):
1. Ona ma pracę (instytut).
2. Moja siostra jest (teatr).
3. (klub) jest telefon.
4. (miasto) jest piękny park.
5. Ten mężczyzna pracuje (teatr).
6. Chcemy pokoju (świat).
7. Oni są (bar, obiad).
II. Замените конструкцию nie ma словами ma или jest, są:
1. On nie ma czasu.
2. W mieście X nie ma muzeum.
3. Czy pani nie ma chęci pójść tam?
4. Nie ma ich w barze.
5. Jeszcze nie ma obiadu.
6. Dziś nie ma wiatru.
7. W sklepie nie ma wystawy.
III. Образуйте нужные глагольные формы:
1. One (dzwonić) dziś po raz trzeci.
2. Czy pani (słyszeć), có on (mówić).
3. Czy (móc — ty) pójść z nami? Przecież nie (robić) dziś nic.
4. One (słuchać) koncertu.
5. (mieć—-ja) dużo pracy: (pisać) referat i (czytać) książkę.
6. (myć się — my) rano i wieczorem.
7. (dawać — ja) ci książkę.
LEKCJA SIÓDMA
1. Дательный-предложный падежи существи­тельных на -а.
2. Простое будущее время.
3. Kiedy, gdy.
W DESZCZOWY DZIEŃ
[в дэиИчйовы дженъ]
Tekst А*)
1. — Jaka dziś okropna pogoda! Deszcz pada już prawie trzy godziny i w ogóle nie wiadomo, kiedy przestanie padać, [яка дэсишъ окропна погода дзш^гй nada юш праве тшы го- дэЬины и в огу1э не вядомо кеды пшэстане падач]
2. — Instytut Meteorologiczny со dzień zapowiada piękną po­godę, nic więc dziwnego, że jest pochmurno i mokro.
[инстытут мэтэоро1оги?шны цо д^ень заповяда пеукно11 погодэв ниц венц д&ивнэго жэ ест похмурно и мокро]
3. — Jeżeli takie będzie całe lato, to nigdzie nie warto wyjeż­dżać.
[ежз1и таке бзньд&е цалз 1ато то нигд&е не варто выежд&ач]
*) Текст записан на пластинке.
4. — Oczywiście. Wszędzie, nad morzem, w górach i nad jezio­rami, będzie jednakowo zimno i ponuro: deszcz, wiatr, chmury, mgły.
[оЯйывишьче фшэнъд&Ье над можэм в гурах и над ежёрами бэнъдже еднаково жимно и понуро дэшЯгй, вятр хмуры мглы]
5. — A wtedy na wczasach można będzie umrzeć z nudów.
[а фтэды на фтгйасах можна бэнъдже умжэч з нудуф]
6. — Со za przesada! Stwarzacie taką atmosferę, jak w tej ba­nalnej piosence:
. . . ponury dzień, jak co dzień . . .
Dwa dni pada deszcz, a wam się już wydaje, że takie bę­dzie całe lato.
[г$о за пшэсада стфажаче тако11 атмосфэрэ11 як ф тэй бана1нэй пёсэнцэ понуры дженъ як цо дженъ два дни пада дэшЗчй а вале гаеи юш выдав жэ таке бэнъдэсе цалэ Хато]
7. — A ja lubię siedzieć w domu i czytać, gdy pada deszcz.
[а я 1убен шед5£еч в дому и Яшытач гды пада дэш^гй]
8. — То dlatego i teraz, zamiast rozmawiać z nami, cały czas czytasz gazetę.
[то дХатэго и тэрас замяст розмавяч з нами цалы Яйас Зчйыташ газэтэн]
9. — W gazecie też piszą o pogodzie. Przeczytam wam, chcecie? Instytut Meteorologiczny ...
[в газэче тэш пишоЕ о погодже пшэ^гйытам вам хцэче инстытут мэтэороХогиЯгйны]
10. — Może skończysz z tymi żartami?
[лсожэ сконъ?иьыш с тыми жартами]
11. — Z wami nigdy pożartować nie można. Zawsze jesteście nie w humorze.
[з вами нигды пожартовач не можна зафшэ естэшьче не в ху- жожэ]
12. — Dziwisz się? Kto ma chęć na wczasach wiecznie patrzeć na deszcz i cały czas tylko czytać książki. W lecie każdy woli słońce niż niepogodę.
[дживиш гиен кто ма хэньч на фтгйасах eefucne патшэч на дэш^хй и цалы fuiac ты1ко Яхйытач кшёншки в Хэче кажды eolu слоньцэ ниш непогодэн]
13. — A ja zawsze jadę na wczasy w zimie. Wolę mróz niż upał. Poz’a tym lubię jeździć na nartach, gdy pada biały, puszy­sty śnieg.
[а я зафшэ ядэн на фтшасы в жиме во1эн мрус ниж упал поза тым 1убеИ ежьджич на нартах гды пада бялъь пушысты шьнек]
14. — W tobie odzywa się raczej romantyk niż narciarz.
[ф тобе одзыва шеВ}) раЯгйэй романтик ниш нарчяш]
СЛОВАРЬ
atmosfera настроение
banalny банальный
biały белый
cały весь
chmura туча
deszcz дождь
deszczowy дождливый
dlatego поэтому
dziwny удивительный
gdy когда
jednakowo одинаково
jezioro озеро
jeżeli если
każdy каждый
lato лето
lubić любить
meteorologiczny метеорологически? mgła туман
mokro сыро
mróz мороз
narciarz лыжник
narty лыжи
nic ничто, ничего
niepogoda непогода
nigdy никогда
nigdzie никуда
niż чем
nuda скука
oczywiście конечно
odzywać się здесь: говорить
okropny ужасный
patrzeć смотреть
piosenka песенка
pochmurno облачно
pogoda погода
ponuro уныло
poźartować пошутить
prawie почти
przeczytać прочитать
przesada преувеличение
przestać перестать
puszysty пушистый
raczej скорее
romantyk романтик
siedzieć сидеть
skończyć кончить
słońce солнце
stwarzać создавать
śnieg снег
taki такой
umrzeć умереть
upał жара
wczasy курорт
wiadomo известно
wiatr ветер
wiecznie вечно
w ogóle вообще
wszędzie везде
wtedy тогда
wydawać się казаться
zamiast вместо
zapowiadać предсказывать
zawsze всегда
zimno холодно
żart шутка
В ДОЖДЛИВЫЙ ДЕНЬ
1. Какая сегодня ужасная погода! Дождь идет уже почти три часа, и вообще неизвестно, когда он перестанет идти.
2. Институт прогнозов ежедневно (каждый день) обещает (предска­зывает) прекрасную погоду, и поэтому нет ничего удивительного, что облачно и сыро.
1) В слове odzywać się д + з произносится раздельно, как в русском „отзы­ваться”
3. Если все лето будет такбе, то никуда не стоит ехать (выезжать).
4. Конечно. На море, в горах и на озерах — везде будет одинаково холодно и уныло: дождь, ветер, тучи, туманы.
5. И тогда на курорте можно будет умереть со скуки.
6. Какое преувеличение! Создаете настроение, как в этой банальной песенке: ... унылый день, и таков каждый день... Два дня идет дождь, а вам уже кажется, что все лето будет такое.
7. А я люблю сидеть дома и читать, когда идет дождь.
8. Поэтому-то и теперь, вместо того чтобы с нами разговаривать, ты все время читаешь газету!
9. В газете тоже пишут о погоде. Прочитаю вам, хотите? Институт прогнозов...
10. Прекрати эти шутки! (Может быть, ты покончишь с этими шут­ками?)
11. С вами никогда пошутить нельзя! Всегда вы не в духе.
12. Это тебя удивляет? Кому хочется на курорте вечно смотреть на дождь и все время только читать книги? Летом каждый предпо­читает солнце непогоде.
13. А я всегда еду на курорт зимой. Предпочитаю мороз жаре. Кроме того, я люблю ходить на лыжах, когда идет белый пушистый снег.
14. Ты (в тебе говорит) скорее романтик, чем лыжник!
deszcz pada pada
дождь идет

Pada!
wszędzie — nigdzie zawsze — nigdy
nad morzem, nad jeziorami на море, на озерах
(см. комм, к 3-му уроку) umrzeć z nudów умереть со (от) скуки
można — nie można
(можно — нельзя)
być nie w humorze быть не в духе
być w humorze быть в хорошем настроении
(ср. урок 5: mieć zły (dobry) humor)
jeździć na nartach ходить на лыжах
КОММЕНТАРИЙ
1. Глаголы przestawać (несов. вид) — przestać (сов. вид) принадлежат к первому спряжению:
przestawać — przestaję, przestajesz
przestać — przestanę, przestaniesz
2. że, что (союз)
Nic dziwnego, że jest Нет ничего удивительного, pochmurno i mokro. что облачно и сыро.
Не смешивайте под влиянием русского языка союза że и местоиме­ния со (в русском языке в обоих случаях „что”), ср.: Nie słyszę, со mówisz. Не слышу, что ты говоришь.
Мы вернемся еще к этому вопросу (см. урок 12).
3., 8. cały (-а, -е) весь, целый
całe lato все лето
cały czas все время
cały miesiąc весь (целый) месяг
cały rok весь (целый)' год
cała rodzina вся семья
Польские слова wszystek, wszystka, wszystko (весь, вся, всё) в ед. ч- употребляются лишь с вещественными существительными:
wszystek chleb, cukier весь хлеб, сахар
wszystka mąka, kasza вся мука, каша
wszystko wino все вино
Кроме того, слова wszystko, мн. ч. wszyscy употребляются самостоя­тельно (без существительных):
wszystko всё
wszyscy все
8. zamiast (вместо), в отличие от русского „вместо”, сочетается непо­средственно с инфинитивом:
zamiast rozmawiać z nami вместо того, чтобы с нами разговаривать
12., 13. woleć (предпочитать) спрягается по образцу mówić (II спряжение): wolę, wolisz
Każdy woli słońce niż niepogodę. Каждый предпочитает солнце непогоде.
Wolę mróz niż upał. Предпочитаю мороз жаре.
При глаголе woleć конструкция niż + вин. падеж соответствует в русском языке дательному падежу.
Niż + существительное может в других случаях соответство­вать русскому „чем”:
W tobie odzywa się raczej romantyk niż narciarz, (предл. 14)
Ты скорее романтик, чем лыжник.
13. Глагол jechać не только образует настоящее время от другой основы (совпадая в этом отношении с русским „ехать”), но, кроме того, в нем наблюдаются не свойственные русскому языку чередования гласных а : е и согласных d : dź (dzi).
ед. ч. jadę [ядэн] мн. ч. jedziemy [едэЪемы]
jedziesz [еджеги] jedziecie [едясече]
jodzie [едже] jadą [ядон]
(См. замечание в 5-ом уроке относительно совпадения огласовки осно­вы 1-го лица ед. ч. и 3-го лица мн. ч.).
Так же спрягаются производные от него глаголы сов. вида:
przyjechać — przyjadę, przyjedziesz (приехать) pojechać — pojadę, pojedziesz (поехать) wyjechać — wyjadę, wyjedzżesz (выехать, уехать).
14. w tobie в тебе, we mnie во мне (предл. пад.).
Вы знаете уже 4 формы местоимений ja и ty (см. уроки 4, 5, 6).

ja
ty
(дат. пад.)
mi
(мне)
ci
(тебе)
(твор. пад.)
mną
(мной)
tobą
(тобой)
(предл. пад.)
mnie
(мне)
tobie
(тебе)
УПРАЖНЕНИЯ
I. Употребите, где нужно, слова cały (-а, -е), или wszystko:
1 lato pada deszcz.
2 co mówisz, jest okropne.
3 dzień jesteś nie w humorze.
4 . Nie wiadomo, co to znaczy.
5 . Dlaczego czas na wczasach czytasz książki?
6 świat i na świecie się zmienia.
II. Переведите на польский язык:
1. Предпочитаю лето зиме.
2. Предпочитаю читать книги, чем разговаривать с вами.
3. Вместо того, чтобы быть в институте, ты пишешь письмо дома.
4. С вами никогда нельзя пошутить.
5. Я скорее учительница, чем инженер.
6. Не понимаю, как ты можешь проводить с ними все лето.
III. Образуйте нужные формы существительных и глаголов:
1. Dziś mój brat (jechać, wczasy).
2. Cały rok (mieć — my) ładną (pogoda).
3. Całą (zima) (myć się — ja) zimną (woda).
4. Państwo nie (lubić, deszcz i wiatr).
5. Pani zawsze (rozmawiać, książki i teatr).
6. Dlaczego cały swój urlop (spędzać) państwo (miasto)?
Tekst В
1. — Może ty przypadkiem wiesz, kiedy wreszcie przyjdzie Ma­rek? Czekamy na niego już pół godziny. Dlaczego jeszcze go nie ma?!
[жожэ ты пшыпаткем веш кеды врэшче пшыйдже мар$к ?шэ- камы на него 9 юш пул годжины д1атТйэго ештшэ го не ма]
2. — Nie wiem, pewnie boi się deszczu. On zawsze ma katar, gdy trochę zmoknie.
[не вем пэвне бои шен дэштгйу он зафшэ ма катар гды трохэ11 змокне]
3. — Nie ma sensu dłużej na niego czekać, ja już idę. [не ма сэнсу длужэй на него ^гйэкач я юш идэн]
4. — Już idziesz? Nie zaczekasz? Porozmawiamy jeszcze.
[юш иджеш не за^шэкаш порозмавямы ештшэ]
i) В слове niego произносите г.
5. — О czym? О pogodzie? Szkoda czasu na takie rozmowy!
[o ?шым о погодке шкода fulacy на таке розмовы]
6. — Marek na pewno zaraz przyjdzie.
[марж на пэвно зарас пшыйдЯсе]
7. — On czeka na pogodę, więc możecie tu siedzieć jeszcze trzy dni. Ja idę. Cześć!
[он ’Нйэка на погодэи венц можэче ту шедшей eiufulo тшы дни я идэн Ягйэшъч]
8. — Słychać kroki na schodach! To pewnie Marek, [слыхан кроки на сходах то пэвне марж]
9. — No, oczywiście! Z olbrzymim parasolem i w kaloszach.
[но оРшывишьче з о1бжымим парасо1эм и ф ка1ошах]
10. — Marek: —■ Ależ dziś ulewa i błoto na dworze. Zupełnie jak jesienią. Kiedyż wreszcie będzie ciepło!... Ale o czym z takim ożywieniem rozmawiacie?
[а1эш дэ&ишь у1эва и блото на двожэ зупелне як ешенёв ке- дыш врэшче бэнъдже чепло а1э о тТйым с таким ожывенем розмавяче]
11. — Nie mają о czym mówić, więc narzekają na pogodę: albo im za zimno, albo za gorąco.
[не маёП о ^гиым мувич венц Нажэкаён на погодэн а1бо им за жимно а1бо за горонцо]
12. — A ja mam dla was nowinę. Za tydzień przyjadą Maryjka i Włodek. Będą w Polsce cały miesiąc.
[а я мам dla вас новинэИ за тыдженъ пшыядон марыйка и вло- дэк бэндо11 в по1сце цалы мешёнц]
СЛОВАРЬ
ależ ну и
bać się бояться
błoto грязь
ciepło тепло
czekać ждать
cześć! пока!
dla для
dłużej дольше
gorąco жарко
jesień осень
kalosz галоша
katar насморк
krok шаг
miesiąc месяц
narzekać жаловаться
nowina новость
olbrzymi огромный
ożywienie оживление
parasol зонт
pewnie наверное
przyjechać приехать
przyjść прийти
schody лестница
sens смысл
słychać слышен, -а, -о, -ы
ulewa ливень
wiedzieć знать
wreszcie наконец
zaczekać подождать
zmoknąć промокнуть
zupełnie точно, совсем
1. Ты случайно не знаешь, когда, наконец, придет Марк? Мы ждем его уже полчаса. Почему его еще нет.
2. Не знаю. Он, наверное, боится дождя. У него всегда насморк, когда он немного промокнет.
3. Нет смысла дольше ждать его, я пошел (я уже иду)! Пока!
4. Ты уже идешь? Не будешь ждать? Поговорим еще.
5. О чем? О погоде? Жаль времени на такие разговоры!
6. Марк, наверное, сейчас придет.
7. Он ждет хорошей погоды, и поэтому вы можете здесь сидеть еще три дня. Я пошел.
8. Слышны шаги на лестнице! Это, наверное, Марк!
9. Ну конечно! С огромным зонтом и в галошах.
10. М.: Ну и ливень сегодня и грязь на дворе. Точно осенью. Когда же, наконец, будет тепло... Но о чем вы так оживленно разго­вариваете?
11. Не о чем им говорить, так жалуются на погоду: то (или) им слиш­ком холодно, то (или) слишком жарко.
12. А у меня для вас новость: через неделю приедут Марийка и Во­лодя. Они пробудут (будут) в Польше весь месяц.
Pory roku: wiosna, lato, jesień, zima
весной
wiosną
и na wiosnę
летом
latem
w lecie
осенью
jesienią
na jesieni
зимой
zimą
w zimie


Na wiosnę W lecie Na jesieni W zimie
— Czy długo czekasz na mnie, kochanie?
/znać (обладать знанием, быть знакомым с кем)
^wiedzieć (иметь сведения)
nie ma sensu нет смысла
jest sens есть смысл
czekać na kogo, со ждать кого, чего, что
czekamy na niego мы ждем его czekam na tramwaj я жду трамвая
czeka na pogodę он ждет хорошей погоды
czekam na koleżankę жду подругу
КОММЕНТАРИЙ
1. Глагол wiedzieć (знать) спрягается, как umieć, rozumieć (см. урок 5., п. 1)
wiem, wiesz, wie, wiemy, wiecie
но обратите внимание на форму 3-го лица мн. ч.:
wiedzą
1., 2. Русскому глаголу „знать” соответствуют два польских эквива­лента: wiedzieć и znać.
аас — aaazą (дать)
jeść — jedzą (есть)
odpowiedzieć — odpowiedzą (ответить)
opowiedzieć — opowiedzą (рассказать)
powiedzieć — powiedzą (сказать)
Чем руководствоваться в употреблении этих глаголов? Дадим Вам несколько примеров:
Ты знаешь номер телефона? Нет, не знаю (номера телефона).
Czy znasz numer telefonu? Nie, nie znam (numeru telefonu).
Ты знаешь польский язык? Да, знаю (польский язык).
Czy znasz język polski? Tak, znam (język polski).
(Другие примеры в уроках 3., 5.)
Следовательно, глагол znać употребляется с винительным падежом, или когда вин. пад. предполагается (после отрицания, конечно, роди­тельный).
Ты не знаешь, когда придет Марк?
Czy nie wiesz, kiedy przyjdzie Marek?
Не знаю (когда ..
Nie wiem (kiedy .

Знаешь, что сегодня идет дождь? Czy wiesz, że dziś pada?
Знаю (что ).
Wiem (że ).

Я знаю, что он говорит.
Wiem, со on mówi.


Я знаю, что он говорит (неправду).
Wiem, że on mówi (nieprawdę).
Когда за глаголом „знать” в русском языке следует (или предпола­гается) придаточное предложение, тогда ему соответствует польский глагол wiedzieć.
Глагол wiedzieć сочетается также с конструкцией: о + пр ед л. падеж.
Wiem о tobie wszystko. Я о тебе все знаю.
1. niego, go него, его (формы род.-вин. пад. местоимения оп). Форма niego, как и русск. „него”, употребляется только с предлогами:
patrzę na niego (вин. пад.) смотрю на него
czekam na niego (вин. пад.) жду его
mam dla niego nowinę (род. пад.) у меня для него новость
Форма go употребляется лишь без предлогов:
jeszcze go nie ma (род. пад.) его еще нет
nie ma go w domu (род. пад.) его нет дома
znam go bardzo dobrze (вин. пад.) я его очень хорошо знаю
Форма go не имеет своего ударения и в интонационном отношении примыкает к предшествующему слову. Она не может стоять в начале предложения.
2. Глагол bać się (бояться) спрягается Обратите внимание на изменения в
по образцу mówić: основе:
boję się, boisz się, boi się, boją się.
Так же спрягается глагол stać (стоять):
stoję, stoisz, stoi, stoją.
3., 4. В формах наст, времени глагола iść (идти) наблюдается чередо­вание d: dź(dzi)
idę [идэн], idziesz [идэгсеги], idzie [идбйе], idą [идон].
Так же спрягаются производные от него глаголы сов. вида:
przyjść
[пшыйшьч]
— przyjdę
[пшыйдэя], przyjdziesz
[пшыйджеш]
pójść
[пдйшъч]
— pójdę
[пуйдэн],
pójdziesz
[пуйджеш]
wejść
[вэйшъч]
— wejdę
[вэйдэн],
wejdziesz
[взйджеш]
wyjść
[выйшъч]
— wyjdę
[выйдэн],
wyjdziesz
[выйджеш]
и глагол znaleźć (найти что-н.):
znajdę [зкайдэя], znajdziesz [знайджеш], znajdzie [знайдже], znajdą [знайдо1*].
11. Еще одно употребление глагола mieć, характерное для польского языка: mieć с отрицанием + формы слова со + инфи­нитив = нечего, нечему и т. д.
nie ma о czym mówić не о чем говорить
nie mają о czym mówić не о чем им говорить
Подробно см. урок 27.
11. za в сочетании с прилагательным (наречием) имеет значение „слиш­ком”.
za zimny, za zimno слишком холодный, слишком холодно za gorący, za gorąco слишком жаркий, слишком жарко
ДАТЕЛЬНЫЙ (komu? czemu?) — ПРЕДЛОЖНЫЙ (о kim? о czy m?) ПАДЕЖ СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ НА -а
В обоих текстах 7-го урока Вы встретили новую падежную форму — предложный падеж существительных женского рода.
Предложный падеж существительных женского и мужского рода на -а характеризуется окончанием -е. Но это окончание, в отличие от русского языка, принимают лишь существительные с твердым соглас­ным основы (за исключением согл. с, cz, dz, dż, 1, rz, sz, ż) и, кроме того, здесь, так как в группе существительных мужского и среднего родов, оно влечет за собой изменение согласных (а иногда и гласного а) основы. Некоторые чередования Вам уже известны:
t: ć(ci) gazeta — gazecie [газэче]
d: dź(dzi) pogoda — pogodzie [погодЖе]
т: rz pora — porze [пожэ]
Чередования, характерные лишь для существительных на -а:
к: с
piosenka
— piosence
[пёсэнцэ]

Polska
— Polsce
[по1сцэ]

książka
— książce
[кшёншцэ]
g: dz
podłoga
— podłodze
[подлодзэ]

kolega
— koledze
[ко1эдзэ]
В этой группе существительных форма дательного падежа совпадает с предложным.
В словаре форма дат.-предл. пад. существительных на -а отмечается следующим образом:
piosenka, пр. -се
ПРОСТОЕ БУДУЩЕЕ ВРЕМЯ
В польском языке, так же как и в русском, у глаголов имеются ви­довые различия (несовершенный — совершенный вид).
Глаголы совершенного вида, в полном соответствии с русскими гла­голами, не образуют настоящего времени. Формы, внешне похожие на известное Вам уже настоящее время, имеют значение будущего вре­мени. Это и есть простое будущее время. Так как образование форм простого будущего времени ничем не отличается от образования настоя­щего времени глаголов несовершенного вида, мы не будем рассматри­вать их отдельно.
ср.: kończę — skończę (кончу)
czytam — przeczytam (прочитаю)
rozmawiam — porozmawiam (поговорю)
moknę — zmoknę (промокну)
и др.
В текстах 7-го урока Вы встретили ряд примеров употребления форм будущего времени. Вот некоторые из них:
Nie wiadomo, kiedy przestanie padać. (7a,l)
Przeczytam wam, chcecie? (7a,9)
Kiedy wreszcie przyjdzie Marek? (76,1)
Porozmawiamy jeszcze? (76,4)
Одновременно просим Вас усвоить будущее время глагола być (обра­
тите внимание на чередование d: dź (dzi).
ед. ч. będę [бэндэн] мн. ч. będziemy [бэньдэкемы]
będziesz [бэньдэюеш] będziecie [бэнъд&ече]
będzie [бэнъдэ^е] będą [бэндо^]
Kiedy, gdy
Русскому слову „когда” соответствуют в польском языке два слова: kiedy когда gdy
Kiedy можно употреблять как полный заменитель русского „когда”, gdy функционируют лишь как союз в придаточных предложениях вре^ мени, и в этой функции он употребительнее слова kiedy.
Примеры: Kiedy przestanie padać?
Nie wiadomo, kiedy przestanie padać.
Kiedy państwo wyjeżdżają?
Nie wiem, kiedy przyjedzie Marek.
Kiedy wreszcie będzie ciepło!
Так как ни одно из этих предложений не является придаточным времени, замена kiedy словом gdy недопустима.
Ja lubię siedzieć w domu i czytać, gdy pada deszcz.
Lubię jeździć na nartach, gdy pada śnieg.
On zawsze ma katar, gdy trochę zmoknie.
В этих предложениях можно было бы употребить слово kiedy, но gdy здесь употребительнее.
УПРАЖНЕНИЯ
I. Употребите соответственно формы глаголов znać или wiedzieć.
1. Czy pan о со tu chodzi?
2. Czy nie pan numeru telefonu pani X?
3. Czy (ty) ., że oni rozmawiają o pogodzie.
4. Pewnie nie (wy) kto przyjeżdża za tydzień.
5. (Ja) was bardzo dobrze.
6. Czy pan , ile już czasu tu czekam?
II. Вставьте нужные формы существительных и местоимений:
1. Patrzę (on).
2. Czy państwo czekają (autobus)?
3. (lato) jest za gorąco.
4. One rozmawiają (ty).
5. Czy boicie się (niepogoda)?
6. (wiosna) pada deszcz.
III. Замените инфинитивы личными формами:
1. Za trzy godziny (przestać) padać deszcz.
2. Dokąd pan (wyjechać) w lecie?
3. Wkrótce (poznać — ja) to miasto.
4. Zaraz (być) pogoda.
5. Czy państwo (dać) mi wody?
6. Jutro (pójść — my) tam.
IV. Употребите слово kiedy или gdy.
1. pada deszcz, narzekamy na pogodę.
2. Nie wiem, on tu przyjdzie.
3 będę w Warszawie, zobaczę pałac w Łazienkach.
4. Pytam panią, przyjedzie pani nad morze.
5. Zastanawiam się, wreszcie będzie pogoda.
8
LEKCJA ÓSMA
1. Дательный падеж и звательная форма существительных и личных местоимений.
2. Склонение имен прилагательных.
3. Образование качественных наречий.
4. Составное будущее время I.
5. Наречия со значением направления и места.

CO POKAŻEMY NASZYM GOŚCIOM?
[цо покажемы нашым гошъчём?]
1. Tadek:
— Kiedy przyj adą Maryjka i Włodek ♦> [кеды пшыядои марыйка и влодэк]
2. Marek:
— Prawdopodobnie za tydzień. Przyślą mi jeszcze depeszę. Wówczas będziemy dokładnie wiedzieć, kiedy przyjadą.
[правдоподобие за тыдЗсень пшышь1он ми ешЯгйэ дэ- пэшэн вуфЯгйас бэнъдЗюемы докладне ведЗЪеч кеды пшыядон]
3. Ola:
— Może opowiesz nam, со piszą w liście?
[лсожэ оповеш нам цо пишо11 в 1ишъче]
4. Marek:
— Ich list jest bardzo krótki. Zawiadamiają mnie o swoim przyjeździe, piszą, ile radości sprawia im wycieczka do Polski. Maryjka jest bardzo zado­wolona, że będzie w Polsce właśnie w lecie. Na­stępnie przesyłają wam wszystkim pozdrowienia: Wandzie, Irenie, Tadkowi.
[их Iuct ест бардзо крутки завядамяёП мне о сфоим пшыежъд^се пишо11 и1э радошъчи справя им вычетш- ка до по1ски марыйка ест бардзо задово1оиа жэ бэнъ- дасе в по1сцэ влашьне в 1эче настэмпне пшэсылаён вам фшыстким поздровеня ванд^се ирэне таткови]
*) Володя — по польски: Włodek (Włodzimierz — Владимир).
5.
Ola: — Bardzo się cieszę, że wreszcie zapoznamy się
z twoimi kolegami. Tak często opowiadasz nam o nich.
[бардзо шев чешэв жэ врэшъче запознамы шев с тфоими ко1эгами так ¥гйэвсто оповядаш нам о них]
6.
Tadek: — Prawdopodobnie dlatego wydaje mi się, że znam ich od dawna.
[правдоподобие д1атэго выдав ми шев жэ знам их од даена]
7.
Irena: — A ja prawie nic о nich nie wiem. Czy Maryjka jest studentką?
[а я праве ниц о них не вем тшы марыйка ест студэнт- коя]
8.
Marek: — Tak. Studiuje filologię polską na Uniwersytecie Moskiewskim.
[так студъюе фи1о!огъев по1скоП на унивэрсытэче мо- скефским]
9.
Wanda: — A czym jest Włodek? [а ?ъйым ест влодэк]
10.
Marek: — Włodek jest ekonomistą. Pisze teraz pracę kan­dydacką o stosunkach handlowych między Polską a Związkiem Radzieckim.
[влодэк ест экономиста3 пишэ тэрас працэв канды- дацко3 о стосунках ханд1овых менд&ы по1ско3 а зв'е3- скем радэ^ецким]
И.
Tadek: — Maryjka bardzo podoba się Markowi. Podobno jest miła, towarzyska, wesoła i nieprzeciętnie ładna, co, jak wiadomo, też nie jest bez znaczenia. Ma piękne, czarne oczy, długie, ciemne włosy. [марыйка бардзо подоба ше3 маркови подобно ест мила товажыска вэсола и непшэчентне ладна цо як вядомо тэш не ест бэз зна?и1эня ма пеукнэ ЯНарнэ оФйьы длуге чемнэ влосы]
12.
13.
Irena; — Czy oni są stałymi mieszkańcami Moskwy?
[тгйы они со3 сталыми мешканъцами москфы] Marek: — Maryjka tak. Włodek stale mieszka w Krasno- darze, ale studiuje cały czas w Moskwie.
[марыйка так влодэк ста1э мешка ф краснодажэ а1э студъюе цалы fulac ф москфе]
14. Wanda: — Bardzo żałuję, że ani ja, ani Irena nie poznamy ich osobiście.
[бардЗо жалуен жэ ани я ани ирэна не познамы их особишьче]
15. Ola: — Dlaczego, Wando?
[dlafuldzo вандо]
16. Wanda: — Wtedy ,gdy oni przyjadą do Warszawy, będziemy na praktyce. Mam nadzieję, że będziecie do nas pisać, jak spędzacie czas, jak Maryjka i Włodek czują się w Polsce.
[фтэды гды они пшыядо11 до варшавы бэньдэ£емы на практыцэ мам над&ее11 жэ бэньдэйече до нас писан як спэнддаче тшас як марыйка и влодэк ^гйуён шен ф по1сцэ]
17. Marek: — Na pewno będziemy pisać. Szkoda jednak, że nie możemy być wszyscy razem.
[на пэвно бэньдэйемы писач шкода еднак жэ не мо- жэмы быч фшысцы разэм]
18. Ola: — Trzeba się teraz zastanowić, co będziemy robić, gdy oni przyjadą, jakie wycieczki będziemy orga­nizować, dokąd pojedziemy.
[тшэба шен тэрас застанович цо бэньдЯсемы робич гды они пшыядо11 яке вычетъйки бэнъдэюемы органи­зован доконт поедаемы]
19. Marek: — Uważam, że naszym gościom należy pokazać przede wszystkim Warszawę.
[уважал жэ нашым гошьчём на1эжы показан пшэдэ фшыстким варшавэн]
20. Ola: — Owszem, ale nie będziemy przecież cały miesiąc siedzieć w mieście. Może pojedziemy z nimi naj­pierw nad morze, a potem do Zakopanego *>... [рфшэм ale не бэньдЗсемы пшэчеш цалы мешёнц ше- джеч в мешьче можэ поедаемы з ними найперф над можэ а потэм до закопанэго]
21. Tadek: — Ja mam inną propozycję. Zwiedzimy z nimi Warszawę, potem Kraków... Kraków jest przecież
♦) Zakopane —- курортная местность в Татрах.
drugą naszą stolicą. Będziemy tam tydzień. Stam­tąd pojedziemy na Dolny Śląsk. Pokażemy im Wrocław. Tu zatrzymamy się dwa lub trzy dni. Następnie zwiedzimy Poznań i dopiero stąd uda­my się nad morze.
[я мам иннон пропозыцъе11 зведэ&имы з ними варша- вэн потэм кракуф кракуф ест пшэчеш друго11 нашоа сто1ицон бэньдЯсемы там тыдЗйень стамтонт поедаемы на до1ны шь1онск покажэмы им вроцлав ту затшы- мамы шев два 1уп тшы дни настэмпне зведЯсимы По­знань и доперо стоит удамы ше11 над можэ]
22. Ola: — A nasze piękne Tatry? Czyż nie pokażemy ich Maryjce i Włodkowi?
[а нашэ пеукнэ татры тшыш не покажэмы их ма- рыйцэ и влоткови]
23. Tadek: — Chyba nie będzie czasu tam pojechać... Marek, dlaczego masz taką niezadowoloną minę?
[хыба не бэньдясе тгйасу там поехач марж dlafutozo маш тако11 незадово1онон минэ”]
24. Marek: — Wiesz...
[веш]
25. Ola: — Widocznie nie podoba mu się twój projekt.
[eudofulHe не подоба му шеи тфуй проект]
26. Tadek: — A ty, Olu, со powiesz na mój projekt?
[а ты oly цо повеш на муй проект]
27. Ola: — Uważam, że plany trzeba będzie jednak układać razem z Maryjką i Włodkiem.
[уважая жэ п1аны тшэба бэньдже еднак укладач ра- зэм з марыйкон и влоткем]
28. Marek: — Masz rację, Olu. Zaczekamy z projektami, do­póki nie przyjadą.
[маш рацъен oly заЯшэкамы с проектами допуки не пшыядон]
СЛОВАРЬ
chyba
пожалуй
czuć się
чувствовать себя
ciemny
темный
depesza
телеграмма
cieszyć się
радоваться
długi
длинный
czarny
черный
do
в
często
часто
dokładnie
точно
dopóki пока
ekonomista экономист
filologia филология
gość гость
handlowy торговый
ile сколько
jednak однако
kandydacki кандидатский
ładny красивый
mieszkaniec житель
między между
mina выражение лица,
мина moskiewski московский
nadzieja надежда
należy следует
następnie затем
nieprzeciętnie незаурядно
niezadowolony недовольный
oko глаз
opowiadać рассказывать
opowiedzieć рассказать
organizować организовать
osobiście лично
plan план
podobać się нравитьоя
pozdrowienia привет
praktyka практика
prawdopodobnie вероятно
projekt проект
propozycja предложение
przesyłać здесь: передавать
przyjazd приезд
przysłać прислать
radość радость
stale все время
stały постоянный
stamtąd оттуда
stąd отсюда
stolica столица
stosunek Отношение
towarzyski общительный
udać się отправиться
uniwersytet университет
uważać считать
wesoły веселый
widocznie по-видимому
włos волос
wówczas тогда
wycieczka экскурсия
zadowolony довольный
zapoznać się познакомиться
zastanowić się подумать
zatrzymać się остановиться
zawiadamiać сообщать
znaczenie значение
związek союз
żałować жалеть
ЧТО МЫ ПОКАЖЕМ НАШИМ ГОСТЯМ?
1. Когда приедут Марийка и Володя?
2. Вероятно, через неделю. Они пришлют мне (еще) телеграмму. Тогда будем точно знать, когда они приедут.
3. Может быть, ты нам расскажешь, что они пишут в письме?
4. Их письмо очень короткое. Они сообщают мне о своем приезде, пишут, как много (сколько) радости доставляет им экскурсия в Польшу. Марийка очень довольна тем, что будет в Польше именно летом. Затем, они передают всем вам привет: Ванде, Ирине, Тадеку.
5. Я очень рада, что мы, наконец, познакомимся с твоими товарищами. Ты так часто нам о них рассказываешь...
6. Вероятно, поэтому мне кажется, что я давно с ними знаком.
7. А я почти ничего о них не знаю. Марийка студентка?
8. Да. Она студентка польского отделения филологического факуль­тета Московского университета.
9. А Володя кто?
10. Володя экономист. Он пишет теперь кандидатскую диссертацию о торговых отношениях между Польшей и Советским Союзом.
И. Марийка очень нравится Марку. Она, насколько мне известно, очень мила, общительна, весела и незаурядно красива, что, как известно, тоже не лишено значения. У нее красивые, черные глаза, длинные темные волосы.
12. Марийка и Володя (они) — постоянные жители Москвы?
13. Марийка да. Володя (постоянный) житель Краснодара, но учится он все время в Москве.
14. Сожалею, что ни я, ни Ирина не познакомимся с ними лично.
15. Почему, Ванда?
16. В то время (тогда), когда они приедут в Варшаву, мы будем на практике. Надеюсь, что вы будете нам писать, как проводите время, как Марийка и Володя чувствуют себя в Польше.
17. Конечно, мы будем писать, но жаль, что мы не можем быть все вместе.
18. Теперь надо подумать, что мы будем делать, когда они приедут, какие экскурсии организуем, куда поедем.
19. Я думаю, что нашим гостям надо (следует) показать прежде всего Варшаву.
20. Да, но ведь весь месяц мы не будем сидеть в городе. Я предлагаю поехать с ними сначала к морю, а потом в Закопане!
21. У меня другое предложение. Мы посмотрим с ними Варшаву, по­том Краков.... Ведь Краков — наша вторая столица... Проведем (будем) там неделю. Оттуда мы поедем в Нижнюю Силезию. Пока­жем им Вроцлав. Здесь мы остановимся на два или три дня. Затем посмотрим Познань и только оттуда отправимся к морю.
22. А наши прекрасные Татры! Неужели мы не покажем их Марийке и Володе?
23. Туда, пожалуй, не будет времени поехать... Марк, почему у тебя такое недовольное выражение лица?
24. Знаешь ...
25. Ему, повидимому, не нравится твой проект.
26. А ты, Оля, что скажешь насчет моего проекта?
27. По-пдему (я считаю), все планы надо будет обсудить вместе с Ма­рийкой и Володей.
28. Ты права, Оля! Подождем с проектами, пока они не приедут.
przesyłać pozdrowienia ]
, . < z < передавать привет
pozdrawiać (см. урок 3) J sprawiać radość доставлять радость
mieć nadzieję надеяться
przede wszystkim прежде всего
układać plany строить планы
drugi второй другой inny
na uniwersytecie в университете
Studiuje filologię polską na Uniwersytecie Moskiewskim.
Она студентка польского отделения филологического факуль­тета Московского университета,
On wykłada język rosyjski na Uniwersytecie Warszawskim.
Он преподает русский язык в Варшавском университете.
pisać do kogo писать кому
Będziecie do nas pisać. Будете нам писать.
КОММЕНТАРИЙ
2. przysłać (I спряжение) — przyślę, przyślesz, przyśle и т. д.
3., 4. и др. У основ существительных, оканчивающихся сочетанием со­гласных st, zd, sn, sm, zn, оба согласных звука в предложном падеже заменяются соответственно ść, śdź, śń, śm(i), źń,
ср.: miasto — mieście
Другие примеры:
list
— liście
[1ишьче]
wiosna
— wiośnie
[вёшъне]
czasopismo
— czasopiśmie
[Ягйасопишъме]
bielizna
— bieliźnie
[бе1ижьне]
Существительные с чередованием а : е (см. урок 7):
м. род
przyjazd
— przyjaździe
[пшыежъдже]

wyjazd
— wyjaździe
[выежьдЗсе]

sąsiad
— sąsiadzie
[соншед$&е]

wiatr
— wietrze
[ветшэ]
ср. род
miasto
— mieście
[мешъче]
ж. род
jazda
— jaździe
[ежьдже]

gwiazda
— gwiaździe
[гвежьд&се]
4., 6. Винительный падеж местоимений: mnie (им. пад. ja) ich (им. пад. oni)
7 Uczebnik
13. око глаз
им.-вин. мн. ч. oczy (глаза)
16. Русской конструкции „в 4- вин. пад.” соответствует в польском языке: do + род. пад.
do + род. пад. = в + вин. пад.
Wycieczka do Polski. (4)
Oni przyjadą do Warszawy. (16)
Pojedziemy z nimi do Zakopanego. (20)

ДАТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ (komu? czemu?) И ЗВАТЕЛЬНАЯ ФОРМА СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ И ЛИЧНЫХ МЕСТИМЕНИЙ
Огромное большинство существительных мужского рода принимает в дательном падеже окончание -owi (в русском языке этого окончания нет): student — studentowi
inżynier — inżynierowi
profesor — profesorowi
syn — synowi
projekt — projektowi
list — listowi
sklep — sklepowi
Лишь небольшая группа слов м. рода имеет совпадающее с рус­ским окончание -и. Пока запомните лишь одно слово с этим оконча­нием:
pan — panu
Существительные среднего рода имеют в дательном падеже оконча­ние -и, а форма дат. пад. существительных женского рода, как было сказано выше (см. урок 7), совпадает с известной Вам уже формой предложного падежа.
Краткие формы местоимений: mi, ci, mu не имеют своего ударения. В интонационном отношении они примыкают к предшествующему слову и не могут стоять в начале предложения.
Przyślą mi jeszcze depeszę.
Opowiem ci o nich.
Nie podoba mu się twój projekt.
В польском языке имеется также звательная форма, которая употреб­ляется как обращение. У существительных мужского рода на соглас­ный она совпадает с формой предложного падежа. Исключений почти нет.
Существительные женского и мужского родов на -а образуют зва­тельный падеж с помощью окончания -о:
kolega — kolego!
kobieta — kobieto!
koleżanka — koleżanko!
dziewczyna — dziewczyno!
Уменьшительные женские имена могут принимать окончание -и:
Ola — Olu!
Basia — Basiu!
Примеры из текста:
Dlaczego, Wando? (15)
A ty, Olu, co powiesz na mój projekt? (25)
Примеры из текста:
Przesyłają wam wszystkim pozdrowienia: Wandzie, Irenie, Tadkowi. (4 Maryjka bardzo podoba się Markowi. (11) Czyż nie pokażemy ich Maryjce i Włodkowi? (22)
Дательный падеж множественного числа существительных всех ро­дов оканчивается на -от:
м. род panom ж. род paniom ср. род miastom studentom studentkom
kolegom koleżankom
gościom
Naszym gościom należy pokazać przede wszystkim Warszawę (19).
Дательный падеж личных местоимений:
им.
ja
ty
on, ono
ona
my
wy
oni, c
дат.
mi
ci
mu
jej
nam
wam
im
Так как Вы знаете уже все падежи единственного числа существитель­ных с твердой основой, повторите все склонения ед. ч. по таблице на конце книги.
Усвойте также склонение местоимений kto? со?
СКЛОНЕНИЕ ИМЕН ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ
В тексте настоящего урока Вы встречаете почти все падежные фор­мы имени прилагательного. Выучите все формы по таблице на конце книги {за исключением лично-мужских форм мн. ч., о которых см. урок 16).
Здесь мы хотим обратить ваше внимание лишь на некоторые детали, отличающие склонение польских прилагательных от русских.
1) Формы творительного и предложного падежей мужского и сред­него родов совпадают.
твор. Warszawa jest dużym miastem.
предл. Studiuje filologię zpolską na Uniwersytecie Moskiewskim.
2) Совпадают также винительный и творительный падежи женского рода.
{Studiuje filologię polską.
Pisze teraz pracę kandydacką.
твор. Kraków jest przecież drugą naszą stolicą.
3) Совпадают также формы им. пад. ед. ч. среднего рода и им. пад. мн. ч. прилагательных всех родов (за исключением лично-мужских форм).
piękne lato
piękne góry
Склонение прилагательных мягкой разновидности (например: ostatni, poprzedni, zachodni) ничем не отличается от твердой (появляется лишь знак смягчения i):
ostatni ostatniego и т. д.
В соответствии с произношением буква i появляется также после к, g вместо у (см. фон. § 11) и перед буквой е.
род. krótki
długi
(ср.
cichy
krótkiego
długiego

cichego
им. мн. krótkie
długie

ciche)
и др.
и др.


Так же как
прилагательные,
склоняются местоимения-прилага-
тельные и порядковые числительные (например: jaki, taki, mój, nasz, sam, pierwszy, drugi и др.). Их склонения мы отдельно рассматривать не будем.
ОБРАЗОВАНИЕ КАЧЕСТВЕННЫХ НАРЕЧИЙ
От основ имен прилагательных образуются качественные наречия на -о и на -е. Образование наречий в польском языке отличается от их образования в русском языке в двух отношениях:
1) в польском языке суффикс -е гораздо продуктивнее, чем в русском. С помощью этого суффикса образуется большое количество наречий от прилагательных с твердой основой (но ни одно от основ на мягкий согласный);
2) суффикс -е, подобно окончанию -е в предложном падеже Имен существительных, вызывает изменения предшествующих согласных основы.
Приведем примеры встретившихся Вами наречий (в скобках для сравнения приводим прилагательные в форме ср. рода):
chętnie (chętne) pochmurno (pochmurne)
samotnie (samotne) zimno (zimne)
swobodnie (swobodne) mokro (mokre)
jednocześnie (jednoczesne) ponuro (ponure)
Трудно найти какое-либо точное правило распределения обоих суф­фиксов. Как видно из приведенных выше примеров, основы с одина­ковым согласным в конце могут принимать то -е, то -о.
Можно лишь указать на то, что мягкие основы и основы на согласные с, cz, dz, 1, rz, sz, ż, k, g, ch, всегда принимают -о (в противном случае произошло бы совпадение форм среднего рода с наречием): poprzednio (poprzednie)
dużo (duże)
długo (długie)
krótko (krótkie)
В словаре наречия, образованные от прилагательных, даются вместе с ними. Они отмечены следующим образом:
dobry, нар. -rze zimny,нар. -о
СОСТАВНОЕ БУДУЩЕЕ ВРЕМЯ I
От глаголов несовершенного вида будущее время образуется, как и в русском языке, с помощью форм будущего времени глагола być и инфинитива:
będę znać, kupować, mówić
będziesz znać, kupować mówić
и т. д.
Примеры из текста:
Wówczas będziemy dokładnie wiedzieć, kiedy przyjadą. (2)
Będziecie do nas pisać, jak spędzacie czas. (16)
Nie będziemy przecież cały miesiąc siedzieć w mieście. (20)
НАРЕЧИЯ СО ЗНАЧЕНИЕМ НАПРАВЛЕНИЯ И МЕСТА
Для выражения места в русском языке употребляются наречия „где”, „там”, „здесь”, „нигде”, „везде” и др., а для выражения направления в сторону предмета (с глаголами движения) — „куда”, „туда”, „сюда”, „никуда” и др.
В польском языке такого различия нет. В обоих случаях употребля­ются одни и те же наречия.
Единственное исключение — dokąd?, употребляемое только в сочета­нии с глаголами движения (но допустимо и gdzie?)
Jestem tu (tutaj). Idę tu (tutaj).
Jestem tam. Idę tam.
Gdzie jesteś? Dokąd (gdzie) idziesz?
Nigdzie go nie ma. Nigdzie nie idę.
Примеры из текстов:
урок 2: Teraz jest tam ciekawa wystawa. (там)
Czy pani zgadza się pójść tam najpierw? (туда)
урок 3: Zastanawiam się, dokąd pojechać. (куда)
Tam warto pojechać. (туда)
урок 7: Nigdzie nie warto wyjeżdżać. (никуда)
урок 8: Chyba nie będzie czasu tam pojechać. (туда)
Конечно, отсутствие такого различия в польском языке ограничено лишь рамками наречий.
место направл. в стор. предм. направл. со стор. предм.
gdzie?
dokąd? (gdzie?)
skąd?
tu (tutaj)
tu (tutaj)
stąd
tam
tam
stamtąd
wszędzie
wszędzie
zewsząd
nigdzie
nigdzie
znikąd
gdzie indziej
gdzie indziej
skądinąd
УПРАЖНЕНИЯ
I. От инфинитивов в скобках образуйте соответствующие формы бу­дущего времени:
1. Oni (przysłać) ci depeszę.
2. Państwo (spędzać) urlop w Polsce.
3. Szkoda że pani ich nie (poznać).
4. Kiedy (układać — my) plany?
5. Jutro (opowiedzieć — ja) mu wszystko.
6. Nad morzem (być — ty) tydzień.
7. Czy (pokazać — my) im Tatry?
II. Поставьте прилагательные и существительные в соответствующей форме:
1. Wiosna jest (piękna рога) roku.
2. W (gazeta rosyjska) piszą o (Polska).
3. Qne śpiewają (banalna piosenka).
4. Oni rozmawiają (pogoda).
5. Kwiaty stoją (podłoga).
6. Daję (mój kolega) ciekawe czasopismo.
7. Dajemy kwiaty (nauczyciel).
8. Przyjazd (Warszawa) sprawi mu (wielka radość).
9. O (co) oni piszą w (ostatni list)? Piszą o (wyjazd) (Moskwa).
10. Ona studiuje (Uniwersytet Warszawski).
III. От приведенных (в скобках) прилагательных образуйте наречия:
1. Dziś jest (zimny i pochmurny).
2. (Chętny) pojadę teraz nad morze.
3. Ona (dobry) mówi po rosyjsku.
4. On (zły) mówi po angielsku.
5. Jutro i pojutrze będzie (gorący i słoneczny).
6. (Przyjemny) spędzam czas.
7. Będę w Warszawie bardzo (krótki).
8. Poznamy ich (osobisty).
9
LEKCJA DZIEWIĄTA
1. Множественное число существительных (продолжение).
2. Существительные с чередованием ó : о в основе.
3. Глаголы второго спряжения с чередованием в основе.
GDZIE BĘDĄ MIESZKAĆ MARYJKA I WŁODEK?
[гдже бэндон мешкая марыйка и влодэк]
1. — Czy Maryjka i Włodek przyjadą do Warszawy pociągiem, czy przylecą samolotem?
[fuZw марыйка и влодэк пшыядов до варшавы почёугем ?гйы пшы1эцои само1отэм]
2. — Przyjadą pociągiem pospiesznym Moskwa—Berlin. Będą w Warszawie już za dwa dni.
[пшыядо11 почёугем поспешным москфа бэр1ин бэндоа в Вар­шаве юш за два дни]
3. — Musimy więc pomyśleć, gdzie będą mieszkać. [мушимы венц помышъ1эч гдже бэндо11 мешкач]
4. — Hotele są za drogie.
[хотэ1э со11 за дроге]
5. — Ach, przecież nie chodzi o cenę. Chodzi o to, że będzie im przyjemnie mieszkać razem z nami. Ja mam dość duże mieszkanie i Tadek również.
[ах пшэчеш не ходжи о цэнэ11 ходжи о то жэ бэнъдэ^е им пшыемне мешкай разэм з нами я мам дошьч дужэ мешкане и тадэк рувнеш]
♦
6. — Tadek mieszka na Starym Mieście w zabytkowej kamie­niczce.
[тадэк мешка на старым мешъче в забытковэй камениЯгйцэ]
7. — Wszystkie kamieniczki na Starym Mieście zewnętrznie zachowują dawny styl.
[фшыстке каменитшки на старым мешъче зэвнэнтшне захо- вуён давны сты1]
8. — Również sienie i korytarze są takie same jak kiedyś: ciemne, trochę ponure, o kamiennych ścianach.
[рувнеш шене и корытажэ сои таке самэ як кедышъ чемнэ трохэн понурэ о каменных шъчянах]
9. — Ale mieszkania są całkowicie nowoczesne, z centralnym ogrzewaniem i wszystkimi wygodami.
[а?э мешканя сон цалковиче новоРшэснэ с цэнтра1ным огжэва- нем и фшысткими выгодами]
10. — Kamieniczki te nie są zbyt wysokie: trzy- lub cztero­piętrowe, wąskie, o niewielkich oknach i stromych da­chach. Ich zewnętrzne ściany zdobią kolorowe ornamenty i malowidła.
[камени?й1ки тэ не сон збыт высоке тшы 1уп тйгтэропентровэ вонске о неве1ких окнах u стромых дахах их зэвнэнтшнэ шъчяны здобё11 ко1оровэ орнамэнты и ма1овидла]
11. — Na parterze znajdują się kawiarnie, restauracje, bary księgarnie, kwiaciarnie.
[на партэжэ знайдуён шев кавярне рэстаурацъе бары кшея- гарне кфячярне]
*
12. — Wchodzimy do bramy. Na prawo są drzwi do sieni.
[фходжимы до брамы на право сон джви дошени]
13. — Kamienne schody prowadzą na piętra i do piwnicy. Scho­dami yychodzimy na trzecie piętro.
[каменнэ сходы провадзо11 на пентра и до пивницы сходами входжимы на тшэче пентро]
14. — Windy tu oczywiście nie ma.
[винды ту о^ывишьче не ata]
15. — Pukamy do drzwi.
[пукамы до джви]
16. — Tadek zaprasza nas do pokoju.
[тадэк запраша нас до покою]
СЛОВАРЬ
brama
ворота
piwnica
подвал
całkowicie
вполне
pociąg
поезд
cena
цена
pokój
комната
czteropiętrowy
пятиэтажный
pomyśleć
подумать
dach
крыша
pośpieszny
скорый
dawny
прежний
prowadzić
вести
dość
ДОВОЛЬНО
przyjemnie
приятно
drogi
дорогой
przylecieć
прилететь
hotel
гостиница
pukać
стучать
kamieniczka
каменный дом
restauracja
ресторан
kamienny
каменный
sień
сени
kawiarnia
кафе
stromy
покатый
kiedyś
прежде, когда-то
styl
стиль
kolorowy
цветной
ściana
стена
korytarz
коридор
wąski
узкий
kwiaciarnia
цветочный магазин
wchodzić
входить, подни­
malowidło
роспись

маться
musieć
нужно, необходимо
winda
лифт
na prawo
направо
wygoda
удобство
niewielki
небольшой
zabytkowy
старинный
nowoczesny
современный
zachowywać
сохранять
ogrzewanie
отопление
zbyt
слишком
okno
окно
zdobić
украшать
ornament
орнамент
zewnętrznie
внешне
parter
первый этаж
zewnętrzny
внешний
piętro
этаж
znajdować się
находиться
•) В Польше молочная)
широко распространены
закусочные Bar
mleczny (кафе
ГДЕ БУДУТ ЖИТЬ МАРИЙКА И ВОЛОДЯ?
1. Марийка и Володя приедут в Варшаву поездом или прилетят са­молетом?
2. Они приедут скорым поездом „Москва—Берлин”. Они будут в Вар­шаве уже через два дня.
3. Значит, нам надо подумать, где они будут жить.
4. Гостиницы слишком дороги.
5. Дело ведь не в цене! Дело в том, что им будет приятно жить вместе с нами. У меня довольно большая квартира, и у Тадека тоже.
6. Тадек живет в Старом городе, в старинном каменном доме.
7. Все дома Старого города внешне сохраняют прежний стиль.
8. Сени и коридоры тоже такие, как и прежде: темные, немного мрачные, с каменными стенами.
9. Но квартиры здесь вполне современные, с центральным отопле­нием и всеми удобствами.
10. Дома эти не очень высокие: четырех- или пятиэтажные, узкие, с небольшими окнами и покатыми крышами. Их внешние стены украшает цветной орнамент и роспись.
11. На первом этаже обычно находятся кафэ, рестораны, закусочные, книжные и цветочные магазины.
12. Мы входим в ворота. Направо дверь в сени.
13. Каменная лестница ведет на верхние этажи и в подвал. По лест­нице мы поднимаемся на четвертый этаж.
14. Лифта здесь, конечно, нет.
15. Мы стучим в дверь.
16. Тадек приглашает нас в комнату.
о со chodzi? в чем дело? (урок 6)
chodzi о to, że ... дело в том, что ...
(nie) chodzi о cenę дело (не) в цене
„ — nowoczesny (новейший)
r współczesny (теперешний)
nowoczesne mieszkanie współczesne malarstwo
nowoczesne malarstwo współczesna sztuka
nowoczesny samochód współczesny poeta
bar закУсочная
wchodzić—wejść (na górę) schodzić—zejść (w dół)
подниматься—подняться (наверх) спускаться—спуститься (вниз)
zewnętrzny — wewnętrzny zewnątrz — wewnątrz
КОММЕНТАРИЙ
6. na Starym Mieście в Старом городе но: w mieście в городе
Если обозначаемое нами место — название района какого-нибудь го­рода, тогда употребляем предлог па:
Mokotów — na Mokotowie 1
Muranów — na Muranowie ( названия районов Варшавы
Bielany — na Bielanach J
Напоминаем, что в слове miasto чередуются гласный и последние два согласных основы (см. урок 6).
miasto — w mieście
6. kamienica каменный дом
kamieniczka уменьшительное существительное от kamienica
Так называют каменные дома в старинных районах польских го­родов.
7. Не известная Вам до сих пор форма мн. ч. wszystkie (= все) (другие формы, см. урок 7) употребляется со всеми существительными за исключением личных существительных мужского рода:
wszystkie kamieniczki wszystkie mieszkania wszystkie pokoje
7. К первому спряжению (тип móc) принадлежит еще одна группа глаголов. В этой группе суффикс инфинитива -ywa- заменяется суф­фиксом -uj- в настоящем времени (о других группах глаголов I спря­жения см. урок 4 и след.):
chowywać — zachowuję, -ujesz
zygotowywać — przygotowuję, -ujesz
budowywać — odbudowuję, -ujesz
iecywać — obiecuję, -ujesz
zekonywać — przekonuję, -ujesz
kazywać — pokazuję, -ujesz
zachowywać przygotowywać odbudowywać obiecywać przekonywać pokazywać
Обратите особое внимание на этот тип чередования, так как его в русском языке нет,
ср.:
pokazywać
(показыват
— pokazuję ь — показываю)
8.

takie same taki sam
такие такой
же
же
Следовательно:
taka sama takie samo tak samo
такая же такое же так же
Слова taki (такой) и sam (сам, самый, один) склоняются, как прилага­тельные:

takiego takiemu
samego samemu и т. д.
8.
С
kiedyś
помощью ~ś образуются
когда-нибудь, когда-то
неопределенные местоимения. Суффикс -ś
соответствует по значению
русским -нибудь, -то, но пишется слитно:
czyj — czyjś jaki — jakiś który — któryś jak — jakoś kto — ktoś co — coś gdzie — gdzieś skąd — skądś
При склонении -ś остается
(чей-нибудь, чей-то)
(какой-нибудь, какой-то)
(какой-нибудь, какой-то)
(как-нибудь, как-то)
(кто-нибудь, кто-то)
(что-нибудь, что-то)
(где-нибудь, где-то, куда-нибудь, куда-то)
(откуда-нибудь, откуда-то)
всегда на конце слова:
род. пад. kogoś jakiegoś czyjegoś
дат. пад. komuś jakiemuś czyjemuś
8., 10. В 7-ом уроке Вы познакомились с новой предложной конструк­цией: о + пр ед л. пад., которая соответствует такой же конструкции в русском языке. В настоящем уроке она выступает в необычной для современного русского языка функции и переводится на русский язык по разному:
korytarze o kamiennych ścianach коридоры с каменными стенами
kamieniczki о niewielkich oknach каменные дома с небольшими
stromych dachach окнами и покатыми крышами
)okój о dwóch oknach комната в два окна
iziewczyna о pięknych oczach девушка ć прекрасными глазами
irtysta о światowej sławie артист с мировой славой (извест­
ностью)
człowiek о kulach человек на костылях
МНОЖЕСТВЕННОЕ ЧИСЛО ИМЕН СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ (ПРОДОЛЖЕНИЕ)
Вернитесь ко второму уроку! Там мы сказали, что одним из окон­чаний, образующих именительный и винительный падежи мн. ч., явля­ется окончание -у (-i).
В настоящем уроке Вы знакомитесь с новым окончанием, на которое просим Вас обратить особое внимание, так как оно почти не встреча­ется в русском языке и, наоборот, широко распространено в польском:
kawiarnia
— kawiarnie
pani
— panie
restauracja
— restauracje
korytarz
— korytarze
księgarnia
— księgarnie
pokój
— pokoje
piwnica
— piwnice

rodzice
wakacje
Это окончание принимают существительные женского рода на -а и мужского рода с мягким конечным согласным основы, а также с со­гласным с, dz, cz, sz, rz, ż, 1 (ср. тот же перечень согласных шри предл. пад.). Окончание -е принимает также часть существительных женского рода на согласный, например:
пос — noce
łódź — łodzie
sień — sienie
twarz — twarze
wieś — wsie
В этой последней группе наряду с окончанием -е выступает и окон­чание -i (-у) (см. урок 2). Трудно дать точные правила употребления в этой группе окончания -е или -i (-у). Можно лишь указать, что существительные на -ść (напр., nowość, kość) никогда не принимают этого окончания (всегда -i). Поэтому форма им.-вин. пад. мн. ч. существительных женского рода на согласный дается в нашем словаре:
twarz, мн. -е nowość, мн. -ci
Повторяем: все сказанное об образовании мн. ч. не касается названий лиц м. рода, о которых речь будет ниже.
Им.-вин. падежи существительных ср. рода образуется, как и в рус­ском языке, с помощью окончания -а:
mieszkanie — mieszkania
morze — morza
piętro — piętra
miasto — miasta
СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫЕ С ЧЕРЕДОВАНИЕМ О : О В ОСНОВЕ
В польском языке имеется группа существительных, у которых наблюдается типичное для польского языка чередование ó: о. Основа с гласным о == основа им. (-вин.) пад. ед. ч. Во всех остальных падежах обоих чисел в основе имеется о. Огромное большинство существитель­ных этого типа — слова мужского рода.
им.-вин. пад. lód (лед) род. пад. lodu
mróz (мороз) mrozu
ogród (сад) ogrodu
pokój (комната, мир) pokoju
wieczór (вечер) wieczoru
zawód (профессия) zawodu
Это чередование наблюдается также в группе существительных женского рода на согласный:
им.-вин. пад. sól (соль) род пад. soli
łódź (лодка) łodzi
Такие существительные мы отмечаем в словаре следующим образом:
mróz м., (о) pod. -u, пр. -ie
Чередование ó: о не ограничено рамками существительных. Оно встречается также в других частях речи, например:
mój — mojego móc — mogę
twój — twojego pomóc — pomogę
ГЛАГОЛЫ П-ГО СПРЯЖЕНИЯ С ЧЕРЕДОВАНИЕМ В ОСНОВЕ
Ко второму спряжению принадлежит группа глаголов с чередую­щимися основами. У этих глаголов основа 1-го лица ед. ч. и 3-го лица мн. числа (см. замечание в уроке 4 относительно совпадения основ этих форм) настоящего времени (у глаголов сов. вида -- буду­щего простого) отличается от основы инфинитива и других форм. В настоящем уроке Вы встретили глаголы с тремя чередованиями:
ć(ci): с przylecieć [пшы1эчеч] — przylecę [-эцэя],' przylecisz [-эчиш]
płacić [плачич] — płacę [-ацэ?], płacisz [-ачгсш]
wrócić [вручич] — wrócę [-2/цэя], wrócisz [-учиш]
Другие глаголы: tracić, święcić(się), odwrócić(się), zwrócić и др. dzidzi}: dz

wchodzić
[фходжич] —
wchodzę
[-одЭэн],
wchodzisz
[-оджиш]
prowadzić [провадэйич] —
prowadzę
[-адзэя],
prowadzisz
[-адэйша]
siedzieć
[шедЗйеч] —
siedzę
[шедзэя],
siedzisz
[шедэйиш]
Другие глаголы: zaprosić, zmusić и др.
Это, конечно не единственные, но самые распространенные типы чередования в этом классе глаголов.
УПРАЖНЕНИЯ
I. Образуйте им. пад. мн. ч. следующих слов: rola, kamienica, pociąg, mieszkanie, morze, samolot, korytarz, noc, nóż, pokój, lekcja, część, rzecz, styl, dach, gmach, wieczór.
II. Заменяя глаголы в следующих предложениях глаголами в скобках, соответственно измените предложные конструкции:
1. Jestem w domu (iść).
2. Przebywam na wczasach (pojechać).
3. Oni są w Polsce (przyjechać).
4. Będziemy w Moskwie za tydzień (polecieć).
5. Mieszkasz na drugim piętrze (wejść).
6. Spotykam panią w teatrze (zapraszać).
III. Образуйте I-oe и П-ое лицо ед. ч. глаголов:
1. (patrzeć) na niebo i (widzieć) chmury.
2. (chodzić) co dzień do kawiarni.
3. (siedzieć) w domu i nie (wychodzić) na ulicę.
4. Za dwa miesiące (zwiedzić) Warszawę i Kraków.
5. (zaprosić) swojego kolegę do Polski.
6. (musieć) pójść na obiad do restauracji.
7. (zaprowadzić) koleżankę do księgarni.
ś(si): sz
musieć
[мушеч]
— muszę
[мушэн], musisz
[мушиш]

prosić
[прошич]
— proszę
[прошэя], prosisz
[прошиш]

nosić
[ношадч]
— noszę
[ношэн], nosisz
[ношадш]
Другие глаголы: chodzić, budzić, sądzić, słodzić и др.
пустая страница оумажного оригинала
PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO „WIEDZA POWSZECHNA” — WARSZAWA
STANISŁAW KAROLAK DANUTA WASILEWSKA
УЧЕБНИК ПОЛЬСКОГО ЯЗЫКА
Zeszyt 3 Lekcje 10—14
10
LEKCJA DZIESIĄTA
1. Существительные с беглым e.
2. Родительный падеж мн. числа существительных.
3. Повелительное наклонение.
MIESZKANIE TADKA
[мешкане татка]
Tekst А
1. — Mieszkanie Tadka składa się z trzech pokojów, kuchni, łazienki i przedpokoju.
[мешкане татка склада шен с тшэх покоюф кухни лаженки и пшэтпокою]
2. — Jeden pokój zajmują rodzice, drugi — siostry, w trzecim mieszka Tadek.
[едэн покуй займуён родЗйицэ други шёстры ф тшэчим мешка тадэк]
3. — Jego pokój jest jasny, słoneczny. Okna wychodzą na połu­dnie, na rynek staromiejski.
[его покуй ест ясны слонэ^Тйны окна выходзон на полудне на рынэк старомейски]
8 Uczebnlk
4. — Mieszkanie nie ma balkonu. Na Starym Mieście prawie nigdzie nie ma balkonów. Jest to jeszcze jedna cecha stylu kamieniczek staromiejskich.
[мешкане не ма ба1кону на старым мешъче праве нигдже не ма ба1конуф ест то ешЯгйз една цэха{ сты1у камениЯъйзк старо- мейских]
5. — Tadek lubi swój pokój. Stoją tu ładne i proste meble. W oknach wiszą firanki i story.
[тадэк 1уби сфуй покуй стоён ту ладно и просто мэб1э в окнах вишон фиранки и сторы]
6. — Dwie ściany od podłogi do sufitu zajmują półki pełne książek. Stoi tu również biblioteczka. W niej są tylko czasopisma.
[две щъчяны от подлоги до суфиту займу'ен пулки пэлнз кшён- жэк стой ту рувнеш биб1ъётз&йка в ней соП ты1ко Яшасописма]
7. — Obok biblioteczki stoi biurko. Na nim lampka.
[обок биб1ъётз&йки стой бюрко на ним 1ампка]
8. — Jest tu także tapczan, są wygodne fotele. Przed tapczanem na podłodze leży dywanik.
[ест ту тагжэ тап^гйан сон выгодно фотэ1э пшэт тапЯгйанэм на подлодзэ 1эжы дываник]
9. — Tadek woli pracować tu niż w bibliotece.
[тадэк eolu працовач ту ниш в биб1ъётэцэ]
10. — Do pokoju rodziców jest wejście i z przedpokoju, i z po­koju Tadka.
[до покою роджицуф ест взйшъче и с пшэтпокою и с покою татка]
11. — Jest to duży, wygodny pokój o dwóch oknach, [ест то дужы выгодны покуй о двух окнах]
12. — Pośrodku stoi okrągły stół, a dokoła stołu sześć krzeseł. Nad stołem wisi żyrandol.
[пошъротку стой окроуглы стул а докола столу шэшъч кшэсэл нат столэм виши жырандо1]
13. — Również i tu nie ma łóżek. Jest tapczan i amerykanka. [рувнеш и ту не ма лужок ест таптшан и амэрыканка]
14. — Na wprost tapczanu stoi telewizor i aparat radiowy.
[на фпрост Tanfuiauy стой тэ1эвизор и апарат радъёвы]
15. — Na ścianach wiszą prace współczesnych gr’afików.
[на шъчянах вишон працэ фспул^эсных графикуф]
СЛОВАРЬ
КВАРТИРА ТАДЕКА
А
1. Квартира Тадека состоит из трех комнат, кухни, ванной и передней.
2. Одну комнату занимают родители, вторую — сестры, в третьей жи­вет Тадек.
3. Его комната светлая, солнечная. Окна выходят на юг, на рынок Старого города (= площадь).
4. В квартире нет балкона. В Старом городе почти нигде нет балко­нов. Это еще одна характерная черта стиля домов Старого города.
5. Тадек любит свою комнату. Здесь стоит красивая и простая ме­бель. На окнах висят гардины и шторы.
6. Две стены от пола до потолка заняты полками, полными книг. Здесь стоит также книжный шкаф. В нем есть только журналы.
7. Возле книжного шкафа стоит письменный стол. На нем лампочка.
amerykanka кресло-тахта
aparat radiowy радиоприемник
balkon балкон
biblioteczka книжный шкаф
biblioteka библиотека
biurko письменный стол
cecha свойство, характер­
ная черта
dokoła вокруг
dywanik коврик
firanka гардина
grafik график
jasny светлый
krzesło стул
kuchnia кухня
lampka лампочка
leżeć лежать
łazienka ванная комната
łóżko кровать
mebel предмет мебли­
ровки nad над
na wprost напротив
obok возле
okrągły круглый
południe юг
pośrodku посредине
półka полка
prosty простой
przed перед
przedpokój передняя
rynek рынок (площадь)
składać się состоять
słoneczny солнечный
stać стоять
staromiejski старогородский
stora штора
stół стол
sufit потолок
tapczan тахта
telewizor телевизор
wejście вход
wisieć висеть
wygodny удобный
zajmować занимать
żyrandol люстра
8. Здесь есть также тахта и удобные кресла. Перед тахтой на полу лежит коврик.
9. Тадек предпочитает работать здесь, чем в библиотеке.
10. В комнату родителей можно войти (вход) и из передней, и из ком­наты Тадека.
11. Это большая, удобная комната в два окна.
12. Посредине стоит круглый стол, а вокруг стола шесть стульев. Над столом висит люстра.
13. И здесь также нет кроватей, а только тахта и американка (раз­движная кресло-тахта).
14. Напротив тахты стоит телевизор и радиоприемник.
15. На стенах висят работы современных графиков.
północ
zachód <•
> wschód
południe
południe юг, полдень
północ север, полночь
wygodny удобный
выгодный korzystny
wygoda удобство
выгода korzyść
mebel (м. род) предмет меблировки meble (мн. ч.) мебель
stół стол стул krzesło fotel кресло
КОММЕНТАРИЙ
6. biblioteka библиотека
biblioteczka (также: biblioteka) книжный шкаф
Напоминаем (см. урок 7), что слова на -а с конечным согласным основы к заменяют в дат.-предл. пад. к на с
УПРАЖНЕНИЯ
I. Замените отрицательные предложения утвердительными:
1. Nie mam pokoju.
2. Dziś nie ma dużego mrozu.
3. Nie mamy stołu.
4. Na Starym Mieście nie ma rynku.
5. W tym mieście nie ma hotelu.
6. To mieszkanie nie ma balkonu.
II. Переведите на польский язык:
1. Москва расположена на восток от Варшавы.
2. Берлин расположен на запад от Москвы.
3. Варшава расположена на север от Праги.
4. Белград расположен на юг от Варшавы.
5. Эта комната удобна.
6. Посредине комнаты стоит стол, вокруг стола — четыре стула.
7. На стене висят картины.
8. Это вполне современная квартира.
III. Ответьте на вопросы, употребляя по-польски наречия:
1. Czy państwo tutaj mieszkają? (нет, в другом месте).
2. Skąd pan wraca? (оттуда).
3. Dokąd idziesz? (никуда).
4. Czy tam warto pojechać? (нет, в другое место).
5. Gdzie państwo chcą pojechać? (везде).
6. Skąd przyjeżdżają delegacje do Warszawy? (отовсюду).
biblioteka — bibliotece
biblioteczka — biblioteczce
6., 7. w niej в ней na nim на нем niej — предл. пад. местоимения ona nim — предл. пад. местоимений on, ono (здесь: ono)
Таким образом, Вы уже знаете следующие формы местоимения оп: род. пад. go (после предлогов: niego) дат. пад. mu (после предлогов: niemu) вин. пад. go (после предлогов: niego) твор. пад. nim предл. пад. nim
8., 12. Предлоги, сочетающиеся с творительным падежом: przed (czym) перед nad
za (czym) за , .
nad (czym) над —
pod (czym) под pod
Tekst В
1. — Włodkowi oddasz chyba swój pokój? [влоткови оддаш хыба сфуй покуй]
2. — Oczywiście. Wprawdzie teraz wolne są i pozostałe pokoje — rodziców i sióstr nie ma — ale za trzy dni wszyscy wrócą z wczasów.
[оФйьывишьче фправдЗсе тэрас во1нэ сон и позосталэ покое ро- дЗйицуф и шюстр не ма а1э за тшы дни фшысцы вруцоП с фЯгйасуф]
3. — Przygotujmy już teraz ten pokój.
[пшыготуймы юш тэрас тэн покуй]
4. — Olu, poradź, со tu trzeba zrobić!
[oly порач цо ту тшэба зробич]
5. — Posprzątajmy! Tadek, poukładaj te książki! Schowaj swoje ubrania do szafy! Ja zetrę kurz z półek.
[поспшонтаймы тадэк поукладай тэ кшёншки сховай сфое убраня до шафы я зэтрэн куш с пулэк]
6. — Marek, nie otwieraj teraz okien. Wywietrzymy potem. Wyrzuć te papiery.
[марж не отферай тэрас окен выветшымы потэм выжуч тэ паперы]
7. — Olu, nie wyrzucaj moich gazet, są mi jeszcze potrzebne. [oly не выжуцай моих газэт сон ми еш^гйе потшэбнэ]
8. — То zabierz je z półki i schowaj, przeszkadzają mi. Daj mi odkurzacz, a ty wyfroteruj teraz podłogę!
[то забеш e с пулки и сховай пшэшкадзаён ми дай ми от- кужаЯгй а ты выфротэруй тэрас подлогэн]
9. — Zaraz tu będzie porządek.
[зарас ту бэньдэде пожондэк]
*
10. — Muszę jeszcze przynieść z pokoju rodziców swój aparat radiowy.
[мушэн еитРгйэ пшынешьч с покою роджицуф сфуй апарат радъёвы]
11. — Na czym będziesz spać, jeśli oddasz Włodkowi swój tap­czan?
[на ?шым бэнъджеш спач ешь1и оддаш влоткови сфуй тап- fulem]
12. — Rozstawię dla siebie łóżko połowę [росставен dla шебе лушко по1овэ]
13. — No, na dziś wystarczy. A jutro, Olu, pomożemy ci przy­gotować pokój dla Maryjki.
[но на джишь выстар^гйы а ютро oly поможэмы чи пшыго- товач покуй dla марыйки]
СЛОВАРЬ
dać
дать
spać
спать
kurz
пыль
szafa
шкаф
łóżko połowę
раскладушка
ubranie
одежда
oddać
отдать
wolny
свободный
odkurzacz
пылесос
wprawdzie
правда
papier
бумага
wyfroterować
натереть
poradzić
посоветовать
wyrzucać
выбрасывать
porządek
порядок
wyrzucić
выбросить
potrzebny
нужен
wystarczyć
хватить
poukładać
сложить
wywietrzyć
проветрить
pozostały
остальной
ęabrać
убрать
przygotować
приготовить
zaraz
сейчас
przynieść
принести
zetrzeć
стереть
rozstawić
расставить
zrobić
сделать
schować
спрятать


Б
1. Володе ты отдашь, пожалуй, свою комнату?
2. Конечно. Правда, теперь свободны и другие (остальные) комнаты, — родителей и сестер нет, — но через три дня все вернутся с ку­рорта.
3. Давайте приготовим уже теперь эту комнату!
4. Оля, посоветуй, что здесь надо сделать!
5. Давайте уберем! Тадек, сложи эти книги! Спрячь свою одежду в шкаф! Я сотру пыль с полок.
6. Марк, не открывай теперь окон! Проветрим потом. Выбрось эти бумаги!
7. Оля, не выбрасывай мои газеты! Они мне еще нужны.
8. Тогда убери их с полки и спрячь, они мне мешают! Дай мне пы­лесос, а ты натри теперь пол!
9. Сейчас здесь будет порядок.
10. Мне надо еще принести из комнаты родителей свой радиоприем­ник.
11. На чем ты будешь спать, если отдашь Володе свою тахту?
12. Раставлю для себя раскладушку.
13. Ну, на сегодня хватит. А завтра, Оля, поможем тебе приготовить комнату для Марийки.
О времени спрашиваем:


Kiedy?

и отвечаем:



teraz
(теперь)
kiedyś
(когда-то, когда-
potem
(потом)

-нибудь, некогда)
zaraz
(сейчас)
zawsze
(всегда)
niedawno
(недавно)
nigdy
(никогда)
dawno
(давно)
kiedy indziej
(в другое время)
КОММЕНТАРИЙ
3., 5., 8. Местоимение ten (этот) склоняется, как прилагательное: им. пад. ten to ta te род. пад. tego tej tych
Так же tamten (тот):
им. пад. tamten tamto tamta tamte род. пад. tamtego tamtej tamtych
Единственное исключение — форма вин. пад. ед. ч. ж. рода: tę эту
5., 8. Познакомьтесь еще с другими глаголами 1-го спряжения, в кото­рых происходит чередование основы.
В глаголе zetrzeć (стереть) rz чередуется с г (конечно, rz после t произносится [ш]): zetrzeć — zetrę, zetrzesz, zetrą
Так же drzeć (рвать): drzeć — drę, drzesz, drą
В глаголах brać (брать), zabrać (забрать, взять), wybrać (выбрать, избрать, подобрать), przebrać się (переодеться), ubrać się (одеться), roze­brać się (раздеться) выступает чередование г: rz и, кроме того, чере­дование гласных ноль звука: о : е. brać — bźorę, bierzesz, biorą Обратите внимание на выпадение е после roz- в личных формах гла­гола rozebrać się: rozebrać się — rozbiorę się, rozbierzesz się, rozbiorą się.
К этой группе принадлежит также глагол prać (стирать): prać — piorę, pierzesz, piorą
Напоминаем, что основа 1-го лица ед. ч. и 3-го лица мн. ч. в поль­ском языке совпадает.
8. je (их) — форма вин. пад. местоим. one (т. е. местоимения, заме­няющего существительные мужского, женского и среднего родов,, за исключением названий лиц мужского рода):
zabierz gazety
возьми газеты
zabierz je
возьми их
znam te studentki
я знаю этих студенток
znam je
я знаю их
widzę domy
вижу дома
widzę je
вижу их
lubię psy
люблю собак
lubię je
люблю их
myję okna
мою окна
myję je
мою их
12. siebie (себя) — род.-вин. пад. Здесь родительный падеж.
/с + род. пад. z ”г род. пад. С .
р д А \ из + род. пад.
wrócić z wczasów вернуться с курорта
zetrzeć kurz z półek стереть пыль с полок
zabrać gazety z półki убрать газеты с полки
wejście z pokoju i z przedpokoju вход из комнаты и из передней przynieść aparat radiowy z pokoju принести радиоприемник из ком­
наты
СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫЕ С БЕГЛЫМ Е
Кроме чередования ó: о, в группе существительных мужского рода и женского рода на согласный наблюдается еще один тип чередования е: ноль звука. Основа с гласным е имеется в форме именит.-винит, пад. ед. ч. В других падежах обоих чисел выступает основа без е:
им.-вин. пад. род. пад.
м. род. rynek — rynku
nieporządek — nieporządku piasek — piasku
początek — początku
przystanek — przystanku
sen — snu
(ср. русск. беспорядок: беспорядка; сон : сна и др.)
ж. род. wieś — wsi krew — krwi
Существительные с чередованием е: ноль звука отмечены в словаре следующим образом:
przystanek м.> (nk) pod. -u
РОДИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ (kogo? czego?) МН. Ч. СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ В текст обеих частей 10-го урока мы ввели новую форму — род. пад. мн. ч. всех трех родов.
Одним из окончаний род. пад. мн. ч. слов м. рода является оконча­ние -ów:
pokój — pokojów balkon — balkonów grafik — grafików sufit — sufitów tapczan — tapczanów stół — stołów papier — papierów существ, без ед. ч.
rodzice — rodziców wczasy — wczasów
Это окончание, как видно на примере слова pokój, встречается не только у существительных с твердым согласным основы. Оно высту­пает также у существительных с основой на мягкий согласный и со­гласные с, cz, dz, dż, rz, sz, ż, 1, наряду с другим окончанием. О нем мы скажем позднее.
Существительные женского рода на -а с основой на твердый соглас­ный, часть существительных с основой на мягкий согласный, а также огромное большинство существительных ср. рода в род. пад. мн. ч. не имеют никакого окончания.
ж. род ściana — ścian
praca — prac
szafa — szaf
pani — pań
ср. род czasopismo — czasopism miasto — miast
ubranie — ubrań
uczucie — uczuć
В род. пад. мн. ч. слов женского и среднего родов в связи с отсут­ствием окончания основа существительного может подвергаться изме­нениям.
Одно из изменений — замена гласного о гласным ó (явление харак­
терное для польского языка):
ж. род siostra — sióstr
podłoga — podłóg
rozmowa — rozmów
noga — nóg
droga — dróg
ср. род morze — mórz
słowo — słów
czoło — czół
pole — pól
Замена гласного о гласным ó проведена в польском языке непосле­довательно. Чаще она встречается у существительных, основа кото­рых оканчивается на звонкий согласный.
Примеры слов без такой замены:
żona — żon
strona — stron
anegdota — anegdot
Все случаи такой замены гласных в род. пад. мн. ч. отмечены в сло­
варе следующим образом:
siostra, род. мн. (о)
Второе изменение — это появление звука е при стечении согласных в основе (т. наз. беглое е):
ж. род kamieniczka — kamieniczek
książka — książek
półka — półek
ср. род krzesło — krzeseł
łóżko — łóżek
okno — okien
Это изменение основы не отмечено в словаре.
Появление беглых звуков в таких же условиях, как в польском языке, характерно и для русского языка, но там имеются два беглых звука: е и о. Напр.: ручка — ручек (rączek); полка — полок (półek).
ПОВЕЛИТЕЛЬНОЕ НАКЛОНЕНИЕ
Повелительное наклонение в польском языке образуется иначе, чем в русском. Для глаголов первого и второго спряжения за основу надо взять форму 3-го лица ед. ч. От нее отбрасывается конечный гласный. Оставшаяся часть и является формой 2-го лица ед. ч. повелительного наклонения. Если отбрасывается гласный i, мягкость предшествующего согласного сохраняется и обозначается (как всегда на конце слова) специальной буквой, а не i:
bierze — bierz!
pisze — pisz!

— Powiedz, czy mnie kochasz, Adasiu?
Характерной чертой польского языка является наличие в нем фор­мы 1-го лица мн. ч. повелительного наклонения. Она образуется от вы­ше приведенных форм 2-го лица ед. ч. с помощью окончания -ту.
bierz! — bierzmy! [бешмы]
wróć! — wróćmy! [вручмы]
wychodź! — wychodźmy! [въсхоч^ъь] daj! — dajmy! [даймы]
posprzątaj! — posprzątajmy! [поспшонтаймы] opowiedz! — opowiedzmy! [оповецлы] Обратите внимание на то, что конечный согласный перед оконча­нием -ту всегда глухой (как в форме 2-го лица ед. ч.).
2-ое лицо мн. ч. образуется с помощью окончания -cie:
bierzcie! [бешче]
wróćcie! [epi/чче]
wychodźcie! [выхочче] wiedzcie! [вецче]
wyfroteruje — wyfroteruj!
poradzi — poradź!
wyrzuci — wyrzuć!
wywietrzy — wywietrz!
Повелительное наклонение глаголов Ш-го спряжения образуется от формы 3-го лица мн. ч., при этом отбрасывается конечное -ą: posprzątają — posprzątaj!
schowają — schowaj!
opowiedzą — opowiedz! jedzą — jedz!
исключение: dadzą, но: daj!

— Chodźmy lepiej do kina!
УПРАЖНЕНИЯ
I. Образуйте отрицательные предложения:
1. То mieszkanie ma balkony.
2. W oknach są firanki i kwiaty.
3. Obok stołu są krzesła.
4. Mam książki.
5. Na północ od Moskwy są morza.
6. Są tu półki na książki.
7. W tym sklepie sprzedają telewizory i aparaty radiowe.
II. Добавляя числительные 4 и 5, измените соответственно формы слов:
1. W tym mieście jest bar.
2. Na tej ulicy stoi dom.
3. Na parterze tego domu jest apteka.
4. On ma siostrą.
5. Oni wyrzucą to krzesło.
6. Oni posprzątają pokój.
Образец: Tu jest biurko. Tu są cztery biurka.
Tu jest piąć biurek.
III. Образуйте все формы повелительного наклонения от следующих слов: sprzątać, poznać, brać, mieszkać, pracować, wchodzić, wejść, iść, jechać, odwrócić sią, płacić, przeprosić, myć, pisać, rozmawiać, przeko­nywać, odbudowywać, prowadzić, jeść, odpowiedzieć, wykonywać.
11
LEKCJA JEDENASTA
1. Предложный падеж ед. ч. существительных м. и ср. родов.
2. Родительный-винительный падежи личных местоимений.
3. Прошедшее время.
NA PRZYSTANKU TRAMWAJOWYM
1. — Nareszcie jesteś, Olu! Ale dlaczego sama? Gdzie Marek?
2. — Obiecał przyjść do mnie o godzinie piątej. O pół do szóstej jeszcze go nie było. Przyjechałam więc sama.
3. — Ja czekam na was już kwadrans.
4. — Czyżby? Która teraz godzina?
5. — Punkt szósta.
6. — A o której dokładnie przychodzi pociąg?
7. — O osiemnastej dwadzieścia. Mamy niewiele czasu.
8. — Czy kupiłeś już bilety peronowe?
9. — Nie, nie zdążyłem kupić, nie byłem jeszcze na dworcu.
10. — Chodźmy na dworzec!
11. — Musimy czekać na przystanku, inaczej Marek nas nie znajdzie.
12. — O, widzę go! Właśnie wysiada z tramwaju.
13. — Ależ się wystroił! Na taki upał włożył krawat i ciemny garnitur.
14. — Marku, nie widzisz nas? Znów się spóźniłeś!
15. — Przepraszam cię, Olu, że się spóźniłem. Dostałem depeszę: Maryjka i Włodek nie przyjadą bezpośrednim pociągiem z Moskwy. Mają przesiadkę w Brześciu.
16. — Musimy więc pojechać na Dworzec Centralny.**
17. — O której godzinie przychodzi do Warszawy pociąg brze­ski?
18. — Możemy zapytać. Na Dworcu Gdańskim *> jest infor­macja.
19. — Szkoda czasu! Jedzmy na Dworzec Centralny. Tam spraw­dzimy w rozkładzie jazdy.
NA DWORCU CENTRALNYM
20. — Popatrzmy na rozkład jazdy! Pociąg pospieszny z Brześcia przychodzi o godzinie 1900 (dziewiętnastej).
21. — W której kasie sprzedają bilety peronowe?
22. — We wszystkich kasach biletowych.
23. Przy kasie. — Proszę trzy peronówki. Ile płacę?
24. Kasjer: — 6 (sześć) złotych.
25. — Chodźmy teraz do poczekalni! Pozostało nam jeszcze dwadzieścia minut czasu.
26. — Nie, tam jest duszno. Chodźmy na peron!
♦
27. Przy wejściu na perony Ola, Marek i Tadek okazują bilety. 28. Bileter sprawdza je i informuje ich, na który peron przy­chodzi pociąg z Brześcia.
29. — Słyszycie? Ogłaszają przyjście pociągu.
30. ,,Uwaga! Uwaga! Pociąg pospieszny z Brześcia do War­
szawy Centralnej wjeżdża na tor czwarty przy peronie drugim. Powtarzam...”
(на пшыстанку трамваёвым 1. нарэшче естэшь oly аЛэ dlafulszo сама гдбйв марж 2. обецал пшыйшьч до мне о годжине пёнтэй о пул до шу- стэй ешЯьйэ го не было пшыехалам венц сама 3. я $и1экам на вас юш кфадранс 4. ЯиЪыжбы ктура тэрас годжина 5. пуукт шуста 6. а о кту­рэй докладне пшыходэ£и почёук 7. о ошемнастэй дваджешъчя мамы неве1э fulacy 8. ful/w, купилэшъ юш би1эты пэроновэ 9. не не здовжылэм купич не былэм еш^гйэ на дворцу 10, хочмы на двожэц 11. мушимы Яхйэкач на пшыстанку ина^гйэй марж нас не знайд&е 12. о виддэв го влашьне вышяда с трамваю 13. а1эш шев выстроил на таки упал вло- жыл крават и чемны гарнитур 14. марку не видэйиш нас знуф шеП спужънилэшъ 15. пшэпрашам чен oly же шев спужънилэм досталэм дэпэшэв марыйка и влодэк не пшыядов бэспошьрэдним почёугем з мо- скфы маёв пгиэшяткэв в бжэшьчю 16. мушимы венц поехач на двожец цэнтра1ны 17. о ктурэй годжине пшыходжи до варшавы поцёук бжэски 18. можэмы запытач на дворцу гданьским ест информацъя 19. шкода Фгйасу ечмы на двожэц цэнтра1ны там справджимы в рос- кладже язды 20. попатшмы на росклат язды почёук поспешны з бжэшъчя пшыходжи о годжине джевентнастэй 21. ф ктурэй каше спшэдаён биХэты пэроновэ 22. вэ фшыстких касах би1этовых 23. пшы
♦) Dworzec Centralny, Dworzec Gdański — вокзалы в Варшаве.
каше прошэн тшы пэронуфки и1э плацэв 24. касъер шэшъч злотых 25. хочмы тэрас до по^йьэкаЫи позостало нам еш^гйэ двад&ешъчя минут fulacy 26. не там ест душно хочмы на пэрон 27. пшы вэйшъчю на пэ- роны ola марж и тадэк оказуёп би1эты 28. би1этэр справдза е и ин- форму е их на ктуры пэрон пшыходжи почёук з бжэшъчя 29. слышыче оглашаё11 пшыйшъче почёугу 30. увага увага почёук поспешны з бжэшъ­чя до варгиавы цэнтра1нэй въежджа на тор Ягйфарты пшы пэроне другим пофтажам]
СЛОВАРЬ
bezpośredni прямой
bileter контролер
czyżby разве
do к
dokładnie точно
dostać получить
duszno душно
dworzec вокзал
garnitur костюм
inaczej в противном слу­
чае informacja справочное бюро
informować сообщать, информи
ровать kasa касса
kasjer кассир
krawat галстук
który который, какой
kwadrans четверть часа
nareszcie наконец
obiecać обещать
ogłaszać объявлять
okazywać предъявлять
peron платформа, перрон
peronowy перронный
peronówka перронный билет
płacić платить
poczekalnia зал ожидания
popatrzeć посмотреть
pozostać остаться
przesiadka пересадка
przy у
przyjście прибытие
przystanek остановка
punkt ровно
rozkład jazdy расписание (движе­
ния поездов)
spóźnić się опоздать
sprawdzać проверять
sprawdzić проверить
sprzedawać продавать
tor путь
tramwaj трамвай
tramwajowy трамвайный
uwaga внимание
widzieć видеть
wjeżdżać въезжать, здесь:
прибывать
włożyć надеть
wysiadać выходить
wystroić się нарядиться
zapytać спросить
zdążyć успеть
znów опять
НА ТРАМВАЙНОЙ ОСТАНОВКЕ
1. Наконец ты явилась, Оля! Но почему одна? Где Марк?
2. Он обещал прийти ко мне в пять часов. В половине шестого его еще не было. Вот я и приехала одна.
3. Я вас жду уже четверть часа.
4. Разве? ... Который теперь час?
5. Ровно шесть,
6. А когда (во сколько) точно приходит поезд?
7. В 1820. У нас времени немного.
8. Ты купил уже перронные билеты?
9. Нет, не успел купить, я еще не был на вокзале.
10. Пойдем на вокзал!
11. Нам надо ждать на остановке, в противном случае Марк нас не найдет.
12. О, я его вижу! Вот он выходит из трамвая.
13. Ну и нарядился! В такую жару надел темный костюм и галстук.
14. Марк, ты нас не видишь? Ты опять опоздал!
15. Извини, Оля, что я опоздал. Я получил телеграмму: Марийка и Во­лодя не приедут прямым поездом из Москвы. У них пересадка в Бресте.
16. Значит, мы должны поехать йа Центральный вокзал.
17. В котором часу прибывает в Варшаву брестский поезд?
18. Мы можем спросить. На Гданьском вокзале есть справочное бюро.
19. Жаль времени! Давайте поедем на Центральный вокзал! Там мы посмотрим (проверим) по расписанию.
НА ЦЕНТРАЛЬНОМ ВОКЗАЛЕ
20. Посмотрим на расписание! Скорый поезд из Бреста прибывает в 19 часов.
21. В какой кассе продают перронные билеты?
22. Во всех билетных кассах.
23. У кассы: Дайте, пожалуйста, три перронных билета!... Сколько с меня (плачу)?
24. Кассир: шесть злотых.
25. Пойдем теперь в зал ожидания. У нас осталось еще 20 минут (вре­мени).
26. Нет, там душно. Пойдемте на перрон.
27. У выхода (входа) на перрон Оля, Марк и Тадек предъявляют би­леты.
28. Контролер проверяет билеты (их) и сообщает им, на какую плат­форму прибывает поезд из Бреста.
29. Вы слышите? Объявляют прибытие поезда!
30. „Внимание! Внимание! Скорый поезд Брест—Варшава (из Бреста в Варшаву Центральную) прибывает на четвертый путь второй платформы. Повторяю ”
pociąg przychodzi поезд приходит, прибывает
pociąg odchodzi (odjeżdża) поезд отходит, отправляется
wsiadać do tramwaju (au,tobu- садиться в (на) трамвай (авто- su itd.) бус и т. д.)
wysiadać z tramwaju (autobu- выходить из (сходить с) трам- su itd.) вая (автобуса и т. д.)
dworzec вокзал дворец pałac
garnitur мужской костюм гарнитур komplet
, / у + род. пад.
przy + предл. пад.< ,
\ при + предл. пад.
przy kasie у кассы
przy wejściu у входа (при входе)
КОММЕНТАРИЙ
2., 3. и др. Która godzina?
который час?
В польском языке для обозначения времени используются порядко­вые числительные (их склонение не отличается от склонения прилага­тельных):
godzina szósta шесть часов (не: шестой час)
godzina pół do szóstej половина шестого
Официальное обозначение времени (по радио, на железной доро и т. п.).
утром: godzina szósta шесть часов
godzina szósta trzydzieści шесть часов тридцать минут вечером: godzina osiemnasta восемнадцать часов
godzina osiemnasta восемнадцать часов тридцать
trzydzieści минут
Для указания времени употребляется известная Вам уже констру ция: о + пред л. пад.
о której godzinie? в котором часу?
о godzinie piątej в пять часов
о godzinie pół do szóstej в половине шестого
Официальное:
о godzinie piątej в пять часов
о godzinie piątej trzydzieści в пять часов тридцать минут
вечером: о godzinie siedemna- в семнадцать часов
stej
о godzinie siedemnastej trzy- в семнадцать часов тридцать мг dzieści нут



Слово godzina можно опускать. Сравните:
Która teraz? — Która teraz godzina?
O której przychodzi pociąg? — O której godzinie przychodzi po­ciąg?
O piątej. — O godzinie piątej.
Начиная с этого урока усваивайте порядковые числительные по таблице на конце книги. Они склоняются как имена прилагательные.
2. В восьмом уроке Вы познакомились с предлогом do + род. пад. Этот предлог имеет несколько значений. Он соответствует также рус­скому предлогу к + дат. пад.
do + род. пад. = к + дат. пад.
Obiecał przyjść do mnie o godzinie Обещал прийти ко мне в пять
piątej. часов.
Другие примеры:
podejść do stołu подойти к столу
przygotować się do egzaminu приготовиться к экзамену
zwrócić się do kogoś обратиться к кому-нибудь и т. д.

— Za pięć minut będę gotowa do wyjścia.
21., 23. Здесь Вы встречаете новое чередование согласных в предложном падеже: $ : ś(si).
Оно встречается у существительных всех трех родов:
kasa — kasie [каше]
Другие примеры:
ж. род
szosa —
szosie
[шоше]

prasa —
prasie
[праше]
м. род
czas —
czasie
[fulame]

głos —
głosie
[глоше]

sos —
sosie
[соше]
ср. род
mięso —
mięsie
[женше]
В некоторых случаях чередование s : ś (si) выступает с дополнитель­ным чередованием гласных а : е las — lesie [1эше]
21., 28. który = который, какой
Местоимение który употребляется как вопрос не о качестве предме­тов, а о порядке их выбора (какой из нескольких?).
W której kasie sprzedają bilety ре- В какой кассе продают перронные ronowe? билеты?
Na który peron przychodzi pociąg? На какую платформу приходит поезд?
Którym tramwajem pojedziemy? На каком трамвае мы поедем?
Na którym piętrze pan mieszka? На каком этаже вы живете?
Местоимение jaki (какой) употребляется лишь как вопрос о качестве предметов.
ПРЕДЛОЖНЫЙ ПАДЕЖ (о kim? о czy m?) ЕД. Ч. СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ МУЖСКОГО И СР. РОДОВ (ПРОДОЛЖЕНИЕ)
Вы уже знаете (см. урок 6), что в предложном падеже мужского и среднего родов два окончания: -е и -и.
В текст настоящего урока мы ввели формы предложного падежа с окончанием -и. Оно прибавляется к существительным с мягкой осно­вой и с основой на следующие согласные: с, cz, dz, dż, sz, rz, ż, 1, k, g, ch.
м. род dworzec — dworcu
tramwaj — tramwaju
pociąg — pociągu
nauczyciel — nauczycielu
dzień — dniu
ср. род mieszkanie — mieszkaniu morze — morzu
wejście — wejściu
Исключения (существительные с основой на твердый согласный):
dom — domu syn — synu
pan — panu państwo — państwu
Так же образуется звательная форма. Она тождественна форме предложного падежа. Исключений из этого правила почти нет. За­помните следующие отступления:
предл. panu — зват. panie!
ojcu — ojcze!
chłopcu — chłopcze!
РОДИТЕЛЬНЫЙ-ВИНИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖИ
личных
МЕСТОИМЕНИЙ

ja
ty
on
my
wy
oni
one
род.
mnie
cię
go
nas
was
ich
ich
вин.
mnie
cię
go
nas
was
ich
je
Примеры
из текста:






O pół do szóstej jeszcze go nie było. (2)
O, widzę go! (12)
Bileter sprawdza je (= билеты) i informuje ich (= наших знакомых). (28)
Przepraszam cię, Olu. (15)
Таким образом, Вы знаете уже следующие формы местоимений: ja, ty, on:
им.
ja
ty
on
род.
mnie
cię
go (niego)
дат.
mi
ci
mu (niemu)
вин.
mnie
cię
go (niego)
твор.
mną
tobą
nim
предл.
mnie
tobie
nim
Напоминаем, что краткие формы mi, ci, mu, cię, go не имеют своего ударения. Они не могут стоять в начале предложения и не сочетаются с предлогами. О соответствующих им полных формах будет сказано ниже (см. урок 13).
Склонение местоимений my, wy, oni, one повторите по таблице в конце книги.
ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ
Прошедшее время в польском языке, в полном соответствии с рус­ским, образуется от основы инфинитива путем добавления суффикса -ł: być — był
czekać — czekał
dziękować — dziękował
myć — mył
mówić — mówił
Но в отличие от русского, в польском языке приведенная выше форма является лишь формой 3-го лица ед. ч. м. рода. В других лицах прибавляются окончания, которых нет в русском языке.
Примечание: личные местоимения при формах прошедшего времени употребляются лишь тогда, когда на них падает логическое ударение (см. урок 5).
Obiecał przyjść do mnie o godzinie piątej. (2)
Przyjechałam więc sama. (2)
Czy kupiłeś już bilety peronowe? (8)
Nie, nie zdążyłem kupić, nie byłem jeszcze na dworcu. (9)
Ależ się wystroił! (13) и др.
Усвойте пока лишь формы единственного числа. Формы множествен­ного числа будут даны в следующем уроке.
УПРАЖНЕНИЯ
I. Вместо точек вставьте формы местоимений ty, on, oni, one:
1. Spotkałem ... na dworcu.
2. Wkrótce ... znajdziemy.
3. Wczoraj ... nie było.
4. O pół do szóstej jeszcze ... nie było.
5. Przepraszam ... .
6. Wybaczę ... .
7. Pójdziemy jutro do ... .
8. Widzę ... na przystanku.
9. Należy ... zapytać.
II. Образуйте предложный падеж ед. ч. существительных и прила­гательных:
na(bilet kolejowy), o(godzina druga), na(peron trzeci), na(przystanek autobusowy), w(dom), w(morze), w(pokój), w(duże miasto), przy(kasa biletowa), o(pierwszy syn), w(pociąg pośpieszny), w(samolot), w(czas wojny), na(dworzec kolejowy), w(pałac królewski), przy(wejście na perony), w(ręka), w(czarny garnitur), w(autobus), w(duży las), na(po- dłoga), wszystko w(porządek), zupa na(talerz), w(ten rok).
м. род ж. род ср. род czekałem czekałam —
czekałeś czekałaś •—
czekał czekała czekało
III. В приведенных ниже предложениях образуйте прошедшее время глаголов (формы мужского и женского родов):
1. Kupuję bilety peronowe.
2. Przychodzę na dworzec co dzień o godzinie czwartej.
3. Czekam na was kwadrans.
4. Wyjedziesz do Warszawy.
5. Dostaniesz depeszę.
6. Myję się rano.
7. Piszesz list.
8. Biorę książkę.
9. Wrócę do domu o pół do drugiej.
10. Widzę was na przystanku tramwajowym.
11. Pojedzie do Moskwy.
IV. Прочитайте по-польски:
1) 2 ч. 2) BI30 ч. 3) 8 ч. 4) В II30 ч. 5) В 7 ч. 6) 830 ч. 7) 5 ч.
12
LEKCJA DWUNASTA
1. Родительный падеж ед. ч. существитель­ных м. и ср. родов.
2. Формы 3-го лица повелительного накло­нения.
3. Прошедшее время (продолжение).
4. Союз że.
SPOTKANIE*’
1. Marek: — Dzień dobry, Maryjko! Dzień dobry, Włodku! Jakże się cieszę, że możemy powitać was w Warszawie.
2. Maryjka:—Dzień dobry, Marku!
3. Marek: — Poznajcie się! To Ola i Tadek, a to są moi przy­jaciele z Moskwy. Na pewno szybko się zaprzy- jaźnicie. Tadek, zawołaj numerowego, niech od­niesie walizki do taksówki!
♦) Текст записан на пластинке.
4. Tadek: — Czyż sami nie możemy zanieść dwóch walizek?
5. Maryjka:— Chcecie wziąć taksówkę? Chodźmy pieszo! Tak długo czekałam, żeby zobaczyć Warszawę, a wy chcecie natychmiast zawieźć nas do domu!
6. Tadek: — Oddajmy więc walizki do przechowalni bagażu. Przywieziemy je potem. Niech państwo wezmą tylko nesesery.
* * *
7. Tadek: — Oddałem już walizki do przechowalni. Panie Włodku, niech pan schowa kwit bagażowy. Chodźmy!
8. Marek: — Nie mogliśmy się was doczekać. Dlaczego nie przyjechaliście bezpośrednim pociągiem z Mo­skwy?
9. Maryjka: — Za późno zamówiliśmy bilety w biurze „Intu- rist” i nie było już miejscówek na pociąg ber­liński. Musieliśmy więc jechać z przesiadką.
10. Ola: — To mieli państwo chyba nie bardzo wygodną
podróż? Czy do Brześcia jechali państwo pocią­giem osobowym?
11. Włodek: — Nie, pospiesznym. Pociąg brzeski zatrzymuje się tylko na dużych stacjach i idzie tak samo szybko, jak pociąg berliński. Jechaliśmy wago­nem sypialnym. Jedliśmy w wagonie restaura­cyjnym. Poza tym w Brześciu jest bardzo wy­godne połączenie do Warszawy.
12. Maryjka:— Mieliśmy bardzo sympatycznego konduktora. Gdy dowiedział się, że po raz pierwszy jedziemy za granicę, zaopiekował się nami. W Brześciu pokazał nam, z którego peronu odchodzi pociąg do Warszawy, i pomógł nam znaleźć wagon pierwszej klasy. Nie wiedzieliśmy, że „мягкий и жесткий вагоны” to w polskich pociągach wagony pierwszej i drugiej klasy.
13. Włodek: — Potem nadawaliśmy do was telegram i omal nie spóźniliśmy się na pociąg.
14. Maryjka:— W ogóle wszystko było bardzo niezwykłe. Czu­łam się jakoś dziwnie, gdy mijaliśmy granicę. I nawet wówczas, gdy zobaczyłam żołnierza pol­skiego i polskiego kolejarza z orzełkami ♦> na czapkach, nie mogłam uwierzyć, że już jestem w Polsce.
15. Włodek: — Maryjka wszystko przeżywała bardzo silnie. W Terespolu **> z wrażenia nie mogła znaleźć paszportu, a podczas odprawy celnej miała tak przerażoną minę, że rozśmieszyło to nawet cel­nika. Zresztą celnik wcale nie zamierzał spraw­dzać bagażu Maryjki.
16. Maryjka: — Wołodia też na swój sposób przeżywał tę po­dróż. W wagonie interesowały go jedynie polskie napisy, które wielokrotnie aż do znudzenia od­czytywał.
17. Włodek: — W przedziale z nami...
18. Maryjka:— Przepraszam cię, Wołodia, czy poznajesz? Przed nami Pałac Kultury i Nauki ***>.
[Споткане 1. дэ&ень добры марыйко дженъ добры влотку, ягжэ шен чешэп жэ можэмы повитач вас в варшаве 2. дженъ добры марку 3. познайче шен то ola и тадэк а то сон мои пшыяче1э з москфы на пэвно шыпко шеп запшыяжъниче тадэк заволай нумэровэго нех однеше ва1иски до та­ксу фки 4. fulbLUL сами не можэмы занешъч двух ва1изэк 5. хцэче вжёнъч таксуфкэ11 хочмы пешо так длуго ^гйэкалам жэбы зобатхйыч варшавэн а вы хцэче натыхмяст завешъч нас до дому 6. оддаймы венц ва1иски до пшэхова1ни багажу пшывежемы е потэм нех панъстфо вэзмон ты1ко нэсэсэры 7. оддалэм юш ва1иски до пшэхова1ни пане влот­ку нех пан схова кфит багажовы хочмы 8. не мог1ишъмы шеП вас доЗлйэкач dlafulozo не пшыеха1ишъче беспошърэдним почёргем з мо­скфы 9. за пужьно замуви1ишъмы би1эты в бюжэ интурист и не было юш мейсцувэк на почерк бэр1инъски муше1ишъмы венц ехач с пшэшятко11 10. то ме1и панъстфо хыба не бардзо выгодно11 подруш тшы до бжэшъчя exalu панъстфо почёргем особовым 11. не поспешным почерк бжэски за-
♦) Orzełek — уменьшительное от orzeł (орел). Белый орел является гер­бом Польской Народной Республики.
•♦) Terespol — пограничный пункт на польско-советской границе.
♦♦♦) Pałac Kultury i Nauki — Дворец культуры и науки (высотное здание в Варшаве, дар Советского Союза Польше).
тшымуе шен ты1ко на дужых стацъях и идже так само шыпко як почёук бор1инъски ехаХишъмы вагоном сыпя1ным ед1ишьмы в вагоне ростаурацыйным поза тым в бжошъчю ест бардЪо выгодно полонтгйоне до варшавы 12. ме1ишъмы бардзо сымпатытгйного кондуктора гды до- веджял шев жо по рас перфшы едэюемы за границе11 заопековал шен нами в бжошъчю показал нам с ктурого порону отходжи почёук до варшавы и помугл нам зна1ошъч вагон перфшой к1асы не ведже1ишъмы жо мягкий гс жёсткий вагоны то ф по1ских почёугах вагоны перфшой и другей к1асы 13. потом надава1ишъмы до вас то1ограм и ома1 не спужъни1ишъмы шен на почёук 14. в огу1о фшыстко было бардзо не- звыкло Тшулам шен якошъ дживне гды мия1ишъмы границоя и навот вуф'тгйас гды зобатшылам жолнежа по1скего и по1скего ко1ояжа з ожол- ками на Злйапках не моглам увежыч жо юш естом ф по1сцо 15. марыйка фшыстко пшожывала бардзо ши1не ф тороспо1у з вражоня не могла зна1ошъч пашпорту а потЯгйас отправы цо1ной мяла так пшоражоноя минон жо росшъмешыло то навот цо1ника зроштоя цо1ник фцаЛо не залежал справ дзач багажу марыйки 16. володя тош на сфуй спосуп пшожывал тоя подруш в вагоне инторосовалы го едыне по1ске написы ктуро веХокротне аж до знудзеня оттшытывал 17. ф пшоджя1о з нами 13. пшопрашам чея володя тгйы познаеш пшод нами палац ку1туры и науки]
СЛОВАРЬ
bagażowy багажный
celnik таможенник
celny таможенный
czapka шапка
doczekać się дождаться
dowiedzieć się узнать
dziwnie странно
granica граница
jakoś как-то
jeść есть
klasa класс
kolejarz железнодорожник
konduktor проводник
kwit квитанция
miejscówka плацкарта
mijać переезжать
nadawać отправлять
napis надпись
natychmiast сразу же
neseser несессер
niezwykły необычный
numerowy носильщик
odczytywać перечитывать
odnieść отнести
odprawa (celna) досмотр
omal nie чуть не
orzełek орел
osobowy пассажирский
paszport паспорт
podczas во время
podróż путешествие
połączenie сообщение
powitać приветствовать
poznać się познакомиться
przechowalnia камера хранения
przedział купе
przerażony испуганный
przeżywać переживать
rozśmieszyć рассмешить
sam сам
silnie сильно
spotkanie встреча
stacja станция
sympatyczny симпатичный
sypialny спальный
szybko скоро, быстро
taksówka такси
telegram телеграмма
uwierzyć поверить
wagon restauracyjny вагон-ресторан
ВСТРЕЧА
1. Здравствуй, Марийка! Здравствуй, Володя! Как я рад (радуюсь), что мы можем приветствовать вас в Варшаве.
2. Здравствуй, Марк!
3. Познакомьтесь! Это Оля и Тадек, а это мои друзья из Москвы. Наверное, вы скоро подружитесь. Тадек, позови носильщика, пусть отнесет чемоданы к такси!
4. Неужели мы сами не можем нести два чемодана?
5. Хотите ехать на такси? Пойдемте пешком! Я так долго ждала, чтобы увидеть Варшаву, а вы хотите сразу же отвезти нас домой!
6. Тогда сдадим чемоданы в камеру хранения. Привезем их потом. Возьмите только несессеры....
7. Я уже сдалчемоданы в камеру хранения. Володя, спрячьте багаж­ную квитанцию. Пойдемте!
8. Мы не могли вас дождаться. Почему вы не приехали из Москвы прямым поездом?
9. Мы слишком поздно заказали билеты в бюро „Интуриста”, и на берлинский поезд не было уже купированных мест. Поэтому мы были вынуждены ехать с пересадкой.
10. Значит, у вас было не очень удобное путешествие. До Бреста вы ехали пассажирским поездом?
11. Нет, скорым. Брестский поезд останавливается только на больших станциях и идет так же быстро, как и берлинский поезд. Мы ехали в спальном вагоне, ели в вагоне-ресторане. Кроме того, из Бреста очень удобное сообщение с Варшавой.
12. У нас был очень симпатичный проводник (кондуктор). Когда он узнал, что мы впервые едем заграницу, он позаботился о нас. В Бре­сте он показал нам, с какой платформы отправляется поезд в Вар­шаву и помог нам найти мягкий вагон (1-го класса). Мы не знали, что „мягкий и жесткий вагоны” — это в польских поездах вагоны 1-го и 2-го классов.
13. Потом мы отправляли вам телеграмму и чуть не опоздали на поезд.
14. Вообще все было очень необыкновенно. Я чувствовала себя как-то странно, когда мы переезжали границу. И даже когда я увидела польского солдата и польского железнодорожника с польским орлом на шапках, я не могли поверить, что я уже в Польше.
walizka чемодан
wielokrotnie много раз
wrażenie впечатление
wziąć взять
za granicę за границу
zamierzać думать
zamówić заказать
zanieść отнести
zaopiekować się позаботиться
zaprzyjaźnić się подружиться
zawieźć отвезти
zawołać позвать
zresztą впрочем
żołnierz солдат
. Марийка вс’е переживала очень сильно. В Тересполе от обилия впечатлений она не могла найти паспорт, а во время таможенного досмотра у нее было такое испуганное лицо, что это рассмешило даже таможенника. Впрочем таможенник вовсе не думал проверять вещи (багаж) Марийки.
. Володя тоже своеобразно переживал это путешествие. В вагоне интересовали его только польские надписи, которые он много раз перечитывал, так что это мне даже надоело.
. В купе с нами
. Извини, Володя, узнаешь? Перед нами Дворец культуры и науки.
wziąć taksówkę взять такси, поехать на такси ______—depesza (ж. род) телеграмма . , , \
^telegram (м. род)
z wrażenia от обилия впечатлений, от волнения,
под сильным впечатлением
podczas во время подчас czasem, czasami
na swój sposób своеобразно
nadawać co do kogo отправлять что кому
Nadawaliśmy do was telegram. Мы отправляли вам телеграмму.
przepraszać kogo (вин. пад.) извиняться |
przepraszam cię, Wołodia извини, Володя przepraszam panią
przepraszam pana извините, простите przepraszam państwa dzień dobry!
do widzenia! . _ . .
, , . , , + зват. форма (или им. падеж) имени
dobry wieczór!
dobranoc!
Dzień dobry, Maryjko (Maryjka)!
Dzień dobry, Włodku (Włodek)!
Dzień dobry, Marku (Marek)!
КОММЕНТАРИЙ
3., 6. К первому спряжению принадлежат следующие глаголы с раз­ным типом чередования в основе (а также производные от них):
wieźć [вешъч] — wiozę [вёзэн], wieziesz [веэ/сеш], wiozą [вёзон] Так же: przewieźć, odwieźć и др.
nieść [нешьч] — niosę [нёсэн], niesiesz [нешеш], niosą [нёсоя]
Так же: przynieść, zanieść, odnieść, wnieść, wynieść и др.
wziąć [вэюёньч] — wezmę [вэзлсэн], weźmiesz [вэжь.чеш], wezmą [вэзлеон] Так же: zdjąć (zdejmę, zdejmiesz), wyjąć (wyjmę, wyjmiesz), przyjąć (przyjmę, przyjmiesz), zająć (zajmę, zajmiesz) и др.
9. Слова иностранного происхождения на -о (ср. род) в польском языке склоняются:
biuro
— род. biura,
предл.
biurze
kino
— род. kina,
предл.
kinie
metro
— род. metra,
предл.
metrze
palto
— род. palta,
предл.
palcie
Исключение: какао (несклоняемое).
10., 16. Известный Вам уже предлог do + род. пад. (эквивалент рус­ских: в + вин. пад., к + дат. пад.) имеет в польском языке еще одно значение:
do -F род. пад. = до + род. пад.
jechaliście do Brześcia вы ехали до Бреста
do znudzenia до тошноты
Другие примеры:
pracować do północy работать до полуночи
wypić do dna выпить до дна
do czasu до поры, до времени
Этот предлог (и некоторые другие) может быть усилен с помощью слова aż:
aż do znudzenia
pracować aż do północy (вплоть до)
wypić aż do dna выпить до самого дна
dojechaliśmy aż do Warszawy мы доехали до самой Варшавы
17. Еще один тип чередования согласных в предложном падеже — ł: I przedział — przedziale
Это чередование встречается у существительных всех родов:
м. род stół — stole
tytuł — tytule
ж. род szkoła — szkole
ср. род dzieło — dziele
При этом возможно дополнительное чередование а : е ciało — ciele światło — świetle
Сочетание -sł- чередуется c -śl-r krzesło — krześle masło — maśle
РОДИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ (kogo? czego?) ЕД. Ч. СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ МУЖСКОГО И СРЕДНЕГО РОДОВ
Родительный падеж, как Вам известно (см. урок 5), имеет два окон­чания: -и и -а. В тексте 11-го урока Вы встретили форму род. пад. с окончанием -a (z Brześcia). В настоящем уроке этих форм больше. Примеры: м. род konduktor — konduktora
żołnierz — żołnierza kolejarz — kolejarza pan — pana ср. род wrażenie — wrażenia znudzenie — znudzenia
Окончание -а принимают все без исключения существительные среднего рода (поэтому у них форма род. пад. в словаре не отмечена).
Среди существительных мужского рода окончание -а принимают: 1) все одушевленные существительные, независимо от характера ос­новы;
2) огромное большинство слов с основой на мягкий согласный: cień — cienia gwóźdź — gwoździa kamień — kamienia liść — liścia
Исключение представляют слова с основой на -j, например, kraj — kraju.
Только существительные мужского рода с твердым согласным осно­вы, не обозначающие одушевленных предметов, принимают два окон­чания: -и и -а. Не существует никаких строгих правил употребления в этой группе слов того или иного окончания. Можно лишь указать на то, что окончание -и принимают существительные собирательные, ве­щественные и отвлеченные, например: tłumu, ludu, cukru, piasku, bólu, gniewu и др.
Форму род, пад. существительных м. рода надо запоминать в каждом отдельном случае. Она приводится нами в словаре.
В группе одушевленных существительных м. рода форма род. пад. ед. ч. функционирует и в значении винительного падежа (так же как в русском языке). Это правило относится лишь к единственному числу.
Mieliśmy sympatycznego konduktora.
Zobaczyłam żołnierza polskiego.
Zobaczyłem polskiego kolejarza.
To rozśmieszyło nawet celnika.

— A dlaczego interesuje pana, ile kosztuje bilet dla psa?
Это относится и к существительным с формой прилагательного, на­пример: numerowy, podróżny.
Zawołaj numerowego. Позови носильщика, У слова państwo винит, пад. тоже равен родительному:
Przepraszam państwa. Извините, простите.
Witam państwa. Я приветствую вас.
Запомните несколько слов с чередованием е : ноль звука, в которых исчезновение е вызывает изменения в основе: ojciec — ojca
dworzec — dworca
marzec — marca
przechodzień — przechodnia
dzień — dnia
kwiecień — kwietnia
Особо образует косвенные падежи слово tydzień, изменяя также пер­вую часть: tydzień — tygodnia, tygodnie
Слова на -nieć, в отличие от русского языка, сохраняют мягкость п: koniec — końca
mieszkaniec — mieszkańca
ФОРМЫ 3-ГО ЛИЦА ПОВЕЛИТЕЛЬНОГО НАКЛОНЕНИЯ
Формы 3-го лица ед. и мн. ч. повелительного наклонения образуются с помощью слова niech, прибавляемого к соответствующим формам будущего простого или настоящего времени.
Niech odniesie walizki.
Niech państwo wezmą nesesery.
Panie Włodku, niech pan schowa kwit bagażowy.
Niech oni tu nie przychodzą.
Со словами: pan, pani, panie, państwo надо употреблять эти формы. В таких случаях они являются эквивалентами русской формы 2-го лица мн. ч. повелительного наклонения. При вежливом обращении нужно добавить слово proszę.
Proszę, niech pan (pani) usiądzie. ] Л
. . , . . . } Садитесь, пожалуйста.
Proszę, niech państwo usiądą. J
Niech pan pozdrowi żonę. Передайте привет жене.
Proszę, niech pan (pani) wejdzie, i
_ . . , , } Войдите, пожалуйста.
Proszę, mech państwo wejdą. J * •’ J
Кпгпя уптим иачпятк имя. сЪямилию. ппосЬассию. аваниа того, к kdmv
Когда хотим назвать имя, фамилию, профессию, звание того, к кому обращаемся, тогда добавляем звательную форму. Такой конструкции в русском языке соответствует обращение по имени-отчеству или по званию (должности).
Ср.: Panie Tadeuszu, niech Тадеуш, подождите минутку! (или pan chwilę poczeka! имя и отчество)
Panie Zalewski, niech (здесь в русском языке чаще все- pan przyjdzie jutro! го имя и отчество)
Panie konduktorze (pa- Кондуктор, остановите автобус! ni konduktorko), niech pan(-i) zatrzyma autobus! Panie inżynierze, niech (имя, отчество или товарищ инже- mi pan zostawi te plany. нер) оставьте мне эти планы.
Русским обращениям „товарищ”, „девушка” и др. соответствует конструкция: Proszę pana (pani, państwa).
Proszę pana (pani), niech pan (pani) pokaże mi ten materiał! Продавец (девушка), покажите этот материал!
Формулу: Proszę рапа и т. д. употребляем тогда, когда не называем ни имени ни звания (должности), в частности, обращаясь к незнакомым.
В отличие от формы повелительного наклонения со словом niech, употребляемая в первых текстах конструкция: proszę 4- инфинитив, например:
proszę usiąść, proszę zgadnąć и т.д.
имеет более официальный характер.
Panie doktorze, proszę przepisać mi Доктор, пропишите мне, пожалуй- to lekarstwo! ста, это лекарство!
или; Proszę pana, proszę przepisać mi to lekarstwo!
Пропишите мне, пожалуйста, это лекарство.
ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ (ПРОДОЛЖЕНИЕ)
Во множественном числе в польском языке имеем две группы форм прошедшего времени.
1) Одна из них употребляется тогда, когда речь идет о мужчинах или о группе лиц, в составе которых есть мужчины. Это так называе­мые лично-мужские формы. Во множественном числе также высту­пают личные окончания (ср. урок 11):
czek'aliśmy czekaliście czek'ali

— Mieliśmy bardzo przyjemną podróż
10 Uczebnik
2)

~ Zrobiliśmy wam niespodziankę.
В остальных случаях употребляются так называемые женско-вещ­
ные формы: czekałyśmy czekałyście czek’ały

— Jechałyśmy tramwajem.
Ударение* ib формах 1-го и 2-го лица мн. ч. падает на третий слог от конца.
В прошедшем времени возможны разные случаи чередования глас­ных основы,, которых нет в русском языке. Самый распространенный тип чередования — это чередование гласных е: а у слов с инфини­тивом на -е«в. Основа с гласным а выступает во всех формах ед. ч. и в женско-вещных формах мн. ч.
mieć — miałem, miał am, miałyśmy
Формы се — в лично-мужской парадигме мн. ч.: mieć — mieliśmy
Примеры глаголов из текста:
musieć — musiałem, musiałyśmy, musieliśmy
dowiedzieć się — dowiedziałem się, dowiedziałyśmy się, dowiedzieliśmy się wiedzieć — wiedziałem, wiedziałyśmy, wiedzieliśmy
Особые случаи:
jeść — jadłem, jadłyśmy, jedliśmy
znaleźć — znalazłem, znalazłyśmy, znaleźliśmy
usiąść — usiadłem, usiadłyśmy, usiedliśmy
śmiać się — śmiałerti się, śmiałyśmy się, śmieliśmy się (и śmialiśmy się)
СОЮЗ ZE
Выше (см. урок 7) шла речь о различении союза że и местоимения со (в русском языке в обоих случаях „что”). В тексте настоящего урока также имеются примеры на употребление союза że.
Jakże się cieszę, że możemy powitać was w Warszawie. (1)
Nie wiedzieliśmy, że „мягкий и жесткий вагоны”, to w polskich pocią­gach wagony pierwszej i drugiej klasy. (12)
Nie mogłam uwierzyć, że już jestem w Polsce (14)
Miała taką przerażoną minę, że rozśmieszyło to nawet celnika. (15)
Союз że лишь связывает придаточное предложение с главным. Место- имение со, связывая придаточное предложение с главным, одновремен­но служит подлежащим или дополнением сказуемого придаточного предложения.
Практический совет: если, отбросив первую (главную) часть соответ­ствующего русского сложного предложения, получим вопросительное предложение, тогда в польском языке употребим со. Возьмем примеры: Не знаю, что он заметил Hą вокзале.
Отбросим первую часть. Получаем вопросительное предложение: Что он заметил на вокзале?
следовательно, в польском языке со:
Nie wiem, со on zauważył na dworcu.
Скажи, что ты ешь?
Что ты ешь?
следовательно: Powiedz, со jesz.
Не хочу слышать, что случилось.
Что случилось?
следовательно: Nie chcę słyszeć, со się stało.
Когда такое превращение невозможно, тогда употребляется że, на­пример:
Я знаю, что у вас сегодня нет времени.
(нет: что у вас сегодня нет времени).
Следовательно: Wiem, że pan (pani) dziś nie ma czasii.
УПРАЖНЕНИЯ
I. Переведите на русский язык:
1. Pójdę jutro do ojca.
2. Jedziemy do Polski.
3. Dojechaliśmy do miasta.
4. Pracowaliśmy do rana.
5. Zwracam się do milicjanta.
6. Będziemy pracować do późnego wieczora.
П. Вставьте союз że или местоимение со.
1. Nie wiedziałem,... czekasz na mnie.
2. Nie wiedziałem,... mi przywieziesz.
3. Nie wiedziałem,... mi przywieziesz tego pięknego psa.
4. Obawiam się,... się spóźnisz.
5. On mówi,... nie ma już miejscówek na pociąg pospieszny.
6. Opowiedzieli mi,... widzieli za granicą.
HI. Употребите предлог do или z, одновременно образуя форму род. пад.
1. Wysiadam (tramwaj).
2. Wsiadam (pociąg).
3. Wchodzimy (biuro).
4. Wychodzimy (kino).
5. Otrzymuję list (Związek Radziecki).
6. Chodźmy (mój kolega).
7. Przyjechaliśmy (Warszawa).
8. Odłożymy pracę (następny dzień).
IV. Образуйте нужные формы прошедшего времени:
1. (Cieszyć się — my = две девушки), że możemy powitać was w Polsce.
2. Czy (oddać — wy = два парня) bagaż do przechowalni?
3. Dlaczego państwo nie (przyjechać) bezpośrednim pociągiem z Mo­skwy?
4. Pociągi (zatrzymywać się) tylko na dużych stacjach.
5. One (musieć) jechać z przesiadką.
6. (znaleźć — my =* две женщины) na peronie numerowego.
7. Czy panie (być) za granicą?
8. Taksówki (przewozić) podróżnych z jednego dworca na drugi.
13
LEKCJA TRZYNASTA
1. Дательный-предложный падежи слов женского рода (продолжение).
2. Краткие и. полные формы местоимений ja, ty, on.
3. Повелительное наклонение (продолжение).
KOLACJA U MARKA
Tekst А
1. — Czy kolację zjemy dziś w restauracji?
2. — Nie, u mnie. Wszystko, co trzeba już kupiłem. Olu, chodź ze mną do kuchni! Przekonasz się wreszcie, że potrafię ci dorównać przynajmniej w przygotowaniu kolacji. Spójrz, jaką wędlinę kupiłem: szynkę, polędwicę, parówki.
3. — Czy nie za mało?
4. — Nie żartuj! Po takim spacerze na pewno wszyscy mają doskonały apetyt. Kupiłem również sałatkę, ser, szproty.
5. — Gdzie kupowałeś sałatkę?
6. — W garmażerii, a wędlinę w „Delikatesach” *>. Na pewno jest smaczna. Pomóż mi nakryć do stołu!
7. — Przecież miałeś zamiar sam przygotować kolację... Ale chętnie ci pomogę.
8. — Będziemy jeść w jadalni. Olu, nakryj stół tym obrusem.
9. — Ja też pomogę wam nakrywać do stołu.
10. — Świetnie, Maryjko! Tak będzie prędzej. Przecież po ko­lacji chciałyście jeszcze pójść na spacer. Postaw na stole chleb, masło i cukier. Olu, w kredensie są talerzyki, spod­ki i szklanki, a w tej szufladzie noże, widelce i łyżeczki. Połóż je na stole.
11. — Tylko ty, Tadku, nic nie rób. Zaraz coś stłuczesz.
♦) „Delikatesy” — большие магазины, где продают деликатесы.
12. — Gdzie są zapałki? Trzeba zapalić gaz. Jeszcze nie zagoto­waliśmy wody na herbatę.
13. — Nie trzeba zapalać gazu. Już włączyłem czajnik elek­tryczny. Woda za chwilę się zagotuje. Niech Tadek za­parzy herbatę. On wprawdzie od czasu do czasu tłucze naczynia, ale herbatę zaparza świetnie.
14. — Możecie siadać do stołu. Za chwilę podam wam her­batę.
[ко1ацъя у марка 1. тгйы ко1ацъев зъемы джишъ в рэстаурацъйи 2. не у мне фшыстко цо тшэба юш купилэм oly хоч зэ мнон до кухни пшэконаш шеа врэшче жэ потрафен чи дорувнач пшынаймней ф пшы- готованю кокщъйи спуйш яко11 вэнд1инэн купилэм шынкэн по1ендвицэи паруфки 3. fulbi не за мало 4, не жартуй по таким спацэжэ на пэвно фшысцы маён досконалы апэтыт купилэм рувнеш салаткэ11 сэр и шпро­ты 5. гдже куповалэшъ салаткэ11 6. в гармажэръйи а вэнд1инэн & дэ1и- катэсах на пэвно ест смаТшна помуш ми накрывач до столу 7, пшэчеш мялэшъ замяр сам пшыготовач ко1ацъев а1э хэнтне чи помогэн 8. бэнъ- джемы ешьч в яда1ни oly накрый стул тым обрусэм 9. я тэш помогэв вам накрывач до столу 10. шьфетне марыйко так бэнъдэ^е прэндзэй пшэчеш по ко1ацъйи хчялышъче еш$гйэ пуйшъч на спацэр постаф на сто1э х1эп масло и цукер oly ф крэдэнъше сов та1эжыки спотки и шк1ан- ки а ф тэй шуф1адже ножэ видэ1цэ и лыжэ?й1ки полуш е на сто1э 11. ты1ко ты татку ниц не руп зарас цошь стлутгйэш 12. гдже сон за- палки тшэба запа1ич гас ештшэ не заготова1ишъмы воды на хэрбатэн 13. не тшэба запа1ач газу юш влон$и!ылэм ЯТйайник э1эктры$шны вода за хфи1эв шеа заготуе нех тадэк запажы хэрбатэ11 он фправдже от Ягйасу до fulacy тлутшэ натшыня а1э хэрбатэв запажа шъфетне 14. можэче шядач до столу за хфи1эв подам вам хэрбатэв].
СЛОВАРЬ
apetyt аппетит
chleb хлеб
cukier сахар
czajnik чайник
dorównać сравняться
doskonały замечательный
elektryczny электрический
garmażeria кулинария
gaz газ
herbata чай
jadalnia столовая (комната)
kolacja ужин
kredens буфет
łyżeczka ложечка
masło масло
naczynia посуда
nakryć накрыть
nóż нож
obrus скатерть
parówka сосиска
po после
podać подать
polędwica филейная колбаса
położyć положить
postawić поставить
potrafić суметь
УЖИН У МАРКА
А
1. Ужинать сегодня будем в ресторане?
2. Нет, у меня. Все нужное я уже купил. Оля, пойдем со мной на кух­ню. Ты, наконец, убедишься, что я сумею сравняться с тобой, по крайней мере, в приготовлении ужина. Посмотри, что я купил: ветчину, филейную колбасу, сосиски.
3. А не слишком мало?
4. Не шути! После такой прогулки, наверно, у всех замечательный аппетит. Я купил также салат, сы]р, шпроты.
5. Где ты покупал салат?
6. В кулинарии, а копчености в „Деликатесах”. Наверно, все вкусно. Помоги мне накрыть на стол!
7. Ведь ты собирался сам приготовить ужин... Но я с удовольствием тебе помогу.
8. Мы будем ужинать в столовой. Оля, накрой стол этой скатертью.
9. Я тоже помогу вам накрывать на стол.
10. Замечательно, Марийка! Так будет быстрее. Ведь после ужина вы еще хотели пойти погулять (на прогулку). Поставь на стол хлеб, масло и сахар. Оля, в буфете есть» тарелки блюдца и стаканы, а в этом ящике ножи, вилки, ложечки. Положи их на стол!
11. Но ты, Тадек, ничего не делай! Сразу что-нибудь разобьешь.
12. Где спички? Надо зажечь газ. Мы еще не вскипятили воды для чая.
13. Не надо зажигать газ. Я уже включил электрический чайник. Вода Через несколько минут закипит. Пусть Тадек заварит чай! Правда, он время от времени бьет посуду, но чай заваривает заме­чательно.
14. Можете садиться за стол. Сейчас я подам вам чай.
prędzej быстрее
przekonać się убедиться
przygotowanie приготовление
przynajmniej по крайней мере
sałatka салат
ser сыр
siadać садиться
smaczny вкусный
spacer прогулка
spodek блюдце
spojrzeć посмотреть, взгля­
нуть stłuc разбить
szproty шпроты
szuflada ящик
sasynka ветчина
świetnie замечательно
talerzyk тарелка
tłuc бить
tylko но
wędlina копчености
widelec вилка
włączyć включить
zagotować вскипятить
zagotować się закипеть
zapalić зажечь
zapałka спичка
zaparzać заваривать
zaparzyć заварить
zjeść съесть
jeść (zjeść) śniadanie завтракать (позавтракать)
jeść (zjeść) obiad обедать (пообедать)
jeść (zjeść) kolację ужинать (поужинать)
nakrywać do stołu накрывать на стол siadać do stołu садиться за стол
prosić do stołu просить к столу
mieć zamiar намереваться, собираться
od czasu do czasu время от времени
—sałata (zielona) салату » ^-—.sałatka
sałatka rybna салат из рыбы
sałatka mięsna мясной салцт
sałatka śledziowa салат из селедки
sałatka jarzynowa салат из овощей
sałatka z drobiu салат из кур
КОММЕНТАРИЙ
2. В польском языке конструкция: u 4- род. пад. употребляется го­раздо реже, чем соответствующая русская конструкция, в основном, лишь при обозначении пребывания, проживания и т. п. у кого-нибудь.
być u kogoś быть у кого-н.
mieszkać u kogoś жить у кого-н.
Kolację zjemy u mnie. Мы будем ужинать у меня.
2., 6. Для польского слова wędlina нет точного эквивалента в русском языке. Это собирательное название всех колбасных и мясных изделий (кроме мяса). Можно его переводить словом „копчености” (хотя это и не очень точно) или словом „колбасы”, но польское wędlina употребляет­ся гораздо шире.
Nie chcę sera, chcę spróbować wędliny.
Я не хочу сыра, хочу попробовать колбасу (или „что-нибудь из мяса”, или „что-нибудь из мясного*’)-
Вы знаете уже три других эквивалента русской конструкции „у + + род. пад.” например: Я стою у входа. Stoję przy wejściu.
Я выхожу у вокзала. Wysiadam koło dworca.
У меня собственная Mam własne mieszkanie, квартира.
Popatrz, jaką wędlinę kupiłem: szynkę, polędwicę, parówki.
Посмотри, что я купил: ветчину, филейную колбасу, сосиски. (В пере­воде слово wędlina пропущено).
Wędlinę kupiłem w „Delikatesach”.
Копчености я купил в „Деликатесах”.
10. Глаголы stawiać (postawić) и kłaść (położyć) сочетаются с двумя типами предложных конструкций: со значением места и со значением направления (факультативно):
stawiać, kłaść со na czym (па со) w czym (do czego) pod czym (pod co) za czym (za co)
kłaść książkę na stole (na stół) класть книгу на стол
stawiać lampę na biurku (na biurko) ставить лампу на письменный стол.
wn tvy v wwłf Ллг* л /<м Л wvv« А о i zi\ е» « л х» / >i Л л/\ттлтпглгллгг
Глаголы wieszać (powiesić), siadać (usiąść, siąść) сочетаются лишь с конструкциями со значением места (gdzie?):
wieszać obraz na ścianie (предл.) вешать картину на стену
wieszać ubranie w szafie (предл.) вешать одежду в шкаф
siadać na krześle (предл.) садиться на стул
siadać w fotelu (предл.) садиться в кресло
opierać się (oprzeć się) na czym (предл.) опираться на что
opierać się (oprzeć się) о со (вин.) опираться обо что
opierać się na faktach опираться на факты
opierać się o ścianę опираться о стену
11. Усвойте следующие глаголы, принадлежащие к первому спряжению (по образцу móc):
tłuc — tłukę, tłuczesz, tłuką
piec — piekę, pieczesz, pieką
spostrzec — spostrzegę, spostrzeżesz, spostrzegą
УПРАЖНЕНИЯ
I. Образуйте в следующих предложениях прошедшее время гла­голов:
1. Jem obiad.
2. Oni zjedzą kolację w domu.
3. Sałatka jarzynowa jest smaczna.
4. Mamy (девушки) zamiar pójść do „Delikatesów”.
5. Czy chcesz (мужчина) spróbować wędliny?
6. Nie wiemy (женщины), czy on żartuje, czy nie.
7. Czy położysz (девушка) nakrycie na stole?
8. Pomogę mu napisać list.
9. Oni siadają do stołu.
II. Вставляя предлоги na, do или w, поставьте существительные (в скоб­ках) в нужной форме:
1. Siadam (stół).
2. Prosimy państwa (stół).
3. Kładę nakrycie (stół).
4. Siadam (fotel).
5. Wieszam garnitur (szafa).
6. Wieszam obraz (ściana).
7. Mam zamiar postawić tapczan (pokój).
8. Stawiam wazon z kwiatami (stół).
9. Nakrywam (stół).
Tekst В
PRZY STOLE
1. — Na co masz apetyt, Maryjko? Może spróbujesz sałatki? Proszę!
2. — Wolę wędlinę. Podaj mi musztardę albo chrzan! Dziękuję!
3. — Olu, a co tobie podać?
4. — Mam apetyt na szproty.
5. — Zupełnie o nich zapomniałem. Zaraz je przyniosę, są w kuchni.
6. — Włodku, dlaczego tak mało jesz? Weź jeszcze coś! Może wędliny?
7. —Dziękuję, już się najadłem. Czy możesz mi nalać herbaty?
8. — Lubisz mocną czy słabą?
9. — Mocną.
10. — Proszę, posłodż herbatę i weź cytrynę!
11. — Ja nie słodzę herbaty, lubię gorzką.
12. — Czy smakuje wam kolacja?
13. — Owszem, wszystko jest bardzo smaczne. Ale za wcześnie na pochwały. Zobaczymy, co nam jeszcze podasz do her­baty.
14. — Do herbaty? Zupełnie o tym zapomniałem. Nie kupiłem ani ciastek, ani w ogóle nic słodkiego.
15. — Szkoda że nic nie wiedziałyśmy o twojej kolacji. Byłyś­my z Maryjką na Nowym Swiecie *> i mogłyśmy w cu­kierni kupić ciastek.
16. — Przypuszczałem, że Marek o czymś zapomni. Ale nie martwcie się! Kupiłem tort.
17. — W takim razie Tadkowi, nie tobie, należy się pochwała. 18. — Pokraj, Olu, tort i połóż nam na talerzykach. A ja zaparzę jeszcze herbaty. Już nie ma esencji.
19. — Ja chcę się napić fruktowitu. Dziś taki gorący wieczór. 20. — Pij ostrożnie, jest bardzo zimny. Trzymałem go w lo­dówce.
21. — Pyszny!
22. — A tort wam smakuje?
23. — Tak, bardzo smaczny.
24. — Chciałyście po kolacji iść na spacer. Która godzina?
25. — Pół do dziesiątej. Chodźmy!
26. — Pokażemy wam Mariensztat **>. Wieczorem i w nocy jest tam wyjątkowo pięknie.
[пшы сто1э 1. на цо маш апэтыт марыйко можэ спру бу еш салатки прошэн 2. во1эн вэнд1инэн подай ми муштардэ11 а1бо хшан джеукуе* 3, oly а цо тобе подач 4. мам апэтыт на шпроты 5. зупэлне о них за- помнялэм зарас е пшынёсэ11 со11 ф кухни 6» влотку dlafulozo так мало еш вэшь ешЯиЬэ цошъ можэ вэнд1ины 7. джэукуен юш шен наядлэм $йьы можэш ми на1ач хэрбаты 8. 1убиш моцнон fiUw слабо11 9. моцно11 10. прошэн послоч хэрбатэ11 и вэшъ цытрынэн 11. я не слодзэя хэрбаты 1убеп гошкон 12. $й!ы смакуе вам ко1ацъя 13. офшэм фшыстко ест бар- дзо сматгйнэ а1э за фтшэшъне на похвалы зоба?иьымы и,о нам ештшэ подаш до хэрбаты 14. до хэрбаты зупэлне о тым запомнялэм не купи- лэм ани чястэк ани в огу1э ниц слоткего 15. шкода жэ ниц не веджя- лышъмы о тфоей ко1ацъйи былышъмы з марыйко11 на новым шъфече и моглышъмы ф цукерни купич чястэк 16. пшыпуш^гйалэм же марж о &йымшь запомни а1э не мартфче шев купилэм торт 17. ф таким раже таткови не тобе на1эжы шен похфала 18. покрай oly торт и полуш нам на та1эжыках а я запажэн еш?шэ хэрбаты юш не ма эсэнцъйи
♦) Nowy Świat — улица в Варшаве.
♦♦) Mariensztat — небольшой жилой район на левом берегу Вислы.
19. я хцэн шен напич фруктовиту дэкишь таки горонцы eeffilyp 20. пий острожне ест бардЪо жимны тшымалэм го в 1одуфце 21. пышны 22. а торт вам смакуе 23. так бардЗо смаЯйны 24. хчялышъче по ко1а- цъйи ишьч на спацэр ктура годЗ&ина 25. пул до джешёнтэй хочмы 26. покажэмы вам маръенштат ве^шорэм и в ноцы ест там выёнтково пеукне]
СЛОВАРЬ
Б ЗА СТОЛОМ
1. Что ты хочешь,, Марийка? Может быть, попробуешь салат. Пожа­луйста!
2. Я предпочитаю что-нибудь из мясного... Передай мне горчйцу или хрен!... Спасибо!
3. Оля, а что тебе дать?
4. Я хочу шпроты.
5. Я совершенно о них забыл. Сейчас их принесу, они в кухне.
6. Володя, почему ты так мало ешь? Возьми еще чего-нибудь? Не хочешь что-нибудь из мясного?
7. Спасибо, я уже наелся. Можешь налить мне чаю?
8. Любишь крепкий или слабый?
9. Крепкий.
10. Пожалуйста, насыпь сахару и возьми лимон!
11. Я пью чай без сахару (я не сыплю сахару), люблю горький.
12. Ну, как ужин?
13. Все очень вкусно. Но хвалить еще рано. Посмотрим, что нам еще дашь к чаю.
14. К чаю? Я совершенно об этом забыл. Не купил ни пирожных, ни вообще ничего сладкого.
chrzan хрен
ciastko пирожное
cukiernia кондитерская
cytryna лимон
esencja заварка
fruktowit фруктовая во;
gorący жаркий
gorzki горький
lodówka холодильник
martwić się беспокоиться,
огорчаться
mocny крепкий
musztarda горчица
najeść się наесться
nalać налить
należy się следует
napić się напиться
ostrożnie осторожно
pi и пито
pochwała похвала
podać передать, дать
pokrajać нарезать
posłodzić насыпать сахару
przypuszczać предполагать
pyszny великолепный
słaby слабый
słodki сладкий
słodzić сыпать сахар
smakować нравиться
spróbować попробовать
tort торт
trzymać держать
wcześnie рано
wyjątkowo исключительно
zapomnieć забыть
15. Жаль, что мы ничего не знали о твоем ужине. Мы с Марийкой были на улице Новый Свят и могли в кондитерской купить пи­рожных.
16. Я так и знал (предполагал), что Марк о чем-нибудь забудет. Но не беспокойтесь! Я купил торт.
17. В таком случае следует похвалить не тебя, а Тадека.
18. Нарежь, Оля, торт и положи нам на тарелки! А я заварю еще чаю. Уже нет заварки.
19. Я хочу напиться фруктовой воды. Сегодня такой жаркий вечер.
20. Пей осторожно! Она очень холодная. Я держал ее в холодильнике.
21. Великолепная.
22. А торт вам нравится?
23. Да, очень вкусный.
24. Вы хотели после ужина пойти погулять (на прогулку). Который час?
25. Половина десятого. Пойдем!
26. Покажем вам Мариенштат. Вечером и ночью там исключительно красиво.
(siedzieć) przy stole (сидеть) за столом
(ср.: siadać do stołu и siedzieć przy stole)
mieć apetyt na coś (точно на русский язык не пе­
реводится)
Na со masz (pani ma) apetyt? (мы переводим): Что хочешь (хотите) есть?
Mam apetyt na coś (па sałat- Хочу, мне хочется чего-ни- kę itp.). будь (салат и т.п.).
Czy wam smakuje kolacja (śniadanie, wędlina и вообще все, что можно кушать)? Нравится вам ужин
(завтрак...)?
Jak wam smakuje kolacja? Ну, как ужин (вкусный ли ужин)?
Kolacja mi smakuje. Ужин мне нравится (ужин
вкусный).
Szproty mi smakują. Шпроты вкусные.
podawać (pociąć) do stołu подавать (подать) на стол
podaj mi musztardę! передай мне горчицу!
со ci podać? что тебе дать?
podać dane сообщить (указать) данные
podać adres дать (сообщить) адрес
126 Тринадцатый урок
zapomnieć забыть
запомнить zapamiętać
Zupełnie о tym zapomniałem. Я совершенно об этом забыл.
Przypuszczałem, że Marek Я знал, что Марк о чем-ни-
о czymś zapomni. будь забудет.
жаркий
gorącycc^L ~ —горячий
próbować czego пробовать что
Spróbować sałatki Попробовать салат
Pora dnia (время суток) kiedy?
ranek, poranek rano, rankiem (утром)
przedpołudnie przed południem (перед обедом)
południe w południe (в полдень)
popołudnie po południu (после обеда)
wieczór wieczorem (вечером)
północ o północy (в полночь)
dzień w dzień (днем)
noc w nocy, nocą (ночью)
КОММЕНТАРИЙ
14. Форма им.-вин. пад. слова nic (ничто) употребляется очень часто в тех случаях, когда в русском языке требуется форма „ничего” (т. е. при глаголах с отрицанием или с некоторыми прилагательными в род. пад.).
nic nie słyszę я ничего не слышу
nic nie słychać ничего не слышно
nie kupiłem nic słodkiego я не купил ничего сладкого nic mi nie smakuje все не вкусно, мне все не нравится
nic nie wiedziałyśmy мы ничего не знали о твоем
о twojej kolacji ужине
nic nie zauważyłem я ничего не заметил
nic podobnego ничего подобного
nic dziwnego ничего удивительного
nic nowego ничего нового

— Nic nie słyszę (nic nie słychać)!
15., 24. Обращаем Ваше внимание на употребление женско-вещных форм прошедшего времени (на -ty-) (говорится о девушках).
Szkoda że nic nie wiedziałyśmy o twojej kolacji.
Byłyśmy z Maryjką na Nowym Swiecie i mogłyśmy w cukierni kupić ciastek.
Chciałyście po kolacji iść na spacer.
Предлог po в польском языке сочетается с предложным падежом. В настоящем уроке он выступает в такой функции, как русский пред­лог „после”.
ро 4- предл. пад. = после + род. пад.
po spacerze после прогулки (погуляв)
po kolacji после ужина
po wakacjach после каникул
po przyjeździe после приезда (приехав)
ДАТЕЛЬНЫЙ (komu? czemu?) — ПРЕДЛОЖНЫЙ (о kim о czym?) ПАДЕЖ ЕД. Ч. СЛОВ ЖЕНСКОГО РОДА
В обеих частях урока выступают новые для Вас формы предлож­ного падежа существительных женского рода с окончанием -i(-y). Это окончание принимают слова (склонения на -а и на согласный) с мягкой основой и основой на согласные с, cz, dz, dź, rz, sz, ż, 1.
В этой группе дат. пад. также совпадает с предложным. Вот примеры: restauracja — restauracji garmażeria — garmażerii kolacja — kolacji
cukiernia — cukierni
pani — pani
jesień — jesieni
noc — nocy
Сравните с русскими окончаниями: ziemia — ziemi (земле)
kuchnia — kuchni (кухне)
czytelnia — czytelni (читальне) świeca — świecy (свече)
burza — burzy (буре)
Обратите особое внимание на формы дат.-предл. пад. существитель­ных на -а с мягкой основой и основой на указанные выше согласные» так как слова этого склонения в русском языке имеют окончание -е.
Окончание -i Ьу) является также окончанием звательной формы существительных женского рода на согласный и слов на -i, напр.» pani pani konduktorko! Сравните: (о) ziemio! (о) nocy!
Теперь Вы знаете уже все падежные формы ед. ч. слов всех трех родов твердой и мягкой разновидности. Просим Вас повторить их по таблице на конце книги.
КРАТКИЕ И ПОЛНЫЕ ФОРМЫ МЕСТОИМЕНИИ JA, TY, ON.
До сих пор Вы познакомились со следующими краткими формами местоимений ja, ty, on.

ja
ty
on
род. пад.
—
cię
go
дат пад.
mi
ci
mu
вин. пад.
—
cię
go
Эти формы нейтральны в стилистическом отношении и именно их надо употреблять в качестве эквивалентов соответствующих форм русских личных местоимений.
Но в отличие от русского языка, польские местоимения ja, ty, on характеризуются также наличием полных форм:
род пад. mnie ciebie jego
дат. пад. mnie tobie jemu
вин. пад. mnie ciebie jego
Полные формы употребляются лишь в тех случаях, когда место- имение особо подчеркивается, когда на него падает смысловое ударе­ние, т.е. в начале предложения, при противопоставлении, при усилении с помощью слов również, także i, oraz и др. (Напоминаем, что в таком случае употребляются местоимения ja, ty, my, wy при глагольных формах, см. урок 5).
Со ci (mu) podać?
А со tobie (jemu) podać?
Należy ci (mu, mi) się pochwała.
Jemu, nie tobie (mnie) należy się pochwała.
Tobie (mnie, jemu) należy się pochwała. Opowiedzą ci (mu, mi) o tym zdarzeniu. Również tobie (jemu, mnie) opowiedzą o tym zdarzeniu. Nie ma cię (go) w domu. Ciebie (jego) nie ma w domu.
Również ciebie (jego) nie ma w domu.
Odprowadzę go (cię) do domu.
Jego (ciebie) odprowadzę do domu. Odprowadzę i jego (ciebie) do domu.
Не следует употреблять полные формы в нейтральной речи, т. е. тогда, когда местоимение логически не подчеркнуто.
Примечание: Краткая форма род. пад. местоимения ty — cię не соче­тается с возвратными глаголами.
Так как краткие формы не сочетаются с предлогами, то в предлож­ных конструкциях употребляются формы mnie, tobie, ciebie.
walczą przeciwko mnie (tobie) (дат. пад.) patrzą na mnie (ciebie) (вин. пад.)
Местоимение on образует специальные формы, сочетающиеся с пред­логами: niego, niemu (ср. русск.: него, нему).
Теперь просим Вас повторить все падежные формы местоимений ja, ty, on по таблице на конце книги.
ПОВЕЛИТЕЛЬНОЕ НАКЛОНЕНИЕ (ПРОДОЛЖЕНИЕ)
Возвращаемся еще раз к образованию форм повелительного накло­нения. Особенностью форм повелительного наклонения от слов с глас­ным о и последующими звонкими согласными в основе наст.-простого буд. времени является замена о гласным 6. Вот примеры из текстов: spojrzy — spójrz! pomoże — pomóż! położy — połóż! robi — rób!
Другие примеры: złoży — złóż!
otworzy — otwórz! zastanowi się — zastanów się!
Но чередование o : ó проведено непоследовательно. Сравните: zgodzi się — zgódź się
posoli — posól!
chodzi — chodź!
ho: ogoli się — ogol się!
posłodzi — posłodź!
Второй особенностью повелительного наклонения в польском языке является утрата мягкости согласных b, р, w, f, m: postawi — postaw! (ср.: поставь) robi — rób! martwi się — martw się!
Другие примеры: kłamie — kłam!
kupi — kup!
mówi — mów!
zostawi — zostaw! (ср. доставь)
kąpie się — kąp się!
Особо образует повелит, накл. глагол wziąć — weź!
УПРАЖНЕНИЯ
I. Употребите соответствующие формы местоимений ja, ty и on.
1. Nie ma.... w domu.
2. Oni rozmawiają o
3 należy się pochwała.
4. Należy się pochwała.
5. Oni boją się
6. One długo czekały na
7. Ona podaje herbatę.
II. Образуйте предложный падеж следующих существительных: sałatka, kolacja, cukiernia, kuchnia, wędlina, szynka, polędwica, ja­dalnia, szklanka, zapałka, woda, herbata, musztarda, pochwała, esen­cja, lodówka, noc, jajecznica, ziemia, godzina, wiosna, jesień.
III. Поставьте глаголы в следующих сочетаниях в формах (всех трех) повелительного наклонения:
1. posłodzić herbatę, 2. pomóc im w pracy, 3. otworzyć drzwi, 4. kupić chleb, 5. postawić kwiaty na stole, 6. położyć się do łóżka, 7. napić się wody, 8. uszyć garnitur, 9. żyć długo, 10. pokazać im Warszawę, 11. kąpać się w jeziorze.
IV. Переведите на польский язык:
1. После обеда они пойдут на прогулку.
2. Я запомнил все, что вы (женщина) мне сказали.
3. Пей осторожно, эта фруктовая вода холодная.
4. Мойся быстро, у нас мало времени.
5. Нет ничего удивительного, что вы (мужчина и женщина) опоздали.
6. Я ничего интересного в этой пьесе не заметил.
7. Время от времени мы ходим в кафе.
8. После урока я должен был отдохнуть.
9. Что тебе хочется кушать?
10. Они (мужчины и женщины) сидели за столом.
14
LEKCJA CZTERNASTA
1. Возвратное и личные местоимения.
2. Глаголы с суффиксами -ą-, -ną- в инфинитиве.
PIERWSZY WIECZÓR U OLI
1. — Maryjko, spodziewam się, że będziesz się czuć u mnie jak u siebie w domu.
Chodź, zapoznam cię teraz z moją mamą.
Mamusiu, to moja koleżanka Maryjka. Znasz ją już z opo­wiadań Marka.
2. — Bardzo mi przyjemnie poznać panią. Mam nadzieję, że będzie pani u nas dobrze. Jak się pani czuje po podróży?
3. — Dziękuję, bardzo dobrze. Nawet nie jestem zmęczona.
4. — Zaraz nakryję do stołu. Zjemy razem kolację.
5. — Dziękuję pani! Jesteśmy już po kolacji.
6. — Jedliśmy wszyscy u Marka, a potem byliśmy na spacerze. Kiedy wróci tatuś?
7. — Dopiero za półtorej godziny. Zapoznasz go z panią jutro. Teraz jest już po jedenastej. Idźcie spać! O której chcecie wstać jutro rano?
8. — Wcześnie. О ósmej.
9. — Jestem pewna, że zaśpicie. Dam ci, Olu, budzik. Nastawisz go sobie. Może jeszcze czegoś potrzebujecie?
10. — Nie, mamusiu, dobranoc! Szkoda że tatusia nie ma. Po­wiedz mu, że bardzo chciałam go widzieć.
11. — Dobranoc pani.
12. — Dobranoc.
*
(Maryjka i Ola wchodzą do swego pokoju)
13. —Maryjko, może rozpakujesz swoją walizkę? W szafie są wieszaki. Powiesisz tam sukienki, a na tej półce możesz poukładać bieliznę.
14. — Olu, pomóż mi otworzyć walizkę. Tak mocno ją zamknę­łam, że teraz nie mogę jej otworzyć. Naciśnij ten zamek, a ja przekręcę kluczyk. O, już! Dziękuję.
15. — Zaprowadzę cię teraz do łazienki.
16. — Najpierw się przebiorę. Zdejmę sukienkę i włożę szlafrok. No, proszę! Oderwał mi się guzik! Muszę go sobie przy­szyć.
17. — Dać ci igłę i nici?
18. — Dziękuję mam je ze sobą.
19. — A czego jeszcze szukasz?
20. — Pióra.. Jeszcze dziś chcę napisać list do rodziców. Oni się zawsze bardzo niepokoją, gdy gdzieś wyjadę. Papier i ko­pertę znalazłam. Ale gdzie jest pióro? Czyżbym go nie wzięła?
21. — Dam ci swoje. Zaraz je przyniosę.
Kładę je na nocnej szafce. Atrament znajdziesz w szufla­dzie.
22. — Dziękuję ci.
*
23. — Jestem bardzo ciekawa, co jutro będziemy robić, dokąd pójdziemy?
24. — Spotkamy się jutro z Włodkiem, Markiem i Tadkiem o pół do pierwszej i pójdziemy chyba zwiedzać Muzeum Narodowe.
25. — О której wyjdziemy z domu?
26. — Możemy wyjść dziesięć albo piętnaście po dwunastej.
27. — To mi bardzo dogadza. Przed południem pójdę do fryzjera. Czy jest tu gdzieś blisko zakład fryzjerski?
28. — Owszem. Niedaleko stąd. Pokażę ci.
29. — Czesałam się niedawno, w zeszły czwartek. Minął dopiero tydzień, ale po podróży nic z tego nie zostało. A co ty będziesz robić, gdy ja pójdę do fryzjera?
30. — Muszę załatwić w mieście kilka spraw. Nie zabrałam wczoraj sandałów od szewca. Wezmę je jutro. Potem wstąpię do krawca. Jeśli u fryzjera nie będzie kolejki, może zdążysz pójść ze mną?
31. — Dobrze!
32. — Maryjko, już późno. Chodźmy spać. Będziemy jutro bar­dzo zmęczone.
33. — Nakręć, Olu, budzik, bo stoi.
34. — Która teraz godzina?
35. — Na moim zegarku jest dwadzieścia po dwunastej, ale on źle chodzi. Raz się spóźnia, raz spieszy. Włącz radio! (Ola włącza radio. Po chwili słychać głos spikera):
36. — Minęła godzina dwudziesta czwarta. Zakończyliśmy nasz dzisiejszy program. Życzymy państwu dobrej nocy.
[перфшы ветгйур у olu 1. марыйко споджевам ше3 жэ бэньджеш ше3 ггйХуч у мне як у шебе в дому хоч запознам че3 тэрас с моё3 мамо3 ма- мушю то моя ко1эжанка марыйка знаш ён юш з оповядань марка 2. барддо ми пшыемне познан панё3 мам наджее3 жэ бэнъдже пани у нас добжэ як шен пани fulye по подружы 3. дэ^еукуе3 бардзо добжэ навэт не естэм змэнтшона 4. зарас накрые3 до столу зъемы разэм ко- 1ацъе3 5. джеукуе3 пани естэшъмы юш по ко1ацъйи 6. едЬишъмы фшы- сцы у марка а потом бы1ишъмы на спацэжэ кеды вручи татушь 7. до- перо за пулторэй годэ&ины запознашъ го с панё3 ютро тэрас ест юш по едэнастэй ичче спач о ктурэй хцэче фстач ютро рано 8. ф^гйэшъне о усмэй 9. естэм пэвна жэ зашьпиче дам чи oly буджик наставиш го собе можэ еш^ию 1пйэгошъ потшэбуече 10. не мамушю добраноц шкода жэ татушя не ма повец му жэ бардзо хчялам го вид5&еч 11. добраноц пани 12. добраноц (марыйка и ola фхрдзо3 до сфэго покою) 13., марыйко можэ роспакуеш сфо'е3 ва1искэ3 ф шафе со3 вешаки повешиш там су-
кенки а на тэй пулцэ можэш прукладач бе1изнэн 14. О1у помуш ми отфожыч ва1искэн так моцно ёи замкнэлам жэ тэрас не могэн ей отфо­жыч начишъний тэн замэк а я пшэкрэнцэн кХутшык о юш дэ&еукуе1* 15. запровадзэн чеа тэрас до лаженки 16. найперф шея пшэбёрэ* здэймэа сукенкэн и вложэн ш1афрок но прошэ11 одэрвал ми ше11 гужик мушэн го собе пшышыч 17. дач чи иглэв и ничи 18. джеукуен мам е зэ собон, 19. а ^ъйэго ешЯгйэ шукаш 20. пюра ешТшэ джишъ хцэ11 написач 1ист до родясицуф они шен зафшэ бардзо непокоёИ гды гдэ&ешъ выядэн папер и копэртэн зна1азлам а1э гдэ&е пюро $и1ыжбым го не вжела 21. дам чи сфое зарас е пшынёсэв кладэн е на шафцэ ноцнэй атрамэнт знайджеш ф шуф1адже 22. дэ^еукуен чи 23. естэм бардзо чекава цо ютро бэнъ- дэ^емы робич доконт пуйджемы 24. споткамы шеи з влоткем маркем и таткем о пул до перфшей и пуйджемы хыба зведзач музэум наро- довэ 25. о ктурэй выйдэ^емы з дому 26. можэмы выйшъч джешенъч а1бо пентнашъче по двунастэй 27. то ми бардЗо догадза пшэт полуд­нем пуйдэв до фрызъера Фй1ы ест ту гдэйешъ б1иско заклат фрызъер- ски 28. офшэм неда1еко стоит покажэ* чи 29. Яйьэсалам шен недавно в зэшлы ^иХфартек минол доперо тыдЗкенъ а1э по подружы ниц с того не зостало а цо ты бэнъджеш робич гды я пуйдэ11 до фрызъера 30. му- шэн залатфич в мешъче ки1ка спраф не забралам фЯнЬорай сандалуф от шэфца вэзмэн е ютро потэм фстомпе11 до крафца ешъли у фрызъера не бэнъдэйе ко1эйки можэ здо*жыш пуйшъч зэ мион 31. добжэ 32. ма~ рыйко юш пужъно хочмы спач бэнъджемы ютро бардзо змэн^гйонэ 33. накрэнъч oly буджик бо стой 34. ктура тэрас год&сина 35. на моим зэгарку ест дваджешъчя по двунастэй а1э он жъ1э ходжи рас шен спужъна рас спешы baowtu! радъё (ola влонЯиЬа радъё по хфи1и слы­хан глос спикэра) минэла годжина двудЗЬеста •Пйфарта законъ^йы- 1ишъмы наш доюишейшы програм жыЯгйымы панъстфу добрэй ноцы].
СЛОВАРЬ
atrament чернила
bielizna белье
budzik будильник
czesać się причесываться
dogadzać устраивать
fryzjer парикмахер
głos голос
guzik пуговица
igła иголка
kilka несколько
kolejka очередь
koperta конверт
krawiec портной
minąć пройти
nakręcić завести
nacisnąć нажать
nastawić поставить
nić нитка
niepokoić się беспокоиться
oderwać się оторваться
opowiadanie рассказ
pewien уверенный
pióro ручка
południe обед, полдень
potrzebować нужно (что-н.)
powiesić повесить
półtorej полторы
program программа
przebrać się переодеться
przekręcić повернуть
przyszyć пришить
rano утром
rozpakować распаковать
sandał сандалия
spiker диктор
spodziewać się надеяться
sprawa дело
sukienka платье
szafka nocna тумбочка
szewc сапожник
szlafrok халат
szukać искать
wieszak вешалка
wstać встать
wstąpić зайти
zakład fryzjerski парикмахерская
zakończyć закончить
zamek замок
zamknąć закрыть
zaprowadzić проводить
zaspać проспать
zdjąć снять
zeszły прошлый
zmęczony усталый
zostać остаться
życzyć желать
ПЕРВЫЙ ВЕЧЕР У ОЛИ
1. Марийка, надеюсь, что у меня ты будешь чувствовать себя как (у себя) дома. Пойдем, теперь я познакомлю тебя с моей мамой. Мама, это моя подруга, Марийка. Ты ее уже знаешь по рассказам Марка.
2. Мне очень приятно познакомиться с вами. Надеюсь, что вам будет у нас хорошо. Как вы себя чувствуете с дороги?
3. Спасибо, очень хорошо. Я даже не устала.
4. Сейчас я накрою на стол. Мы вместе поужинаем.
5. Спасибо! Мы уже поужинали!
6. Мы все ужинали у Марка. А потом гуляли (были на прогулке). Когда вернется папа?
7. Только через полтора часа. Познакомишь его с Марийкой завтра. Теперь уже двенадцатый час. Ложитесь спать! В котором часу хо­тите встать завтра утром?
8. Рано. В восемь.
9. Я уверена, что вы проспите. Я дам тебе, Оля, будильник. Ты заведи его. Вам не нужно еще что-нибудь?
10. Нет, мама. Спокойной ночи! Жаль, что нет папы. Скажи ему, что я очень хотела его видеть.
11. Спокойной ночи!
12. Спокойной ночи!
(Марийка и Оля входят в свою комнату).
13. Марийка, распакуй свой чемодан! В шкафу есть вешалки. Пове­сишь туда платья. А на эту полку можешь положить белье.
14. Оля, помоги мне открыть чемодан! Я его так крепко закрыла, что теперь не могу открыть. Нажми этот замок, а я поверну ключик. Вот уже все! Спасибо.
15. Теперь я провожу тебя в ванную комнату.
16. Сначала я переоденусь. Сниму платье и надену халат. Ну вот! У меня оторвалась пуговица. Надо пришить ее.
17. Дать тебе иголку и нитку?
18. Спасибо, я взяла их с собой.
19. А что ты еще ищешь?
20. Ручку. Еще сегодня я хочу написать письмо родителям. Они всегда очень беспокоятся, когда я куда-нибудь еду. Бумагу и кон­верт я нашла, но где ручка? Неужели я ее на взяла?
21. Я дам тебе свою. Сейчас ее принесу. Вот, кладу ее на тумбочку. Чернила ты найдешь в ящике.
22. Спасибо.
23. Мне очень интересно, что мы будем делать завтра, куда пойдем?
24. Мы встретимся завтра с Володей, Марком и Тадеком в половине первого и пойдем, вероятно, в Национальный музей.
25. В котором часу мы выйдем из дому?
26. Мы можем выйти 10 или 15 минут первого.
27. Это меня устраивает. До обеда я пойду к парикмахеру. Здесь есть где-нибудь поблизости парикмахерская?
28. Да, недалеко отсюда. Я покажу тебе.
29. Я причесывалась недавно, в прошлый четверг. Прошла только неделя, но после дороги ничего не осталось. Что ты будешь делать, когда я пойду к парикмахеру?
30. У меня в городе несколько дел. (Я должна сделать в городе несколько дел). Вчера я не взяла сандалий у сапожника. Возьму их завтра. Затем зайду к портному. Если у парикмахера не будет очереди, может быть, ты успеешь пойти со мной?
31. Хорошо!
32. Марийка, уже поздно. Пойдем спать! Мы будем завтра очень утом­лены.
33. Заведи, Оля, будильник. Он стоит.
34. Который час теперь?
35. На моих часах 20 минут первого, но они плохо ходят. То отстают, то спешат. Включи радио!
(Оля включает радиоприемник. Минуту спустя слышен голос дик­тора):
36. „Ноль часов. Мы закончили нашу сегодняшнюю программу. Жела­ем всем спокойной ночи”.
być pewnym быть уверенным
jestem pewien, pewna я уверен, уверена
jestem ciekaw, ciekawa мне интересно

zakład fryzjerski парикмахерская
nakręcać zegarek заводить часы
nastawiać zegarek ставить часы
zegarek chodzi часы идут, ходят
zegarek staje часы останавливаются
zegarek się spieszy часы идут вперед, спешат
zegarek się spóźnia часы отстают
rano утром
рано wcześnie
przy okazji при случае
Dni tygodnia: poniedziałek piątek
wtorek sobota
środa niedziela
czwartek
niedziela воскресенье неделя tydzień
pisać list do kogo писать письмо кому
Chcę napisać list Хочу написать письмо
do rodziców. родителям.
potrzebować czego нужно что кому, нуждаться в чем
Może jeszcze czegoś Вам не нужно еще что-нибудь? potrzebujecie?
szukać czego искать что и чего
A czego jeszcze szukasz? А что ты еще ищешь?
В некоторых оборотах дат. пад. соответствует русской конст{ „у кого”:
Oderwał mi się guzik. У меня оторвалась пуговица.
zabrać, wziąć со od kogo взять что у кого
Nie zabrałam wczoraj Я не взяла вчера сандалий
sandałów od szewca. у сапожника.
dziękować komu благодарить кого
dziekuie ci благолапю тебя
КОММЕНТАРИЙ
Определение времени

Для обозначения времени между полным часом и половиной употре­бляется конструкция: ро + предл. падеж.
Możemy wyjść 10 (dziesięć) albo 15 (piętnaście) po 12 (dwunastej).
Можем выйти 10 или 15 минут первого.

Na moim zegarku jest 20 (dwadzieścia) po 12 (dwunastej).
На моих часах 20 минут первого.
Обратите внимание на перевод:
jest już po jedenastej уже двенадцатый час
już po drugiej уже третий час
już po szóstej уже седьмой час
Начиная d этого урока, систематически учите количественные числи­тельные по таблице на конце книги.
2., 5.,* 35. Конструкция ро + пре д л. па д. в известном Вам уже зна­чении (см. урок 13) употребляется шире, чем русская конструкция „после + род. пад.”
Сравните примеры:
Jak się pani czuje po podróży? Как вы себя чувствуете с дороги?
Jesteśmy już po kolacji. Мы уже (по)ужинали.
Po chwili słychać głos spikera. Минуту спустя слышен голос дик­тора.
А также:
Po godzinie odjechaliśmy. Спустя час мы уехали.
Po roku wrócił do Warszawy. Спустя год он вернулся в Вар­
шаву.
В сочетании с формами прошедшего времени эта конструкция является также эквивалентом предлога „через”.
Po godzinie odjechaliśmy. Через час мы уехали.
Po roku wrócił do Warszawy. Через год он вернулся в Варшаву.
Ср.: Отец вернется через час. Ojciec wróci za godzinę.
Отец вернулся через час. Ojciec wrócił po godzinie.
2., 16., др. Частица się (структурный элемент возвратных глаголов) не только может стоять перед глаголом или после него (см. урок 3), но может быть также отделена от глагола другими словами.
Jak się pan czuje po podróży?
Oderwał mi się guzik.
Oni się zawsze bardzo niepokoją, gdy gdzieś wyjadę.
Если рядом встречаются два или больше возвратных глаголов, ча­стица się стоит только при одном из них.
On źle chodzi. Raz się spieszy, raz spóźnia. (15)
9. В глаголе spać (и производных, например: zaspać, wyspać się) наблю­дается чередование sp : śp(i) spaź — śpię, śpisz, śpią (zaspać — zaśpię)
11. Если хотите быть более вежливыми употребляйте с оборотами dzień dobry, do widzenia и т. п. дательный падеж слов pan, pani, państwo.
dzień dobry pani, panu, państwu do widzenia pani, panu, państwu dobry wieczór pani, panu, państwu и т. Д.
Этотдат. падеж соответствует (когда обращаетесь к знакомым Вам ли­цам) русскому обращению по имени-отчеству после упомянутых обо­ротов:
Здравствуйте, Александр Васильевич!
Добрый вечер, Надежда Захаровна! и т. д.
Глагол dziękować при более вежливом выражении благодарности также требует дательного падежа.
dziękuję pani, panu, państwu спасибо, благодарю вас.
12. Местоимения swój, twój склоняются как mój (см. таблицу на конце книги). Все они образуют полные и стяженные формы.
Maryjka i Ola wchodzą do swego pokoju.
20. Вопросительное слово czyżby (неужели), сочетаясь с формами про­шедшего времени, отрывает их окончания и присоединяет их к себе (о других случаях отрыва окончания от форм прошедшего времени см. урок 24).
Czyżbym go (pióra) nie wzięła?
Другие примеры:
Czy'żbyśmy się spóźnili?
Czyżbyś zapomniał napisać do mnie?
Czyżbym nie nakręciła zegarka?
29. Так же как и в русском, в польском языке Названия дней недели в форме винительного падежа сочетаются с предлогом w (we).
Czesałam się niedawno, w zeszły czwartek.
We środę pójdziemy zwiedzać muzeum. W niedzielę pojedziemy na wycieczkę.
35. В польском языке, как и в русском, слово radio употребляется так­же в значении „радиоприемник”. В разговорном языке оно более упо­требительно, чем слово odbiornik или сочетание aparat radiowy.
ВОЗВРАТНОЕ И ЛИЧНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ
В настоящем уроке встречается много разных форм личных место­имений. Обратите особое внимание на формы местоимений ona, опо, с которыми Вы встречаетесь впервые.
Формы родительного и дательного падежа местоимения опа одина­ковы — jej (ср. в русск. языке род. — ее, дат. — ей). Форма винитель­ного падежа ją, в отличие от русского языка, не совпадает с формой род. пад.
Znasz ją już z opowiadań Marka.
Tak mocno ją (вин.) zamknęłam, że teraz nie mogę jej (род.) otwo­rzyć.
Dziękuję jej (дат.).
Opowiadam jej (дат.).
Форма творительного падежа — nią (ею): Interesuję się nią.
С предлогами употребляются особые формы (так же как в русском языке): niej (род., дат. пад.), nią (вин. пад.):
dla niej, bez niej
Piszę do niej list.
Patrzę na nią.
Czekam na nią.
Формы местоимения среднего рода ono в основном совпадают с соот­ветствующими формами мужского рода.
Разница наблюдается лишь в винительном падеже. Формы родитель­ного и винительного падежей мужского рода совпадают, ср: Nie ma go (род.) w domu.
Znam go (вин.) osobiście.
A jego (род.) tam nie było.
Jego (вин.) wszyscy znają.
В среднем роде они различаются:
род. пад. go, jego вин. пад. je
Czyżbym go (= pióra) nie wzięła? (род. пад.) Zaraz je (= pióro) przyniosę, (вин. пад.) Kładę je na szafce nocnej, (вин. пад.)
По форме вин. пад. ср. рода (je) совпадает с вин. падежом жен­ско-вещной формы мн. ч.
Ср.: (18) Mam je ze sobą (je = igłę i nici).
(21) Zaraz je przyniosę (je = pióro).
(21) Kładę je na szafce nocnej (je == pióro).
(30) Wezmę je jutro (je = sandały).
Теперь Вы знаете уже все формы личных местоимений. Повторите их по таблице на конце книги.
В тексте настоящего урока встречаются формы возвратного место­имения siebie (себя).
(род. пад.) Będziesz się czuć u mnie jak u siebie w domu. (1)
(дат. пад.) Nastawisz go sobie. (9)
(дат. пад.) Muszę go sobie przyszyć. (16)
(твор. пад.) Dziękuję, mam je ze sobą. (18)
Выучите все формы по таблице на конце книги.
ГЛАГОЛЫ С СУФФИКСАМИ -ą-, -ną- В ИНФИНИТИВЕ
Все глаголы с суффиксами -ą-, -ną- в инфинитиве принадлежат к первому спряжению:
zamknąć — zamknę, zamkniesz sprzątnąć — sprzątnę, sprzątniesz zginąć — zginę, zginiesz
zacząć — zacznę, zaczniesz
zapiąć — zapnę, zapniesz
zdjąć — zdejmę, zdejmiesz
zająć — zajmę, zajmiesz
В настоящем (простом будущем) времени наблюдается чередование групп sn, zm (1 лицо ед. ч. и 3 лицо мн. ч.) и śń, źm' (другие лица):
rosnąć — rosnę, rośnźesz zasnąć — zasnę, zaśniesz wziąć — wezmę, weźmiesz
Повелительное наклонение глаголы этой группы образуют двояко: 1) если перед ń (ni) имеется гласный звук, повелит, накл. образуется без суффикса:
odsunie — odsuń! zginie — zgiń! stanie stań!
2) если перед ń, m* (mi) имеется согласный звук, повелительное накло­нение образуется с помощью суффикса -ij:
zamknie — zamknij! zacznie- — zacznźj! zapnie — zapnij! zdejmie — zdejmij! zaśnie — zaśnij!
но вспомните: weźmie — weź!
В прошедшем времени глаголы этой группы характеризуются чере­дованием гласных ą : ę (произношение о : е см. фон. п. 1). В ед. ч. в фор­мах мужского рода основа с гласным ą, во всех других формах с глас­ным ę: zamknąłem zamknęłam zamknęłyśmy zamknęliśmy
zamknąłeś zamknęłaś zamknęłyście zamknęliście
zamknął zamknęła zamknęły zamknęli
Некоторые глаголы в прошедшем времени теряют суффикс -ną: zmoknąć — zmokłem (ср. промокнуть — промок) zmarznąć — zmarzłem [змарзлэм] (замерзнуть — замерз) zgasnąć — zgasł (погаснуть — погас) и др.
Примеры глаголов этой группы из текста:
Tak mocno ją zamknęłam, że teraz nie mogę jej otworzyć. (14)
Naciśnij ten zamek, a ja przekręcę kluczyk. (14)
Zdejmę sukienkę i włożę szlafrok. (16)
Czyżbym go nie wzięła? (20)
Minął dopiero tydzień. (29)
Wezmę je jutro. (30)
Minęła godzina dwudziesta czwarta. (36)
УПРАЖНЕНИЯ
I. Прочитайте по-польски: только первый час, уже третий час, четверть шестого, II20, 927 210, 81’.
II. Употребите нужные формы местоимений: ty, on, ona, oni, one.
1. Jutro napiszę list.
2 nie ma w domu.
3. Odwiedzę jutro.
4. Szukam
5 już rozmawialiśmy.
6. Nic nie wiem.
7. Potrzebujemy , a nie kogo innego.
8. Spodziewam się dopiero jutro.
9. Chcemy podziękować za uprzejmość.
III. Переведите на польский язык:
1. Я ложусь очень поздно, но встаю ранним утром.
2. Он всегда заводит часы утром.
3. Его часы никогда не отстают и не идут вперед. Они идут точно.
4. Я взял у него ручку.
5. Мне интересно, когда вы к нам приедете.
6. Мы приедем к вам через месяц.
7. Через месяц они приехали.
8. Положи белье на эту полку.
9. Я уверен, что мы завтра проснемся поздно.
10. Надо поставить будильник, в противном случае мы проспим.
IV. От глаголов в скобках образуйте прошедшее время:
1. One (zasnąć) dopiero po północy.
2. W pokoju (zgasnąć) światło.
3. Nie (wziąć — ja, мужчина) ze sobą zegarka.
4. (minąć) już dwa tygodnie, a oni do nas nie (napisać).
5. (zginąć) mi klucz.
6. (zdjąć — on) palto.
7. Przed waszym przyjazdem (sprzątnąć — my, девушки и парни) pokój.
8. Maryjka nie (znaleźć) pióra.
9. Oni (wsiąść) do tramwaju, a one (wsiąść) do autobusu.
10. Podczas deszczu one bardzo (zmoknąć).
U. Zegarek (stanąć).
V PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO „WIEDZA POWSZECHNA” — WARSZAWA
—J—
STANISŁAW KAROLAK DANUTA WASILEWSKA
УЧЕБНИК ПОЛЬСКОГО ЯЗЫКА
Zeszyt 4 Lekcje 15—20
15
LEKCJA PIĘTNASTA
1. Безличный оборот — настоящее время.
2. Составное будущее время II.
NASTĘPNEGO DNIA RANO
1. — Włodek, wstawaj! Już późno. Ależ ty mocno śpisz!
2. — Która godzina?
3. — Za 25 (dwadzieścia pięć) ósma. Jak się czujesz? Wyspałeś się?
4. — Nie bardzo. Jestem jeszcze trochę senny.
5. — Nic dziwnego, położyliśmy się o północy.
6. — Ja zasnąłem dopiero o świcie, nad ranem.
7. — Dlaczego?
8. — Nie mogłem zasnąć. Myślałem o naszych rozmowach, spa­cerach, o wszystkim, co widziałem.
9. — To niedobrze. Będziesz miał wciąż nowe wrażenia i co wtedy? W ogóle nie będziesz spać?
10. — Nie żartuj! Wkrótce się przyzwyczaję i wtedy będę spał jak zabity.
11. — Jeżeli jesteś senny, to zaśnij jeszcze!
12 Uczebnik
12. — О tej porze? Nie, nie warto, już czas wstawać... Czy po­ściel schować do tapczana?
13. — Złóż razem kołdrę, poduszkę i prześcieradło i zostaw na tapczanie. Ja to potem sprzątnę. Idź teraz do łazienki umyć się.
14. — Chwileczkę, tylko nakręcę zegarek, bo potem zapomnę.
15. — Spójrz! Na tej półeczce będzie zawsze leżało twoje my­dło, gąbka, szczoteczka i pasta do zębów. Chcesz się wy­kąpać? Przygotuję ci wannę.
16. — Nie, dziękuję, wezmę prysznic.
17. — A może się najpierw ogolisz? J
18. — Nie, dziś nie będę §ię golił. Golę się co drugi dzień.
19. — Spójrz do lustra! Już ci broda rośnie.
20. — Rzeczywiście... Muszę wyjąć z walizki przybory do go­lenia. Wiesz, wydaje mi się, że zapomniałem wziąć mydło do golenia i wodę kolońską. Czy możesz mi ję dać?
21. — Proszę, weź! Może ci jeszcze czegoś trzeba? Czy masz ma­szynkę do golenia, żyletki?
22. °- Tak, wszystko mam. Pokaz mi tylko, jak się zapala gaz.
23. — Spójrz, przesuwa się tę rączkę, zapala gaz i puszcza wodę. W tym kranie jest woda gorąca, a w tym zimna. Nie myj zębów nad umywalką. Jest zepsuta. Dopiero dziś albo jutro przyjdą ją naprawić.
24. — Gdzie ja wczoraj podziałem ręcznik?
25. —- Nie szukaj teraz swojego ręcznika, weź mój, jest nieuży­wany, i zacznij się golić. Zaraz będziemy jedli śniadanie. Mama już prosiła do stołu.
HUMOR
TRUDNOŚĆ OBIEKTYWNA
— Która godzina?
— Za dwadzieścia.
— Dziękuję, ale która za dwadzieścia?
— Niestety, w moim zegarku brak małej wskazówki.
EGZAMIN
Pan Narcyz przychodzi do biura z siedmioma plastrami na twarzy.
— Poszedłem dziś rano do zakładu fryzjerskiego ogolić się i akurat uczniowie fryzjerscy mieli egzamin. Właśnie mnie golił uczeń.
— No i co?
— I oblał egzamin.
[настэмпнэго дня рано 1. влодэк фставай юш пужъно а1эш ты моцно шъпиш 2. ктура годжина 3. за дваджешъчя пеньч уема як шеИ ЯТйуеш выспалэшъ шен 4. не бардзо естэм еш^шэ трохэн сэнны 5. ниц дЖивнэго положъйишъмы шен о пулноцы 6. я заснолэм доперо о шъфиче над ра- нэм 7. д1а&йэго 8. не моглэм заснонъч мышъ1алэм о наших розмовах спацэрах о фшыстким цо виджялэм 9. то недобжэ бэнъдЖеш мял фчёпш новэ вражэня и цо фтэды в огу1е не бэнъдЖеш спач 10. не жартуй фкрутцэ шея пшызвы$й1аен и фтэды бэндэя спал як забиты И, ежэ1и естэшъ сэнны то зашъний еш/шэ 12. о тэй пожэ не варто юш fulac фставач Яхйы пошъчеХ сховач до тап^шана 13, злуш разэм колдрэв по- душкэн и пшэшъчерадло и зостаф на таптиЬане я то потэм спшонтнэн ич тэраз до лаженки умыч шен 14, хфи1этй1кэн тыХко накрэнцэ* зэга- рэк бо потэм запомнэ11 15. спуйш на тэй пулэТшцэ бэнъдЖе зафшэ Хэжа- ло тфое мыдло гомпка mfuloTdfutKa и паста до зэмбуф хцэш шеП, вы- компач пшыготуен чи ваннэИ 16. не д5юеукуен вэзмэ" прышниц 17. а мо­жэ шеа найперф оголиш 18. не дЖишъ не бэндэ* шен гоХил я гоХэн шеи цо други дЖенъ 19. спуйш до Хустра юш чи брода рошьне 20. жэ^гйы- вишъче мушэн выёнч з ва1иски пшыборы до гоХэня веш выдав ми шен жэ запомнялэм вжёнъч мыдло до гоХэня и водэн ко1онъскои ти1ы можеш ми е дач 21. прошэн вэшъ можэ чи ештшэ ^гйэгошъ тшэба ^гйы маш ма- шынкэя до гоХэня жыЛэтки 22. так фшыстко мам покаш ми тыХко як шеы запаХа гас 23. спуйш пшэсува шеП тэ11 рон^хйкэн запаХа гас и пуш^а водэн в тым кране ест вода горонца а ф тамтым жимна не мый зэм­буф над умыва1кон ест зэпсута доперо джишъ а1бо ютро пшыйдон ён на- правяч 24. гдже я ф^йюрай подяёялэм рэнтгйник. 25. не шукай тэрас сфэго рэнтгйника вэшъ муй ест неужываны и за^гйний шен го1ич за- рас бэнъдэсемы edlu шънядане мама юш прошила до столу]
[хумор трудношъч обектывна ктура годжина за дваджешъчя джеукуе11 а1э ктура за дваджешъчя нестэты в моим зэгарку брак малэй фска- зуфки]
СЛОВАРЬ
akurat как раз
brak нет, не хватает
broda борода
gąbka мочалка
golić się бриться
humor юмор
kołdra одеяло
kran кран
lustro зеркало
mały маленький
maszynka do gole- безопасная бритва nia
mydło мыло
naprawiać чинить
nieużywany новый
obiektywny объективный
ogolić się побриться
pasta паста
plaster пластырь
poduszka подушка
podziać деть
położyć się лечь
pora время
pościel постель
północ полночь
prysznic душ
przesuwać передвигать
prześcieradło простыня
przybory do golenia бритвенный прибор przyzwyczaić się привыкнуть puszczać пускать
rączka ручка
ręcznik полотенце
rosnąć расти
rzeczywiście в самом деле
senny сонный
szczoteczka щетка
śniadanie завтрак
świt рассвет
trudność трудность
twarz лицо
uczeń ученик
umyć się умыться
umywalka умывальник
wkrótce вскоре, скоро
woda kolońska одеколон
wskazówka стрелка
wyjąć достать, вынуть
wykąpać się принять ванну
wyspać się выспаться
zabity убитый
zasnąć заснуть
ząb зуб
zegarek часы
zepsuty неисправный
złożyć сложить
żyletka лезвие
НА СЛЕДУЮЩИЙ ДЕНЬ УТРОМ
1. Володя, вставай! Уже поздно. Ну и крепко же ты спишь!
2. Который час?
3. Без 25-и восемь. Как ты себя чувствуешь? Ты выспался?
4. Не очень. Я бы еще немного поспал.
5. Нет ничего удивительного. Мы легли в полночь.
6. Я заснул лишь на заре, к утру.
7. Почему?
8. Я не мог заснуть. Думал о наших разговорах, прогулках, обо всем, что видел.
9. Это нехорошо. У тебя будут все время новые впечатления, и что же? Вовсе не будешь спать?
10. Не шути! Вскоре я привыкну и тогда буду спать, как убитый.
11. Если тебе хочется спать, засни еще!
12. Теперь? Нет, не стоит, уже пора вставать... Постель спрятать в тахту?
13. Сложи вместе одеяло, подушку и простыню и оставь на тахте!
Я все это потом уберу. Иди теперь в ванную умыться.
14. Минутку, только еще заведу часы, а то потом забуду.
15. Посмотри! Здесь, на этой полочке, будет всегда лежать твое мыло, мочалка, зубная щетка и зубная паста. Хочешь принять ванну? Я тебе приготовлю.
16. Нет, спасибо, я приму душ.
17. А может быть, сначала побреешься?
18. Нет, сегодня я не буду бриться. Я бреюсь через день.
19. Посмотри в зеркало, у тебя уже растет борода.
20. В самом деле... Мне надо достать из чемодана бритвенный прибор. Знаешь, мне кажется, что я забыл взять мыльную палочку и оде­колон. Можешь мне их дать?
21. Пожалуйста, возьми! Не нужно ли тебе еще что-нибудь? Есть ли у тебя безопасная бритва, лезвия?
22. Да, у меня все есть. Покажи только, как зажигается газ.
23. Посмотри! Передвигается эта ручка, зажигается газ, и пускается вода. В этом .кране горячая вода, а в том холодная. Чисти зубы не над умывальником. Он неисправен. Только сегодня или завтра при­дут его чинить.
24. Куда я вчера дел полотенце?
25. Не ищи теперь свое полотенце, возьми мое. Оно новое. Начинай бриться! Сейчас будем завтракать. Мама уже приглашала к столу.
_______— czas
время -"zzzZT
— рога
_________ zegarek (наручные, карманные)
— zegar (стенные, башенные, на жел. дор.)
. , . купаться
kąpać się
— мыться (в ванне), принимать ванну
wziąć prysznic принять душ
już ci broda rośnie у тебя уже растет борода
zimny холодный зимний zimowy
żyletka лезвие жилетка kamizelka
myć zęby чистить зубы
oblać egzamin провалиться на экзамене
определение дней przedwczoraj / jutro
wczoraj / \ pojutrze
КОММЕНТАРИЙ
Продолжаем изучение способов определения времени.
Która godzina? Который час?
Для определения времени с половины до полного часа служит конструк­ция: za + в и н. п а д.

В этих определениях времени слова godzina и minuta могут опус­каться, ср.: godzina za dziesięć minut druga za dziesięć minut druga za dziesięć druga o której godzinie? в котором часу?
o której? во сколько?
(о godzinie) za dziesięć druga без десяти два
(о godzinie) za kwadrans dziesiąta без четверти десять
Запомните также следующие способы определения времени: а) конструкция: о-Ьпредл. пад.
о północy в полночь
о świcie на заре
о zmroku 1 о zmierzchu } в сумерки
о tej porze в это время
б) конструкция: nad + т в о р. пад.
nad ranem к утру (под утро) nad wieczorem к вечеру (под вечер)
разг.:
za dwadzieścia pięć ósma
za kwadrans dziesiąta
za pięć dwunasta
za dziesięć pierwsza
офиц. днем:
siódma trzy­dzieści pięć
dziewiąta czterdzieści pięć
jedenasta pięć­dziesiąt pięć
dwunasta pięć­dziesiąt
офиц. вечером:
dziewiętnasta trzydzieści pięć
dwudziesta pierwsza czter­dzieści pięć
dwudziesta trzecia pięć­dziesiąt pięć
zero pięćdzie­siąt


6. и др. В настоящем уроке встречаются формы глаголов с суффикса­ми -ą- и -ną-.
прошедшее время:
Ja zasnąłem dopiero о świcie, nad ranem. (6)
повелительное наклонение:
Jeżeli jesteś senny, to zaśnij jeszcze. (11)
Proszę, weź! (21)
Nie szukaj teraz swojego ręcznika, weź mój i zacznij się golić (26)
8. и др. Вот еще группа глаголов с чередованием е : а в формах про­шедшего времени (из текста):
leżeć — leżałem, leżałyśmy, leżeliśmy
mieć — miałem, miałyśmy, mieliśmy
myśleć — myślałem, myślałyśmy, myśleliśmy
podziać — podziałem, podziałyśmy, podzieliśmy
widzieć — widziałem, widziałyśmy, widzieliśmy
zapomnieć — zapomniałem, zapomniałyśmy, zapomnieliśmy
14. В 1-ом лице ед, ч. и 3-ем лице мн. ч. глагола zapomnieć звук п твердый (поэтому нет буквы г):
zapomnę, zapomną
18. со drugi dzień через день (см. укор 3)
По этому образцу:
со trzeci dzień каждый третий день
со trzeci tydzień каждую третью неделю
со drugi miesiąc каждый второй месяц
со piąty człowiek каждый пятый человек
со dziesiąty autobus каждый десятый автобус
Известный Вам уже предлог do в словосочетании с существительным в роли главного слова имеет такое значение, как русский предлог „для” (надо переводить его русским „для” или прилагательным).
szczoteczka do zębów зубная щетка
pasta do zębów зубная паста
proszek do zębów зубной порошок
przybory do golenia бритвенный прибор
mydło do golenia мыльная палочка
krem do golenia крем для бритья
pasta do obuwia крем для обуви
maszynka do golenia безопасная бритва
chusteczka (chustka) do nosa носовой платок
atrament do wiecznych piór чернила для авторучек szczotka do ubrania щетка для одежды (одежная щетка)
БЕЗЛИЧНЫЙ ОБОРОТ — НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ
В тех случаях, когда в русском языке употребляются формы стра­дательного залога или так называемые неопределенно-личные формы глагола (т.е. 3-е лицо мн. ч. без подлежащего), в польском языке упо­требляются безличные формы глаголов.
Безличная форма настоящего времени образуется с помощью части­цы się, прибавляемой к форме 3-го лица ед. ч. настоящего времени невозвратного глагола. При этом глагол в безличной форме управляет тем же падежом, что и в личных формах, следовательно, переходные глаголы в безличной форме сохраняют при себе винительный падеж. Ср. следующие примеры в польском и русском языках:
On rozpoczyna pracę о ósmej. Он начинает работу в восемь.
Pracę (вин. пад.) rozpoczyna się Работа (им. пад.) начинается в во- о ósmej. семь.
On puszcza wodę. Он пускает воду.
Puszcza się wodę. Пускают воду.
On przesuwa tę rączkę. Он передвигает эту ручку.
Przesuwa się tę rączkę. Эта ручка передвигается.
При отрицании, как и в личных конструкциях, винительный падеж прямого дополнения заменяется родительным.
Sklepy otwiera się о siódmej. Магазины открываются в семь. Sklepów nie otwiera się o siódmej. Магазины не открываются в семь.
При замене единств, числа множественным форма глагола не изменя­ется.
Ср.: Tu sprzeda je się chleb. Здесь продается хлеб (здесь про­
дают хлеб).
Tu sprzedaje się książki. Здесь продаются книги (здесь про­
дают книги).
Практически от каждого глагола (переходного и непереходного) можно образовать безличную форму. Исключение составляют лишь возврат­ные глаголы.
Примеры из текста:
Jak się zapala gaz? (22)
Przesuwa się rączkę, zapala gaz i puszcza wodę. (23)
Другие примеры:
Bilety sprzedaje się na trzy dni naprzód.
Po odejściu od kasy reklamacji nie przyjmuje się.
Nie jeździ się tramwajem bez biletu.
Za towar płaci się w kasie.
Często mówi się o sztuce nowoczesnej.
W Polsce produkuje się samochody.
Tu mówi się po rosyjsku i po angielsku.
Imiona własne pisze się dużą literą.
W języku polskim często używa się form nieosobowych.

СОСТАВНОЕ БУДУЩЕЕ ВРЕМЯ II
Кроме известного Вам уже составного будущего времени, польский язык знает еще второй тип образования этого времени. Составное будущее время второго типа образуется с помощью форм будущего времени глагола być и формы 3-его лица прошедшего времени соот- вествующего глагола.
ед. ч.
м. род ж. род. ср. род
będę chciał będę chciała —
będziesz chciał będziesz chciała —
będzie chciał będzie chciała będzie chciało
мн. ч.
ж.-вещн. формы лично-муж. формы
będziemy chciały będziemy chcieli
będziecie chciały będziecie chcieli
będą chciały będą chcieli
Оба типа будущего времени равноправны в польском языке, и между ними нет никакой разницы в значении. Можно лишь отметить, что они различаются в стилистическом отношении. Формы второго типа следует употреблять в вежливых разговорах и при вежливом обра­щении.
Надо заметить, что некоторые глаголы образуют лишь будущее время второго типа, например:
będę mógł смогу
będę musiał должен буду, мне нужно будет
będę chciał нет эквивалента (иногда „захочу”)
В этой форме употребляются также все глаголы в сочетании с инфи­нитивом, например:
Będę się starał wrócić Я постараюсь вернуться рано,
wcześnie.
Będę się uczył jeździć Я буду учиться ходить на лыжах,
na nartach.
Będę próbował rozmawiać Я буду пробовать разговаривать po polsku. по-польски.
Примеры употребления форм будущего времени (из текста):
Będziesz miał wciąż nowe wrażenia i co wtedy? (9)
Wtedy będę spał jak zabity. (10)
Na tej półeczce będzie zawsze leżało twoje mydło. (15)
Dziś nie będę się golił. (18)
Zaraz będziemy jedli śniadanie. (26)
УПРАЖНЕНИЯ
I. Ответьте на следующие вопрос*ы:
1. О której Tadek zbudził Włodka?
2. Czy Włodek goli się co dzień? (нет, через день)
3. Czy Włodek wziął ze sobą mydło do golenia i wodę kolońską? (за­был)
4. Czy pani bierze prysznic co dzień? (через день)
5. Czy pani (pan) kąpie się rano czy wieczorem? (вечером)
6. O której pani (pan) wstaje? (на заре)
7. Kiedy kładzie się pani spać? (в полночь)
8. ,O której godzinie wychodzi pani (pan) z domu do pracy? (без 15 девять)
П. От глаголов в скобках образуйте будущее время П-го типа:
1. Nie (мужчина, я — móc) wstać jutro wcześnie.
2. Czy państwo (chcieć) wrócić tu jeszcze?
3. Czy jutro nie (девушки, вы — mieć) czasu przyjść do mnie?
4. (Женщины, мы — myśleć) zawsze o Warszawie.
5. Stąd państwo nic nie (widzieć).
6. Czy panie teraz (jeść) obiad?
7. Nie (девушки и парни, мы — siedzieć) cały czas w Warszawie, (zwiedzać) również inne miasta Polski.
8. Dziś nie (девушка, я — kąpać się).
Ш. Прочитайте по-польски (в разговорном языке и официально): 105, 215, 1135, 1830, 440, 1220, 005, 2150.
IV. Из личных образуйте безличные предложения:
1. On zwykle wstaje о godzinie siódmej.
2. Oni chowają kołdrę, poduszkę i prześcieradło do tapczanu.
3. Sprzątamy pokój wczesnym rankiem.
4. Nakręcam zegarek rano lub w południe.
5. Myjemy zęby nad umywalką.
6. Oni jedzą obiad o godzinie drugiej.
16
LEKCJA SZESNASTA
1. Образование им. пад. мн. ч. личных су­ществительных мужского рода.
2. Образование лично-мужских форм прила­гательных.
WRAŻENIA Z TEATRU *>
1. — Dlaczego nie przyszłyście wczoraj wieczorem do kawiar­ni? Czekaliśmy na was prawie godzinę, od 20 (dwadzie­ścia) po szóstej do kwadrans po siódmej. Mieliśmy bilety do kina „Moskwa” na film Mali muzycy. Ten film dopiero niedawno wszedł na ekrany kin warszawskich.
2. — Bardzo was przepraszamy, że nie przyszłyśmy do ka­wiarni. Przypadkowo byłyśmy w Teatrze Polskim na sztuce Mickiewicza Dziady. Moi sąsiedzi nie mogli pójść do teatru i oddali nam swoje bilety. Przykro nam, że nie mogłyśmy was uprzedzić.
3. — No cóż, nie będziemy się n’a was gniewać . . . Opowiedz, Maryjko, o swoich wrażeniach z teatru. Czy dobrze rozu­miałaś tekst sztuki?
4. — Z początku nie bardzo. Gdy kurtyna uniosła się w górę, obserwowałam wszystko n’a raz: dekoracje, kostiumy aktorów, ich grę. To rozpraszało moją uwagę.
♦) Текст записан на пластинке.
5. — Jakie miałyście miejsca?
6. — Byłyśmy na parterze. Siedziałyśmy wprawdzie w ostat­nim rzędzie, ale w Teatrze Polskim ze wszystkich miejsc dobrze widać scenę, a przez lornetkę można było dosko­nale obserwować grę aktorów.
7. — Jak grali aktorzy?
8. — Jestem zachwycona grą Gogolewskiego, wykonawcą roli Gustawa-Konrada. Inni artyści grali również znakomicie. Po każdym akcie publiczność gorąco ich oklaskiwała.
9. — Jak oceniasz grę polskich aktorek w tej sztuce?
10. — Barszczewska w roli Maryli zrobiła na mnie duże wraże­nie, natomiast inne artystki grały przeciętnie.
Jestem zadowolona, że widziałam tę sztukę. Gustaw- -Konrad to jeden z moich ulubionych bohaterów. Polscy poeci XIX (dziewiętnastego) wieku stworzyli piękne po­stacie bohatera romantycznego.
11. — Czy podobał ci się Teatr Polski?
12. — Owszem. W przerwach oglądałam widownię, byłyśmy z Olą w lożach, na balkonie, w foyer . . . Jakie są jeszcze teatry w Warszawie?
13. — Filią Teatru Polskiego jest Teatr Kameralny. W obu wy­stępują ci sami artyści. Teatr Narodowy wystawia prze­ważnie sztuki klasyczne. Ciekawy, współczesny rep’ertuar mają takie teatry, jak Teatr Dramatyczny i Teatr Współ­czesny. Są także teatry satyryczne. Ogółem w Warszawie jest ponad 20 (dwadzieścia) teatrów.
14. — Zda je się, że dwadzieścia pięć. Przedwczoraj czytałem afisz z programem wszystkich teatrów warszawskich i na­liczyłem ich chyba dwadzieścia pięć.
15. — Jutro kupimy bilety do Teatru Współczesnego. Właśnie teraz grają tam dramat Kruczkowskiego Niemcy.
1. [пшышлыгиъче] [фшэдл] 2. [тэатшэ] [соИгиеджи] 3. [н'а вас] /оповец] [сфоих] [тэкст] 4. [дэкорацъе костъюмы акторуф] 7. [актожы] 8. за- хфыцона] [инни] 9. [акторэк] 10. [иннэ артыстки] [пшэчентне] [по1сцы поэчи джеветнастэго веку стфожъйи] 12. [фуа'е] 13. [тэатр камэра1ны] [чи сами артышъчи] [рэп'эртуар] [сатыры-гшнэ] 14. [ншэтфтгйорай]
СЛОВАРЬ
afisz афиша
akt действие
aktor актер
aktorka актриса
artysta артист
bohater герой
dekoracja декорация
doskonale великолепно
dramat драма
ekran экран
filia филиал
film фильм, кинокар­
тина foyer [фуа’е] фойе
gniewać się сердиться
gra игра
kameralny камерный
kino кинотеатр
klasyczny классический
kurtyna занавес
lornetka бинокль
loża ложа
muzyk музыкант
naliczyć насчитать
na raz сразу
natomiast но
oba оба
obserwować смотреть, наблю­
дать oceniać оценивать
ogółem в общем
oklaskiwać аплодировать
parter партер
poeta поэт
ponad свыше, больше
postać образ
przeciętnie средне
przedwczoraj позавчера
przerwa антракт
przeważnie главным образом,
преимущественно
przykro жаль
przypadkowo случайно
publiczność публика
repertuar репертуар
romantyczny романтический
rozpraszać отвлекать
rząd ряд
satyryczny сатирический
sąsiad сосед
stworzyć создать
sztuka пьеса
tekst текст
ulubiony любимый
unieść się подняться
uprzedzić предупредить
uwaga внимание
w górę вверх
widać виден, -а, -о, -ы
widownia зрительный зал
wiek век
wykonawca исполнитель
wystawiać ставить
występować выступать
zachwycony восхищенный
z początku сначала
ВПЕЧАТЛЕНИЯ О ТЕАТРЕ
1. Почему вы вчера вечером не пришли в кафе? Мы вас ждали почти час, с 20 минут седьмого до четверти восьмого. У нас были билеты в кинотеатр „Москва” на фильм „Маленькие музыканты”. Этот фильм только недавно вышел на экраны варшавских кинотеатров.
2. Извините нас, что мы не пришли в кафе. Случайно мы попали в Польский театр и смотрели спектакль „Дзяды” Мицкевича. Мои соседи не могли пойти в театр и отдали нам свои билеты: Нам очень жаль, что мы не могли вас предупредить.
3. Ну что ж, не будем на вас сердиться. Расскажи, Марийка, о своих впечатлениях о театре! Ты хорошо понимала текст пьесы?
4. Сначала не очень. Когда поднялся занавес, я смотрела на все сра­зу: на декорации, костюмы актеров, на их игру. Это меня отвлекало.
5. Какие у вас были места?
6. Мы были в партере. Правда, мы сидели в последнем ряду, но в Польском театре с любого места хорошо видна сцена, а в бинокль можно было великолепно наблюдать игру актеров.
7. Как играли актеры?
8. Я восхищена Гоголевским, исполнителем роли Густава-Конрада. Другие артисты играли также великолепно. После каждого дей­ствия публика горячо аплодировала им.
9. Как ты оцениваешь игру польских актрис в этой пьесе?
10. Барщевска в роли Марыли произвела на меня большое впечатле­ние, но другие артистки играли средне. Я очень, рада, что смотрела этот спектакль. Густав-Конрад — это один из моих любимых ге­роев. Польские поэты XIX века создали замечательные образы романтических героев.
11. Понравился ли тебе Польский театр?
12. Да. В антрактах я осматривала зрительный зал, мы с Олей были в ложах, на балконе, в фойе... Какие еще есть театры в Варшаве?
13. Филиал Польского театра — Камерный театр. В обоих выступают те же самые артисты. Национальный театр ставит главным обра­зом классические пьесы. Интересный, современный репертуар в та­ких театрах как Драматический театр, театр Современник. Есть также театры сатиры. В общем в Варшаве свыше 20-ти театров.
14. Кажется, 25. Позавчера я читал сводную афишу с программой варшавских театров и насчитал их, кажется, 25.
15. Завтра мы купим билеты в театр Современник. Сейчас там идет драма Кручковского „Немцы” *).
, . —кино
кинотеатр
Film wszedł na ekrany. Фильм вышел на экраны.
пьеса sztuka^""— искусство
' штука
być na sztuce смотреть спектакль
przykro mi (ci, mu jej и т. д.) мне (тебе, ему, ей и т.д.) жаль rozpraszać czyjąś uwagę отвлекать кого-нибудь
. _______—-первый этаж
parter y г -партер
♦) Пьеса была переведена на русский язык под заглавием „История одной семьи”.
być na parterze быть в партере obserwować, oglądać, patrzeć наблюдать, осматривать, przez lornetkę смотреть в бинокль
. . артист
artysta — ■—художник
robić (wywierać) na kim duże производить на кого-нибудь wrażenie большое впечатление
перерыв przerwa^zzzZT —— антракт
grają, wystawiają sztukę идет пьеса, ставят пьесу
grają (wyświetlają) film идет фильм, демонстрируется
фильм
wrażenie z czego впечатление о чем
wrażenia z teatru впечатления о театре
wrażenia z podróży do Polski впечатления о поездке
в Польшу
oklaskiwać со аплодировать чему
Publiczność gorąco ich oklaski- Публика горячо аплодирова- wała. ла им.
КОММЕНТАРИЙ
1. Формы прошедшего времени от глагола iść и производных (wyjść, wejść, przyjść и др.) образуются след, образом:
iść — szedłem, szłam, szłyśmy, szliśmy
wejść — wszedłem, weszłam, weszłyśmy, weszliśmy wyjść — wyszedłem, wyszłam, wyszłyśmy, wyszliśmy przyjść — przyszedłem, przyszłam, przyszłyśmy, przyszliśmy 1. Конструкция с двумя предлогами: od ... do, в составе которой имеются слова, обозначающие время, соответствует русской конструкции „с... до... (от... до...)”.
Czekać od szóstej do siódmej. Ждать с шести до семи. Przedstawienie trwało od siód- Спектакль продолжался с семи mej do pół do jedenastej. до половины одиннадцатого.
1,, 2. и др. Обратите внимание на встречающиеся в тексте урока жен­ско-вещные формы прошедшего времени (когда говорится о Марийке и Оле, актрисах).
Dlaczego nie przyszłyście wczoraj wieczorem do kawiarni? (1)
Bardzo was przepraszamy, że nie przyszłyśmy do kawiarni. (2)
Przypadkowo byłyśmy w Teatrze Polskim. (2)
Przykro nam, że nie mogłyśmy was uprzedzić. (2)
Jakie miałyście miejsca? (5)
Byłyśmy na parterze. Siedziałyśmy w ostatnim rzędzie. (6)
Inne artystki grały przeciętnie. (10)
2. Если хотите быть более вежливыми, добавляйте к известной Вам уже формуле извинения слово bardzo (очень):
Bardzo was przepraszamy.
Bardzo panią przepraszam(-y).
Bardzo pana przepraszam(-y).
Bardzo państwa przepraszam(-y).
5. Jakie miałyście miejsca? (= вопрос о том, хорошие ли у них были места),
но: Które krzesła państwo mają? Какие кресла?
W którym rzędzie? В каком ряду?
6. Еще одно чередование в группе существительных м. рода: ą : ę. (Пока Вы знакомы ć двумя: 1) ó : о, 2) е : ноль звука).
Основа с гласным ą выступает в форме им.(-вин.) пад. ед. ч. В дру­гих падежных формах — основа с гласным ę:
rząd — rzędu urząd — urzędu mąż — męża ząb — zęba błąd — błędu
Существительное: rząd — rządu (без чередования) имеет значение: пра­вительство.
Этот тип чередования наблюдается также в группе существительных женского и ср. родов. Основа с гласным ą выступает в форме род. пад. мн. ч.:
ręka — rąk męka — mąk święto— świąt
В словаре это чередование отмечается следующим образом:
rząd м., (ę) род. -u, пр. -dzie święto ср., пр. -cie. род. мн. (а)
6. Слова widać и słychać сочетаются с вин. пад. и не изменяются.
Ср.: nic nie widać ничего не видно
nic nie słychać ничего не слышно
widać scenę видна сцена
widać sceny видны сцены
słychać szum слышен шум
13. Числительное oba, obie склоняется как pięć, то есть во всех косв. падежах имеет окончание -и (см. таблицу на конце книги). В творит, пад. возможны две формы: obu, oboma (ж. род. obiema).
13. ten sam тот же
ta sama та же
to samo то же
te same те же
ci sami те же (лично-мужская форма, см. ниже)
ОБРАЗОВАНИЕ ИМ. ПАД. МН. Ч. ЛИЧНЫХ СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ МУЖСКОГО РОДА
Говоря об образовании формы им. пад. множественного числа имен существительных (см. уроки 2, 9), мы Вас предупредили, что все ска­занное не касается существительных мужского рода, обозначающих лиц. В настоящем уроке Вы встречаетесь с этими формами впервые. Это типично польское явление, его нет в русском языке.
Легче всего усвоить образование лично-мужских форм от существи­тельных с мягким конечным согласным основы, так как почти все они принимают известное Вам уже окончание -е. Но в отличие от всех охарактеризованных в 9-ом уроке существительных они получают это окончание только в им. пад.
gość — goście
przechodzień — przechodnie
Это окончание (-е) могут принимать также существительные с основой на cz, rz, sz, ż, 1:
dziennikarz ■— dziennikarze
obywatel — obywatele
Гораздо сложнее образование им. пад. мн. ч. существительных с твер­дым согласным основы. Для них имеются в польском языке два окон­чания: 1) -i(-y), 2) -owie. Пока мы займемся первым из них. Прибавлению окончания -i(-y) сопутствует в определенных случаях изменение качества предшествующего согласного, а иногда и гласного основы:
sąsiad
— sąsiedzi
(d : dź и a : e)
milicjant
— milicjanci
(t: ć)
poeta
— poeci
(t .* ć)
artysta
— artyści
(st: ść)
mężczyzna
— mężczyźni
(zn ; źń)
Если получившийся путем чередования согласный по фонети­ческим причинам не может сочетаться с -i (см. фон. п. 11), тогда при­бавляем окончание -у:
aktor muzyk robotnik kolega Niemiec dozorca
— aktorzy (r : rz)
— muzycy (k .* ć)
— robotnicy (k : c)
— koledzy (g : dz)
— Niemcy (без чередования согласных)
— dozorcy (без чередования)
Все неличные существительные с твердым согласным основы прини­мают окончание -y(i) без изменения качества согласного.
Ср.: teatr — teatry но aktor — aktorzy
słownik — słowniki robotnik — robotnicy
aparat — aparaty milicjant — milicjanci
Так же в склонении на -а:
kobieta — kobiety но poeta — poeci
Лично-мужская форма им. пад. мн. числа отмечается в нашем словаре следующим образом:
aktor м., мн. -rzy
ОБРАЗОВАНИЕ ЛИЧНО-МУЖСКИХ ФОРМ ИМЕН ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ
Еще во втором уроке мы просили Вас запомнить, что форма им. пад. мн. ч. прилагательных с окончанием -е не сочетается с личными су­ществительными м. рода.
Все выше охарактеризованные существительные сочетаются с особой формой прилагательного. Ее окончание — -i(-y), и ему сопутствуют разные изменения конечного согласного основы.
Примеры:
stary
starzy
(r: rz)



duży
duzi
(ż; 2)



cichy
cisi
(ch: ś)



polski
polscy
(k: c)



drogi
drodzy
(g: dz)



moj
moi

sam
sami
(m: m’)
inny
inni
(n: n’)
jaki
jacy
(k: c)
ten
ci
(t: ć)
pierwszy
pierwsi
(sz: ś)
drugi
drudzy
to • dz)
Сравните следующие сочетания и обратите внимание на различие в образовании форм им. пад. мн. ч.:
moi sąsiedzi moje sąsiadki
ci sami mężczyźni te same kobiety polscy poeci polskie poetki
inni artyści inne artystki
młodzi artyści młode artystki
dobrzy aktorzy dobre aktorki
wszyscy koledzy wszystkie koleżanki
Лично-мужская форма приводится нами в словаре. Следовательно, при­лагательное в словаре отмечается следующим образом:
dobry, лм. -rzy, нар. -rze
УПРАЖНЕНИЯ
I. Замените существительные женского рода личными существитель­ными мужского рода, соответственно изменяя формы других слов:
1. W tej samej sztuce grały znakomite artystki.
2. Moje sąsiadki nie mogły pójść do teatru.
3. Te znane poetki spotkały się dziś z czytelnikami.
4. Moje znajome siedziały w trzecim rzędzie parteru.
5. Te stare nauczycielki zakończyły już pracę.
6. Sympatyczne urzędniczki wyszły z biura o, godzinie trzeciej.
7. Te kobiety bardzo mi się podobały.
II. Образуйте лично-мужские формы следующих слов:
ten sam, taki sam, wielki, jaki, taki, który, mały, pierwszy, drugi, trzeci, wasz, piękny, przeciętny, ostatni, gorący, wysoki, niski, gruby, cienki, rosyjski, niemiecki, angielski, ciekawy, współczesny, stary.
uparty uparci (t: ć)
młody młodzi (d: dź)
biały biali (ł: l)
Эту форму образуют также местоименные прилагательные, порядко­вые числительные и причастия:
III. Переведите на польский язык:
1. Мы посмотрели афишу с репертуаром кинотеатров.
2. В кинотеатре „Столица” демонстрируется польская картина „Поезд”.
3. Эта картина вчера вышла на экраны варшавских кинотеатров.
4. Какое впечатление произвела на вас (женщина и мужчина) эта пьеса?
5. Наши места были в партере, а наши товарищи пошли на балкон.
6. Они смотрели в бинокль.
7. В антракте мы (девушки) осматривали зрительный зал и фойе.
8. Мне очень жаль, что я опоздал.
9. Все время что-то меня отвлекало.
10. Она живет на первом этаже.
11. Мы очень извиняемся (обращаясь к женщинам), что не могли (мужчины) купить билетов в „Драматический театр”.
17 LEKCJA SIEDEMNASTA
1. Имя числительное.
2. Образование степеней сравнения прилагательных.
ZAMELDOWANIE
1. — Jakie formalności należy załatwić w związku z naszym przyjazdem do Polski? W ambasadzie radzieckiej już byliśmy. Co jeszcze trzeba zrobić?
2. — Musimy was zameldować. Wypełnij, Maryjko, kartę mel­dunkową.
3. — Nie wiem, czy potrafię.
4. — Pomogę ci.
5. — Wczoraj Tadek też dał mi taką kartę i jeszcze jej nie wy­pełniłem. Czy Polacy wypełniają przy zameldowaniu in­ne karty niż cudzoziemcy?
6. — Tak, w Polsce są specjalne karty meldunkowe dla cudzo­ziemców. Jeśli wziąłeś tę kartę ze sobą, to siadaj i pisz razem z nami! Ja będę wpisywać dane Maryjki, a ty swoje.
7. — U góry należy wypełnić rubrykę „obywatelstwo”. Pisze- my „radzieckie”.
Miejsce zameldowania: Warszawa, ulica Marszałkowska nr 58, mieszkania 10. Włodku, ty podaj adres Tadka!
Punkt pierwszy: nazwisko i imiona.
8. •— Jak się nazywam, wiesz. Imię mam tylko jedno: Maria.
9. — Data i miejsce urodzenia.
10. — 24 (dwudziesty czwarty) marca 1939 (tysiąc dziewięćset trzydziestego dziewiątego) roku. Urodziłam się w Moskwie.
11. — Jesteś ode mnie młodsza o dwa lata. A ty ile masz lat, Włodku?
12. — Jestem z was najstarszy. Mam 28 (dwadzieścia osiem) lat. < Od ciebie jestem starszy o trzy lata, a od Maryjki o pięć lat. Maryjka jest z nas najmłodsza.
13. — Następny punkt: zawód.
14, .— Nie mam jeszcze żadnego zawodu, jestem na razie stu­dentką.
15. •— Wpiszemy więc „studentka”, a ty, Włodku, pisz „aspi­rant”.
16. — Punkt czwarty: rodzaj paszportu.
17. — Jak należy wypełnić tę rubrykę?
Ig —. Należy podać, czy masz paszport dyplomatyczny, służbo­wy czy zwykły.
19. -— Mamy oczywiście paszporty zwykłe.
20. — Zaczekaj chwilę, Olu! Muszę zajrzeć do paszportu. Tu jest taka olbrzymia ilość danych, że nie sposób wszyst­kich zapamiętać? numer paszportu, wizy, terminy waż­ności ... Z tego wszystkiego pamiętam jedynie datę prze­kroczenia granicy. ♦
21. — Podaj jeszcze tylko miejsce zamieszkania, podpisz się i to już wszystko.
22. -— Przypuszczałem, że wypełnienie takiej karty meldunko­wej jest znacznie łatwiejsze.
23. — Tak, to chyba nawet trudniejsze niż wypełnienie ankiety paszportowej. Może dlatego, że wszystko wpisuje się tu w języku obcym.
24. — Nie, tu po prostu trzeba podać większą ilość danych.
25. — Ależ nic podobnego. Tu ilość danych jest niniejsza. Nie ma na przykład takich punktów, jak kolor włosów, oczu, wzrost... Wiesz, Olu w Moskwie, gdy Włodek otrzymał paszport, stał przed lustrem i przyglądał się swoim oczom i włosom.
26. — Robiłem to tylko dlatego, żeby sprawdzić, czy urzędniczka właściwie określiła kolor oczu. Ale nie wiem. Raz wyda­wały mi się jaśniejsze, raz ciemniejsze.
27. — Czy dziś jeszcze pójdziemy do biura meldunkowego?
28. — Nie, jutro. Dziś biuro jest nieczynne.
HUMOR
— Mamusiu, ile lat ma nasz piesek?
— Tyle samo, co ty.
— To dlaczego nie umie jeszcze mówić?
* * *
— Gdy Zosia coś opowiada, zawsze musi przesadzić.
— A czy pytałeś ją, ile ma lat?
1. [залатфич] [з нашым] [тшэба] 2. [выпэлний] 5. [пшы замэ1дованю] [цудзожемцы] 6. [спэцъя1нэ] [вжёлэжь] 7. [обыватэ1стфо] [мейсцэ за- мэ1дованя] 8. [Маръя] 10. [тышёнц дэсевенъчсэт тшыджестэго джевён- тэго] 11. [млотша] 12. [наймлотша] 13. [настэмпны] 16. [тгйфарты] [ро- дзай пашпорту] 17. [р’убрыкэн] 18. [дып1оматы^ны] 20. [зайжэч] [и1ошьч даных] [тэрмины важношьчи] [пшэкротгйэня] 22. [пшыпу- ш’тШалэм] [латфейшэ] 24. [веукшо”] 25. [мнейша] [на пшыклат] 26. [яшънейшэ] [чемнейшэ]
СЛОВАРЬ
ambasada посольство
ankieta анкета
aspirant аспирант
biuro meldunkowe паспортный стол cudzoziemiec иностранец
dane данные
data дата
dyplomatyczny дипломатический
formalność формальность
ilość количество
imię имя
karta meldunkowa бланк для пропис­
ки kolor цвет
łatwy простой
marzec март
młody молодой
na razie пока
nazwisko фамилия
nieczynny не работает
obcy иностранный
obywatelstwo гражданство
określić определить
otrzymać получить
piesek собачка
podać указать
podpisać się расписаться
przekroczenie переезд
przesadzić преувеличить
przyglądać się присматриваться
przykład пример
rodzaj вид
rubryka графа
służbowy Служебный
termin срок
trudny трудный
u góry вверху
urodzenie рождение
urodzić się родиться
urzędniczka служащая
ważność действие
wiza виза
właściwie правильно
wpisywać вписывать
wypełniać заполнять
wypełnić заполнить
wzrost рост
w związku в связи
zajrzeć заглянуть
załatwić выполнить
zameldować зарегистрировать
zameldowanie регистрация, про­
писка zamieszkanie жительство
zwykły общегражданский
żaden никакой
РЕГИСТРАЦИЯ
1. Какие формальности надо выполнить в связи с нашим приездом в Польшу? В советском посольстве мы уже были. Что еще надо сделать?
2. Мы должны вас зарегистрировать. Заполни, Марийка, бланк для прописки.
3. Не знаю, сумею ли.
4. Я помогу тебе.
5. Вчера Тадек дал мне тоже такой бланк, и я еще не заполнил его. Поляки при прописке заполняют другие бланки, чем иностранцы при регистрации?
6. Да, в Польше есть специальные бланки для иностранцев. Если ты взял с собой этот бланк, садись и пиши вместе с нами. Я буду вписывать данные Марийки, а ты свои.
7. Вверху надо заполнить графу „гражданство”. Пишем „советское”... Куда прописываетесь (мес’то прописки): Варшава, ул. Маршалков- ска,д. 58, кв. 10. Володя, ты пиши адрес Тадека! Теперь пункт пер­вый: фамилия и имена.
8. Мою фамилию ты знаешь. Имя у меня только одно: Мария.
9. Время и место рождения.
10. 24-ое марта 1939 года. Я родилась в Москве.
11. Ты моложе меня на два года. А сколько тебе лет, Володя?
12. Я старше вас обеих. Мне 28 лет. Я старше тебя на три года и старше Марийки на пять лет. Марийка самая, молодая из нас.
13. Следующий пункт: профессия.
14. У меня еще нет никакой профессии, пока я студентка.
15. Тогда впишем „студентка”, а ты, Володя, пиши „аспирант”.
16. Пункт четвертый: вид заграничного паспорта.
17. Как надо заполнить эту графу?
18. Надо написать, какой у тебя паспорт: дипломатический, служебный или общегражданский.
19. У нас, конечно, общегражданские паспорта.
20. Подожди минутку, Оля! Я должен заглянуть в паспорт. Здесь еще такое огромное количество данных, что невозможно всех их запом­нить: номер паспорта, визы, сроки действия. Из этого всего помню лишь дату переезда через границу...
♦
* *
21. Укажи еще только место жительства, распишись, и это уже все.
22. Я думал, что заполнение такого бланка для прописки гораздо проще. -23. Да, это, пожалуй, даже труднее, чем заполнение анкеты на загра­ничный паспорт. Возможно, потому, что все надо здесь вписывать на иностранном языке.
24. Нет, здесь просто надо указать больше (большее количес’тво) дан­ных.
25. Ничего подобного. Здесь данных меньше (меньшее количество). Нет, например, таких граф, как цвет волос, глаз, рост. Знаешь, Оля, в Москве, когда Володя получил паспорт, он стоял перед зеркалом и присматривался к своим глазам и волосам.
26. Я делал это лишь для того, чтобы проверить, правильно ли служа­щая определила цвет глаз. Но не знаю. Они казались мне то светлее, то темнее.
27. Мы пойдем в паспортный стол еще сегодня?
28. Нет, завтра. Сегодня паспортный стол не работает.
Ile masz lat? Сколько тебе лет?
Ile pan ma lat? Сколько вам лет?
Ile lat ma nasz piesek? Сколько лет нашей собачке?
Mam dwadzieścia osiem lat. Мне 28 лет.

— Ile masz lat?
nie sposób невозможно
zawsze musi przesadzić всегда преувеличивает
podpisywać się расписываться
подписываться (на что-н.) prenumerować
w języku obcym на иностранном языке
wzrost рост
возраст wiek
przyglądać się czemu присматриваться к чему
Przyglądał się swoim oczom Присматривался к своим гла- i włosom. зам и волосам.
КОММЕНТАРИЙ
2. Кроме глаголов с суффиксами -ą-, -ną- (см. урок 14) повелительное наклонение с помощью суффикса -ij (-yj) образуют глаголы, на конце основы которых имеется стечение (два или больше) Согласных:
(wypełnić) wypełni — wypełnij
(spać) śpi — śpij
(obejrzeć) obejrzy — obejrzyj
(drwić) drwi — drwij
(upaść) upadnie — upadnij
и другие
5. В настоящем уроке Вы встречаете еще два примера им. пад. мн. ч.
личных существительных м. рода:
Polak — Polacy (ср.: ptak — ptaki
cudzoziemiec — cudzoziemcy pałac — pałace)
Одновременно обратите внимание на то, что названия национальностей пишутся с большой буквы:
Polak —
Polka
(поляк — полька)
Rosjanin —
Rosjanka
(русский — русская)
Amerykanin—
Amerykanka
(американец — американка)
Anglik —
Angielka
(англичанин — англичанка)
Francuz —
Francuzka
(француз — француженка)
Niemiec —
Niemka
(немец — немка)
Bułgar —
Bułgarka
(болгарин — болгарка)
7. По-польски адрес пишется следующим образом: Warszawa, ul. Marszałkowska (Nr) 58, m. 10 (ul. = ulica, m. = mieszkania (род. пад.)
8. У слова imię (имя) особое склонение (см. таблицу на конце книги): род. пад. imienia
им. мн. imiona
Так же склоняется ramię (плечо) и некоторые другие.
25, Слова око и ucho образуют особые формы род. пад. мн. ч.: им. мн. oczy uszy
род. мн. oczu uszu
ИМЯ ЧИСЛИТЕЛЬНОЕ
Теперь мы просим Вас усвоить по таблице на конце книги падежные формы количественных числительных вещно-женского типа (о лично- -мужских мы будем говорить позже).
Все количественные числительные за исключением dwa(dwie), trzy, cztery образуют лишь две формы: одну для именительного и винитель­ного падежей и другую для остальных падежей. Лишь в творительном падеже, кроме формы с окончанием -и, возможна форма с окончанием -oma. Обе эти формы равноправны.
Здесь мы хотим обратить Ваше внимание лишь на некоторые особен­ности в образовании форм косвенных падежей.
У числительных siedem и osiem появляется при склонении мяг­кость т: siedmiu ośmiu
У числительных jedenaście — dziewiętnaście, а также dwadzieścia, trzy­dzieści и czterdzieści чередуются согласные ść : st jedenaście — jedenastu
Числительные dwanaście, dwadzieścia и dwieście склоняются в обеих частях: dwanaście — dwunastu
dwadzieścia — dwudziestu
dwieście — dwustu
У числительных pięćdziesiąt — dziewięćdziesiąt чередуются гласные ą : ę и согласные t : ć. Но они, в отличие от соответствующих русских числительных, склоняются лишь в одной части:
pięćdziesiąt — pięćdziesięciu (ср.: пятидесяти)
У числительных pięćset — dziewięćset склоняется только первая часть: pięćset — pięciuset sześćset — sześciuset
и т. д.
Все формы косвенных падежей даются в таблице числительных.
Как вы уже знаете, числительные dwa (dwie), trzy, cztery сочетаются с им. пад. мн. ч. существительных, например:
dwa lata trzy lata cztery lata
Все числительные, начиная с 5-и, сочетаются в им.-вин. пад. (как и в русском языке) с род. пад. мн. ч. существительного. В других паде­жах числительное согласуется с существительным pięć lat sześć lat
так же: dwadzieścia jeden lat (ср.: двадцать один год)
trzydzieści jeden lat (ср.: тридцать один год)
и т. д.
но: dwadzieścia dwa lata „ trzy lata
„ cztery lata
Косвенные падежи: род. pięciu książek
дат. pięciu książkom
твор. pięciu (pięcioma) książkami
предл. (o) pięciu książkach
род. dwudziestu jeden książek
дат. dwudziestu jeden książkom
твор. dwudziestu jeden książkami
предл. (o) dwudziestu jeden książkach
Так же как числительные, склоняются
слова:
ile
— ilu
(сколько)
tyle
— tylu
(столько)
wiele
— wielu
(много)
parę
— paru
(несколько)
kilka
— kilku
(несколько)
kilkanaście
— kilkunastu
(больше десяти, от 11 — 19)
kilkadziesiąt
— kilkudziesięciu
(несколько десятков)
kilkaset
— kilkuset
(несколько сот)
Их сочетаемость такая же, как числительных от 5-и.
Порядковые числительные склоняются, как имена прилагательные. Разница между польским и русским языками наблюдается в склонении составных порядковых числительных. В польском языке склоняются и единицы, и десятки.
dwudziesty pierwszy — род. dwudziestego pierwszego (двадцать первого) дат. dwudziestemu pierwszemu (двадцать первому)
и т.д.
ток tysiąc dziewięćset pięćdziesiąty dziewiąty
„ tysiąc dziewięćset sześćdziesiąty
„ tysiąc dziewięćset sześćdziesiąty pierwszy
Kiedy urodziła się Maryjka?
Dwudziestego czwartego marca tysiąc dziewięćset trzydziestego dziewiątego roku.
При обозначении даты порядковые числительные выступают в форме мужского рода, а не среднего (подразумевается „dzień”; в русском языке подразумевается „число”).
pierwszy maja первое мая
piętnasty stycznia пятнадцатое января
dwudziesty czwarty marca двадцать четвертое марта
trzydziesty pierwszy lipca тридцать первое июля
ОБРАЗОВАНИЕ СТЕПЕНЕЙ СРАВНЕНИЙ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ
Сравнительная степень прилагательных в польском языке образуется с помощью двух суффиксов: -sz- и ejsz-. Суффикс -sz- принимают при­лагательные, у которых на конце основы нет стечения согласных: młody — młodszy
stary — starszy
cichy — Cichszy
ciekawy — ciekawszy głupi — głupszy
tani — tańszy
Его принимают также прилагательные с группами rd, st в конце основы: twardy — twardszy prosty — prostszy
Очень часто суффиксу -sz- сопутствует изменение качества согласных (и гласных) основы:
первое мая ПЯТНЯ 7ТТТЯТП<* янняпя
biały
— bielszy
(ł : l и a : e)
wesoły
— weselszy
(ł : l и o : e)
długi
— dłuższy
(S : ż)
gorący
— gorętszy
(c : t и ą : ę)
При стечении согласных сравнительная степень образуется с помощью суффикса -ejsz-. Обратите внимание на смягчение основы (на письме знак смягчения г) ивозможные чередования:
trudny
— trudniejszy
(n : ń)
łatwy
— łatwiejszy
(w : w’)
jasny
— jaśniejszy
(sn : śń)
ciemny
— ciemniejszy
(n : ń)
ciepły
— cieplejszy
(l : l)
dowcipny
— dowcipniejszy
(n : ń)
mądry
— mądrzejszy
(r : rz)
Превосходная степень образуется с помощью префикса -naj-> прибавля­емого к формам сравнительной степени:

młodszy — najmłodszy
starszy — najstarszy
ciekawszy — najciekawszy weselszy — najweselszy
dłuższy — najdłuższy
trudniejszy — najtrudniejszy
Запомните формы степеней сравнения прилагательных: dobry, zły, duży, mały.
dobry
zły
duży
mały
lepszy
gorszy
większy
mniejszy
najlepszy
najgorszy
największy najmniejszy



— Oto jeden z największych poetów na­szego miasta.
Конструкции с прилагательным в сравнительной степени в польском языке строятся иначе, чем в русском. Эквивалентом род. пад. является в польском языке конструкция:
od + род. пад. (или niż + им. пад.) ты моложе меня jesteś mlodszy(-a) ode mnie (niż ja) ты старше ero
jesteś starszy(-a) od niego (niż on)
Прилагательные в сравнительной и превосходной степени изменяются по родам, падежам и числам:
ед. ч. ж. род ср. род м. род
им. пад. (naj)młodszy (naj)młodsze (naj)młodsza
род. пад. (naj)młodszego (naj)młodszego (naj)młodszej
дат. пад. (naj)młodszemu (naj)młodszemu (naj)młodszej
и т.д.
мн. ч. женско-вещные лично-мужские
им. пад. (naj)młodsze (naj)młodsi
род. пад. (naj)młodszych (naj)młodszych
дат. пад. (naj)młodszym (naj)młodszym
и т.д.
Эквивалентом русской конструкции „на + вин. пад.” является в поль­ском языке не известная Вам еще до сих пор конструкция о + вин. пад.
Марийка моложе Володи на 5 лет.
Maryjka jest młodsza od Włodka o pięć lat.
Володя старше Оли на 3 года.
Włodek jest starszy od Oli o trzy lata.
Примеры форм сравнительной и превосходной степеней из текста: Jesteś ode mnie młodsza o dwa lata. (11)
Jestem z was najstarszy. Od ciebie jestem starszy o trzy lata, a od Ma- ryjki o pięć lat. Maryjka jest z nas najmłodsza. (12)
Przypuszczałem, że wypełnienie takiej karty meldunkowej jest znacznie łatwiejsze. (22)
Tak, to chyba nawet trudniejsze niż wypełnienie ankiety paszportowej. (23) Tu trzeba podać większą ilość danych. (24)
Tu ilość danych jest mniejsza. (25)
Raz wydawały mi się jaśniejsze, raz ciemniejsze. (26)
УПРАЖНЕНИЯ
I. Ответьте на следующие вопросы:
1. Ile lat ma Maryjka?
2. Ile lat ma Ola?
3. Ile lat ma Włodek?
4. O ile lat Włodek jest starszy od Maryjki?
5. O ile lat Ola jest młodsza od Włodka?
6. O ile lat Maryjka jest młodsza od Oli?
7. Gdzie mieszka Maryjka?
8. Kim jest Maryjka? (русская)
9. Czym jest Maryjka? (студентка)
10. Kim jest Włodek? (русский)
11. Czym jest Włodek? (аспирант)
12. Kiedy i gdzie urodziła się Maryjka?
13. Obywatelem jakiego państwa jest Włodek?
14. Jakie paszporty mają Maryjka i Włodek?
II. Образуйте сравнительную и превосходную степени от выступающих в примерах прилагательных:
1. Ona ma ciemne oczy.
2. Oni są weseli.
3. One są wesołe.
4. Ten mężczyzna jest dowcipny.
5. Te towary są tanie.
6. Przyglądam się ciekawemu rysunkowi.
7. Dzisiejszy dzień jest ciepły.
8. Wypełniam trudną ankietę paszportową.
9. Szukam ciekawej książki.
10. Język polski nie jest łatwy.
III. Образуйте нужные формы числительных:
1. Ona nie ma jeszcze (23 года).
2. Związek Radziecki istnieje (60 лет).
3. Druga wojna światowa zakończyła się w (1945 год).
4. Dziś jest (31-oe) lipca (1962 год).
5. Nie przeczytałem nawet (50 страниц).
6. Delegacja przyjechała (25 машин).
7. Ta powieść ma (несколько сот страниц).
8. Uczę się (несколько иностранных языков).
9. Konduktor wydał mi reszty z(e) (20, 50, 100 злотых).
10. Muszę dziś napisać list (два товарища).
18
LEKCJA OSIEMNASTA
1. Именит, пад. мн. ч. личных существитель­ных мужского рода (продолжение).
2. Образование страдательных причастий прошедшего времени.
3. Страдательный оборот.
ZWIEDZAMY WARSZAWĘ*)
1. — Dziś jest piękna pogoda. Może pospacerujemy po ulicach Warszawy?
2. — Dobrze. Pokażemy wam najciekawszą część miasta.
*
3. — Zacznijmy od Placu Zamkowego! Przed nami kolumna Zygmunta. Na lewo ruiny Zamku Królewskiego **. Od XVII wieku mieli tu swoją siedzibę królowie polscy.
♦ Текст записан на пластинке.
♦♦) Королевский дворец был восстановлен в 1973 г.
W tym właśnie czasie stolica Polski została przeniesiona z Krakowa do Warszawy. Podczas ostatniej wojny świa­towej zamek został zburzony przez okupantów hitlerow­skich.
4. — Marku, mówisz, jak zawodowy przewodnik!
5. — No, więc słuchajcie dalej! Pod Placem Zamkowym prze­biega tunel trasy W—Z. Możemy zjechać na dół rucho­mymi schodami.
6. — Ale po co? Przecież na Trasie W—Z już byliśmy. Chodź­my na Krakowskie Przedmieście!
7. — Ta część Warszawy powstała w XVII i XVIII wieku. Od pierwszej połowy XIX wieku koncentruje się tu życie kul­turalne stolicy. Obok mieszczańskich kamieniczek i zabyt­kowych kościołów charakterystycznym elementem Kra­kowskiego Przedmieścia są pałace dawnej arystokracji. Na tym skwerze na lewo jest pomnik Mickiewicza.
8. — A co mieści się obecnie w tych pałacach?
9. — Tu jest Urząd Rady Ministrów, a naprzeciwko, w pałacu Potockich, Ministerstwo Kultury i Sztuki.
10. — Tamte domy pochodzą chyba z późniejszego okresu? Ich architektura jest zupełnie inna.
11. — Tak, one pochodzą z końca XIX wieku. Tu jest hotel, re­stauracja i kawiarnia „Bristol”.
Zbliżamy się teraz do Uniwersytetu.
12. — W roku 1958 (tysiąc dziewięćset pięćdziesiątym ósmym) obchodziliśmy 140-(stoczterdziesto-)lecie istnienia Uni­wersytetu Warszawskiego. Na tę uroczystość przyjechali do Warszawy znakomici profesorowie i wybitni uczeni z różnych krajów.
13. — Po przeciwległej stronie w pałacu Raczyńskich znajduje się teraz Akademia Sztuk Pięknych. Przejdźmy przez jezdnię!
Widzicie tę tablicę pamiątkową? W tym pałacu mieszkał Fryderyk Chopin.
14. — A to jest pomnik Kopernika i Pałac Staszica.
15. — Skąd wiesz, Maryjko?
16. — Znam już trochę Warszawę . . .
17. — Pomnik Kopernika został wzniesiony z inicjatywy Sta­szica.
18. — W Pałacu Staszica mieszczą się obecnie niektóre wydziały i instytuty Polskiej Akademii Nauk.
19. — Idziemy teraz ulicą Nowy Świat. W tym domu mieszkał Julian Tuwim.
20. — Zatrzymajmy się na chwilę! Widzicie tę tablicę wmuro­waną w ścianę domu? W czasie okupacji w masowych egzekucjach ginęli pod ścianami domów bohaterowie walk o wolność i niepodległość.
21. — Czy ulice Krakowskie Przedmieście i Nowy Świat były zburzone w czasie wojny?
22. — Tak, prawie wszystkie domy zostały spalone przez faszy­stów. Przy odbudowie został całkowicie zachowany ich dawny styl.
23. — Mijamy skrzyżowanie ulic Nowego Światu i Alei Jero­zolimskich. Ten duży, monumentalny gmach to Dom Partii.
24. — Ja już tu byłam z Olą zaraz następnego dnia po przy- jeździe.
25. — Jak się nazywa ten plac?
26. — To Plac Trzech Krzyży. Maryjko, czy tę ulicę również znasz?
27. — Nie. Jeszcze tu nie byłam.
28. — To Aleje Ujazdowskie. Są tu trzy najstarsze parki stolicy: park Ujazdowski, Ogród Botaniczny i Łazienki. Na końcu ulicy znajduje się Belweder
29. — A w tych pałacach mieszczą się ambasady różnych państw.
30. — Czy pójdziemy dziś do Łazienek?
31 — Oczywiście. Pokażemy wam pomnik Chopina, pałac ła­zienkowski i królewski teatr letni.
32. — Co dziś jeszcze zwiedzimy?
33 — Mamy czas tylko do godziny trzeciej. Myślę, że dalsze zwiedzanie miasta odłożymy do jutra.
♦) Belweder — дворец в классическом стиле, построенный в начале XIX века.
34. — A może przyjdziemy tu dziś jeszcze o zmroku zobaczyć uroczą o tej porze ulicę Warszawy — Agrykolę.
3. [от шедэмнастэго веку] [потЯгйас] 5. [тунэ1 трасы ву-зэт] [зъехач н'а дул] 6. [п’о цо] 7. [ф шедэмнастым и ошемнастым] [джеветнастэго] [мештгйанъских камениРшэк] [кошьчёлуф] [характэрыстытшным э1э- мэнтэм] [ арыстокрацъйи] [скфэжэ] 8. [мешъчи ше11 обэцне] 9. [мини- стэрстфо] 10, [с пужънейгиэго] [архитэктуры] [инна] [с конъца джевет­настэго] [хотэ1] [рэстаурацъя] [брысто1] [унивэрсытэту] 12. [ф тышёнц дэ/севеньчсэт пенъджешёнтым усмым] [сто$й1тэрд5сесто1эче] [утТйэни] 13. [по пшэчив1эглэй] [ратгйынъских] [акадэмъя] [шопэн] 14. [сташыца] 17. [з иницъятывы] 18. [акадэмъйи] 19. [ю1ъян] 20. [окупацъйи] [гинэ1и] [бохатэрове] 22. [давны сты1] 23. [скжыжоване] [а1эи ерозоЫмских] [партъйи] 24. [настэмпнэго] 26. [п1ац тшэх кшыжы] 28. [бэ1вэдэр] [панъстф] [одложымы]
СЛОВАРЬ
architektura архитектура
charakterystyczny характерный egzekucja экзекуция, рас­
стрел faszysta фашист
ginąć погибать
gmach здание
hitlerowski гитлеровский
inicjatywa инициатива
istnienie существование
jezdnia улица
kolumna колонна
koncentrować się сосредоточиваться kościół костел
kraj страна
król король
królewski королевский
krzyż крест
kulturalny культурный
masowy массовый
mieszczański относящийся к го­
рожанам mieścić się помещаться
minister министр
ministerstwo министерство
na dół вниз
na lewo налево
naprzeciwko напротив
niepodległość независимость
obchodzić отмечать, праздно­
вать
obok наряду
obecnie в настоящее время
odbudowa реконструкция
odłożyć отложить
okres период
okupant оккупант
pamiątkowy мемориальный
państwo государство
plac площадь
pochodzić здесь: быть постро­
енным pod у
połowa половина
pomnik памятник
powstać возникнуть
przebiegać проходить
przeciwległy противоположный
przejść перейти
przenieść перенести
przewodnik экскурсовод
rada совет
ruiny руины, развалины
schody ruchome эскалатор siedziba местопребывание
skrzyżowanie перекресток
skwer сквер
spalić сжечь
ślad след
światowy мировой
tablica доска
tunel туннель
uczony ученый
uroczy очаровательный
uroczystość торжество
urząd бюро, ведомство
ОСМАТРИВАЕМ ВАРШАВУ
1. Сегодня прекрасная погода! Погуляем по улицам Варшавы?
2. Хорошо. Мы покажем вам самую интересную часть города.
3. Начнем с Дворцовой площади. Перед нами колонна (короля) Си­гизмунда. Налево следы руин Королевского дворца. Начиная с XVII века дворец был местопребыванием польских королей. Именно в это время столица Польши была перенесена из Кракова в Варшаву. Во время последней мировой войны дворец был разрушен гитле­ровскими оккупантами.
4. Марк, ты говоришь, как профессиональный экскурсовод.
5. Слушайте дальше! Под Дворцовой площадью проходит туннель трассы В-3 (Восток-Запад). Можем спуститься вниз по экскала- тору.
6. Но зачем? Ведь на трассе В-3 мы уже были. Пойдем на (улицу) Краковское Предместье.
7. Эта часть Варшавы возникла в XVII и XVIII вв. Начиная с первой половины XIX века здесь сосредоточивается культурная жизнь столицы. Наряду с домами горожан и историческими костелами характерным элементом Краковского Предместья являются дворцы бывшей аристократии. В этом сквере налево памятник Мицкевичу.
8. А что помещается теперь в этих дворцах?
9. Здесь Бюро Совета министров, а напротив, во дворце Потоцких, Министерство культуры и искусства.
10. Те дома были, вероятно, построены в более поздний период? Их архитектура совершенно другая.
11. Да, они были построены в конце XIX века. Здесь гостиница, ресто­ран и кафе „Бристоль”. Мы приближаемся теперь к университету.
12. В 1958 году мы праздновали 140-летие со дня основания Варшав­ского университета (существования университета). На торжество приехали в Варшаву знаменитые профессора и выдающиеся уче­ные из разных стран.
13. На противоположной стороне, во дворце Рачинских, находится теперь Академия художеств. Перейдем через улицу. Видите ме­мориальную доску? В этом дворце жил Фридерик Шопен.
14. А это памятник Копернику и дворец Сташица.
walka борьба
wmurować вмуровать
wojna война
wolność свобода
wybitny выдающийся
wydział отделение
wznieść воздвигнуть
zachować сохранить
zamek здесь: дворец
zamkowy дворцовый
zawodowy профессиональный
zburzyć разрушить
zjechać спуститься
zmrok сумерки
życie жизнь
15. Ты откуда знаешь, Марийка?
16. Я уже немного знаю Варшаву.
17. Памятник Копернику был воздвигнут по инициативе Сташица.
18. В настоящее время во дворце Сташица помещаются некоторые отделения и институты Польской Академии наук,.
19. Мы идем теперь по улице Новый Свят. В этом доме жил Юлиан Тувим.
20. Остановимся на минутку! Видите эту доску, вмурованную в стену дома? Во время оккупации в результате массовых экзекуций у стен домов погибали герои борьбы за свободу и независимость.
21. Улицы Новый Свят и Краковское Предместье были разрушены во время войны?
22. Да, почти все дома были сожжены фашистами. При реконструкции был полностью сохранен их прежний стиль.
23. Мы проходим перекресток улиц Новый Свят и Иерусалимская аллея. Это большое, монументальное здание — Дом Партии.
24. Я здесь уже была с Олей на следующий же день после приезда.
25. Какая это площадь?
26. Это площадь Трех Крестов. Марийка, эту улицу ты тоже знаешь?
27. Нет, здесь я еще не была.
28. Это Уяздовская аллея. Здесь три старейших парка столицы: Уяздовский парк, Ботанический сад и Лазенки. В конце улицы находится Бельведер.
29. А в этих дворцах помещаются посольства разных государств.
30. Мы пойдем сегодня в Лазенки?
31. Конечно, мы покажем вам памятник Шопену, Лазенковский дворец и королевский летний театр.
32. Что мы еще посмотрим сегодня?
33. У нас время только до трех. Я думаю, что дальнейшее осматрива­ние города отложим на завтра.
34. А может быть, мы придем сюда еще в сумерки посмотреть очаро­вательную в эту пору улицу — Агриколу.
. . возраст
wiek CZL
—- век
, .. — экскурсовод
przewodnik
. путеводитель
ruchome schody эскалатор
po со? зачем?
pomnik Mickiewicza (род. пад.) памятник Мицкевичу pomnik Kopernika (род. пад.) памятник Копернику
na skwerze в сквере, на сквере
вы — обращение к женщине (-ам) państwo и мужчине (-ам)
государство
zaczynać od czego начинать с чего
Zacznijmy od Placu Zamko- Начнем с Дворцовой площади! wego!
Od czego zacząć? С чего начать?
walczyć о со бороться за что walka о со борьба за что
bohaterowie walk о wolność герои борьбы за свободу и не- i niepodległość зависимость
КОММЕНТАРИЙ
1., 13. Напоминаем, что предлог ро в польском языке сочетается с предложным падежом. В настоящем уроке предлог ро употреблен в функции, свойственной русскому предлогу „по”.
ро + предл. пад. — по + дат. пад.
pospacerować po ulicach погулять по улицам
po przeciwległej stronie по противоположной стороне
Другие примеры:
po całych dniach по целым дням
po nocach по ночам
chodzić po mieście ходить по городу
po godzinie na dobę по часу в сутки
3., 7. Вторая функция предлога od — его употребление при обозначении времени. С его помощью обозначается момент, с’ которого начинаем считать время. В этой функции предлог od является эквивалентом русского „с” (иногда „от”).
od + род. пад. = с(от) 4- род. пад.
Od XVII wieku mieli tu swoją siedzibę królowie polscy.
Начиная с XVII века дворец был местопребыванием польских королей.
od pierwszej połowy XIX wieku начиная с первой половины XIX в. od dzieciństwa с детства
od wczoraj со вчерашнего дня
od 1959 roku c 1959 года
od (chwili) zakończenia wojny с момента окончания войны
od urodzenia от рождения
od tego czasu с тех пор
od pierwszej chwili с первого момента
od (samego) rana с (самого) утра
В этой функции он Вам уже известен в соединении с предлогом do (см. урок 16):
od drugiej do czwartej (с ...... до ....)
od rana do wieczora (c до ....)
od rana do nocy (c/ot .... до ...).
3., 20. В польском языке конструкция w + пред л. пад. чаще, чем в русском языке, используется для обозначения времени:
w tym czasie в это (то) время
w czasie okupacji во время оккупации
w czasie wojny во время войны
w naszych czasach в наше время
w epoce socjalizmu в эпоху социализма
w dniu pierwszego maja в день 1-го мая
w tych dniach на этих днях
w tym, przyszłym, ubiegłym tygo- на этой, будущей, прошлой неделе dniu
w tym, przyszłym, ubiegłym mie- в этом, будущем, прошлом месяце siącu
w tym, przyszłym, ubiegłym roku в этом, будущем, прошлом году
w roku 1958 в 1958 году
w XVII wieku в XVII веке
w nocy ночью
w zimie зимой
w lecie летом
8., 29. К известным Вам уже чередованиям в формах настоящего (бу­дущего) времени глаголов 11-го спряжения прибавьте еще одно ść : szcz. mieścić się — mieszczę się, mieścisz się, mieszczą się złościć się — złoszczę się, złościsz się, złoszczą się mścić się — mszczę się, mścisz się, mszczą się
10., 11. Конструкцию: pochodzić z + существительное со зна­чением времени передаем на русский язык по-разному:
Tamte domy pochodzą chyba z późniejszego okresu.
То дома были построены, вероятно, в более поздний период.
One pochodzą z końca XIX wieku.
Они были построены в конце XIX века.
Та tradycja pochodzi z XII wieku.
Эта традиция восходит к XII веку.
Те zabytki pochodzą z XI wieku.
Это памятники XI века; эти памятники относятся к XI веку.
24. Для обозначения времени употребляется в польском языке также род. падеж:
następnego dnia po przyjeżdzie на следующий день после приезда pewnego dnia, pewnego razu один раз, однажды
tego dnia в этот день
tego ranka этим утром
każdego tygodnia (—со tydzień) каждую неделю
każdego roku (= со rok) каждый год
Русскому языку известно лишь одно употребление родительного па­дежа со значением времени, т. наз. родит, даты, например:
Мы приехали в Варшаву двадцать первого июня.
Przyjechaliśmy do Warszawy dwudziestego pierwszego czerwca.
ИМ. ПАД. МН. Ч. ЛИЧНЫХ СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ МУЖСКОГО РОДА (ПРОДОЛЖЕНИЕ)
Возвращаемся к характеристике личных существительных мужского рода. Тепер мы займемся вторым окончанием им. пад. -owie. Это окон­чание принимает часть личных существительных, в основном слова, обозначающие должности, звания, титулы (но не все слова с таким зна­чением), а также с'лова со значением родства.
Вообще трудно определить границы применения окончаний -i (-у) и -owie. Иногда даже одно и то же слово может принимать оба окон­чания. По этой причине мы приводим формы им. пад. мн. ч. личных существительных в словаре. Окончание -owie выступает в основном в словах с твердой основой, хотя встречаются отдельные примеры слов с мягкой основой (например, uczeń — uczniowie). Окончание -owie не вызывает никаких изменений в основе слова.
Примеры из текста:
król — królowie profesor — profesorowie bohater — bohaterowie и bohaterzy
Другие примеры: minister — ministrowie wódz — wodzowie generał — generałowie wróg — wrogowie pan — panowie
ojciec — ojcowie
syn — synowie
mąż — mężowie
(ho: brat — bracia)
Все эти слова, конечно, сочетаются с лично-мужскими формами при­лагательных:
znakomity profesor — znakomici profesorowie wielki bohater — wielcy bohaterowie
król polski — królowie polscy
Теперь, наконец, Вы знаете все формы обращения.
К женщине (девушке): pani Czy pani chce zwiedzić Warszawę (русск.: вы)
К нескольким женщинам (девушкам): panie
Czy panie chcą zwiedzić Warszawę? (русск.: вы)
К мужчине: pan Czy pan chce zwiedzić Warszawę? (русск.: вы)
К нескольким мужчинам: panowie Czy panowie chcą zwiedzić Warszawę? (русск.: вы)
К группе, в которой имеются мужчины и женщины: państwo Czy państwo chcą zwiedzić Warszawę? (русск.: вы)
Обратите внимание на им. пад. мн. ч. слова uczony: uczony — uczeni
ОБРАЗОВАНИЕ СТРАДАТЕЛЬНЫХ ПРИЧАСТИЙ ПРОШЕДШЕГО ВРЕМЕНИ
Страдательные причастия прошедшего времени образуются от гла­голов совершенного вида следующим образом:
1) если глагол в инфинитиве оканчивается на -ас, отбрасывается -с и прибавляется суффикс -п~:
zbudować — zbudowany
schować — schowany
dać — dany
zameldować — zameldowany
2) для глаголов II спряжения на -гс (ус) надо взять за основу I лицо ед. ч., отбросить -ę и добавить -оп-:
spalę ~ spalony
zburzę — zburzony
zniszczę — zniszczony
zrobię — zrobiony
zaproszę — zaproszony
zapłacę ’ — zapłacony
zbudzę — zbudzony
3) для глаголов I спряжения (типа: przenieść, przewieźć, spostrzec) надо взять за основу 3-е лицо ед. ч., отбросить -е и добавить суффикс -оп-:
przeniesie — przeniesiony przewiezie —- przewieziony spostrzeże — spostrzeżony stłucze — stłuczony
СТРАДАТЕЛЬНЫЙ ОБОРОТ
С помощью этих причастий образуются формы прошедшего времени страдательного залога. В отличие от русского, в польском языке стра­дательные причастия от глаголов совершенного вида для образования форм страдательного залога сочетаются с двумя глаголами zostać и być (О разлйчии в значении см. урок 29):
został zaproszony został zburzony został przyniesiony został spalony
Русскому страдательному обороту с творительным исполнителя дей­ствия соответствует в польском языке конструкция
przez 4- вин. пад.
został zaproszony przez kolegów был приглашен товарищами został zburzony przez okupantów был разрушен оккупантами został przyniesiony przez listonosza был принесен почтальоном został spalony przez faszystów был сожжен фашистами
Примеры из текста:
Stolica Polski została przeniesiona z Krakowa do Warsza­wy. (3)
Za mek został zburzony przez okupantów hitlerowskich. (3) Pomnik Kopernika został wzniesiony z inicjatywy Staszica. (17)
Prawie wszystkie domy zostały spalone przez faszystów. (22) Przy odbudowie został całkowicie zachowany ich dawny styl. (22) Czy ulice Krakowskie Przedmieście i Nowy Świat były zburzone w czasie wojny? (21)
УПРАЖНЕНИЯ
I. Преобразуйте действительный залог в страдательный:
1. Faszyści zniszczyli Warszawę.
2. Ola zameldowała Maryjkę.
3. Robotnicy i inżynierowie radzieccy zbudowali Pałac Kultury i Nauki.
4. Publiczność wysoko oceniła grę aktorów.
5. Tę powieść napisał znakomity pisarz.
6. Zespół Teatru Współczesnego wystawił dramat Kruczkowskiego Niemcy.
II. Образуйте им. пад. мн. ч. следующих слов:
okupant, przewodnik, Niemiec, Francuz, Anglik, żołnierz, Polak, ak­tor, minister, mechanik, król, student, sprzedawca, pan, oficer, czło­wiek, ambasador, konduktor.
III. Ответьте на следующие вопросы:
1. Gdzie się znajduje kolumna króla Zygmunta?
2. W którym wieku stolica Polski została przeniesiona do Warszawy?
3. Gdzie mieści się Ministerstwo Kultury i Sztuki?
4. Kiedy obchodziliśmy 140-lecie istnienia Uniwersytetu Warszaw­skiego? (
5. Z czyjej inicjatywy został wzniesiony pomnik Kopernika?
6. Przy której ulicy znajdują się najstarsze parki Warszawy?
IV. Переведите на польский язык:
1. С самого утра наши знакомые начали осматривать Варшаву.
2. Со вчерашнего дня они в Варшаве.
3. На будущей неделе Марийка и Володя поедут в Краков.
4. На следующий день после приезда Марийка была в театре.
5. Он работает с восьми до трех.
6. С момента окончания войны Польша строит социализм.
7. В наше время все борются за мир.
8. Во время войны поляки боролись за свободу и независимость.
19
LEKCJA DZIEWIĘTNASTA
JAN KNOTHE
A TU JEST WARSZAWA
(Fragment)
... Dnia piętnastego maja roku tysiąc dziewięćset czterdzieste­go piątego Inspektor znalazł się w Warszawie. Powiedzeniu „zna­lazł się w Warszawie” można by zarzucić odrobinę przesady.
... To, co widział z okien wagonu, nie było chyba Warszawą; przypominało... nie, właściwie nic nie przypominało. Płaskie, okopcone ściany, lekko wystrzępione u góry, i czarne dziury okien. Gdzieniegdzie cudem ocalała od ognia, bezużyteczna rama okienna podkreślała pustkę...
Inspektor wyszedł z wagonu. Tłum ludzi ’* szedł w stronę mia­sta. Drogą w niczym nie przypominała2* ulicy — tylko szlak, przypadkowo przetarty przez pagórkowaty teren. Jego splatające się3* z wielu ścieżek, przetykane kałużami pasmo prowadziło w kierunku ściany wypalonych domów...
Wbrew przewidywaniom tłum nie robił wrażenia „opłakują­cego3* gruzy ukochanej stolicy”. Wprost przeciwnie, był ruchli­wy, gwarny i — o dziwo! — całkiem wesoły.
Przekupki, sławne warszawskie przekupki, trwały na posterun­ku. Ich pyskata indywidualność wypełniała w sposób zdecydo­wany całą przestrzeń placu. Reszta służyła jako tło4*. Ale tło nie pozbawione swoistego kolorytu i siły wyrazu. Stroje były, mó­wiąc najskromniej 5*, przypadkowe. Noszono6* je ze swobodą i fantazją. Poza tym każdy prawie przechodzień dźwigał tobołek, walizę albo inny co dziwniejszy przedmiot. Obywatel w pasia­stych pidżamowych spodniach i słomkowym kapeluszu parado­wał dzierżąc pod każdą pachą wałek od kanapy. Dwie panienki w nieprzemakalnych płaszczach niosły stolik obrócony do góry
nogami 7>, między którymi zwalona była piramida wszelkiego ro­dzaju gratów...
Zagospodarowują się — pomyślał Inspektor.
Szedł Grójecką i skręcił w Mochnackiego. Zupełna pustka i po­gorzelisko. Ludzie nie mieli tu czego szukać8)...
Dzikie wino zieleniło się wspaniale na okopconych ścianach. W ogródkach kwiaty i krzewy, zostawione sobie samym, rozple­niły się w bezczelny sposób. Bujność roślinności podkreślała jeszcze bardziej pustkę tych miejsc...
Zbliżał się do Marszałkowskiej. Na Hożej z przyjemnością obejrzał nie zniszczony dom. Wprawdzie gdyby mu w czasach przedwojennych pokazano taką budę, skrzywiłby się z obrzydze­niem. Poczciwe domisko sterczało jakby zawstydzone tym, że nie spaliło się jak jego najbliżsi sąsiedzi. Poobijane też było niezgorzej. Ściany ospowate od gęstych śladów pocisków. Szyby częściowo wstawione, reszta okien pozatykana prowizorycznie. Ale stał na swoim miejscu, a z kominów szedł dym równiutki­mi słupami.
Na Marszałkowskiej ruch był ogromny. Gdzieniegdzie w pod- łatanych parterach widać już było sklepy. Czym tu handlują — zastanawiał się przybysz — i kto to kupuje, i za co? Handlowa­no 6> właściwie wszystkim. Sklepy spożywcze, galanteryjne, an­tykwariaty... Parę lotnych księgarni na wózkach...
Zbaczał co chwila, porwany pasją zobaczenia wszystkiego od razu. To było jego miasto — beznadziejnie chore i wynędzniałe, niektórzy twierdzili nawet, że martwe. Martwe nie było na pew­no. Co do tego 9) był spokojny. Cóż... można nawet wszystkie bu­dynki zburzyć, nawet miejsca po nich zaorać... Miasto tworzą ludzie, a ci powrócą na pewno. I wtedy — Inspektor mówił to sobie z naiwną dumą — wtedy przydamy się my, architekci.
Potrafimy przecież odtworzyć wszystko to, co było cenne, to, co zrosło się z nazwą Warszawa w nierozłączną całość. Toteż mi­mo całej przeraźliwości oglądanych widoków czuł się podniesio­ny na duchu. Nie było tak źle, jak mówiono 6>. Miasto jest zbu­rzone, ale żyje, i to żyje dosyć intensywnie.
СЛОВАРЬ
antykwariat букинистический
магазин architekt архитектор
bezczelny нахальный
beznadziejnie безнадежно
bezużyteczny ненужный
buda постройка
budynek дом, здание
bujny буйный
całkiem вполне, совсем
całość целое
chory больной
cud чудо
częściowo частично, отчасти
duma гордость
dzierżyć держать
dziki дикий
dziura дыра
dźwigać тащить
galanteryjny галантерейный
gdzieniegdzie кое-где
graty хлам
gruzy руины
gwarny шумный
handlować торговать
indywidualność индивидуальность
intensywny напряженный, ин­
тенсивный
kałuża лужа
kanapa диван
kapelusz шляпа
kierunek направление
koloryt колорит
komin труба
krzew куст
lekko слегка
lotny передвижной
martwy мертвый
mimo несмотря на
nazwa название, имя
nieprzemakalny непромокаемый nierozłączny неразрывный
niezgorzej порядочно
obrócić перевернуть
obrzydzenie отвращение
obywatel гражданин
ocaleć сохраниться
od razu сразу
odrobina крупица
odtworzyć восстановить, вос­
создать о dziwo! как ни странно
ogień огонь
ogródek небольшой садик
okopcony закопченный
ospowaty в оспинах
pacha здесь: рука
pagórkowaty холмистый
panienka девушка
paradować выступать
pasiasty полосатый
pasja сильное желание
pasmo полоса
pidżamowy пижамный
płaski плоский
pocisk снаряд, пуля
poczciwy добрый
podłatany отремонтированный
на скорую руку podkreślać подчеркивать
pogorzelisko пепелище
poobijany здесь: пострадал
porwać увлечь
posterunek пост
potrafić суметь
powiedzenie слова
powrócić вернуться
pozbawić лишить
pozatykać заткнуть
prowizorycznie кое-как, временно
przedmiot предмет
przechodzień прохожий
przedwojenny довоенный
przekupka торговка
przeraźliwość ужас
przesada преувеличение
przestrzeń пространство
przetarty проложенный
przetykać протыкать
przewidywania здесь: ожидание
przybysz приезжий
przydać się пригодиться
przypominać напоминать
pustka пустота
pyskaty языкастый, острый
на язык reszta остальное
roślinność растительность
rozplenić się разрастить, раз­
множиться Równiutki ровный (уменьш.)
ruchliwy полный движения
siła wyrazu выразительность
skręcić свернуть
skrzywić się скривиться
sławny знаменитый
ЯН КНОТЕ
ВОТ ОНА ВАРШАВА
(Отрывок)
Пятнадцатого мая 1945 года инспектор очутился в Варшаве. „Очу­тился в Варшаве” можно было бы сказать лишь с некоторым преуве­личением.
... То, что он видел из окон вагона, не было, пожалуй, Варшавой. Это напоминало... нет, собственно говоря, это ничего не напоминало. Пло­ские, закопченные, выщербленные стены и черные отверстия окон. Кое-где чудом сохранившаяся от огня ненужная оконная рама под­черкивала пустоту...
Инспектор вышел из вагона. Толпа народа направлялась к городу. Дорога ничем не напоминала улицу. Это была скорее дорога, случайно проложенная через холмистую местность. Она состояла из многих пе­реплетающихся тропинок с бесконечными лужами и вела к стене сож­женных домов...
Сверх всякого ожидания, толпа не производила впечатления „оплаки­вающей руины любимой столицы”. Напротив... она была полна дви­жения, шумная и, как ни странно, веселая.
Торговки, знаменитые варшавские торговки, были на своих постах.
słomkowy соломенный
słup столб
spalić się сгореть
spodnie брюки
spożywczy продовольственный
sterczeć торчать
strój одежда
swoisty своеобразный
szlak дорога
szyba оконное стекло
ścieżka тропинка
teren местность, про­
странство
tło фон
tłum толпа
tobołek узелок
toteż поэтому
trwać быть
twierdzić утверждать
tworzyć создавать
u góry вверху
ukochany любимый
wałek валик
wbrew вопреки
widok виденное, вид
wiele много
wino виноград
wózek повозка
wspaniale пышно
wstawić вставить
wynędzniały истощенный
wypalić сжечь (внутри)
wystrzępiony выщербленный
zagospodarowywać устраиваться się zaorać вспахать
zarzucić здесь: считать
zawstydzić пристыдить
zbaczać сворачивать в сто­
рону zdecydowany решительный
zielenić się зеленеть
znaleźć się очутиться, ока­
заться zostawić samym предоставить самим sobie себе
zrosnąć się срастись
zwalony здесь: высился
Их характерная речь заполняла всю площадь... Одежда людей, мягко говоря, была случайной... Но носили се непринужденно, даже фран­товато. Притом почти каждый прохожий тащил узелок, чемодан или какой-нибудь еще весьма странный предмет. Какой-то гражданин в полосатых пижамных брюках и соломенной шляпе выступал, держа под каждой рукой валик от дивана. Две девушки в непромокаемых плащах несли столик, перевернутый вверх ногами. На нем высилась пирамида всякого хлама... Устраиваются, — подумал инспектор.
Он шел Груецкой и свернул на улицу Мохнацкого. Улица представля­ла собой, сплошное пепелище. Людям нечего было здесь искать...
. На закопченных стенах пышно зеленел дикий виноград. В небольших садиках буйно разрослись предоставленные самим себе цветы и ку­сты. Буйная растительность еще сильнее подчеркивала пустоту этих мест...
Он приближался к Маршалковской. На Хожей он с удовольствием заметил неразрушенный дом. Правда, если бы ему показали эту жал­кую постройку до войны, он бы взглянул на нее с отвращением. До­мишко торчал, будто стыдясь, что не сгорел вместе с ближайшими со­седями. Но пострадал он порядочно. Стены были в оспинах от много­численных следов пуль. Несколько оконных стекол было уже вставле­но, остальные окна были кое-как заткнуты. Но дом стоял на своем месте, а из труб столбом поднимался дым...
На Маршалковской было большое движение. Кое-где, в отремонти­рованных на скорую руку первых этажах домов уже видны были магазины. Чем здесь торгуют? — размышлял приезжий. — И кто по­купает, на какие деньги?
Впрочем, торговали всем: продовольственные магазины, галантерей­ные, букинистические... Несколько повозок с книгами...
Инспектор сворачивал с одной улицы на другую, увлеченный жела­нием увидеть все сразу. Это был его город, безнадежно больной, исто­щенный, даже мертвый, как утверждали некоторые. Но мертвым он во всяком случае не был. В этом отношении инспектор был спокоен. Что ж... Можно даже все дома разрушить и вспахать места, на кото­рых они стояли... Но город создают люди, а они обязательно вернутся. И тогда, — инспектор говорил это себе с наивной гордостью, — тогда пригодимся мы, архитекторы. Мы ведь сумеем восстановить все цен­ное, все то, что неразрывно срослось с Варшавой. И поэтому, несмотря на ужасные разрушения, которые он видел, инспектор приободрился. Было не так плохо, как говорили. Город разрушен, но он живет, и при­том живет напряженной жизнью.
20 LEKCJA DWUDZIESTA
1. Винительный падеж множественного числа существительных.
2. Образование степеней сравнения прилага­тельных (продолжение).
3. Страдательные причастия настоящего вре­мени.
NA KONCERCIE
1. Przed Filharmonią spacerują Ola, Maryjka i Włodek. Po upływie kilku minut podchodzi do nich Tadek w towarzyst­wie trzech osób: młodej dziewczyny i dwóch młodych męż­czyzn.
2. Tadek: — Proszę, niech się państwo poznają — moi kole­dzy z redakcji: Ewa Barska, Andrzej i Mirek Urbanowicze — nasi goście z Moskwy.
3. Młodzi ludzie podają sobie ręce, wymieniają nazwiska wi­tają się.
4. Maryjka: — Bardzo mi przyjemnie poznać państwa — Cza- rugina.
15 Uczebnik
1) tłum ludzi толпа народа
2) w niczym nie przypominała ничем не напоминала
3) splatający się сплетающийся (действ, прича-
opłakujący оплакивающий стия наст, вр.)
4) służyć jako со служить чем
5) mówiąc najskromniej мягко говоря, сдержанно говоря
6) noszono носили (безличные фор-
handlowano торговали мы прошедшего
mówiono говорили времени)
7) do góry nogami вверх ногами
8) nie mieli tu czego szukać нечего им было здесь искать
5. Włodek: — Mnie również. Jestem Korolkow.
6. Ola: — Może wejdziemy do Filharmonii? Za kilka mi­
nut rozpocznie się koncert.
7. Tadek (do Oli i Maryjki): — Pozwólcie, źe oddam wasze płaszcze do szatni.
8. Ola: — Jesteś bardzo uprzejmy, dziękuję.
9. Ewa: — Nie znam dokładnie programu dzisiejszego kon­
certu.
10. Tadek: — Solistą jest dziś pianista X.
11. Ewa: — To wiem. Wykona drugi koncert fortepianowy
Chopina. Ale co usłyszymy poza tym?
12. Andrzej: — Symfonią g-moll Mozarta i Symfonią pieśni.
13. Maryjka:— Czyj to utwór?
14. Andrzej: — Serockiego.
15. Maryjka: — Nie znam żadnego utworu tego kompozytora.
16. Mirek: — Kupimy program, żeby się czegoś dowiedzieć o wykonywanych utworach i o kompozytorach.
17. Portier: — Czy państwo życzą sobie program? Proszę uprzejmie. Trzy złote pięćdziesiąt groszy.
18. Tadek płaci i bierze program.
19. Portier: — Dziękuję państwu.
20. Wszyscy wchodzą na salę. Maryjka, Ola i Włodek mają miejsca bliższe, w szóstym rzędzie, a pozostali -— dalsze.
21. Maryjka: — Szkoda, żeśmy nie dostali miejsc obok siebie. Czy w Warszawie wszystkie koncerty symfo­niczne cieszą się tak wielkim powodzeniem, że trudno na nie dostać bilet?
22. Ola: — Tak, zwłaszcza gdy w programie jest któryś
z koncertów fortepianowych Chopina.
23. Włodek: — Chyba żaden polski kompozytor nie jest tak ceniony i uwielbiany przez Polaków, jak Chopin.
24. Maryjka: — Wydaje mi się, że nic piękniejszego, nic wspa­nialszego nad utwory Chopina nie słyszałam.
25. Ola: — Maryjko, usiądź na moim miejscu. Stąd będziesz
dobrze widziała ręce pianisty. Czy wzięłaś pro­gram od Tadka?
26. Maryjka: — Так, ale teraz nie zdążę już go przeczytać.
2'7. Na sali gasną światła. Orkiestra pod dyrekcją Stanisława Skrowaczewskiego rozpoczyna koncert Symfonią g-moll Mo­zarta.
W CZASIE PRZERWY
28. Włodek: — Nie widzę nikogo z naszych kolegów. Czyżby jeszcze byli na sali?
29. Ola: — Możliwe ... Poczekajmy chwilę!
30. Maryjka: — Niedawno orkiestra Filharmonii Warszawskiej była u nas w Moskwie.
31. Ola: — Czyś była wówczas na jakimś koncercie?
32. Maryjka: — Nie, nie dostałam biletu.
33. Włodek: — Przeważnie gdy przyjeżdżał z zagranicy jakiś zespół lub solista, nikomu z nas, ani Maryjce, ani mnie, nie udawało się kupić biletów. Nie mieliśmy czasu stać w kolejce.
34. Maryjka: — Dlatego bardzo chcę jeszcze pójść w Warszawie na kilka koncertów symfonicznych, kameral­nych... A może w tym miesiącu będą również jakieś recitale? Chcę usłyszeć polskie śpiewacz­ki, polskich śpiewaków i wasze słynne skrzy­paczki. Nigdy bezpośrednio ich nie słyszałam. Jeśli chodzi o polskich pianistów i pianistki, byłam tylko na recitalu Czerny-Stefańskiej.
35. Ola: — Jutro jest recital fortepianowy Reginy Smen-
dzianki.
36. Maryjka:— W dniu recitalu nie dostaniemy biletów.
37. Ola: — Może jeden z moich kolegów będzie mógł po­
starać się dla nas o trzy bilety.
38. Maryjka:— Czy ten, z którym mnie wczoraj poznałaś?
39. Ola: — Tak. Jeszcze dziś zadzwonię do niego.
40. Włodek: — Widziałem afisze tego recitalu. Między innymi pianistka wykona te same trzy utwory, które usłyszeliśmy dziś na bis: Poloneza fis-moll. Walca As-dur i Etiudę a-moll.
41. Zbliżają się Ewa, Tadek i Urbanowicze.
42. Ola: — Gdzieście byli tak długo?
43. Tadek: — Szukaliśmy was gdzie indziej. Który z utworów granych na bis podobał się wam najbardziej?
44. Maryjka: — Polonez jis-moll i jeszcze jeden krótki utwór. Ten, który zaczynał się kilkoma pojedynczymi dźwiękami...
45. Tadek: — To Etiuda a-moll Chopina. Moim zdaniem, taki utwór należy grać inaczej: tempo powinno być szybsze, uderzenie lżejsze. Ta uwaga dotyczy również trzeciej części koncertu.
46. Ewa: —• Jestem tego samego zdania. Natomiast druga
część koncertu wykonana była po mistrzowsku.
47. Mirek: — Ja najbardziej lubię słuchać muzyki współ­czesnej.
48. Ola: — A ja jej wcale nie rozumiem.
49. Mirek: — Ten, kto chociaż- parę razy słyszał na przykład
Prokofiewa, nie może go nie rozumieć i nie cenić.
50. Słychać uderzenie gongu.
51. Tadek: — To już trzeci gong...
52. Portier: — Państwo będą łaskawi wejść na salę. Za chwilę druga część koncertu.
HUMOR
UZNANIE
Małą Zosię, córkę małżeństwa skrzypków pytają: — Kto, według ciebie, gra lepiej, tatuś czy mamusia? — Ojstrach.
POWÓD
Do kasy sali kongresowej przed koncertem znanego pianisty wirtuoza podchodzi jakaś pani z synkiem.
— Ile kosztuje bilet w drugim rzędzie?
— Sto dwadzieścia złotych.
Pani zwraca się do synka:
— Słyszysz, ludzie płacą sto dwadzieścia złotych za bilet. Czy teraz nareszcie będziesz się uczył grać na fortepianię?
1. [фи1хармоньён] [ф товажыстфе тшэх осуп] [мзнШ’ги!ызн] 7. [позву1- че] [плаш^гйэ до шатни] 11. [фортэпяновы] [поз’а тым] 13. [Яъйый то утфур] 15. [жаднэго] [композытора] 17. [портъер] [пенъдЗкешёнт] 20. [на са1эн] [б1ишшэ] 21. [н’а не] . 22. [звлаштТйа] [ктурышъ] 25. [ушёнъч] [рэнце пянисты] [вжелашь] 27. [дырзкцъё1*] [сымфонъён ге-мо1 Моцарта] 34. [камзр&1ны®] (рзччта1з] [шъпеваЯгйки] [бзспошърэднё] 40. [по1онэза фис-мо1 ва1ца ас-дур и этъюдэн а-мо1] 43. [гдже ’индЗйей] [найбардо^ей] 44. [поедынъЯгйыми джьвеуками] 45. [моим зданем] [шыпшэ удэжэне 1жзйшэ] [fuL3Huib4u] 49. [хочяш парэ11 разы]
СЛОВАРЬ
a-moll ла-минор
As-dur ла-бемоль-мажор
cenić ценить
chociaż хотя бы
córka дочка
część отделение, часть
dostać достать
dotyczyć касаться
dyrekcja управление
dźwięk звук
etiuda этюд
filharmonia филармония
fis-moll диез-минор
fortepian рояль
fortepianowy фортепианный
gasnąć гаснуть
g-moll соль-минор
gong гонг
koncert концерт
kosztować стоить
małżeństwo супруги
mamusia мама
mężczyzna мужчина
orkiestra оркестр
osoba лицо, человек
parę несколько
płacić платить
płaszcz пальто
pojedynczy отдельный
polonez полонез
po mistrzowsku мастерски postarać się здесь: достать
po upływie спустя
powodzenie успех
powód причина
przeważnie почти всегда
recital [panutal] концерт солиста redakcja редакция
sala kongresowa зал конгрессов skrzypaczka скрипачка
skrzypek скрипач
słynny знаменитый
solista солист
symfonia симфония
synek сын
szatnia гардероб
śpiewaczka певица
śpiewak певец
światło свет
tatuś папа
tempo темп
towarzystwo общество
udawać się удаваться
uderzenie туше, удар
uprzejmy вежливый, любез­
ный uwaga замечание
uwielbiać любить, обожать
uznanie признание
walc вальс
według по
wielki большой
wirtuoz виртуоз
witać się здороваться
wykonać исполнить
wymieniać называть
zdanie мнение
zespół ансамбль
zwłaszcza особенно
zwracać się обращаться
życzyć sobie хотеть
НА КОНЦЕРТЕ
1. Перед филармонией прогуливаются Оля, Марийка и Володя. Нес­колько минут спустя, к ним подходит Тадек в обществе трех че­ловек: молодой девушки и двух молодых мужчин.
2. Познакомьтесь, пожалуйста! Мои товарищи по редакции — Эва Бар- ска, Андрей и Мирек Урбановичи — наши гости из Москвы.
3. Молодые люди подают друг другу руку, называют фамилии, здо­роваются.
4. Мне очень приятно познакомиться с вами. Чаругина.
5. Мне тоже. Корольков.
6. Может быть, войдем в филармонию! Через несколько минут нач­нется концерт.
7. Разрешите, я отдам ваши пальто в гардероб.
8. Ты очень любезен. Спасибо.
9. Я не знаю точно программы сегодняшнего концерта.
10. Солист сегодня — пианист N.
11. Это я знаю. Он исполнит второй концерт для фортепиано Шопена. Но что мы еще (кроме этого) услышим?
12. Симфонию соль-минор Моцарта и Симфонию песен.
13. Кто написал (чье) это произведение?
14. Сероцкий.
15. Я не знаю ни одной музыкальной пьесы этого композитора...
16. Давайте купим программу, чтобы узнать что-нибудь об исполня­емых произведениях и композиторах.
17. Хотите купить программу? Пожалуйста... Три злотых пятьдесят грошей.
18. Тадек платит и берет программу.
19. Благодарю вас...
20. Все входят в зал. У Марийки, Оли и Володи места поближе, в шес­том ряду, а у остальных — подальше.
21. Жаль, что мы не достали мест рядом. Все ли симфоничес'кие кон­церты в Варшаве пользуются таким большим успехом, что на них трудно достать билеты?
22. Да, особенно, когда в программе один из фортепианных концертов Шопена!
23. Ни одного, пожалуй, польского композитора поляки не ценят и не любят так, как Шопена.
24. Мне кажется, что я не слышала ничего прекраснее, ничего более замечательного, чем музыкальные произведения Шопена.
25. Марийка, сядь на мое место. Отсюда ты хорошо будешь видеть руки пианиста. Ты взяла программу у Тадека?
26. Да, но теперь я уже не успею прочитать ее.
27. В зале гаснет свет. Оркестр под управлением Станислава Скрова- чевского начинает концерт симфонией соль-минор Моцарта.
В АНТРАКТЕ
28. Я не вижу никого из наших товарищей. Неужели они еще в зале?
29. Возможно. Подождем минутку!
30. Недавно оркестр Варшавской филармонии приезжал к нам в Мос­кву.
31. Ты была тогда на каком-нибудь концерте?
32. Нет, я не достала билета.
33. Почти всегда, когда приезжал из-за границы какой-нибудь ан­самбль или солист, никому из нас, ни Марийке, ни мне, не удава­лось купить билеты. У нас не было времени стоять в очереди.
34. Поэтому я очень хочу пойти в Варшаве еще на несколько симфо­нических и камерных концертов... А не будет ли в этом месяце концертов кого-нибудь из солистов? Мне хочется услышать поль­ских певиц, польских певцов и ваших знаменитых скрипачек. Я их никогда не слышала в концерте. Что касается польских пианистов и пианисток, то я была только на концерте Черны-Стефанской.
35. Завтра концерт Регины Смендзянки.
36. В день концерта мы не достанем билетов.
37. Возможно, что один из моих товарищей сможет достать для нас три билета.
38. Тот, с которым ты меня вчера познакомила?
39. Да. Еще сегодня я позвоню ему.
40. Я видел афиши этого концерта. Среди других произведений пиа­нистка исполнит те же три произведения, которые мы слышали на бис: полонез диез-минор, вальс ла-бемоль-мажор и этюд ла- -минор.
41. Подходят Эва, Тадек и Урбановичи.
42. Где вы были так долго?
43. Мы вас искали в другом месте. Какое из произведений, исполнен­ных на бис, понравилось вам больше всего?
44. Полонез диез-минор и еще одно короткое произведение. То, которое начиналось несколькими отдельными звуками...
45. Это этюд ла-минор Шопена. По-моему, такое произведение надо играть иначе: темп должен быть быстрее, туше легче... Мое за­мечание касается также третьей части концерта.
46. Я того же мнения. Но зато вторая часть концерта была исполнена мастерски.
47. Я больше всего люблю слушать современную музыку.
48. А я ее совсем не понимаю...
49. Тот, кто хотя бы несколько раз слышал, например, Прокофьева, не может не понимать и не пенить его.
50. Слышен удар гонга.
51. Это уже третий гонг.
52. Будьте добры войти в зал! Сейчас (через минуту) начнется второе отделение концерта.
po upływie kilku minut | несколько минут спустя, че- ро kilku minutach | рез несколько минут
так же:
po upływie godziny, kilku godzin (po godzinie, po kilku godzinach)
po upływie tygodnia (po tygodniu)
po upływie miesiąca (po miesiącu)
po upływie roku (po roku)
osoba человек, лицо
trzy osoby три человека
pięć osób пять человек
и т.д.
w towarzystwie trzech osób в обществе (в сопровождении)
трех человек
w towarzystwie pięciu osób в обществе пяти человек podawać sobie ręce подавать (протягивать) друг
ДРУГУ руку
na salę, na sali в зал, в зале
cieszyć się powodzeniem пользоваться успехом
moim zdaniem по-моему
jego zdaniem по его мнению
ich zdaniem по их мнению
być tego samego zdania быть того же мнения
na przykład например
jeśli chodzi о (+ вин. пад.) что касается (+ род. пад.)
niech pan (i) będzie łaskaw(a)
. . ' , , , . . будьте любезны
mech państwo będą łaskawi
starać się о со хлопотать о чем, стараться
Będzie mógł postarać się o trzy Сможет достать три билета, bilety.
dzwonić (telefonować) do kogo звонить (телефонировать) кому
Zadzwonię dziś do niego. Сегодня я ему позвоню.
słuchać czego слушать что
Lubię słuchać muzyki współ- Я люблю слушать современ- czesnej. ную Музыку.
Słucham koncertu. Я слушаю концерт.
КОММЕНТАРИЙ
1. Родит, пад. мн. числа существительных мужского рода на -а обра­зуется с помощью окончания -ów:
artysta — artystów poeta — poetów kolega — kolegów
исключение:
mężczyzna — mężczyzn
17. Слово uprzejmie (вежливо) в обороте:
proszę uprzejmie
подчеркивает вежливость обращения и употребляется лишь тогда, когда кому-нибудь что-нибудь вручается.
21., 25. и др. Личные окончания 2-го л. ед. ч., 1-го и 2-го л. мн. ч. про­шедшего времени могут отрываться от глагольной формы и присоеди­няться к другим словам. Чаще всего они присоединяются к вопроси­тельным и относительным словам, к союзам и к личным местоимениям. Это явление типично не только для разговорного языка, но в разго­ворном языке оно наблюдается особенно часто. Обороты с оконча­ниями, отделившимися от глагольных форм, считаются более естествен­ными.
Примеры из текста:
Szkoda, żeśmy nie dostali miejsc obok siebie. (21)
(cp.: Szkoda, że nie dostaliśmy miejsc obok siebie.)
Czyś była wówczas na jakimś koncercie? (31)
Gdzieście byli tak długo? (42)
Другие примеры:
Dlaczegoś się spóźnił?
Kiedyście przyjechali?
Gdyśmy wrócili do domu, nikogo już nie było.
Coś ty narobił!
Wyście to zrobili!
Po cośmy się tego uczyły?
Tyś jeszcze tego nie zrobił?
Слово, к которому присоединяется личное окончание, сохраняет свое прежнее ударение.
Ki'edyście, р'о cośmy, dlacz'egoście и др.
22. В отличие от русского языка, в польском языке от слова który (ко­торый) образуется неопределенное местоимение:
który — któryś (какой-нибудь, один из)
28. Местоимения nikt, nic склоняются так же, как: kto, со
род. nikogo, niczego дат. nikomu, niczemu и т.д.
Когда местоимения nikt, nic выступают в сочетании с предлогами, ni- не отделяется от остальной части слова. Сравните:
do nikogo dziś nie będę dzwonił никому я сегодня не буду звонить z nikim tam nie pójdę ни с кем я туда не пойду
od nikogo nic nie brałem ни у кого я ничего не брал
na nic nie chcę patrzeć ни на что я не хочу смотреть
о niczym nie chcę rozmawiać ни о чем я не хочу говорить
w niczym nie chciał mi pomóc он ни в чем не хотел мне помочь
38., 44., 49. ten (ta, to) = этот (эта, это),
но перед придаточным предложением ten = тот.
Czy ten, z którym mnie wczoraj zapoznałaś?
Тот, с которым ты меня вчера познакомила?
Ten, który zaczynał się kilkoma pojedynczymi dźwiękami.
Тот, который начинался несколькими отдельными звуками.
Ten, kto chociaż parę razy słyszał na przykład Prokofiewa...
Тот, кто хотя бы несколько раз слышал, например, Прокофьева...
40. В польском языке, в выражениях:
grać poloneza
grać walca
grać fokstrota
а также: tańczyć poloneza
tańczyć walca
tańczyć fokstrota и др.
винительный падеж совпадает с* родительным.
49. Форма род. пад. мн. ч. слова raz совпадает с формой им. пад. мн. числа. Сравните:
dwa (trzy, cztery) razy два (три, четыре) раза
pięć razy пять раз
dziesięć razy десять раз
sto razy сто раз
ВИНИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ (k О g О? с О?) МН. Ч. СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ
В польском языке почти во всех случаях винительный падеж мн. ч. существительных всех родов совпадает с именительным. Исключение представляют лишь личные существительные мужского рода, вини­тельный падеж которых совпадает ć родительным. В этом заключается отличие польского языка от русского, в котором все одушевленные существительные образуют форму винительного падежа, совпадающую с родительным.
В польском языке винит. = родит, не выступает ни у одушевленных существительных женского рода, ни у одушевленных существительных мужского рода, не обозначающих лиц. Присмотритесь к следующим примерам.
Примеры из текста:
(34) Chcę usłyszeć polskie śpiewaczki (вин. им.), polskich śpiewaków (вин. = род.) i wasze słynne skrzypaczki (вин — им.).
(34) Jeśli chodzi o polskich pianistów (вин. — род.) i pianistki (вин. = им.)...
Как видно из приведенных примеров вин. пад. одушевленных су­ществительных женского рода совпадает с именительным.
Другие примеры:
Przepraszam panów, (вин. — Przepraszam panie, (вин. — им.) = род.)
Proszę panów, (вин. = род.) Proszę panie, (вин. = им.)
Ср.: Pytam kolegów. Pytam koleżanki.
Widzę mężczyzn. Widzę kobiety.
Znam Polaków. Znam Polki.
Została zaproszona przez znajomych.
Została zaproszona przez znajome.

— Zapraszam panie na spacerek, a panów do pchania wozu.
В ед. ч. в польском языке, так же как и в русском, вин. пад. всех одушевленных существительных мужского рода (кроме слов на -а) совпадает с родительным.
Ср : Widzę konduktora. — Widzę psa.
Widzę studenta. — Widzę orła.
Во мн. ч. это кабается лишь личных существительных:
Ср..’ Widzę konduktorów. —Widzę psy.
Widzę studentów. — Widzę orły.
Лично-мужские формы винит, пад. заменяются местоимением в форме ich (nich), все остальные — je (nie):
Ср.: Pytam kolegów. —Pytam ich.
Pytam koleżanki. — Pytam je.
Jestem zaproszona przez znajomych. — Jestem zaproszona przez nich.
Jestem zaproszona przez znajome. — Jestem zaproszona przez nie.
Patrzę na studentów. — Patrzę na nich.
Patrzę na o r ł y. — Patrzę na nie.
Zwiedzam miasta. — Zwiedzam je.
Oglądam domy, sklepy. — Oglądam je.
В русском языке во всех случаях, конечно, „их”, так как двух форм у местоимения нет.
ОБРАЗОВАНИЕ СТЕПЕНЕЙ СРАВНЕНИЯ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ (ПРОДОЛЖЕНИЕ)
Сравнительная степень прилагательных на -к-, -ок-, -ек- образуется также с помощью суффиксов -sz- или -ejsz- (см. урок 17), но при обра­зовании сравнительной степени они утрачивают -к-, -ок-, -ек- krótki — krótszy prędki — prędszy płytki — płytszy słodki — słodszy gładki — gładszy brzydki — brzydszy ciężki — cięższy głęboki — głębszy szeroki — szerszy daleki — dalszy ,
Прибавлению суффикса Сравнительной степени могут сопутствовать изменения звуков в корне:
s : ż (произн. [ш]) niski — niższy [нишшы] wysoki — wyższy [вышшы] bliski — bliższy [блишшы] ą : ę, s : ż wąski — węższy
n : ń cienki — cieńszy
От слова lekki сравнит, степень lżejszy.
Превосходная степень "образуется от форм сравнительной степени с помощью префикса naj-i krótszy — najkrótszy niższy — najniższy
Напоминаем, что формы сравнительной ипревосходной степеней в польском языке склоняются.
Примеры из текста:
(20) Maryjka, Ola i Włodek mają miejsca bliższe, a pozostali — dalsze.
(45) Tempo powinno być szybsze, uderzenie lżejsze.
Другие примеры:
To opowiadanie jest za długie. Этот рассказ длинен. Найди что- Znajdż coś krótszego. -нибудь покороче.
Kąp się przy brzegu. Nie płyń na Купайся у берега. Не выплывай głębszą wodę. на более глубокую воду.
W Warszawie nie ma gmachów В Варшаве нет более высоких зда-
wyźszych od Pałacu Kultury i Na- ний, чем Дворец культуры и на- uki. уки.
Przy bliższej znajomości ten czło- При более близком знакомстве wiek zyskuje. с ним этот человек выигрывает.
Daj mi tę cięższą walizkę, a weź Дай мне этот (более) тяжелый че-
tamtą lżejszą. модан, а возьми тот полегче.
СТРАДАТЕЛЬНЫЕ ПРИЧАСТИЯ НАСТОЯЩЕГО ВРЕМЕНИ
Страдательные причастия настоящего времени образуются от гла­голов несовершенного вида Но в отличие от русского языка, польские причастия этого типа по образованию ничем не отличаются от при­частий прошедшего времени (т.е. причастий образуемых от глаголов сов. вида, см. урок 18).
Ср.: (наст, вр.)
wykonywać
— wykonywany
(исполняемый)
(прош. вр.)
wykonać
— wykonany
(исполненный)
(наст, вр.)
poznawać
— poznawany
(познаваемый)
(прош. вр.)
poznać
— poznany
(познанный)

znać
— znany


brać
— brany


uwielbiać
— uwielbiany


grać
— grany


płacę
— płacony


rządzę
— rządzony


cenię
— ceniony


mówię
— mówiony


proszę
— proszony


niesie
— niesiony


wiezie
— wieziony

В отличие от русского языка, страдательные причастия настоящего времени выступают в предложении не только как определения, но также (подобно страдательным причастиям прошедшего времени) — как составная часть сказуемого страдательных конструкций. Страдатель­ные конструкции с причастиями настоящего времени образуются при помощи вспомогательного глагола być.
To osiedle jest budowane przez Этот поселок строится членами członków spółdzielni mieszkanio- жилищного кооператива.
wej.
Ten utwór jest wykonywany przez Это музыкальное произведение znakomitego pianistę. исполняется знаменитым пиа­
нистом.
W piątki transmitowane są koncer- По пятницам транслируются кон- ty z sali Filharmonii Narodowej. церты из зала Национальной филармонии.
Wniosek był kilkakrotnie dyskuto- Предложение обсуждалось не- wany. сколько раз.
Począwszy od jutra codziennie bę- Начиная с завтрашнего дня каж- dą organizowane wycieczki w gó- дый день будут организоваться гу. экскурсии в горы.
В функции определения:
Wydarzenia opisywane w tej książ- События, описываемые в этой кни- се są jedynie fikcją literacką. ге, — это только литературный
вымысел.
Wydawane w języku rosyjskim pis- Издаваемый на русском языке то „Polska” cieszy się dużym журнал „Польша” вызывает
zainteresowaniem. большой интерес.
Примеры из текста:
(23) Chyba żaden polski kompozytor nie jest tak ceniony i uwielbiany przez Polaków, jak Chopin.
В функции определения:
(16) ... żeby dowiedzieć się czegoś o wykonywanych utworach.
(43) Który z utworów granych na bis podobał się wam najbardziej?
Примечание: в польском языке страдательный оборот употребляется гораздо реже, чем в русском языке. В тех случаях, когда исполнитель действия не обозначен, чаще всего употребляются безличные кон­струкции.
УПРАЖНЕНИЯ
I. Переведите на польский язык:
1. Он старается получить заграничный паспорт на поездку в Поль­шу.
2. Они (девушки) будут мне звонить завтра после обеда.
3. Меня спрашивают о моих впечатлениях о поездке в Советский Союз.
4. Мы (женщины и мужчины) слушали концерт камерной музыки.
5. Через час на заседании осталось лишь несколько человек.
6. Я придерживаюсь другого мнения.
7. Гастроли Польского театра пользовались большим успехом.
8. Делегация состояла из 22 человек.
II. Замените отрицательные предложения утвердительными, изменяя соответственно формы существительных:
1. Nie słuchałam ' bezpośrednio koncertów polskich pianistek?
2. Nie zrozumiałem tych kobiet.
3. Nie poznaję granych teraz utworów.
4. Nie proś przechodniów o informację.
5. Nie pytaj milicjantów.
6. Nie znam Rosjanek.
7. Nie widzę rąk pianisty.
8. W tym sklepie nie sprzedaje się ryb.
III. В образованных вами утвердительных предложениях замените су­ществительные местоимениями.
IV. От глаголов в скобках образуйте прошедшее время, присоединяя личные окончания не к глаголу, а к другому слову предложения. 1. Wy mnie z nim (zapoznać — мужчины).
2. Niczego się nie (dowiedzieć — девушки, мы).
3. O co (pytać — мужчина, ты) konduktora?
4. Gdzie tak długo (być — женщины и мужчины, вы)?
5. Dlaczego do mnie nie (zadzwonić — девушка, ты)?
6. Do kogo (dzwonić — вы, девушки)?
7. Czy (jechać — вы, женщины и мужчины) autobusem czy tak­sówką?
IV PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO „WIEDZA POWSZECHNA” — WARSZAWA
STANISŁAW KAROLAK DANUTA WASILEWSKA
УЧЕБНИК ПОЛЬСКОГО ЯЗЫКА
Zeszyt 5 Lekcje 21—28
21
LEKCJA DWUDZIESTA PIERWSZA
1. Образование степеней сравнения наречий.
2. Лично-мужские формы страдательных причастий.
W POSZUKIWANIU „ZACHĘTY”*)
1. — Przepraszani papią, którym tramwajem można stąd do­jechać do Placu Zwycięstwa?
2. — W tym kierunku idzie kilka tramwajów: piętnastka, piąt­ka, czwórka, osiemnastka, trzydzieści jeden. Wysiądzie pan na czwartym przystanku.
3. — Dziękuję panu
Maryjko, nie przechodź przez jezdnię prży czerwonym świetle! Zapłacisz karę.
W TRAMWAJU
4. Konduktor: — Proszę państwa, proszę przechodzić do przodu! Jeszcze bardziej do przodu! Tam jest znacznie luźniej... Kto z państwa nie ma jeszcze biletu?
5. Włodek: — Proszę dwa bilety.
6. Konduktor: — Normalne czy ulgowe?
♦) Zachęta — салон искусства в Варшаве.
16 Uczebnik
7. Włodek: — Normalne. Ile płacę?
8. Konduktor: — 1 (jeden) złoty.
(Włodek podaj e banknot dwudziestozłotowy) Czy nie ma pan drobnych?
9. Włodek: — Niestety, nie mam drobnych.
10. Konduktor (wydaje resztę z dwudziestu złotych). — Proszę resztę.
11. Włodek: — Dziękuję.
12. Konduktor: — Czy panowie mają już bilety?
13. Pasażerowie: — Miesięczne.
14. Konduktor: — Proszę okazywać miesięczne.
15. Włodek: — Przejdźmy, Maryjko, na przedni pomost.
Wkrótce wysiadamy. (Do pasażera): Prze­praszam pana! (Do Maryjki): Ależ tłok w tym tramwaju! (Po kilku minutach do pasażerki): Przepraszam, czy pani będzie wysiadała na tym przystanku?
16. Pasażerka: —* Nie, dopiero na następnym. Proszę, niech
państwo przejdą!
* * *
17. — Nie mogę się zorientować, gdzie jesteśmy... Czy to Plac Zwycięstwa?
18; — Chyba tak. Marek tłumaczył mi, że z jednej strony jest Ogród Saski. Tu właśnie widać jakiś park.
19. — Ale jak znaleźć „Zachętę”? Może to tutaj?
Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne
20. — Nie! A może w tamtym pałacu? Przejdźmy na drugą stronę!
Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy
21. — Niestety, znów źle trafiliśmy. To Stołeczna Rada Naro­dowa, a nie salon sztuki.
22. — Musimy zapytać kogoś z przechodniów.
23. — Przepraszam pana, jak się nazywa ten plac?
24. — Plac Dzierżyńskiego. Stoi pan pod pomnikiem Dzierżyń­skiego i nie poznaje pan?
25. — Ach, rzeczywiście, to pomnik Dzierżyńskiego.
26. — Dlaczegoś się od razu nie poinformował, jak trafić na Plac Zwycięstwa?
27. •— Byłem trochę zmieszany odpowiedzią tego mężczyzny.
28. — Przez cały dzień będziemy błądzili i nic dziś nie zoba­czymy.
29. — Jesteś niezadowolona, Maryjko? Przecież w ten sposób też zwiedzasz miasto.
30. — Zapytaj tych panów o Plac Zwycięstwa.
31. — Nie, oni na pewno nie wiedzą.
32. — Dlaczego?
33. — To nie warszawiacy. Poznaję po wyglądzie.
34. — Co ty możesz wiedzieć o wyglądzie warszawiaków? Za­pytajmy te dwie panie.
35. — Nie mam odwagi. Spójrz, jak są zajęte rozmową, spieszą się gdzieś. Lepiej im nie przeszkadzać.
36. — Od tygodnia jesteśmy w Warszawie i do tej pory nie wie­my, czym gdzie można dojechać.
37. — Chyba będziemy musieli zaraz wrócić do domu. Jesteśmy już zmęczeni. Przecież chodzimy od rana. Odpocznijmy w tym parku!
38. — Ty co parę kroków chcesz odpoczywać. Mam już dość spacerów z tobą... Ale chodźmy! Przy okazji obejrzymy park. Spójrz, jakie ładne, opalone dzieci biegają! Widzę nie tylko matki, ale i ojców z małymi dziećmi.
39. — Chodźmy dalej! Tam są miejsca na ławce.
40 — Nie, wróćmy raczej na Plac Dzierżyńskiego. Poszukamy milicjanta i zapytamy go o „Zachętę”.
41. — Na placu jest postój taksówek. Weźmiemy taksówkę i szo­fer zawiezie nas, dokąd trzeba. Dlaczego wcześniej nie przyszło mi to do głowy?
42. — Właśnie! Chodźmy szybciej! Uważaj, idziesz po trawniku!
43. — Tam na rogu ulicy stoi milicjant. On nas najlepiej poin­formuje.
* * *
44. — Przepraszam pana, jak dojść do „Zachęty”?
45. — Chwileczkę, obywatelu, spojrzę na plan miasta... To nie­daleko stąd. Mogą państwo na tym przystanku wsiąść do setki. Wysiąść należy na drugim przystanku.
46. Przechodzień:—Państwo szukają „Zachęty”? Nie warto jechać autobusem, to bardzo blisko. Proszę przejść przez Ogród Saski. Dojdą państwo do Grobu Nieznanego Żołnierza *\ Parę kroków na prawo jest „Zachęta”.
47. — Dziękujemy panom.
48. — Teraz już chyba nie zabłądzimy!
HUMOR
— Panie, ja już tu czekam od czterech tygodni!
— A o co panu chodzi?
— Chciałbym przedłużyć pobyt w Polsce o dwa dni.
СЛОВАРЬ
banknot купюра
błądzić бродить, блуждать
obciąłbym я хотел бы
dojechać проехать, доехать
dojść пройти, дойти
do przodu вперед
drobne мелкие
głowa голова
grób могила
kara штраф
komunikacyjny относящийся к
транспорту, сооб­щению
luźno свободно
ławka скамейка
miejski городской
miesięczny месячный, проезд­
ной
milicjant милиционер
przedłużyć продлить
następny следующий
nieznany неизвестный
normalny обычный
odpocząć отдохнуть
odpowiedź ответ
odwaga смелость
ogród сад, парк
okazja случай
opalony загорелый
pasażer пассажир
pobyt пребывание
poinformować проинформировать,
объяснить poinformować się справиться pomost площадка
postój стоянка
poszukiwanie поиски
przechodzić переходить, прохо­
дить trawnik газон
♦) Grób Nieznanego Żołnierza — могила Неизвестного солдата, па­мятник польским солдатам, павшим в боях за независимость, воздвигнутый после первой мировой войны.
В ПОИСКАХ „ ЗАХЭНТЫ ”
1. Извините, пожалуйста, на каком трамвае можно отсюда проехать к площади Победы.
2. В этом направлении идет несколько трамваев: пятнадцатый, пя­тый, четвертый, восемнадцатый, тридцать первый. Выйдете на четвертой остановке.
3. Благодарю вас... Марийка, не переходи улицу на красный свет! Заплатишь штраф.
В ТРАМВАЕ
4. Кондуктор: Проходите вперед! Еще дальше вперед! Там гораздо свободнее... У кого еще нет билета?
5. Володя; Дайте, пожалуйста, два билета!
6. Кондуктор: Обычные или льготные?
7. Володя: Обычные. Сколько с меня?
8. Кондуктор: Один злотый. (Володя дает купюру в двадцать зло­тых.) У вас нет более мелких?
9. Володя: К сожалению, у меня нет мелких.
10. Кондуктор (дает сдачу с 20-ти злотых): Получите сдачу!
11. Володя: Спасибо.
12. Кондуктор: У вас, граждане, уже есть билеты?
13. Пассажиры: Проездные.
14. Кондуктор: Предъявляйте проездные!
15. Володя: Пройдем, Марийка, на переднюю площадку! Скоро вы­ходим. (Пассажиру): Разрешите пройти! (Марийке): Ну и давка в этом трамвае! (Несколько минут спустя, обращаясь к пассажир­ке): Вы выходите на этой остановке?
16. Нет, на следующей. Пройдите, пожалуйста!
17. Не могу сообразить, где мы?... Это площадь Победы?
18. Вероятно, да. Марк объяснял мне, что с одной стороны находится Сасский парк. Здесь я как раз вижу (виден) какой-то парк.
przedni передний
przejść пройти
przedsiębiorstwo предприятие, управ
ление
reszta сдача
róg угол
salon салон
spojrzeć взглянуть
stołeczny столичный
szofer шофер
tłok давка
tłumaczyć объяснять
trafić попасть
ulgowy льготный
uważać быть вниматель­
ным
wygląd внешность, внеш­
ний вид
wysiąść выйти
zabłądzić заблудиться
zapłacić заплатить
zmieszany смущенный
znacznie гораздо
zorientować się сообразить zwycięstwo победа
źle здесь: не туда
19. Но как найти „Захенту”? Может быть, это здесь? (Управление го­родского транспорта). Нет!
20. А может быть, это в том дворце? Перейдем на другую сторону. (Совет столичного города Варшавы).
21. К сожалению, опять неудача. Здесь (с'голичный) горсовет, а не салон искусства.
22. Нам надо спросить у кого-нибудь из прохожих.
23. Извините, пожалуйста, какая это площадь?
24. Площадь Дзержинского. Вы стоите у памятника Дзержинскому и не узнаете?
25: Да, действительно, это памятник Дзержинскому.
26. Почему ты сразу не спросил, как попасть на площадь Победы?
27. Меня смутил ответ этого мужчины.
28. Bećb день мы будем искать и ничего сегодня не увидим!
29. Ты недовольна, Марийка? Ведь таким образом ты тоже осматри­ваешь город.
30. Спроси у этих мужчин, где площадь Победы!
31. Нет, они, наверное не знают.
32. Почему?
33. Это не варшавяне, я вижу это по их внешности.
34. Что ты можешь знать о внешности варшавян? Спросим у этих двух женщин!
35. У меня не хватает смелости! Смотри, как они заняты разговором, куда-то спешат. Лучше им не мешать.
36. Мы уже неделю в Варшаве и до сих пор не знаем, как можно куда-нибудь проехать.
37. Пожалуй, нам надо будет сейчас вернуться домой. Мы уже устали. Мы ведь ходим с самого утра. Отдохнем в этом парке!
38. Ты на каждом шагу хочешь отдыхать! Мне уже надоело ходить с тобой! Ну, хорошо, пойдем, воспользуемся случаем и осмотрим парк. Посмотри, Володя, какие красивые загорелые дети бегают. Я вижу не только матерей, но и отцов с маленькими детьми.
39. Пойдем дальше, там есть места на скамейке.
40. Нет, лучше вернемся на площадь Дзержинского. Там мы найдем милиционера и спросим у него, где „Захента”.
41. На площади есть стоянка такси. Сядем в такси и шофер довезет нас, куда надо. Почему, раньше это не пришло мне в голову?
42. Вот именно. Идем быстрее! Будь внимателен, ты ходишь по газону.
43. Там на углу (улицы) стоит милиционер. Он нам прекрасно все объяснит.
44. Извините, пожалуйста, как пройти в „Захенту”?
45. Одну минутку, гражданин, взгляну только на план города... Это недалеко отсюда. На этой остановке вы можете сесть в сотый автобус и выйдете на второй остановке.
46. Прохожий: Вы ищете „Захенту”? Не стоит ехать автобусом. Это очень близко. Пройдете через Сасский парк. Дойдете до могилы Неизвестного солдата. Направо, в нескольких шагах, будет Захента.
47. Благодарим вас!
48. Теперь мы, пожалуй, уже не заблудимся. , . . , , —проехать к
doiecnac do zZL —доехать до
wydawać resztę давать сдачу dowiadywać się-—
, З^узнавать
poznawać
od rana с утра
z rana утром, с утра
do tej рогу до сих пор
od tej рогу с тех пор
со parę kroków, со krok на каждом шагу
przy okazji при случае
prosić kogo о со просить кого (у кого) о чем (что, чего)
prosić о pomoc просить (о) помощи
prosić о bilety просить билеты
В разговорном языке часто:
prosić со
Proszę dwa bilety. Дайте, пожалуйста,
два билета
Proszę kilo cukru. Дайте, пожалуйста,
килограмм сахару
Prosić со также при вручении:
Proszę dwa bilety. Пожалуйста, (возьмите) два билета.
pytać kogo о со спрашивать кого (у кого) о чем
Zapytaj tych panów о Plac Zwycięstwa.
Спроси у этих мужчин, где площадь Победы.
Zapytaj go о „Zachętę”.
Спроси у него, где „Захента”.
КОММЕНТАРИЙ
1., 23. и др. Формула извинения:
Przepraszam panią, pana, państwa...
Przepraszam panie, panów...
употребляется также тогда, когда обращаются к кому-либо с просьбой, вопросом и т. п.
Przepraszam panią, którym tramwajem można stąd dojechać do Placu Zwycięstwa?
Przepraszam pana, jak się nazywa ten plac?
В трамвае, автобусе и т. п. этот оборот может быть эквивалентом русского „разрешите пройти” (предл. 15).
2. Русским порядковым числительным, употребляемым для обозначе­ния номеров трамваев, автобусов и т. п., соответствуют в польском язы­ке образованные от числительных существительные:
первый (напр., трамвай) jedynka (единица)
второй dwójka (двойка)
третий trójka (тройка)
и т. д. до двадцати, а также:
двадцатый dwudziestka
тридцатый trzydziestka
сотый setka
Номера, обозначаемые составными числительными, передаются сле­дующим образом:
(tramwaj) dwadzieścia jeden
(trolleybus) pięćdziesiąt dwa
(autobus) sto dwadzieścia pięć и т. д.
28. Еще одно употребление предлога przez (+ вин. пад.). В сочетании с существительным со значением времени он служит для обозначения отрезка времени, полностью занятого действием.
Pracował przez tydzień. Он работал в течение недели.
Zrobił to przez dwa dni. Он сделал это в два дня.
Przez godzinę zdążył wrócić. За один час он успел вернуться.
przez cały dzień весь день, за весь день
przez cały tydzień всю неделю, за всю неделю
przez cały miesiąc, rok весь месяц, год, за весь месяц, год
przez tydzień неделю, за неделю
przez miesiąc месяц, за месяц
przez rok год, за год
Пример из текста:
d : dź
młodo
— młodziej
dz : dź
bardzo
— bardziej
g : ż
dłupo
— dłużej
ch : sz
cicłio
— ciszej
ł : l
ciepło
— cieplej
(1:1) (a: e)
biało
— bielej
(ł:l) (o.*e)
wesoło
— weselej
n : ń
trudno
— trudniej
r : rz
staro
— starzej
sn : śn
jasno
— jaśniej
st : ść
prosto
— prościej
st: ść
często
— częściej
w : w’(wi)
łatwo
— łatwiej
ą : ę
gorąco
— goręcej
Пример из текста:
Przez cały dzień będziemy błądzili i nic dziś nie zobaczymy.
36. Предлог od (4- род. пад.) в сочетании с существительными, обо­значающими промежуток времени (а также с количественными числи­тельными + такое существительное), надо переводить формой вини­тельного падежа со словами „уже”.
od tygodnia (jesteśmy w Warszawie) уже неделю
od miesiąca уже месяц
od roku уже год
od kilku godzin уже несколько часов
od kilkunastu lat уже больше десяти лет
od tylu (wielu) lat уже столько (много) лет
Ср. (урок 18):
od zeszłego tygodnia с прошлой недели
od przyszłego miesiąca начиная с будущего месяца
od roku tysiąc dziewięćset pięć- c 1959 года
dziesiątego dziewiątego
od godziny drugiej с двух часов
ОБРАЗОВАНИЕ СТЕПЕНЕЙ СРАВНЕНИЯ НАРЕЧИЙ
При образовании сравнительной степени наречий суффикс -е или -о положительной степени заменяется суффикс'ом -ej: ciekawi(e) — ciekawiej tani(o) — taniej mądrz(e) — mądrzej
Прибавлению этого суффикса могут сопутствовать изменения соглас­ных (и гласных) основы.
Если в основе имеется -к- (-ок-, -ек-), в сравнительной степени он утрачивается, а конечные согласные корня (а также предшествующие им гласные) могут подвергаться изменениям.
Превосходная степень образуется, так же как и у прилагательных, с помощью префикса naj-t прибавляемого к формам сравнительной степени:
najtrudniej najczęściej na jweselej najgoręcej najbardziej najkrócej najprędzej
Запомните формы степеней сравнения следующих наречий:
dobrze
źle
dużo
mało
lepiej
gorzej
więcej
mniej
najlepiej
najgorzej
najwięcej
najmniej
— bardziej
больше _ więcej
On pracuje więcej niż ja. Он больше любит кино, чем театр,
nic więcej больше ничего
со więcej, ... больше того, ...
Ту się bardziej denerwujesz niż on. Ты волнуешься больше, чем он.
On bardziej lubi film niż teatr. Он больше любит кино, чем театр.
Если в положительной степени можно употребить в русском языке слово „очень” (в польском bardzo), в сравнительной степени русскому „больше” соответствует bardziej. Если же в русском языке можно употребить в положительной степени слово „много” (= польск. dużo, wiele), то в сравнительной степени русскому „больше” соответствует польское więcej:
d : dz
prędko
— prędzej

d : dź
brzydko
— brzydziej

n : ń
cienko
— cieniej

т : rz
szeroko
— szerzej

s : ż
nisko
— niżej

s : ź (ą : ę) от szybko от lekko
wąsko — węziej
ср. степень: szybciej ср. степень: lżej

Bardzo się denerwujesz.
Ты
очень волнуешься.
Denerwujesz się bardziej niż on.
Ты
волнуешься больше, чем он.
Bardzo lubi film.
Он
очень любит кино.
Bardziej lubi film niż teatr.
Он
больше любит кино, чем театр.
Dużo (wiele) pracuje.
Он
много работает.
Pracuje więcej niż ja.
Он
работает больше, чем я.
Dużo się uczy.
Он
много занимается.
Uczy się więcej, niż przypuszczasz.
Он занимается больше, чем ты думаешь.
Сравнительная степень сочетается также с конструкцией о + вин. пад.
Kiosk jest о 20 metrów dalej. Киоск находится в двадцати мет­рах отсюда.
Mieszkam о 2 piętra wyżej. Я живу двумя этажами выше.

— Czy tu mieszka weterynarz?
— Nie, o dwa kilometry dalej.
Примеры наречий из текста:
Jeszcze bardziej do przodu! Tam jest znacznie luźniej... (4)
Lepiej im nie przeszkadzać. (35)
Chodźmy dalej! (39)
Dlaczego wcześniej nie przyszło mi to do głowy? (41)
Chodź szybciej! (42)
On nas najlepiej poinformuje. (43)
ЛИЧНО-МУЖСКИЕ ФОРМЫ СТРАДАТЕЛЬНЫХ ПРИЧАСТИЙ
Причастия в польском языке, так же как и прилагательные, обра­зуют лично-мужские формы. В им. пад. мн. ч. лично-мужских форм выступает окончание -i. Причастия, образованные с помощью суф­фикса -п-, не видоизменяют основы, например:
znany — znani poznany — poznani
oglądany — oglądani nazwany — nazwani
uwielbiany — uwielbiani powitany — powitani
У причастий, образованных с помощью суффикса -оп-, наблюдает­ся чередование о : е в основе:
rządzony ceniony proszony prowadzony
rządzeni cenieni proszeni prowadzeni
zniszczony przeniesiony przewieziony zmuszony
zniszczeni przeniesieni przewiezieni zmuszeni
Сказанное
касается также прилагательных с суффиксом -on-:

niezadowolony —
niezadowoleni


zmęczony —
zmęczeni


opalony —
opaleni

УПРАЖНЕНИЯ
I. Переведите на русский язык:
1. Od tygodnia Maryjka i Włodek są w Polsce.
2 Od zeszłego tygodnia zwiedzają Warszawę.
3. Od roku 1959 pracuję jako tłumacz.
4. Od pięciu lat Włodek mieszka w Moskwie.
5. Od tego czasu uczy się języka polskiego.
6. Od miesiąca Marek czeka na przyjazd Maryjki i Włodka.
II. В следующих предложениях образуйте от глаголов прошедшее время:
1. Przejdźmy (женщина и мужчина) na drugą stronę ulicy.
2. Wejdziemy (мужчины) do tego pałacu.
3. Nie mogę się zorientować (девушка), gdzie jesteśmy.
4. Przejdź (девушка) przez jezdnię.
5. W tym kierunku idzie kilka tramwajów.
6. Wysiądzie pan na czwartym przystanku.
7. Odpocznijmy (две девушки) w tym parku.
8. Przy okazji obejrzymy (две девушки) park.
9. Spojrzę (милиционер) na plan miasta.
III. От наречий в скобках образуйте сравнительную степень:
1. (очень) mi się to podoba, niż przypuszczałem.
2. Czekam na nich (долго) niż miesiąc.
3. W tym pokoju jest o pięć osób (много).
4. W tym (bieżącym) roku uroczystość została zorganizowana o wiele (интересно) niż w zeszłym.
5. Rozmawiajcie trochę (тихо)!
6. Wyglądasz dziś o kilka lat (молодо).
7. Obecnie (часто) bywam w Warszawie.
8. W tym towarzystwie jest jakoś (весело).
9. Dziś jest o cztery stopnie (тепло).
10. Mówcie (много) po polsku.
11. Czuję się z każdym dniem (хорошо).
12. (Мало) czytam, ale (много) piszę.
13. W zimie pociągi chodzą (плохо) niż o innej porze roku.
22 LEKCJA DWUDZIESTA DRUGA
1. Родительный падеж множественного числа существительных (продолжение).
2. Образование страдательных причастий (продолжение).
3. Образование отглагольных существитель­ных.
LIST DO KOLEGI
DROGI JURKU!
1. Jestem w Polsce już dłużej niż tydzień.
2. Bardzo jestem zadowolony z pobytu w Waszym kraju.
3. Nie wyobrażasz sobie, jak gościnnie i serdecznie zostałem przyjęty przez Marka i jego przyjaciół.
4. Szkoda, że nie znasz Oli ani Tadka (to moi nowi znajomi). Przed przyjazdem do Warszawy sądziłem, że będę mieszkał w hotelu, a tymczasem Tadek oddał mi swój pokój. Miesz­kam więc na Starym Mieście.
5. Mam ci wiele do opowiedzenia.
6. Każdy dzień przynosi wciąż nowe wrażenia, każdy dzień wypełniony jest zwiedzaniem i poznawaniem nowych ludzi.
1. Jestem zajęty od rana do wieczora.
8. Przed kilku dniami zostałem zaproszony na spotkanie dzien­nikarzy ze studentami. (Tadek jest dziennikarzem.)
9. W tym tygodniu organizowane są w Klubie Księgarza dwa spotkania pisarzy z czytelnikami.
10. Myślę, że uda mi się pójść przynajmniej na jedno z nich: na spotkanie z Janem Parandowskim.
11. Będę w Warszawie jeszcze przez całe dziesięć dni, to znaczy do dwudziestego lipca.
12. Zaplanowaliśmy kilka ciekawych wycieczek, między innymi do Żelazowej Woli *> i do Wilanowa **\ Zobaczę wreszcie miejsce urodzenia Chopina i dowiem się jeszcze czegoś no­wego o wielkim kompozytorze.
13. Następnie pojedziemy do Krakowa. Tam pozostaniemy przez tydzień.
14. Nie wiem, czy starczy nam czasu na zwiedzenie wszystkich zabytków Krakowa.
15. Przy okazji zwiedzimy Nową Hutę.
16. Z Krakowa chcemy pojechać do Zakopanego, zobaczyć Tatry i polskich górali.
17. Po tygodniu wrócimy znów do Warszawy.
18. Wątpię jednakże, czy uda nam się zobaczyć wybrzeże. Po powrocie z Krakowa zostanie już niewiele czasu do odjazdu.
19. Wyjeżdżamy z Polski piątego sierpnia.
20. Nie wiem, czy zdołam napisać do ciebie jeszcze raz. Strasznie trudno znaleźć chwilę wolnego czasu, a poza tym zdaję sobie sprawę, że opisanie w krótkim liście wszystkiego, co tu widzę i przeżywam, jest absolutnie niemożliwe.
21. W połowie przyszłego tygodnia, to znaczy jeszcze przed wy­jazdem do Krakowa, zamówię rozmowę telefoniczną. Będę miał do ciebie prośbę w związku z obroną mojej pracy kan­dydackiej. A ponieważ chcę ci szczegółowo wyjaśnić, o co
•) Żelazowa Wola — местность в 50 км от Варшавы, место рождения Фридерика Шопена.
Wilanów — местность недалеко от Варшавы. Славится дворцом в стиле барокко, построенным по указаниям корола Яна Ш, победителя под Веной, и большим парком, окружающим дворец.
chodzi, wygodniej będzie porozmawiać przez telefon, niż pi­sać kilkustronicowy list. Czy w tym czasie będziesz jeszcze w Moskwie?
22. Spodziewam się szybkiej odpowiedzi na mój list.
Pozdrowienia
Włodek
Pisz do mnie pod adresem:
Pan
TADEUSZ KALINOWSKI
(dla W. Korolkowa)
Rynek Sarego Miasta 4 m. 9
00-272 Warszawa
P.S. Dziś wysłałem do Lidy pocztówkę, ale niezależnie od tego proszę cię o przekazanie jej najserdeczniejszych pozdrowień ode mnie.
Warszawa, dnia 11 lipca 1959 r.
СЛОВАРЬ
ПИСЬМО К ТОВАРИЩУ
Дорогой Юра!
1. В Польше я уже больше недели.
2. Я очень доволен, что имею возможность побывать в вашей стране.
3. Не можешь себе представить, как гостеприимно и сердечно меня принял Марк и его друзья.
absolutnie абсолютно
czytelnik читатель
gościnnie гостеприимно
góral горец
kilkustronicowy в несколько стра­
ниц księgarz работник книжного
дела niemożliwy невозможный
niezależnie od несмотря на
obrona защита
opisać описать
organizować организовать
pisarz писатель
pocztówka открытка
połowa середина
powrót возвращение
pozostać пробыть
przeżywać переживать
przyszły будущий
serdecznie сердечно
spodziewać się ждать
starczyć хватить
szczegółowo подробно
szybki скорый
wątpić сомневаться
wciąż все
wiele много
wybrzeże побережье
wypełnić заполнить
wycieczka экскурсия
wyjaśnić объяснить
wyobrażać sobie представлять (себе
zabytek памятник, достопри
мечательность
zaplanować наметить, заплани
ровать zdołać смочь
znajomy знакомый
zostać остаться
4. Жаль, что ты не знаешь ни Оли, ни Тадека (это, мои новые зна­комые). До приезда в Варшаву я думал, что буду жить в гости­нице, но Тадек отдал мне свою комнату. Живу в Старом городе.
5. Хочется о многом тебе рассказать.
6. Каждый день приносит все новые впечатления, каждый день заполнен посещением новых людей и знакомством с ними.
7. Я занят с утра до вечера.
8. Несколько дней тому назад я был приглашен на встречу журна­листов со студентами. (Тадек — журналист.)
9. На этой неделе организуются в Клубе работников книжного дела две встречи писателей с читателями.
10. Думаю, что мне удастся пойти, по крайней мере, на одну из них: на встречу с Яном Парандовским
11. Буду в Варшаве еще целых десять дней, т.е. до 20 июля.
12. Мы наметили несколько интересных экскурсий, в том числе, в Желя- зову Волю и в Ви л янов. Я увижу наконец место рождения Фри- дерика Шопена и узнаю еще что-нибудь о великом композиторе.
13. Затем мы поедем в Краков. Там пробудем неделю.
14. Не знаю, хватит ли у нас времени осмотреть все достопримеча­тельности Кракова.
15. При случае побываем в Новой Хуте.
16. Из Кракова мы хотим поехать в Закопане, увидеть Татры и поль­ских горцев.
17. Через неделю мы опять вернемся в Варшаву.
18. Но я сомневаюсь, удастся ли нам увидеть побережье. После воз­вращения из Кракова останется уже немного времени до отъезда.
19. Мы уезжаем из Польши пятого августа.
20. Не знаю, смогу ли написать тебе еще раз. Ужасно трудно найти свободную минуту, кроме того, я понимаю, что в коротком письме невозможно описать все, что я здесь вижу и переживаю.
21. В середине будущей недели, т.е. еще до отъезда в Краков, я за­кажу разговор по телефону. У меня будет к тебе просьба в связи с защитой моей кандидатской диссертации. А так как я хочу под­робно объяснить, в чем дело, удобнее будет поговорить по теле­фону, чем писать письмо на нескольких страницах. Ты будешь еще в Москве в это время?
22. Жду скорого ответа на мое письмо. Шлю привет. Володя. Пиши мне по адресу... Сегодня я отправил открытку Лиде, но, несмотря на это, прошу тебя передать ей мой самый сердечный привет.
między innymi между прочим, в том числе,
в числе других
to znaczy (tzn.) то есть (т.е.)
pisać, wysyłać pod adresem писать, посылать по адресу (в адрес)
usłyszeć przez telefon услышать по телефону
rozmawiać przez telefon разговаривать по телефону
słuchać koncertu przez radio слушать концерт по радио nadawać przez radio передавать по радио
zdawać sobie sprawę z czego отдавать себе отчет в чем
Nazwy miesięcy
1. styczeń 7. lipiec
2. luty 8. sierpień
3. marzec 9. wrzesień
4. kwiecień 10. październik
5. maj 11. listopad
6. czerwiec 12. grudzień
zadowolony z. czego довольный чем
cieszyć się z czego радоваться чему
Jestem zadowolony z pobytu. Я доволен возможностью по­бывать (пребыванием)...
Cieszę się z pobytu. Я рад (радуюсь) возможности
побывать (пребыванию)...
dowiedzieć się czego узнать что
Dowiem się czegoś nowego. Узнаю еще что-нибудь
spodziewać się czego ждать чего, надеяться на что
Spodziewam się szybkiej odpo- Жду скорого ответа, wiedzi.
Spodziewam się listu. Жду письма.
Spodziewam się, że przyje- Надеюсь, что ты приедешь, dziesz.
Czegoś się spodziewał? На что ты надеялся?
КОММЕНТАРИЙ
3. przyjaciół (друзей) род.-вин. пад. мн. ч. слова przyjaciel: дат. мн. przyjaciołom
творит. przyjaciółmi
предл. przyjaciołach
8. Конструкция: przed + т в о р. пад. существительного со значением времени является эквивалентом русского сочетания „вин. пад. суще­ств. + (тому) назад”: przed kilku (kilkoma) dniami несколько дней тому назад
przed rokiem год тому назад
przed dwoma miesiącami два месяца тому назад
przed tygodniem неделю тому назад
В этой конструкции слово rok во мн. числе образует особую форму творит, падежа — laty (обычная форма — latami): przed dwoma laty два года тому назад
przed kilkudziesięciu laty несколько десятков лет тому назад
przed kilkuset laty несколько сот лет тому назад
przed laty давным давно
Синонимическая конструкция: kilka dni temu rok temu tydzień temu kilkanaście lat temu kilka godzin temu godzinę temu 13. pozostawać, pozostać (gdzie) оставаться, остаться.
Синонимический глагол: zostawać, zostać (gdzie) pozostawać przez dłuższy czas zostać w domu zostać u kogoś na obiedzie
В сочетании с творительным падежом эти глаголы расходятся по значению: pozostać kim остаться кем
zostać czym стать кем (с названиями профес­
сий) Pozostał tym samym człowiekiem. Он остался тем же человеком. Pozostanę nieznanym. Останусь неизвестным.
Został dyrektorem. Он стал директором.
Został pisarzem. Он стал писателем
stać się (stawać się) стать (становиться) (в значениях:
сделаться, превратиться, совер­шиться)

Stał się ostrożny i skryty. Он стал осторожным и замкнутым.
Stał się dorosłym mężczyzną. Он стал взрослым мужчиной.
Со się z nim stało przez ten rok? Что с ним стало за этот год?
21. Предлог przed во временном значении соответствует двум русским предлогам „до” и „перед”: przed przyjazdem do Warszawy до приезда в Варшаву jeszcze przed odjazdem do Krakowa еще до отъезда в Краков przed wojną до войны, перед войной
22. В следующих оборотах конструкция: do 4- род. пад. является эквивалентом русского дат. пад. (с некоторыми из них Вы уже знакомы): pisać (list) do kogo писать письмо (кому)
dzwonić, telefonować do kogo звонить (телефонировать) кому nadawać со do kogo отправлять что кому
wysyłać со do kogo посылать что кому
adresować со do kogo адресовать что кому
mówić do kogo говорить кому (в значении: обра­
щаться) uśmiechać się do kogo улыбаться кому
22. В Польше принято писать адрес на письмах иначе, чем в СССР Сначала надо написать имя и фамилию (отчество не употребляется) в им. пад. со словами: Pani, Pan, Państwo в официальных письмах Ob. (= obywatel).
В частной переписке, особенно тогда, когда хотят подчеркнуть веж­ливый характер обращения, употребляются иногда формулы: WPani (= Wielmożna Pani) WPan (= Wielmożny Pan) WPaństwo (= Wielmożni Państwo)
Ниже следует название города, номер почтового отделения, название улицы, номер дома и квартиры.
22. P.S. (лат.) = post scriptum пост скриптум.
22. Русскому сочетанию „просить + инфинитив” соответствуют в польс­ком языке два варианта:
— proszę przekazać прошу передать __ proszę 0 przekazanie
Вариант с конструкцией о + в и н. пад. отглагольного существи­тельного считается более вежливым. Вариант с инфинитивом невоз­можен в случае, когда личная форма глагола prosić Сочетается с фор­мой винительного падежа лица которому адресовано обращение. На­пример:
proszę pana о przekazanie czegoś
proszę cię o przekazanie czegoś

— Oddaję słuchawkę tatusiowi, który po­prosi panią o zwolnienie mnie z lekcji.
РОДИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ (kogo? czego?) МН. Ч. СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ (ПРОДОЛЖЕНИЕ)
Третье окончание род. пад. мн. ч. -i(-y). Его принимают существи­тельные всех трех родов.
В группе существительных мужского рода оно присоединяется к сло­вам с мягким согласным основы (исключение составляют слова на „j", которые получают окончание -ów) и с? основой на cz, ż (rz), sz, dz, 1. Однако здесь наблюдаются колебания; в последнее время усиливается тенденция прибавлять окончание ów к личным существительным (но она не проведена последовательно).
В группе существительных женского рода это окончание принимают слова на согласный (типа пос), а также некоторые слова на -а с мягким согласным основы.
В группе среднего рода — некоторые существительные с оконча­нием -е.
им. п. мн. ч. род. п.
м. род ludzie dni tygodnie liście goście dziennikarze pisarze górale
— ludzi
— dni
— tygodni
— liści
— gości
— dziennikarzy
— pisarzy (реже: pisarzów)
— górali
ж. род opowieści noce rzeczy linie partie lekcje księgarnie
— opowieści
— nocy
— rzeczy
— linii
— partii
— lekcji
— księgarni
ср. род wybrzeża narzędzia
— wybrzeży
— narzędzi
Формы род. пад. мн. ч. с чередованием гласных ą : ę
miesiące pieniądze tysiące
— miesięcy
— pieniędzy
— tysięcy
Все сказанное об образовании род. пад. мн. ч. существительных муж­ского рода касается также вин. пад. мн. ч. личных существительных м. рода (см. урок 20).
... zobaczyć polskich górali. (16)
ОБРАЗОВАНИЕ СТРАДАТЕЛЬНЫХ ПРИЧАСТИЙ (ПРОДОЛЖЕНИЕ)
Страдательные причастия от глаголов С суффиксами -ą-, -ną-, (см.
урок 14) образуются от основы типа с помощью суффикса -t-.
прошедшего времени лично-мужского
przyjęli wzięli zaczęli zamknęli sprzątnęli
— przyjęty
— wzięty
— zaczęty
— zamknięty
— sprzątnięty
С помощью суффикса -t- образуются страдательные причастия также от глаголов с основой на гласные у (i):
szyli — szyty myli — myty bili — bity
Лично-мужские формы им. пад. мн. ч. образуются с помощью окон­чания -i ć одновременной заменой t согласным ć:
przyjęty — przyjęci
wzięty — wzięci
myty — myci и др.
ОБРАЗОВАНИЕ ОТГЛАГОЛЬНЫХ СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫХ
Отглагольные существительные в польском языке гораздо продук­тивнее и гораздо употребительнее, чем в русском. Они образуются от обеих видовых форм глагола.
При образовании отглагольных существительных возьмите за основу лично-мужскую форму страдательного причастия (у переходных гла­голов) и, отбросив окончание им. пад. мн. ч., добавьте -е (см. урок 21). У глаголов непереходных образуйте основу так, как образуются стра­дательные причастия.
В отглагольных существительных буква „i” является лишь знаком мягкости.
spotykani •— spotykanie spotkani — spotkanie paleni — palenie spaleni — spalenie zniszczeni — zniszczenie niszczeni — niszczenie przyjęci — przyjęcie zamknięci — zamknięcie
Ср.: (нес'ов.) (сов.)
opowiadać — opowiadanie 1
opowiedzieć — opowiedzenie J РУССКОМ нет)
(несов.)
(сов.)
zwiedzać — zwiedzanie 1
zwiedzić - zwiedzenie J ^матривание
(несов.)
poznawać — poznawanie познавание
(сов.)
poznać — poznanie познание
(несов.)
(сов.)
opisywać — opisywanie 1
opisać — opisanie J
(несов.)
przekazywać — przekazywanie 1
, a , ? (нет)
В большинстве случаев польским конструкциям с-отглагольным су­ществительным соответствуют в русском языке конструкции с инфи­нитивом, например:
Wystarczy czasu na zwiedzenie. Хватит времени посетить (осмо­треть).
Opisanie wszystkiego jest niemożli- Совершенно невозможно описать we. все.
Proszę о przekazanie. Прошу передать.
Одновременно запомните несколько выражений с отглагольными су­ществительными :
mieć wiele (niewiele) do opowia- хотеть о многом (много, немного) dania рассказать
mieć wiele (niewiele) do powiedze- мочь многое сказать (почти нечего nia сказать)
mieć dużo do zrobienia иметь много работы «(надо еще
много сделать)
mieć z kimś do czynienia иметь дело с кем-нибудь
УПРАЖНЕНИЯ
I. Поставьте слова (в скобках) в нужной форме:
1. Cieszę się (zwiedzenie) Krakowa.
2. Jestem zadowolony (obejrzenie) tego filmu.
3. Proszę pana (przyniesienie) mi pieniędzy.
4. Będę dzwonić (rodzice) w przyszłym tygodniu.
5. Od trzech tygodni nie otrzymałem listu (dom).
6. Wysłałam (profesor) depeszę.
7. Napisałem (on) list.
8. Jutro będę rozmawiać (telefon) z ambasadą polską w Moskwie.
II. От глаголов в Следующих сочетаниях образуйте существительные. Если надо, измените также форму других слов в предложении:
1. wypełnić dzień pracą, 2. spotkać pisarzy, 3. poznawać nowych ludzi, 4. planować ciekawe wycieczki, 5. zwiedzać zabytki Krakowa, 6. zoba­czyć polskie góry i górali, 7. pisać listy, 8. opisywać wszystkie wraże­nia, 9. zamknąć sklepy o godzinie 19 (dziewiętnastej), 10. sprzątnąć pokoje, 11. przekazać pozdrowienia, 12. wziąć lekcję jeżyka polskiego.
III. От ниже приведенных глаголов образуйте причастия (им. пад. ед. ч. и лично-мужск. ф. им. пад. мн. ч.):
zapytać, poznać, poinformować, przesunąć, znać, zająć, zwrócić, zbu­dzić, rządzić, zwiedzić, rzucić, zaprosić, zmusić, stracić, umieścić, roz­winąć, nosić.
23
LEKCJA DWUDZIESTA TRZECIA
1. Место прилагательного в сочетании с существительным.
2. Сослагательное наклонение.
POCZTA, TELEGRAF, TELEFON
1. — Marku, mam do ciebie prośbę. Napisałem list do mego profesora. Mógłbyś sprawdzić, czy nie popełniłem jakie­goś błędu?
2. — Chętnie. Co to za profesor? Czy to Rosjanin?
3. — Nie, Polak. Przez pewien czas, od roku 1953 (tysiąc dzie­więćset pięćdziesiątego trzeciego) do 1955 (tysiąc dzie­więćset pięćdziesiątego piątego) wykładał na Uniwersy­tecie Moskiewskim język polski. Obecnie mieszka w Kra­kowie. Po jego wyjeździe przez cały czas korespondujemy ze sobą. (Wchodzą Maryjka i Ola).
4. — Włodku, miałeś zamiar iść z nami na pocztę. Wstąpiłyśmy po ciebie, a ty dopiero teraz piszesz list.
5. — Czy nie mogłybyście chwilę poczekać? Weźcie coś do czytania. Tu są czasopisma i gazety.
Daj mi list, Włodku!
(Marek czyta list.)
SZANOWNY PANIE PROFESORZE!
6. Bardzo się cieszę, że mogę napisać do Pana z Polski, z War­szawy.
7. Przyjechałem tu na zaproszenie mego kolegi.
8. Staram się wykorzystać mój pobyt w Polsce dla pogłębienia znajomości języka polskiego.
9. Za kilka dni będę w Krakowie.
10. Czy zechce Pan przyjąć u siebie swego dawnego ucznia?
11. Dla mnie spotkanie z Panem będzie bardzo radosną i długo oczekiwaną chwilą.
12. Łączę wyrazy głębokiego szacunku.
13. Proszę o przekazanie Małżonce Pana Profesora ukłonów ode mnie.
W. Korólkow
Warszawa, dnia 12 lipca 1960 r.
14. — W liście nie zrobiłeś żadnego błędu, natomiast koperta zaadresowana jest nieprawidłowo. Dlaczego napisałeś na­zwisko na końcu? Rosjanie często adresują listy w ten sposób.
15. — Ach, rzeczywiście! Zrobiłem to zupełnie niechcący. Prze­cież wiem, że w Polsce listy adresuje się inaczej niż u nas, że nazwisko adresata należy pisać na początku.
16. — Włodku, pośpiesz się, bo urząd pocztowy jest czynny tylko do szóstej.
17. — Ja również pójdę z wami. Dostałem dziś zawiadomienie o nadejściu przesyłki pocztowej i muszę ją odebrać.
NA POCZCIE
18. — Chciałabym zamówić rozmowę telefoniczną.
19. — Z jakim miastem?
20. — Z Moskwą.
21. — Na kiedy?
22. — Na dziś.
23. — Na południe czy na wieczór?
24. — Na wieczór.
25. — Na którą godzinę?
26. — Na ósmą.
27. — Awizo czy na numer?
28. — Na numer: D 5-76-35.
29. — Proszę podać adres.
* * *
30. — Co chcesz jeszcze załatwić na poczcie?
31. — Muszę nadać depeszę i wysłać list lotniczy.
32. — Czy masz już blankiet na depeszę?
33. — Jeszcze nie.
PRZY OKIENKU
34. — Ile kosztuje znaczek na list lotniczy do Moskwy?
35. — Polecony czy zwykły?
36. — Polecony.
37. — Siedem złotych dwadzieścia groszy. Proszę nakleić znaczki na kopercie. (Maryjka podaje urzędnikowi pocztowemu 10 złotych. Urzędnik wydaje 2 złote 80 groszy reszty.)
38. — W którym okienku nadaje się depesze?
39. — W drugim.
40. — Dziękuję.
* * *
41. — Proszę o blankiet na depeszę.
42. — Ile się płaci za słowo?
43. — A jaki telegram pani wysyła? Zwykły krajowy czy zagra­niczny?
44. — Zwykły zagraniczny do Leningradu.
45. — Dwa złote pięćdziesiąt groszy.
46. — Czy za granicę można wysyłać depesze ozdobne?
47. — Owszem, proszę bardzo.
* * *
48. — Maryjko, czyś już wszystko załatwiła?
49. — Chciałabym wysłać jeszcze kilka pocztówek z pozdrowie­niami, ale załatwię to jutro. Muszę je najpierw napisać, a teraz by to za długo trwało.
50. (Do Włodka): — Czyś już wrzucił listy do skrzynki?
51. — Tak. Może byśmy przy okazji zadzwonili do Tadka? Mu- simy go uprzedzić, że nie będziemy mogli spotkać się z nim wieczorem. Czy jest teraz w domu?
52. — Nie, będziesz musiał zadzwonić do redakcji.
53. — Jak się dzwoni z tego automatu?
54. — Przeczytaj! Tu jest instrukcja.
55. „Podnieś słuchawką. Włóż monetę do otworu w aparacie. Po usłyszeniu sygnału nakręć numer żądanego abonenta. W wypadku nieuzyskania połączenia powieś słuchawkę i wyjmij monetę”.
56. — Czy pamiętasz numer centrali?
57. _ Так.
* * *
58. — Halo! Proszę wewnętrzny 26 (dwadzieścia sześć). Zajęty?— Czy mógłbym zaczekać przy aparacie?...
59. — Halo! Chciałbym rozmawiać z panem Zalewskim. Wy­szedł?... Przepraszam.
60. —- Będziemy musiełi zadzwonić do Tadka później.
HUMOR
OSTROŻNY
Jakiś pan podchodzi do okienka na poczcie i pyta, czy nalepił na list dostateczną ilość znaczków. Urzędnik waży list i stwierdza, że list jest za ciężki i znaczków jest na nim za mało.
— Zwracam panu uwagę — mówi interesant — że jeśli nalepię jeszcze jeden znaczek, list będzie cięższy...
СЛОВАРЬ
abonent абонент
adresat адресат, получа­
тель automat (телефон-) автомат
awizo с вызовом
błąd ошибка
centrala коммутатор
czynny работает
dostać получить
dostateczny достаточный
instrukcja инструкция, прави­
ла interesant здесь: отправляю­
щий письмо korespondować переписываться
krajowy относящийся к дан­
ной стране, в дан­ной стране lotniczy отправляемый
авиапочтой
łączyć доел, присоединять,
прибавлять
nadejście прибытие
nakleić наклеить
nakręcić здесь: набрать
nalepić наклеить
niechcący несознательно, не­
чаянно nieprawidłowo неправильно
nieuzyskanie не получение
oczekiwać ожидать
odebrać получить
otwór отверстие
ozdobny на художественном
бланке pocztowy почтовый
podać сообщить
podnieść снять
pogłębienie углубление
polecony заказной
połączenie соединение
popełnić сделать
pośpieszyć się поторопиться
przesyłka бандероль, посылка
radosny радостный
skrzynka ящик
słuchawka трубка
sprawdzić проверить
starać się стараться
stwierdzać констатировать
sygnał гудок
szacunek уважение
ПОЧТА, ТЕЛЕГРАФ, ТЕЛЕФОН
1. Марк, у меня к тебе просьба. Я написал письмо моему преподава­телю. Ты мог бы проверить, не сделал ли я какой-нибудь ошибки?
2. С удовольствием. Что это за преподаватель? Он русский?
3. Нет, поляк. Некоторое время, с 1953 до 1955 года, он преподавал в Московском университете польский язык. Теперь он живет в Кра­кове. После его отъезда мы все время переписываемся. (Входят Марийка и Оля.)
4. Володя, ты собирался пойти с нами на почту. Мы зашли за тобой, а ты только теперь пишешь письмо.
5. Вы не могли бы минутку подождать? Возьмите что-нибудь почи­тать! Здесь есть журналы и газеты. Дай мне письмо, Володя! (Марк читает письмо.)
Многоуважаемый Профессор!
6. Я очень рад, что могу Вам написать из Польши, из Варшавы.
7. Я приехал сюда по приглашению моего товарища.
8. Стараюсь использовать мое пребывание в Польше для лучшего знакомс*тва с польским языком.
9. Через несколько дней я буду в Кракове.
10. Можете ли вы принять у себя своего бывшего ученика?
11. Для меня встреча с Вами будет очень радостным, давно ожидаемым событием.
12. Примите уверения в моем глубоком уважении.
13. Прошу передать привет Вашей многоуважаемой супруге.
14. В письме ты не сделал ни одной ошибки, но адрес на конверте на­писан неправильно. Почему ты написал фамилию на конце? Так часто пишут адрес русские.
15. Да, в самом деле! Я следал это несознательно. Я ведь знаю, что в Польше адрес на письмах пишут иначе, чем у нас, что фамилию адресата следует писать в начале.
16. Володя, поторопись, почтовое отделение работает только до шести.
17. Я тоже пойду с вами. Сегодня мне принесли (я получил) извещение на получение заказной бандероли, и мне надо получить ее.
szanowny уважаемый, много­
уважаемый
trwać продолжаться
ukłony привет
ważyć взвешивать
wewnętrzny добавочный
włożyć опустить
wstąpić зайти
wyjąć вынуть, получить
wykładać преподавать
wykorzystać использовать
zaadresować написать адрес
zagraniczny международный
załatwić сделать
zaproszenie приглашение
zawiadomienie извещение
znaczek марка
znajomość знакомство
zwykły простой
żądany требуемый
НА ПОЧТЕ
18. Я хотела бы заказать разговор по телефону.
19. С каким городом?
20. С Москвой.
21. На какой день?
22. На сегодня.
23. Когда вы хотите говорить, после обеда или вечером?
24. Вечером.
25. В котором часу?
26. В восемь.
27. С вызовом или на номер телефона?
28. На номер: Д5-76-35.
29. Сообщите, пожалуйста, адрес.
30. Что еще тебе нужно с’делать на почте?
31. Мне надо отправить телеграмму и послать письмо авиапочтой.
32. У тебя уже есть бланк для телеграммы?
33. Нет еще. (У окошка.)
34. Сколько стоит марка для письма авиапочтой в Москву?
35. Для заказного или простого?
36. Для заказного.
37. 7 злотых 20 грошей... Наклейте, пожалуйста, марки на конверт. (Марийка подает почтовому работнику 10 злотых. Почтовый ра­ботник дает 2 злотых 80 грошей сдачи.)
38. В каком окошке принимают телеграммы?
39. Во втором.
40. Спасибо.
41. Дайте, пожалуйста, бланк для телеграммы.
42. Сколько стоит слово?
43. А какую телеграмму Вы отправляете? Простую? В Польше или международную ?
44. Простую международную, в Ленинград.
45. Два злотых 50 грошей.
46. Можно ли послать за границу телеграмму (с доставкой) на худо­жественном бланке?
47. Да, пожалуйста.
48. Марийка, ты уже все сделала?
49. Я хотела бы послать еще несколько открыток с приветом из Вар­шавы, но это я сделаю завтра. Мне надо сначала их написать, а теперь это заняло бы слишком много времени.
50. (Володе): Ты уже опустил письма в ящик?
51. Да. Давайте воспользуемся случаем и позвоним Тадеку! Нам надо предупредить его, что мы не можем встретиться с ним вечером. Он теперь дома?
52. Нет, ты должен позвонить в редакцию.
53. Как пользоваться этим автоматом?
54. Прочитай! Вот инструкция.
55. „Снимите трубку. Опустите монету в отверстие в аппарате. Услы­шав гудок, наберите номер абонента. Если нет соединения, по­весьте трубку и получите монету”.
56. Ты помнишь номер коммутатора?
57. Да.
58, Алло, дайте, пожалуйста, добавочный 26! Занят?... Можно подож­дать у телефона?...
59. Алло, я хотел бы говорить с товарищем Залевским. Вышел?... Из­вините.
60. Мы должны будем позвонить Тадеку позже.
robić błędy, popełniać błędy делать, совершать ошибки zrobić błąd, popełnić błąd сделать, совершить ошибку
przyjechać na zaproszenie приехать по приглашению
list письмо
лист (дерева) liść лист (бумаги) arkusz
na końcu в, на конце
na początku в начале
(urząd) jest czynny (отделение) работает
(urząd) jest nieczynny (отделение) не работает
naklejać znaczek na kopercie наклеивать марку на конверт (предл. пад.) (вин. пад.)
wrzucać list do skrzynki (pocz- опускать письмо в (почтовый) towej) ящик
nakręcać numer набирать номер
zwracam panu uwagę учтите
КОММЕНТАРИЙ
2., 14. Существительные м. рода с суффиксом -in, так же как и в рус­ском языке, утрачивают этот суффикс во мн. числе.
им. пад. ед. ч. Rosjanin — им. мн. Rosjanie
Amerykanin — Amerykanie
Słowianin — Słowianie
mieszczanin — mieszczanie
род. пад. мн. ч. Rosjan Słowian mieszczan но: Amerykanów 3. Русской конструкции: „глагол 4- друг друга” со значением взаимно­сти действия соответствует в польском языке конструкция: „глагол 4- 4- соответствующая падежная форма местоимения siebie”: korespondujemy ze sobą мы пишем друг другу, переписы­
ваемся spotykają się ze sobą они встречаются друг с другом
walczą ze sobą они борются друг с другом
znali się dobrze они хорошо знали друг друга
nienawidzą się они ненавидят друг друга
kochają się они любят друг друга
pomagają sobie они помогают друг другу
podają sobie ręce они подают (протягивают) друг
другу руки patrzą na siebie они смотрят друг на друга
zadowoleni z siebie они довольны друг другом
4. Предлог ро, кроме предложного падежа, сочетается также с вини­тельным падежом. В этом сочетании он имеет значение цели и является эквивалентом русской конструкции „за 4- творительный падеж”: wstąpiłyśmy po ciebie мы зашли за тобой
pójść po lekarza пойти за врачом
pojechać po dzieci поехать за детьми
stać w kolejce po bilet стоить в очереди за билетом
Запомните выражения: ро со? зачем?
po to, aby (by)... для того, чтобы...
pracujemy po to, aby wam było le- мы работаем для того, чтобы вам piej стало лучше
5. Запомните еще несколько оборотов с отглагольными существитель­ными (см. урок 22): weźcie coś do czytania возьмите что-н. почитать
kupić (przynieść, mieć) coś do zje- купить (принесли, иметь) что-н. dzenia поесть
wziąć coś do przejrzenia взять что-н., чтобы просмотреть
(перелистать) mieć coś do napisania надо еще кое-что написать
15., 38. и др. В тексте урока встречаются безличные формы глаголов с частицей się (см. урок 15). Напоминаем, что безличные формы пере­ходных глаголов сохраняют винительный падеж.
W którym okienku nadaje się de- В каком окошкепринимают (да- pesze? ют) телеграммы?
W Polsce listy adresuje się inaczej. В Польше адрес на письмах пи­шут иначе.
Ile się płaci za słowo? Сколько стоит слово? (Сколько
надо платить за слово?)
Jak się dzwoni z tego automatu? Как (надо) звонить с этого авто­мата?
МЕСТО ПРИЛАГАТЕЛЬНОГО В СОЧЕТАНИИ С СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫМ
Прилагательное в польском языке может стоять как перед существи­тельным, так и после него (см. урок 2). Во многих случаях постановка прилагательного перед существительным или после него зависит от содержания всего высказывания, и изменение положения прилагатель­ного влечет за собой изменение значения высказывания или изменение значения самого прилагательного. Иногда положение прилагательного является строго определенным в данном сочетании и изменение его места вообще невозможно.
Вопрос о месте прилагательного в польском языке является для го­ворящих на русском языке одним из наиболее сложных, так как в русском языке прилагательное в основном стоит перед существитель­ным.
Рассмотрим отдельные случаи употребления имен прилагательных.
Качественные прилагательные обычно стоят перед определяемым словом. Также относительные прилагательные, когда они выражают качественную характеристику предмета, (т.е. употребляются в пере­носном значении), как правило, стоят перед существительным, напри­мер:
dramatyczne nastroje драматические настроения
patetyczny dramat патетичная драма
romantyczna opowieść романтичная повесть
nowoczesne meble современная мебель
klasyczne rysy классические черты лица и др.
Положение относительных прилагательных, употребленных в их пря­мом значении зависит от того, противопоставляет ли говорящий данный предмет другим или характеризует его безотносительно к другим пред­метам. При противопоставлении (наличествующем в предложении или предполагаемом) т.е. тогда, когда прилагательное в данном высказы­вании выражает свойства характеризуемого предмета, отличающие его
от других однородных предметов, когда говорящий ставит его в ряд других предметов и выделяет по называемому признаку, прилагатель­ное занимает положение после существительного.
Когда данный предмет не противопоставляется другим, характери­зуется по называемому признаку безотносительно к другим предметам,, прилагательное стоит перед существительным.
Таким образом, во многих сочетаниях прилагательное может стоять, перед существительным в том случае, когда по каким-либо причинам: противопоставление несущественно, или следовать за ним, когда нуж­но подчеркнуть противопоставление, например:
wina zagraniczne
заграничные вина (напр., на вы­весках в магазинах, где су­щественно противопоставление винам неимпортным),
но говорят:
piłem zagraniczne wino
я пил заграничное вино (противо­поставление в данном высказы­вании несущественно)
waluta obca
иностранная валюта (напр., в та­моженной декларации, где су­щественно противопост. валюте данной страны)
но говорят:
Przewoził przez granicę obcą lutę.
stroje polskie
wa- Он перевозил через границу ино­странную валюту.
польские народные костюмы (напр., на выставке, где суще­ственно противопост. костюмам, других народов)
но говорят:
wieśniak w polskim stroju
крестьянин в польском народном костюме (в польской одежде)
wydarzenia współczesne
современные события (для гово­рящего существенно противо­поставление их, напр., событи­ям, происходившим в прошлом)
współczesne wydarzenia
современные события (= происхо­дящие в настоящее время)
wpływy francuskie
французские влияния (противо­пост. влияниям других народов}
francuskie wpływy
французские влияния (= идущие из Франции).
18 Liczebnik
Одни и те же прилагательные в одних сочетаниях могут всегда си­гнализировать противопоставление и их постановка перед существи­тельным недопус’тима, в других же такое противопоставление либо не­существенно в данном высказывании, либо вообще невозможно. Срав­ните следующие пары сочетаний:
wojna światowa
мировая война (противопост., напр., значению: война между двумя странами)
światowy konflikt
мировой конфликт (= охваты­вающий вес*ь мир, без противо­пост. другим видам конфликтов)
(Возможно также сочетание: konflikt światowy с сигнализацией про­тивопоставления)
współpraca międzynarodowa
международное сотрудничество (противопост. другим формам со­трудничества)
międzynarodowe znaczenie wakacje letnie
международное значение летние каникулы (противопост.,
напр., знач.: зимние каникулы)
letni dzień dzień świąteczny
летний день праздничный день (противопост.,
напр., знач.: будний день)
świąteczny nastrój
праздничное настроение
(возможно также сочетание: nastrój świąteczny с сигнализацией про­тивопоставления)
konflikt wewnętrzny
внутренний конфликт (противо­пост., напр., знач.: международ­ный конфликт)
wewnętrzny głos język obcy
внутренний голос, голос души иностранный язык (противопост., нЬпр., знач.: родной язык)
obce zwyczajne życie
чужая обычная жизнь (= не своя)
В первом сочетании каждой пары всегда (постоянно) сигнализируется противопоставление, и потому перестановка прилагательного недопу­стима.
Прилагательное занимает положение после существительного во вся­кого рода сочетаниях, имеющих характер сложных названий, или в со­четаниях, в которых прилагательное имеет терминологическое значение. В таких случаях всегда налицо противопоставление, и изменение места прилагательного недопустимо. Пpивeдęм примеры:
życie kulturalne
культурная жизнь (противопост., напр., понятию: życie gospodar­cze — экономическая жизнь)
kulturalne życie
культурная жизнь (= жизнь на высоком уровне культуры)
literatura piękna
художественная литература
(= значение терминологическое)
piękna literatura
означало бы: прекрасная литера­тура
bohater romantyczny
романтический герой (противопост., напр., значению: bohater współ­czesny —- современный герой)
romantyczny bohater
романтичный герой (являющийся романтиком)
sztuka nowoczesna
современное искусство (противо­пост., напр., значению: sztuka tradycyjna — традиционное ис­кусство)
urząd pocztowy почтовое отделение
list polecony заказное письмо
paszport zagraniczny заграничный паспорт
telefon międzymiastowy междугородный телефон
bilet peronowy перронный билет
pociąg podmiejski пригородный поезд
koncert fortepianowy концерт для фортепиано
muzyka poważna симфоническая музыка
ambasada radziecka советское посольство
utwór literacki художественное произведение
aparat radiowy радиоприемник
и др.
Названия: Związek Radziecki Советский Союз
Rewolucja Październikowa Октябрьская революция
Stany Zjednoczone Соединенные Штаты
Uniwersytet Warszawski Варшавский университет
Teatr Polski Польский театр
Plac Zamkowy Дворцовая площадь
В некоторых сочетаниях, где положение прилагательного строго определено (оно стоит после Существительного), все же можно изме­нить место прилагательного, но тогда изменяется его значение. Имя прилагательное получает переносное качественное значение. Сравните следующие пары сочетаний:
nowoczesna sztuka
современное искусство качест­
венная характеристика, искус­ство, отвечающее требованиям новейших течений)
aktor komiczny
комический актер (= играющий комические роли, противопост., напр., значению: aktor tragiczny — трагический актер)
komiczny aktor paszport zwykły
комичный, смешной актер общегражданский паспорт (проти­вопост., напр., значению: pasz­port dyplomatyczny :— диплома­тический паспорт)
zwykły paszport
обычный паспорт (= не отличаю­щийся ничем особенным).
Сравните теперь сочетания, в которых прилагательное занимает по­ложение после существительного или перед ним в зависимости от своего значения (прямого или переносного):
teatr dramatyczny dramatyczne wydarzenie
драматический театр
драматичное, исполненное драма­тизма, событие
związek zawodowy zawodowy przewodnik paszport dyplomatyczny dyplomatyczna odpowiedź legitymacja partyjna partyjna ocena
профессиональный союз профессиональный экскурсовод дипломатический паспорт дипломатичный (ловкий) ответ партийный билет
партийная оценка (чего-н.)
В сочетаниях с несколькими неоднородными прилагательными пос'ле существительного ставится то прилагательное, которое в данном вы­сказывании выражает противопоставление, например:
współczesne malarstwo polskie современная польская живопись в данном сочетании для говорящего существенно противопоставление польской живописи живописи других народов
polskie malarstwo współczesne современная польская живопись в данном сочетании существенно противопоставление современной жи­вописи, например, классической живописи.
В сочетаниях, в которых от определяемого прилагательным суще­ствительного зависит другое существительное, прилагательное может
СОСЛАГАТЕЛЬНОЕ НАКЛОНЕНИЕ
В тексте настоящего урока впервые встречаются формы сослага­тельного наклонения. Они образуются, как и в русском языке, от форм прошедшего времени С помощью частицы by, но в отличие от русского языка, у них имеются еще личные окончания. Частица by находится между основой и окончанием. Частица by + личное окончание пи­шутся слитно.
Обратите внимание на место ударения. Ударение в этих формах мо­жет стоять даже на 4-ом слоге от конца.

ед. ч.
м. род ж. род ср. род
chciałbym chci'ałabym
chciałbyś chcfałabyś
chciałby chcfałaby chci'ałoby
мн. 4.
лично-мужские ф. женско-вещные ф.
chci'elibyśmy chci'ałybyśmy
chci'elibyście chci'ałybyście
chci'eliby chci'ałyby
Употребляя сослагательное наклонение, не забывайте прибавлять окончания в 1-ом и 2-ом лицах обоих чисел. Только 3-е лицо по струк­туре похоже на формы сослагательного наклонения в русском языке.
Примеры:
Mógłbyś sprawdzić, czy nie zrobiłem jakiegoś błędu? (1)
Czy nie mogłybyście chwilę poczekać? (15)
Chciałabym zamówić rozmowę telefoniczną. (18)
занимать место перед определяемым словом (если зависимое существи­тельное исключить из сочетания, необходимо изменить место прила­гательного).
Komunistyczna Partia Związku Ra- Коммунистическая Партия Совет- dzieckiego ского Союза
ср.: partia komunistyczna коммунистическая партия
ekonomiczne i polityczne przyczyny экономические и политические wojny причины войны
ср.: przyczyny ekonomiczne i poli- экономические и политические tyczne причины
krajowa produkcja samochodów отечественная продукция автомо­
билей ср.: produkcja krajowa отечественная продукция
Час'тица Ьу вместе с личными окончаниями может отрываться от гла­гольной формы. В таких случаях она стоит перед глаголом и может отделяться от него другими словами, интонационно присоединяясь к предшествующему слову. Частица Ьу вместе с личным окончанием глагола пишется тогда отдельно от предшествующего слова.
Teraz by to za długo trwało. (49)
Może byśmy przy okazji zadzwonili do Tadka? (51)
Chętnie bym jutro poszedł do teatru.
Czy byście się na to zgodzili?
Może byś jeszcze zdążył na pociąg?
Chętnie byśmy państwa odwiedzili, ale już wyjeżdżamy.

УПРАЖНЕНИЯ
I. Ответьте на следующие вопросы?
1. Do kogo Włodek napisał list?
2. Co profesor robił w Moskwie?
3. Gdzie obecnie mieszka?
4. Po kogo wstąpiły Maryjka i Ola?
5. Dokąd poszli wszyscy po przeczytaniu listu?
6. Czy Włodek zrobił jakiś błąd w liście?
7. Jak się w Polsce adresuje koperty?
II. Из личных предложений образуйте безличные:
1. Tutaj mówimy tylko po polsku.
2. Jeśli nie mamy telefonu w domu, dzwonimy z automatu telefo­nicznego.
3. Na ogół unikamy błędów.
4. Listy wrzucamy do skrzynki pocztowej.
5. Po zdjęciu słuchawki czekamy na sygnał.
6. Potem nakręcamy właściwy numer.
7. Znaczki pocztowe naklejamy na kopercie.
8. Przy wejściu na perony okazujemy bilety.
9. Bilety sprzedają na kilka dni naprzód.
III. От инфинитивов образуйте нужные формы сослагательного на­клонения: а) не отрывая окончаний от глаголов; б) отрывая, там где это возможно, окончания.
1. (kupić — ja, мужчина) tę książkę, ale nie mam pieniędzy.
2. Chętnie (zadzwonić — my, девушки) do ciebie, ale nie mamy czasu.
3. Czy państwo (chcieć) pojechać na południe?
4. Bardzo (pragnąć — ja, девушка) go zobaczyć.
5. Wielką radość (sprawić) im wycieczka do Polski.
6. Teraz już (umieć) panie porozumieć się z Polakami.
7. Czy nie (móc) pani poczekać na mnie kilkanaście minut?
IV. Переведите нижеследующие предложения на польский язык и по­ставьте прилагательные на соответствующее место по отношению к определяемому существительному:
1. Мы ехали в спальном вагоне.
2. Нам надо завтра зайти в паспортный стол за паспортом.
3. В этом книжном магазине принимаются заказы на иностранные книги.
4. Они отправили в Москву заказное письмо.
5. Советское посольство в Варшаве помещается в новом здании.
6. Граждане, предъявляйте, проездные (месячные) билеты.
7. Современное искусство ищет новых форм.
8. Повышается культурный уровень общества.
9. Сходи в продовольственный магазин купить что-нибудь поесть.
10. В варшавских театрах ставят современные пьесы.
24
LEKCJA DWUDZIESTA CZWARTA
1. Дательный падеж ед. ч. м. рода (продолжение).
2. Творительный падеж мн. числа (продолжение).
3. Союзы żeby, aby.
4. Союзы gdyby, jeśliby, jeżeliby.
ODWIEDZAMY WARSZAWSKIE KSIĘGARNIE
1. — Jakie książki chciałybyście kupić?
2. — Mnie interesuje współczesna literatura polska.. Pamiętasz, Marku, mniej więcej przed dwoma laty kupowaliśmy ra­zem książki polskie w księgarni na ulicy Gorkiego.
3. — Doradziłem wówczas tobie i Włodkowi, żebyście kupili Sławą i chwałą Iwaszkiewicza. Czy podobała się wam ta powieść?
4. — To był pierwszy tom. Ja nie umiem oceniać utworu, jeśli nie znam całości.
5. — Miałem zamiar przysłać wam drugi tom z Polski, ale je­dyny swój egzemplarz pożyczyłem bratu* a on, niestety, zgubił go.
6. — Czy to jest wspomniana kiedyś przez ciebie księgarnia naukowa?
7. — Tak. Tu możesz dostać książki z dziedziny nauk przy­rodniczych, medycyny, matematyki, filozofii...
8. — Gdybym miał dużo pieniędzy, najchętniej bym sobie skom­pletował „Bibliotekę klasyków filozofii”. Z tego wydania mam tylko pięć tomów, między innymi Człowiek-maszyna La Mettrie, Wstąp do Encyklopedii D’Alemberta.
9. — A ja chciałbym kupić trzeci tom Słownika jązyka pol­skiego.
10. — Wejdźmy więc do księgarni. Jest tu również dział filologii.
ц Czy mogę prosić о Słownik języka polskiego?
12, Proszę... Jest również Słownik poprawnej polszczyzny
Szobera.
13. — Dziękuję. Tę książkę już mam.
14 — a czy można dostać Traktat o dobrej robocie Kotarbiń­skiego?
15 — W tej chwili nie mamy. Może będzie dopiero za kilka miesięcy. Nie spodziewamy się wcześniej niż w końcu października lub na początku listopada.
* * *
16. — To jest księgarnia wydawnictw importowanych. Jest tu również dział książek radzieckich. Proponuję, abyście obejrzeli, jakie książki rosyjskie są u nas w sprzedaży.
17. — Byłyśmy wczoraj z Olą w Księgarni Klubu Międzyna­rodowej Prasy i Książki na Placu Unii Lubelskiej. W dzia­le książek radzieckich obejrzałyśmy chyba wszystko, co mogłoby nas interesować.
♦ ♦ ♦
18. — Wstąpmy do księgarni muzycznej!
19. — Czy dostanę książkę Iwaszkiewicza Chopin?
20. — Owszem, proszę bardzo.
21. — Ile płacę?
22. — 19 (dziewiętnaście) złotych 90 (dziewięćdziesiąt) groszy. Proszę kwit do kasy. Czy zapakować panu?
23. — Dziękuję, nie trzeba. Chcę ją zaraz przejrzeć.
24. — Jesteśmy tak dawno przyjaciółmi, a ja nic nie wiedziałem o twoich zainteresowaniach muzycznych.
♦ ♦ ♦
25. — Zatrzymajmy się przed tą wystawą!
Widzicie cztery tomy Utworów wybranych Gałczyńskiego? Może chciałabyś kupić to wydanie?
26. — Mam jeden duży tom wierszy tego poety. W Moskwie kupiłam również trzy tomy dzieł Tuwima i zbiór wierszy Broniewskiego.
27. — Wejdźmy do środka!
28. — Spójrz, Maryjko, są Liryki Staffa.
29. — O właśnie! Tę książkę muszę kupić.
Do sprzedawcy: — Proszę o Liryki Staffa. Czy jest jeszcze coś tego autora?'
30. Sprzedawca: — Owszem, mamy jeszcze Wiklinę, Zapa­kować to pani?
31. — Na rażie nie. Chciałabym jeszcze coś wybrać.
32. Sprzedawca: — Może Poezje zebrane Różewicza, Liryki Broniewskiego...
33. — Jeżeli interesujesz się współczesną poezją polską, to ra­dzę, żebyś się zapoznała z twórczością najmłodszego poko­lenia poetów. Może kupisz zbiorek wierszy Harasymo­wicza albo Małgorzaty Hillar?
Włodku, a ty co wybrałeś?
34. — Dwie książki Jana Parandowskiego: Niebo w płomieniach i Petrarca i Dąbrowskiej Gwiazda zaranna,
35. — Próbowałam kiedyś czytać Niebo w płomieniach, ale wów­czas jeszcze bardzo słabo znałam język polski i nie wszyst­ko mogłam zrozumieć.
36. — Teraz, Maryjko, już dobrze opanowałaś język polski.
37. — To chyba nie komplement?
38. — Nie, naprawdę bardzo dobrze mówisz po polsku.
* * ♦
39. — Czy mogłabym dostać jeszcze coś z ostatnich powieści Brezy?
40. Sprzedawca: — Niedawno otrzymaliśmy książkę Brezy Spiżowa brama,
41. — Proszę o Spiżową bramę,
42. — Czy jest jeszcze coś z nowości wydawniczych?
43. Sprzedawca: — Owszem. Jest Podróż Dygata, Dziura w niebie Konwickiego. A może interesują państwa większe wydania? Obecnie wydaje się w Polsce Dzieła wszystkie Słowackiego.
44. — Dziękujemy. Na razie to wszystko. Do widzenia panu!
45, Sprzedawca: — Dziękuję państwu. Do widzenia!
СЛОВАРЬ
ЗАХОДИМ В ВАРШАВСКИЕ КНИЖНЫЕ МАГАЗИНЫ
1. Какие книги вы хотели бы купить?
2. Меня интересует современная польская литература. Помнишь, Марк, примерно два года тому назад мы покупали вместе поль­ские книги в книжном магазине на улице Горького.
3. Я посоветовал тогда тебе и Володе купить „Славу и хвалу” Иваш­кевича. Понравился ли вам этот роман?
4. Это был первый том. Я не умею оценивать произведение, если не знаю его полностью.
5. Я собирался прислать вам второй том из Польши, но свой един­ственный экземпляр я одолжил брату, а он, к сожалению, потерял его.
aby чтобы
autor автор
chwała хвала
cykl цикл
dobry здесь: доброкаче­
ственный
doradzić посоветовать
dziedzina область
dzieło произведение
egzemplarz экземпляр
gdyby если бы
importowany импортный
jedyny единственный
jeśliby если бы
komplement комплимент
kwit чек
liryk лирическое стихо­
творение listopad ноябрь
medycyna медицина
muzyczny музыкальный
nowość новинка
oceniać оценивать
odwiedzać посещать
opanować овладеть
październik октябрь
pieniądze деньги
płomień пламя
poezje zebrane сборник (собрание)
стихотворений pokolenie поколение
АРЬ poprawny правильный
powieść роман
pożyczyć одолжить
proponować предлагать
próbować пытаться
przejrzeć просмотреть
przyrodniczy естественный
robota труд
skompletować собрать
słownik словарь
spiżowy бронзовый
sprzedawca продавец
teraźniejszość настоящее
tom том
wiersz стихотворение,
стих wiklina ива
wspomnieć упомянуть
wstęp введение
wybrać избрать, выбрать
wydanie издание
wydawnictwo издание
wydawniczy здесь: книжный
(доел.: издатель­ский) zainteresowanie интерес
zapakować завернуть
zaranny утренний
zbiorek (уменьш.) сборник
zbiór сборник
zgubić потерять
żeby чтобы
6. Это тот книжный магазин научной литературы, о котором ты ког­да-то упоминал?
7. Да. Здесь можно достать книги по естественным наукам, медицине, математике, философии...
8. Если бы у меня было много денег, охотнее всего я бы Собрал „Би­блиотеку классиков философии”. Из этого издания у меня только пять томов, между прочим, „Человек-машина” Ла Метри, „Введе­ние в энциклопедию” Даламбера.
9. А я хотела бы купить третий том „Словаря польского языка”.
10. Тогда зайдем в книжный магазин! Здесь есть и отдел филологии.
11. Можете мне дать „Словарь польского языка”?
12. Пожалуйста... Есть также „Нормативный словарь польского язы­ка” Шобера.
13. Спасибо. Эта книга у меня уже есть.
14. Можно ли у вас достать „Трактат о доброкачественном труде” Ко- тарбинского?
15. В настоящее время у нас его нет. Возможно, что он будет у нас только через несколько месяцев. Мы не ждем этой книги раньше конца октября или начала ноября.
16. Это книжный магазин литературы на иностранных языках (им­портных изданий). Здесь есть также отдел советской книги. Пред­лагаю вам посмотреть, какие русские книги имеются у нас в про­даже.
17. Мы были вчера с Олей в книжном магазине Клуба международной печати и книги на площади Любельской Унии. В отделе советской книги мы посмотрели, пожалуй, все, что могло бы нас интересовать.
18. Зайдем в магазин музыкальной литературы!
19. У вас есть книга Ивашкевича „Шопен”?
20. Да, пожалуйста.
21. Сколько с меня?
22. 19 злотых 90 грошей. Отдайте, пожалуйста, чек в кассу. Завернуть вам?
23. Спасибо, не надо. Я хочу сейчас просмотреть ее.
24. Мы так давно дружим, а я и не знал, что ты интересуешься му­зыкой.
25. Остановимся перед этой витриной!.. Видите четыре тома „Избран­ных произведений” Галчинского? Может быть, ты хотела бы ку­пить это издание?
26. У меня есть однотомник стихотворений этого поэта. В Москве я ку­пила также три тома произведений Тувима и сборник стихотворений Броневского.
27. Войдем в магазин (внутрь)!
28. Посмотри, Марийка, продаются „Лирические стихи” Стаффа.
29. Вот эту книгу мне и надо купить. (Продавцу:) Дайте, пожалуйста,
„Лирические стихи” Стаффа! У вас есть еще что-нибудь этого автора?
30. Продавец: Да, у нас есть еще „Ива”. Вам завернуть?
31. Нет, я хотела бы еще что-нибудь выбрать.
32. Продавец: Может быть, „Собрание стихотворений” Ружевича, „Ли­рические стихи” Броневского...
33. Если ты интересуешься современной польской поэзией, то советую тебе познакомиться с творчеством молодого поколения поэтов. Купи, например, сборник стихотворений Харасимовича или Малгожаты Хилляр! Володя, а ты что выбрал?
34. Две книги Яна Парандовского: „Небо в огне” и „Петрарка” и кни­гу Домбровской „Утренняя звезда”.
35. Я пыталась когда-то читать „Небо в огне”, но тогда я еще очень плохо знала польский язык и не все могла понять.
36. Теперь, Марийка, ты хорошо знаешь польский язык.
37. Это, надеюсь, не комплимент, Марк?
38. Нет, ты на самом деле очень хорошо говоришь по-польски.
39. Можете мне дать еще что-нибудь из последних романов ЗБрезы?
40. Продавец: Недавно мы получили книгу Врезы „Бронзовые врата”.
41. Дайте, пожалуйста, „Бронзовые врата”.
42. У вас есть еще какие-нибудь новинки?
43. Продавец: Да. Например, „Путешествие” Дыгата, „Дыра в небе” Конвицкого. А не интересуют ли вас большие издания? Теперь издается в Польше полное собрание сочинений Словацкого.
43. Спасибо. Пока это все. До свидания!
44. Спасибо. До свидания!
mniej więcej более или менее, приблизи­
тельно, примерно
powieść роман
повесть opowieść
w końcu czego в конце чего
na początku (w początkach) в начале чего
liryka лирика
liryki (мн.) лирические стихи
nowości wydawnicze книжные новинки
nowość новинка
новость nowina
dzieła wszystkie полное собрание сочинений
wszystkie dzieła все сочинения (произведения)
pożyczać komu одалживать, давать в долг кому pożyczać od kogo брать взаймы, занимать у кого
Jedyny swój egzemplarz pozy- Свой единственный экземпляр czyłem bratu. я одолжил брату.
Pożyczyłem książkę od brata. Я взял книгу у брата.
Pożyczyłem pieniądze od zna- Я занял деньги у знакомых, jomych.
opanować со овладеть чем
Już dobrze opanowałaś język Ты хорошо овладела поль- polski. ским языком.
КОММЕНТАРИЙ
1. и др. Обращаем ваше внимание на формы сослагательного накло­нения. В польском языке они имеют личные окончания (в 1-ом и 2-ом лице обоих чисел).
Jakie książki chciałybyście kupić? (1)
Gdybym miał dużo pieniędzy, najchętniej bym sobie skompletował... (8) A ja chciałabym kupić trzeci tom Słownika języka polskiego. (9) Obejrzałyśmy chyba wszystko, co mogłoby nas interesować. (17) Może chciałabyś kupić to wydanie? (25) Chciałabym jeszcze coś wybrać. (31)
Czy mogłabym dostać jeszcze coś? (39)
6. Страдательные причастия (наст, и прош. времени) от глаголов с окон­чанием -ес образуются от основы инфинитива с помощью суффикса ~п с одновременной заменой е гласным а. Это касается тех глаголов, в ко­торых наблюдается чередование звуков и в формах прошедшего вре­мени.
инф. прош. время страдат. причастие wspomnieć wspomniałem wspomniany zapomnieć zapomniałem zapomniany obejrzeć obejrzałem obejrzany
widzieć widziałem widziany
słyszeć słyszałem słyszany
Лично-мужские формы этой группы по огласовке основы не отли­чаются от других форм. Но здесь выступает различие в основе между лично-мужскими формами и отглагольными существительными. По­следние имеют гласный е: wspomniani wspomnienie zapomniani zapomnienie obejrzani obejrzenie
słyszani słyszenie
От глагола widzieć отглагольное существительное = widzenie.
ДАТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ (komu? czemu?) ЕД. Ч. МУЖСКОГО РОДА (ПРОДОЛЖЕНИЕ)
Как Вы знаете, окончание дательного падежа ед. ч. мужского рода -owi принимает огромное большинство существительных мужского рода. Лишь немногочисленная группа слов принимает окончание -и. Пока Вы знаете лишь одно слово с окончанием -и в дат. пад. ед. ч. — рапи. Из — наиболее часто употребляемых существительных в эту группу входят: brat — bratu ojciec — ojcu chłop — chłopu chłopiec — chłopcu kot — kotu pies — psu świat — światu
Запомните их, так как форма дательного падежа не отмечена в сло­варе.
ТВОРИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ (kim? czym?) МН. Ч. (ПРОДОЛЖЕНИЕ)
Немногочисленная группа существительных мужского рода с мягким согласным основы (а также слова на -dz, -1) и женского рода на мягкий согласный образует творительный падеж мн. ч. с помощью оконча­ния -mi. ж. род. gość — gośćmi
liść — liśćmi
koń — końmi
brat (мн. bracia) — braćmi
człowiek (мн. ludzie) — ludźmi
pieniądz — pieniędzmi (черед, ą: ę)
przyjaciel — przyjaciółmi
м. род. nić — nićmi
kość — kośćmi
dłoń — dłońmi
и одно слово ср. рода:
dziecko (мн. dzieci) — dziećmi
Одновременно усвойте склонение слов brat и dziecko.
им. ед. ч. brat
им. мн. ч.Ьгасга
им. ед. ч. dziecko
им. мн. ч.
dzieci
род. brata
РОД.
braci
род. dziecka
род.
dzieci
дат. bratu
дат.
braciom
и т. д.
дат.
dzieciom
и т.д.
вин.
braci

вин.
dzieci

твор.
braćmi

твор.
dziećmi

предл.
braciach

предл.
dzieciach


союзы
żeby, aby


Союзы żeby и
aby, так же как русский союз
„чтобы”,
сочетаются
с формами прошедшего времени (другие временные формы исключа­ются).
К союзам żeby, aby присоединяются личные глагольные окончания, которые в этом случае отрываются от форм прошедшего времени глагола:
Chcę, żebyś pojechał. Я хочу, чтобы ты поехал.
Radzę, żebyście kupiły. Советую вам купить.
Chcę, aby pojechał. Я хочу, чтобы он поехал, (здесь
в польском языке нет оконча­ния, это 3-е лицо)
Присмотритесь к примерам из текста:
(3) Doradziłam wówczas tobie i Włodkowi, żebyście kupili...
(16) Proponuję, abyście obejrzeli...
(33) Radzę, żebyś się zapoznała...
Личные окончания присоединяются также к слову oby (лишь бы, толь­ко бы):
Obyś przyszedł! Лишь бы ты пришел!
СОЮЗЫ gdyby, jeśliby, jeżeliby
Условные союзы gdyby, jeśliby, jeżeliby также выступают с личными глагольными окончаниями:
(8) Gdybym miał dużo pieniędzy... Если бы у меня было много денег... так же:
Jeślibyśmy mieli dużo czasu, poszli- Если бы у нас было много време- byśmy do kina. (Gdybyśmy mie- ни, мы пошли бы в кино.
li...)
Gdyby (jeśliby) mieli dużo czasu, Если бы у них было много време- poszliby do kina. ни, они бы пошли в кино.
(здесь нет личных окончаний — 3-е лицо)
УПРАЖНЕНИЯ
I. Изменяя, где нужно, лицо исполнителя действия, употребите союз żeby:
Образец:
On chce (pojechać) do Warszawy, (ja)
On chce, żebym pojechał (pojechała) do Warszawy.
1. Proponowałem (skompletować) utwory Gałczyńskiego, (ty)
2. Radzę wam (kupić) wszystkie dzieła Słowackiego.
3. Oni chcą (pochodzić) po księgarniach, (my)
4. Postaram się (poznać) literaturę polską, (wy)
5. Proszę (zapoznać się) z twórczością młodych poetów, (państwo)
6. Rozkazał oficerowi (przysłać) mu żołnierzy.
II. Переведите русский текст, используя инфинитив или отглагольное существительное:
1. У меня есть возможность пойти сегодня в театр, (сущ.)
2. Я заставлю его приехать, (сущ.)
3. Он бросил курить, (сущ.)
4. Я решил ничего не говорить, (инф.)
5. Они обещали привезти с собой Стихотворения, (инф.)
6. Я собираюсь просмотреть это произведение, (инф.)
7. Прошу принести воды. (инф. и сущ.)
8. Она начала интересоваться детьми, (инф.)
9. У меня привычка вставать в 6 часов, (инф.)
10. Я считаю нужным познакомиться со „Словарем польского язы­ка”. (сущ., инф.)
IIL Образуйте дательный падеж ед. ч. существительных:
1. Pokażemy (nasz gość) Warszawę.
2. Dziękuję (pan).
3. Opowiadamy (dziecko) bajkę.
4. Przesyłam (matka i ojciec) pozdrowienia z Polski.
5. Kupiłam (mąż) upominek.
6. Kazałam (syn) zostać w domu.
7. Co pan zrobił (ten chłopiec)?
8. Podaję (sprzedawca) pieniądze.
9. (siostra) potrzebne jest mieszkanie.
10. Przyglądam się (ten człowiek).
11. (pisarz i poeta) została przyznana nagroda.
19 Uczebnik
25
LEKCJA DWUDZIESTA PIĄTA
MARIA DĄBROWSKA
PRZYGODY CZŁOWIEKA MYŚLĄCEGO
(Fragment)
Ludwik przestraszył Ewę zadzwoniwszy późnym październiko­wym wieczorem w dobry kwadrans po godzinie policyjnej. Ą oprócz tego nie widziała go już od paru lat; wracał jakoby spod Grójca, gdzie mu rajono jakąś inną dzierżawę.
— Jak się nie bałeś lecieć tak późno? Mogli cię jak nic sprząt­nąć.
Ewa zagadnęła o to z obawą i niejasną nadzieją usłyszenia jednej z tych wspaniałych bredni, której mogłaby wzgardliwie nie dać wiary.
— Od kolejki szedł jeszcze tramwaj — usłyszała. — Konduktor do mnie: „Masz blisko od przystanku? To wal pan”. I wsiadłem. Przyjechałem do placu Zbawiciela, a stamtąd kłusem na Polną.
— Kłusem! To był akurat świetny cel dla niemieckiego patrolu.
— Ja tam zawsze jestem dobrej myśli — uśmiechnął się nie bez próżności.
— I zawsze mi się poszczęści. Było pusto. Zresztą mnie... nie wolno się bać. Żebym ja raz dał się przestraszyć, to Kunke w jed­nej chwili by się na nas rzucił. On się nie śmie nas tknąć tylko dlatego, że ja się niczego nie boję.
To zabrzmiało sensownie i po męsku. Ewa miała chęć Ludwika za te słowa pochwalić, lecz przypomniała sobie, że w dawniejszym życiu bywał tyleż odważny co paskudnie tchórzliwy, i zamilczała. Siedział teraz tu ciężko i nawet poczciwie spracowany, pogodzony ze swoim losem chłop o jeszcze, owszem interesującej, ale przed­wcześnie postarzałej zbrużdżonej zużyciem czy zmęczeniem twa­rzy. Gdzie się podziała jego świetna uroda porucznika ułanów? Gdzie to pyszne wzniesienie głowy, nad którą zawsze zdawał się chwiać pióropusz jakiejś — urojonej co prawda — chwały?
Ludwik przerwał milczenie chrząknąwszy z zakłopotaniem:
— Czy tego... Czy nie masz papierosa, Ewa? W drodze mi wyszły....
— Proszę cię. Za tobą na biurku w czeczotowym pudełku. Zna­lazłeś?
— Tak, dziękuję. Ale ty jesteś chora. Może dym ci zaszkodzi?
— Nie zaszkodzi. Zapałki leżą przy karbidówce.
Ludwik zaciągnął się i spytał z ujmującą słodyczą w swym niskim głosie:
— Czy to coś poważnego? Czy masz dobrą opiekę?
— Nic, grypa. Zanosiło się na komplikacje, ale już mija. Mam świetną opiekę. Józkowie i Joasia prawie nie wychodzili ode mnie.
— A ta panienka, co mi drzwi otwierała?
— Bronka? Bronka jest kompletną sierotą po Zygmunta stry­jecznym bracie. Chodzi na popołudniowy kurs buchalterii, a w wolnych godzinach zajmuje się domem. Niby to ja jej pomagam, a właściwie ona mi robi łaskę. Dzięki niej mogę znowu malować i pisać. Bardzo miła i ładnie śpiewa. Kiedy po śmierci obojga ro­dziców dobrnęła do Zadr, gdzie była pewna, że ma jeszcze jednych krewnych ojca... Ale to długa historia. Jej ojciec...
Ludwik nie był ciekaw historii panny Bronki.
— Pisać? — przerwał. — Prawda, że ty pisywałaś coś o tej sztuce. Ale przecież teraz nie mogłabyś i tak nic wydać? A na przykład obrazy... czy terąz coś takiego można sprzedawać? — za­interesował się ze szczególną żywością.
Ewa nie zdążyła odpowiedzieć, gdyż do pokoju weszła Bronka, niewysokie dwudziestoletnie dziewczę, obdarzone pulchną gracją staroświeckiej urody w typie „bardzo kobieca”. Miękkim głosem oznajmiła Ludwikowi, że pościeliła mu już na tapczanie w jadal­nym i że prosi go na herbatę. Odmiennym tonem zwróciła się do Ewy, do której... mówiła: ciociu.
— Czy ciocia nie ma znowu gorączki? Proszę zmierzyć — strząs- nęła i podała termometr. — Zabieram pana Wochelskiego, ciocia nie powinna się męczyć.
Orzechowe spojrzenie Bronki spoglądało na Ewę z przekorną wyniosłością „młodego pokolenia”, które chce, by je uważano za niezadowolone z przypadłego mu losu. Za to Ludwika przyjęła
Bronka czule i z wdziękiem. Pamiętała wybornie, że w jednej z rozmów „o rodzinie” Ewa nazwała go nieodpowiedzialnym czło­wiekiem, który nigdy nie powinien się był żenić. Tak właśnie mawiano o ojcu Bronki. To wystarczyło, aby Ludwik znalazł łaskę w jej oczach. Zrobiła mu prawdziwej herbaty będącej wówczas kosztowną rzadkością, podała cieniutko krajany wędzony boczek do chleba i zapaliła aż dwie świece.
— Elektryczność o tej porze mamy tylko co drugi dzień — rze- kła.
Ludwik mało zręcznie nawiązywał rozmowę, a gdy się rwała, wyjął nagle i pokazał pannie fotografie swych synów. Bronka westchnęła przypatrując się.
— Muszą pana uwielbiać — powiedziała.
— Owszem, lubimy się — powiedział Ludwik. — A skąd pani zgadła?
— Nie wiem. Pewno dlatego, że my uwielbialiśmy ojca. Grał na skrzypcach i uczył nas śpiewać. Pieśni na cześć mamy, które sam układał. Razem z ojcem szaleliśmy za mamusią.
— To zupełnie jak u nas — ucieszył się Ludwik. — Ja też gram na skrzypcach. I też razem z chłopcami szalejemy za mamusią.
Spojrzeli na siebie roześmiani.
с л o bap ь
brednia выдумка
by чтобы
cel мишень
czule с нежностью
chłop мужик
chrząknąć кашлянуть
chwała слава
chwiać się колыхаться
dobrnąć добраться
dzierżawa аренда
elektryczność электричество
głos голос
gorączka температура
gracja грация
jadalny столовая
karbidówka карбидная лампа
kłusem рысью
kobiecy женственный
kolejka узкоколейная ж(
лезная дорога komplikacje осложнения
kosztowny дорогой, дорого­
стоящий krajany нарезанный
krewny родственник
los судьба
łaska благосклонность
malować писать (картины;
męczyć się утомляться
miękki мягкий
nieodpowiedzialny безответственный obawa опасение
obdarzony наделенный
obraz картина
odmienny другой
odważny смелый
МАРИЯ ДОМБРОВСКА
ПРИКЛЮЧЕНИЯ МЫСЛЯЩЕГО ЧЕЛОВЕКА
(Отрывок)
Людвик напугал Эву, позвонив в дверь поздним октябрьским вечером, спустя пятнадцать добрых минут после комендантского часа. Кроме того, она не видела его уже несколько лет; сейчас он будто бы возвращался из-под Груйца, где ему кто-то пообещал сдать в аренду участок земли...
— Как ты не боялся идти по улице так поздно? Тебя могли на любом углу пристрелить.
Эва заговорила об этом с некоторой опаской, но и со смутной надеж­дой, что сейчас услышит одну из тех великолепных выдумок, в которую можно будет, презрительно пожав плечами, не поверить.
— У вокзала как раз остановился трамвай, — услышала она. — Кон­дуктор спросил: „От остановки недалеко бежать? Тогда валяйте”. Я и сел. Доехал до площади Спасения, а оттуда рысью на Польную.
opieka уход
orzechowy ореховый
oznajmić сказать, заявить
październikowy октябрьский
pióropusz султан
poczciwie добродушно
postarzały постаревший
pościelić постелить
powinien должен
prawdziwy настоящий
próżność самодовольство
przedwcześnie прежде времени
przekorny упрямый, непокор­
ный przestraszyć испугать
przypadły выпадший (на чью-
-нибудь долю) pulchny полный, пухлый
raić суетовать
roześmiany смеющийся
rzadkość редкость
rzec сказать
rzucić się кинуться
sensownie разумно
skrzypce скрипка
spojrzeć na siebie посмотреть друг на
ДРУга spojrzenie взгляд
spoglądać смотреть
sprzątnąć здесь: убить
staroświecki старомодный
świeca свеча
śmieć сметь
świetny отличный
tchórzliwy трусливый
tknąć тронуть
twarz лицо
układać сочинять
uroda красота
urojony воображаемый
uważać za считать кем
uwielbiać обожать
wdzięk обояние
westchnąć вздохнуть
wędzony копченый
właśnie собственно, по су­
ществу wybornie превосходно
wydać издать, опублико­
вать wyniosłość надменность, высо­
комерие zagadnąć заговорить
zapałki спички
zaszkodzić повредить
zbrużdżony изрытый
zgadnąć угадать
zmęczenie усталость
zmierzyć измерить, померить
zmilczała промолчала
zużycie истасканность
— Рысью! Отличная мишень для немецкого патруля.
— Я привык надеяться на лучшее. И до сих пор мне всегда везло, — не без самодовольства улыбнулся Людвик. — На улице не было ни души. К тому же... мне нельзя бояться. Если бы хоть раз позволил себя напу­гать, Кунке тотчас бы на нас кинулся. Он только потому нас не тро­гает, что я ничего не боюсь.
Это прозвучало разумно и вполне по-мужски. Эве захотелось даже похвалить брата за его слова, но она вспомнила, что в своей жизни он проявлял не только отвагу, но и постыдную трусость, и промолчала. А Людвик сидел возле нее, грузно и солиндо, как усталый свыкшийся со своей судьбой мужик, еще красивый, но прежде времени постаре­вший, с изрытыми морщинами, не то истасканным, не то измученным лицом. Куда девались блеск и неотразимость уланского поручника? Где гордо вскинута голова, которую, казалось, всегда украшал султан осле­пительной — хоть и воображаемой — славы? Людвик, смущенно кашля­нув, прервал молчание:
— Хм-м... У тебя случайно нет сигаретки? Я свои все в дороге вы­курил...
— Есть. За твоей спиной, на письменном столе в коробке из карель­ской березы. Нашел?
— Да. Спасибо. Но ты же больна. Дым тебе не помешает?
— Не помешает. Спички возле лампы.
Людвик затянулся и участливо спросил своим низким бархатным го­лосом:
— Что с тобой? Что-нибудь серьезное? А ухаживать есть кому?
— Пустяки, обыкновенный грипп. Боялась осложнений, но теперь уже все позади. И уход за мной отличный. Юзеф с женой и Йоася отсюда почти не выходили.
— А что за девушка открыла мне дверь?
— Бронка. Она дочь двоюродного брата Зигмунта, круглая сирота. Учится на вечерних бухгальтерских курсах, а в свободное время зани­мается хозяйством. Вроде бы я ей помогаю, а по существу, это она мне делает одолжение. Благодаря ей я снова начала рисовать и писать. Очень милая девочка и прелестно поет. После смерти родителей она с трудом добралась до Задр, уверенная, что найдет там единственных родственников отца... Впрочем, это долгая история. Ее отец...
Но Людвика не интересовала история Бронки.
— Писать? — перебил он Эву. — Ах да, ты же пописывала кое-что об искусстве. Но ведь сейчас все равно нельзя ничего опубликовать? Любопытно, а, например, картины... такие вещи продавать можно? — вдруг оживился он.
Эва не успела ответить, потому что в комнату вошла Бронка, невысо­кая девушка лет двадцати, пухленькая, но изящная; к ее чуть старо­модному типу красоты подошло бы определение „очень женственный”. Нежным голоском она сказала Людвику, что постелила ему на диване
в столовой, и позвала пить чай. Потом совсем другим тоном обратилась к Эве, которую... называла тетей.
— Нет ли у вас опять температуры, тетя? Пожалуйста, померьте. — Она встряхнула и подала Эве градусник. — Пана Вохельского я заби­раю, вам вредно много разговаривать.
В быстром взгляде Бронки, брошешенном на Эву сверкнуло дерзкое высокомерие „молодого поколения”, которое хочет казаться недоволь­ным своей судьбой. Зато с Людвиком Бронка была мила и обворожи­тельна. Она отлично помнила, что в одном из разговоров „о семье” Эва назвала его безответственным человеком, которому ни в коем случае не следовало жениться. То же самое говорили про Бронкиного отца, и этого было достаточно, чтобы Людвик удостоился ее благосклонности. Бронка заварила ради него чай — по тем временам это была дорого­стоящая редкость, поставила на стол тарелочку с тоненько нерезанными ломтиками корейки и зажгла две свечи.
— Электричество в эти часы у нас бывает только через день, — ска­зала она.
Людвик довольно неуклюже поддерживал разговор, а когда говорить стало не о чем, неожиданно вытащил фотографии своих сыновей. Брон­ка, разглядывала карточки и вздохнула.
— Они вас, должно быть, обожают. — сказала она.
— Да, мы очень любим друг друга. А как вы догадались?
— Не знаю. Наверное, потому, что мы обожали отца. Он играл на скрипке и учил нас петь. Песни в честь мамы, его собственного сочи­нения. И мы, как и он, души не чаяли в маме.
— Совсем как у нас, — обрадовался Людвик. — Я тоже играю на скрипке. И мы с мальчиками тоже души не чаем в маме.
Они дружно рассмеялись.
Перевод К. Старосельской
być dobrej myśli надеяться на лучшее
co drugi dzień через день
do której mówiła: которую называла
godzina policyjna комендантский час
kompletna sierota круглая сирота
mało zręcznie довольно неуклюже
muszą pana uwielbiać должно быть, они вас обожают
na cześć в честь
nawiązywać rozmowę завязывать разговор
niejasna nadzieja смутная надежда
od paru lat уже несколько лет
о tej porze в эти часы
pogodzić się z losem свыкнуться с судьбой
popołudniowy kurs buchalterii вечерние курсы бухгалтерии
porucznik ułanów уланский поручник
poszczęści mi się мне повезет
robić łaskę делать одолжение
rozmowa rwała się разговор рвался
stryjeczny brat двоюродный брат
szaleliśmy za mamusią мы были без ума от мамы
tak właśnie mawiano именно так же говорили
to wystarczyło этого было достаточно
wędzony boczek корейка
zanosiło się na komplikacje можно было ожидать осложнений
ze szczególną żywością с особой оживленностью
z ujmującą słodyczą с покоряющей нежностью
z zakłopotaniem смущенно
zwrócić się do kogo обратиться к кому
26
LEKCJA DWUDZIESTA SZÓSTA
1. Описательные формы степеней сравнения прилагательных и наречий.
2. Powinien.
CZYTAMY WIERSZE
1. — Myślę, że nie możemy jechać dziś do Młocin *>. Jest już Zjbyt późno, a poza tym zanosi się na burzę, Spójrzcie, jak się chmurzy! Może spędzimy ten wieczór u mnie? Napije- my się kawy.
2. — Proponuję, żebyśmy poczytali wiersze. Wczoraj kupiliśmy tyle książek!
3. — Dobrze. * * *
4. — Zacznijmy od poezji najmłodszych. Posłuchajcie!
NARCYZY
Narcyzy mają płatki białe i miękkie jak twoje włosy Gdybyś był blisko dałabym ci te narcyzy Gdybym miała wiele pieniędzy byłbyś zawsze blisko Szlibyśmy przez wielki most i patrzyli na katedrę świętego Jana**) Twojego imiennika Kupiłabym Ci najładniejszą koszulę najładniejszy krawat i dużo narcyzy Za to że nauczyłeś mnie Głaskać zwierzęta i owoce (M. Hillar)
•) Młociny — Местность под Варшавой, место отдыха варшавян. В Млоци- нах находится Музей народных культур.
♦♦) Katedra św. (świętego) Jana — один из ценнейших памятников готи­ческой архитектуры XIII—XIV вв., находящихся в Старом городе в Варшаве. Во время войны был разрушен гитлеровцами. В настоящее время полностью восстановлен.
5. — Ten wiersz jest prostszy niż zwykła piosenka, a jedno­cześnie nie banalny, pełen głębokiego uczucia.
6. — Zgadnijcie, komu autorka go poświęca! Narzeczonemu, mężowi, ojcu, bratu?
7. — Oczywiście, ojcu! To żadna zagadka!
8. — Jeżeli już bawicie się w zagadki literackie, to powiem wam dwa wiersze. Zgadnijcie, kto jest ich autorem?
WIEK
Dlaczego — pytasz mnie — Śmiałeś się wczoraj, A dziś masz chmurę na czole? Przecież wczoraj deszcz padał, A dziś jest piękna pogoda. — Tak, czasem mam lat cztery, A czasem cztery .tysiące.
CHWILA
Że mija? I cóż, że przemija? Od tego chwila, by minęła, Zaledwo moja, już niczyja, Jak chmur znikome arcydzieła. Chociaż się wszystko wiecznie zmienia I chwila chwili nie pamięta, Zawsze w jeziorach na przemiany Kąpią się gwiazdy i dziewczęta.
Olu, ty powinnaś wiedzieć, czyje to wiersze.
9. — Prostota stylu... filozoficzna refleksja... To chyba wiersze Staffa.
10. — Tak, zgadłaś! A ten wiersz?
OCIEMNIAŁY
— Pokaż mi drzewo.
— Jestem niewidomy.
— Gdzie jest prawo i lewo?
— Jestem niewidomy.
— Gdzie jest światło i ciemność?
— Jestem niewidomy.
— Powiedz mi! Jesteś jasnowidzem! Czy trzeba kochać?! — Tak. Widzę
11. — Skąd ty znasz tyle wierszy na pamięć?
12. — Uczyłem się kiedyś, bardzo dawno i dotychczas pamiętam. Ale zgadnijcie, kto jest ich autorem.
Marku, ty powinieneś zgadnąć! Kiedyś czytałeś tylko poezje Broniewskiego.
13. — W twórczości Broniewskiego najbardziej wartościowa i porywająca jest rewolucyjność jego poezji. Zacytowany przez ciebie wiersz jest zupełnie inny, dlatego nigdy bym nie odgadł, że jego autorem jest Broniewski.
14. — Znalazłam w Wierszach Gałczyńskiego uroczy wiersz miłosny. Posłuchajcie!
LIST JEŃCA
Kochanie moje, kochanie, dobranoc, już jesteś senna — i widzę Twój cień na ścianie, i noc jest taka wiosenna! Jedyna moja na świecie, jakże wysławię Twe imię? Ty jesteś mi wodą w lecie i rękawicą w zimie. Tyś szczęście moje wiosenne, zimowe, Tatowe, jesienne — lecz powiedz mi na dobranoc, wyszeptaj przez usta senne: za cóż to taka zapłata, ten raj przy Tobie tak błogi?... Ty jesteś światłem świata i pieśnią mojej drogi.
15. — Najbardziej urocze jest zakończenie wiersza: Ty jesteś światłem świata i pieśnią mojej drogi.
16. — Co wam jeszcze przeczytać?
17. — Chyba już nic. Powinniśmy iść do domu. Czy wiecie, któ­ra godzina? Dziesięć po dwunastej.
18. — Co? Już po północy? Jak szybko minął czas!
19. — W porę spojrzałeś na zegarek! Może zdążymy jeszcze na ostatni autobus. Po północy trudno stąd dojechać na Stare Miasto.
20. — Так. Musicie natychmiast iść. Najwyższy czas!
21. — Nie bój się o nas, Olu. Możemy nawet przejść się pieszo. Tadek będzie nam po drodze recytować wiersze.
22. — Dobranoc!
23. — Dobranoc! Do jutra!
HUMOR
NIE MUSI
W biurze szef opowiada dowcip. Cały personel pokłada się ze śmiechu, tylko jedna urzędniczka nie śmieje się. Szef urażony pyta:
— Czy pani nie zrozumiała dowcipu?
— Owszem, zrozumiałam, ale ja pierwszego odchodzę...
DOBRA RADA
— Jestem w rozterce. Nie mogę się zdecydować czy ożenić się ze starą bogatą wdową, czy też z młodą, biedną dziewczyną, którą kocham.
— Powinieneś ożenić się z tą, którą kochasz.
— Masz rację! Pal-sześć pieniądze!
— Słuchaj, a gdzie mieszka ta wdowa?
СЛОВАРЬ
miłosny most na przemiany narcyz nauczyć niczyj niewidomy ociemniały odgadnąć od tego owoc ożenić się personel
płatek poezje (мн.) porywający poświęcać powinien przejść się przemijać pytać raj recytować refleksja
arcydzieło шедевр
bać się беспокоиться,
бояться bawić się играть
biedny бедный
błogi блаженный
bogaty богатый
by чтобы
chmura туча
chmurzy się небо покрывается
тучами ciemność тьма
czasem иногда
czoło лоб
dowcip анекдот
głaskać гладить
imiennik тезка
jasnowidz ясновидец
jeniec пленный
katedra кафедральный со­
бор kawa кофе
kąpać się купаться
kochanie любимая
koszula рубашка
literacki литературный
iłosny любовный
ost мост
i przemiany попеременно
ircyz нарцисс
luczyć научить
czyj ничей
ewidomy слепой
ńemniały слепой
Igadnąć отгадать
l tego для того
¥OC фруКТ
:enić się жениться
srsonel сотрудники, персо­
нал atek лепесток
3ezje (мн.) стихи
jrywający захватывающий
uświęcać посвящать
)winien должен
rzęjść się пройтись
rzemijać проходить
ptać спрашивать
ij рай
jcytować читать
fleksja рефлексия, раз­
мышления
1. Я думаю, что с’егодня мы не можем ехать в Млоцины. Уже слиш­ком поздно и, кроме того, собирается гроза. Посмотрите, как небо покрывается тучами. Может быть, этот вечер проведем у меня? Будем пить кофе.
2. Я предлагаю почитать стихи. Вчера мы купили столько книг!
3. Хорошо.
4. Начнем с поэзии самых молодых. Послушайте!
5. Это стихотворение проще обыкновенной песенки и одновременно не банальное, оно исполнено глубокого чувства.
6. Отгадайте, кому автор посвящает его! Жениху, мужу, отцу, брату?
7. Конечно, отцу! Это вовсе не загадка!
8. Если уж вы играете в литературные загадки, то я прочитаю вам два стихотворения. Отгадайте, кто их автор. Оля, ты должна знать, чьи это стихи.
9. Простота с*тиля... философские размышления... Это, пожалуй, сти­хи Стаффа?
10. Да, ты отгадала! А это стихотворение?
11. Откуда ты знаешь столько стихотворений наизусть?
12. Я учил их когда-то, очень давно, и до сих пор помню. Но отгадай­те, кто автор! Марк, ты должен отгадать! Когда-то ты читал только поэзию Броневского.
13. В творчестве Броневского наиболее ценным и захватывающим является революционность его поэзии. Прочитанное тобою стихо­творение совершенно другое, поэтому я бы никогда не отгадал, что его автор — Броневский.
14. Я нашла в „Стихотворениях” Галчинского чудесное любовное стихотворение. Послушайте!
15. Последние строки самые чудесные.
16. Что вам еще прочитать?
rewolucyjność революционность
rękawica рукавица
rozterka внутренний разлад
szef начальник
śmiech смех
święty святой
twórczość творчество
tyle столько
uczucie чувство
urazić обидеть
wartościowy ценный
wdowa вдова
wiek возраст
wysławić расславить
wyszeptać прошептать
zacytować привести, процити­
ровать zakończenie последние строки,
заключение
zaledwo едва
zanosi się (па со) собирается (что) zapłata вознаграждение
zdecydować się решиться
zmieniać się изменяться
znikomy мимолетный
zwierzę животное
17. Пожалуй, уже ничего. Мы должны идти домой. Вы знаете, кото­рый час? Десять минут первого.
18. Что? Уже первый час? Как быстро прошлр время! 19. Ты вовремя посмотрел на часы! Может быть, успеем еще на по­следний автобус. После двенадцати отсюда трудно доехать до Ста­рого города.
20. Да. Вам необходимо сейчас же идти. Уже пора!
21. Не беспокойся о нас, Оля! Мы можем даже пройтись пешком. Та- дек будет нам по дороге читать стихи.
22. Спокойной ночи!
23. Спокойной ночи! До завтра!
zanosi się na burzę собирается гроза
zanosi się na deszcz собирается дождь
na pamięć наизусть на память na pamiątkę
poezja поэзия
poezje (лен.) стихотворения
w porę вовремя
najwyższy czas уже пора
recytować wiersze читать стихи наизусть
pokładać się ze śmiechu покатываться со смеху
być w rozterce быть в состоянии душевного
разлада pal sześć к черту
ożenić się z kim жениться на ком
Czy ożenić się ze starą bogatą Жениться ли мне на старой wdową, czy też z młodą богатой вдове или же на
biedną dziewczyną, którą ko- молодой бедной девушке,
cham? которую я люблю?
Powinieneś ożenić się z tą, Ты должен жениться на той, którą kochasz. которую любишь,
bawić się w со играть во что
Bawicie się w zagadki literac- Вы играете в литературные kie. загадки.
bać się о kogo бояться за кого, беспокоиться о ком, за кого '
Nie bój się о nas, Olu! Не беспокойся о нас, Оля!
КОММЕНТАРИЙ
2. Обращаем Ваше внимание на случаи употребления в настоящем уроке союзов żeby и gdyby и напоминаем, что к ним присоединяется личное глагольное окончание (см. урок 24).
Proponuję, żebyśmy poczytali wiersze.
Gdybyś był blisko, dałabym ci tenarcyzy.
Gdybym miała wiele pieniędzy, byłbyś zawsze blisko.
4. Szlibyśmy przez wielki most
i patrzyli na katedrę świętego Jana
patrzyli = patrzylibyśmy
Пропуск окончания вызван стремлением избежать повторения гро­моздкой глагольной формы.
4. (i dużo) narcyzy — род. пад. мн. ч., форма необычная. Слово narcyz в род. пад. получает окончание -ów.
4.» 8. Существительные ср. рода с оконч. -ę в косвенных пад. расширяют основу:
им. ед. zwierzę им. мн. zwierzęta
род. ед. zwierzęcia род. мн. zwierząt (черед, ę : ą)
дат. ед. zwierzęciu дат. мн. zwierzętom
и т.д. и т.д.
Так же склоняется слово dziewczę, но в ед. ч. это слово употребляется преимущественно в поэтическом языке. В нейтральном лит. языке обычно употребляется слово dziewczyna (мн. ч. этого слова — dziewczyny употребляется в сниженном стиле). Следовательно:
ед. ч. мн. ч.
девушка = им. dziewczyna dziewczęta
род. dziewczyny dziewcząt
дат. dziewczynie dziewczętom
и т.д. и т.д.
8. При обратном порядке слов (в поэтическом языке) числительные dwa (dwie), trzy, cztery также сочетаются с формами род. пад. мн. ч. существительных:
...czasem mam lat cztery...
Изменение порядка слов не влечет за собой изменения смысла кон­струкции, которая, в отличие от русского языка, не имеет значения приблизительного количества.
8. by = чтобы
Od tego chwila, by minęła.
Этот союз также отрывает окончания от глагольных форм и при­соединяет их к себе.
14. latowy (летний) — форма индивидуальная.
Общепринятая форма — letni.
21. Усвойте следующие глаголы, + вин. пад.:
сочетающиеся с конструкцией
bać się о kogo, со obawiać się о kogo, со niepokoić się o kogo, со
бояться за кого, что опасаться за кого, что беспокоиться о ком, чем; за кого, что
martwić się o kogo, co drżeć o kogo, co troszczyć się o kogo, co
тревожиться за кого, что дрожать за кого, что заботиться о ком, чем
ОПИСАТЕЛЬНЫЕ ФОРМЫ СТЕПЕНЕЙ СРАВНЕНИЯ ПРИЛАГАТ. И НАРЕЧИЙ
Описательные формы сравнительной степени образуются с помощью наречия bardziej + положительная степень прилагатель­ного или наречия.
прилаг. bardziej wartościowy
bardziej uroczy
bardziej rewolucyjny
bardziej zrozumiały
bardziej ironiczny
bardziej chory
наречие bardziej uroczo bardziej rewolucyjnie bardziej zrozumiale bardziej ironicznie
Превосходная степень образуется с помощью наречия najbardziej + положительная степень прилагательного или наре­чия.
прилаг. najbardziej wartościowy najbardziej uroczy najbardziej rewolucyjny najbardziej zrozumiały najbardziej chory
наречие najbardziej uroczo najbardziej rewolucyjnie najbardziej zrozumiale najbardziej ironicznie
Хотя эти формы можно было бы образовать от всех без исключения прилагательных и наречий, в живой речи они образуются лишь от тех прилагательных (наречий), у которых нет известных вам уже син­тетических (не описательных) форм (редко встречающиеся описатель­ные формы этих прилагательных воспринимаются как искусственные либо специально стилизованные).
Описательные формы в основном образуются от прилагательных, внешне сходных с причастиями, от относительных прилагательных, в контексте получающих качественное значение, и от некоторых дру­гих (а также от образованных от них наречий).
znany
bardziej znany
najbardziej znany
opalony
bardziej opalony
najbardziej opalony
zadowolony
bardziej zadowolony
najbardziej zadowolony
zmęczony
bardziej zmęczony
najbardziej zmęczony
porywający
bardziej porywający
najbardziej porywający
błędny chory gorzki gościnny ironiczny krzywy miękki obcy
słoneczny
bardziej błędny
najbardziej błędny и т.д.
słony upalny uparty
POWINIEN — ДОЛЖЕН
Слово powinien изменяется в польском языке не только по родам и числам, но и по лицам, а также по временам и наклонениям. Вот состав форм.
Настоящее время
м. род. ж. род ср. род
powinienem powinnam —
powinieneś powinnaś —
powinien powinna powinno
мн. ч.
лично-мужские ф. женско-вещные ф.
powinniśmy powinnyśmy
powinniście powinnyście
powinni powinny
Прошедшее время
и Т.Д.
Сослагательное наклонение
Следовательно, Вы знаете уже слова „должен”: глагол musieć и
два польских эквивалента русского слово powinien.
Разница между ними следующая:
powinien — выражает субъективную, моральную необходимость, т.е. обязаннос'ть, к исполнению которой никто (ничто) не при­нуждает
musieć — выражает объективную необходимость, независимую от данного человека, которой он не в состоянии противостоять Напр.: Pan musi to zrobić. Вы должны это сделать (= я или
кто-н. другой вас принуждает это сделать, для вас нет другого выхода).
Pan powinien to zrobić. Вы должны это сделать (= это ваша моральная обязанность, к исполнению которой никто, ко­нечно, вас не принуждает, в кон­це концов вы можете этого не сделать, но ваш с'обеседник счи­тает это необходимым).
м. род
ж. род
ср. род
powinienem był
powinnam była
—
powinieneś był
powinnaś była
—
powinien był
powinna była
powinno było

мн. 4.

л.-м. ф.

ж.-в. ф.
powinniśmy byli

powinnyśmy były
powinniście byli

powinnyście były
powinni byli

powinny były
Будущего времени нет. Его
заменяют формы będę musial, -a będziesz musiał, -a
глагола musieć:

и т.п.


м. род ж. род
ср. род

powinien bym powinna bym
—

powinien byś powinna byś
—

powinien by powinna by
powinno by

MH. 4.


л.-м. ф. ж.-в.
ф.

powinni byśmy powinny
byśmy

powinni byście powinny
byście

powinni by powinny
by

Muszę już iść.
Мне нужно уже идти, уходить может быть, я хотел бы и остаться, но есть что-то незави­симое от меня, что меня заста­вляет уйти).
Powinienem już iść.
Я должен уже уйти (= я пони­маю, что уже пора уходить; вну­тренняя мотивировка).
Возьмем примеры из текста:
Ту powinnaś wiedzieć, czyje to wiersze.
Ty powinieneś zgadnąć.
Powinniśmy iść do domu.
Ты должна знать (я уверен, что ты не можешь не знать).
Ты должен отгадать.
Мы должны идти домой (= мы понимаем, что пора уходить).
Musicie natychmiast iść.
Вам необходимо сейчас же идти (== вас принуждают обстоятель­ства, потом не на чем будет ехать).
УПРАЖНЕНИЯ
I. От помещенных в скобки инфинитивов образуйте нужные формы:
1. Gdyby (mieć — ja = девушка) dużo pieniędzy, (kupić) sobie sa­mochód.
2. Gdyby (być — my = mężczyźni i kobiety) w Warszawie, przede wszystkim (obejrzeć) Stare Miasto.
3. Gdyby (być) ciepło, (wykąpać się — За=девушка) w rzece.
4. Jeśliby (dostać — ty=MyH£4HHa) bilety, (pójść — my=dziewczęta) na tę sztukę.
5. Gdyby ( być —ty — девушка) blisko, (czuć się — ja) szczęśliwy.
6. Jeśliby (pozostać — my = мужчины) u ciebie dłużej, (spóźnić się) na ostatni autobus.
II. Поставьте прилагательные в форме сравнительной и превосходной степени.
1. Ten krawat jest ładny.
2. Twoje włosy są jasne i miękkie.
3. Styl tego wiersza jest prosty.
4. Pogoda jest piękna.
5. Głębokie uczucie.
6. Wartościowy utwór.
7. Miła dziewczyna.
8. Wiersz rewolucyjny.
9. Interesująca powieść.
III. Переведите текст на польский язык и употребите с’оответствующие формы слов powinien или musieć:
1. Мне необходимо пойти в университет (я вынужден пойти).
2. Я должен уже уходить (чувствую).
3. Я вынужден поговорить с товарищем (что-то меня заставляет).
4. Если хотим поехать в Краков, мы должны сначала купить билеты.
5. Они должны быть здесь в 9 часов (предполагаем).
6. Все должно измениться в этом городе (говорит человек, у кото­рого намерение многое изменить в городе).
7. Они должны наказать его за это (но неизвестно, накажут ли).
8. Человек должен умереть.
9. Этот человек должен умереть (таково мое убеждение).
27
LEKCJA DWUDZIESTA SIÓDMA
1. Эквиваленты русских местоимений „некого, нечего”.
2. Выражение долженствования (продолжение).
NA PLAŻY NAD WISŁĄ
1. — Gdzie usiądziemy? Między drzewami, na trawie czy może lepiej na piasku, bliżej rzeki?
2. — Chodźmy na piasek! Weź leżaki dla dziewcząt, a my poło­żymy się na kocu. Gdzie jest Maryjka i Ola?
3. — Pewnie jeszcze w szatni. Ubieranie się, rozbieranie i cze­sanie zawsze zajmuje dziewczętom dużo czasu.
4. — Już idą!
5. — Nie widzę ich.
6. — Są tam za krzewami. Teraz poszły w stronę bufetu. Chodź­my do nich, mogą nas nie znaleźć!
7. — Znajdą nas na pewno! Przecież na plaży prawie nikogo nie ma.
8. — Czy o każdej porze dnia jest tu tak pusto?
9. — Nie, tylko z rana i przed południem.
10. — I to jedynie w dni powszednie. W niedzielę jest tu tak dużo ludzi, że po prostu nie ma czym oddychać, brak po­wietrza.
11. — Ja chodzę nad Wisłę lub na pływalnię zwykle z samego rana albo o zachodzie słońca. Po to jedynie, żeby popły­wać.
12. — Dlatego też wcale nie jesteś opalony.
13. — Nie lubię bezczynnie leżeć na piasku i opalać się.
14. — Czy tu można wypożyczyć jakieś łódki, kajaki?
15. — Owszem, ale trzeba mieć kartę pływacką.
16. — O, już idą dziewczęta! Maryjka ma bardzo ładny kostium kąpielowy.
17. — Przyniosłyśmy z bufetu coś do jedzenia.
18. — Dajcie mi ze dwie kanapki. Jestem okropnie głodny.
19. — Świetne miejsce wybraliście! Oczywiście leżaki są dla nas, a dla was koce, nieprawdaż?
* * *
20. — Maryjko, jeśli chcesz, mogę ci pożyczyć swoje okulary słoneczne.
21. — A tobie nie są potrzebne?
22. — Nie, idę się kąpać. Kto ze mną? Ty, Tadek?
23. — Oczywiście.
24. — Marek, ty zostajesz? I ty, Maryjko, też?
25. — Mnie tu będzie lepiej. Wolę się opalać niż kąpać. Zresztą nie umiem pływać.
26. — Nie szkodzi. Nie masz się czego bać, nie utoniesz! Przy brzegu jest płytko.
27. — Chodź! Tu nie będziesz miała nawet z kim porozmawiać. Marek zawsze śpi, gdy się opala.
28. — Tylko nie kpijcie sobie ze mnie! Idźcie już! * * *
29. — Jak tu płytko! Odeszliśmy tak daleko od brzegu, a woda wciąż tylko do pasa.
30. — Chodźmy jeszcze dalej! Tu już głębiej i jaki silny prąd!
31. — Nie wypływaj za boje, nie wolno! Przyjedzie milicja wodna i zapłacisz karę.
32. — Spójrz, jak Włodek świetnie pływa: crawlem i na plecach.
Teraz dał nurka. Widzisz, jak daleko odpłynął od tego miejsca? Dobrze nurkuje i długo płynie pod wodą.
Olu, wychodzisz już z wody?
33. — Tak. Nie chcę zamoczyć włosów. Nie wzięłam czepka.
34. — Pożycz od Marka, on ma. Tadek, chodź z nami!
35. — Już idę!
Olu, przyglądałem się, jak pływasz. Masz trochę nierówny oddech i dlatego nie możesz długo płynąć.
36. — Muszę więcej trenować.
37. — Tak, powinnaś.
* * *
38. — Spójrzcie, jak Marek zabawia Maryjkę! Chociaż nie zasnął, ale za to coś pilnie .czyta.
Mówiłem ci, że nie będziesz miała z kim rozmawiać.
39. — Marek, połóż się trochę dalej, zająłeś cały koc. Nie mam się gdzie położyć.
40. — Odsuń się ode mnie! Jesteś mokry i zimny.
41. — A ty za bardzo opaliłeś sobie nogi i plecy. Posmarować cię kremem?
42. — Czy masz coś do czytania?
43. — Kupiłem Kulturą Przejrzyj, wyjątkowo ciekawy numer.
44. — Olu, czy macie jeszcze coś do jedzenia i do picia? Jestem głodny po tym pływaniu i pić mi się chce.
45. — Nie, nic już nie mamy. Idź do bufetu i kup coś!
46. — Ale od kogo z was mogę pożyczyć trochę pieniędzy? Swoje zostawiłem w szatni.
47. — Weź ode mnie! Ile ci dać?
48. — Ze 30 (trzydzieści) złotych. A może nie warto? Przecież o pierwszej mamy pójść na obiad. Która teraz?
49. — Za dwadzieścia pierwsza.
50. — Dokąd mamy dziś iść po obiedzie? Jaki jest plan?
51. — Pojedziemy do Wilanowa.
52. — Najwyższy czas! Z-dnia na dzień odkładaliśmy tę wy­cieczkę.
53. — Ja, niestety, z wami nie pojadę. Mam się spotkać z kolegą.
*) Kultura — еженедельная литературная газета.
HUMOR
POGODA
— Wróciłem właśnie z urlopu.
— Czy miał pan pogodę?
— O, tak. Przez cały miesiąc lało tylko dwa razy. Za pierwszym razem dziesięć dni, a za drugim dwadzieścia.
* * *
— Nie mogę się zdecydować, czy mam iść na ten ślub.
— A kto cię zaprosił?
— Nikt. Mam być panem młodym.
СЛОВАРЬ
НА ПЛЯЖЕ НА ВИСЛЕ
1. Куда мы с’ядем? Между деревьями, на траве или на песке, ближе к реке?
2. Пойдем на песок! Возьми шезлонги для девушек, а мы ляжем на одеяло. Где Марийка и Оля?
3. Они, наверно, еще в гардеробе. Одевание, раздевание, прическа всегда занимают у давушек много времени.
4. Они уже идут!
bezczynnie без дела, праздно
boja бакен
crawl [краг/l] кроль
czepek купальная шапочка
głodny голодный
kajak байдарка
kanapka бутерброд
karta pływacka справка о том, что
данное лицо уме­ет плавать kąpielowy купальный
кос одеяло
kostium костюм
lać; leje лить; дождь льет
kpić издеваться
leżak шезлонг
łódka лодка
milicja милиция
nieprawdaż? не так ли?
nurkować нырять
oddech дыхание
oddychać дышать
odsunąć się отодвинуться
okulary очки
pas пояс
piasek песок
pilnie прилежно
plaża пляж
plecy спина
płytko мелко
pływać плавать
pływalnia плавательный бас­
сейн popływać поплавать
posmarować смазать
powietrze воздух
powszedni будний
prąd течение
przejrzeć просмотреть
pusto пусто
rozbierać się раздеваться
ślub свадьба
trenować тренироваться
ubierać się одеваться
utonąć утонуть
wypływać заплывать
wypożyczyć взять на прокат
zabawiać развлекать
zachód закат
zająć занять
zajmować занимать
zamoczyć намочить
zostawać оставаться
zwykle обычно
5. Я их не вижу.
6. Они там за кустами, а теперь пошли в сторону буфета. Они могут нас не найти. Пойдем к ним!
7. Наверное, нас найдут. Ведь на пляже почти никого нет.
8. Здесь всегда так пусто?
9. Нет, только утром и до обеда.
10. И то только в будни. По воскресеньям здесь так много народу, что просто нечем дышать, не хватает воздуха.
11. Я хожу на Вислу или в плавательный бассейн обычно рано утром или на закате. Только для того, чтобы поплавать.
12. Поэтому ты совсем не загорел.
13. Не люблю без дела лежать на песке и загорать.
14. Здесь можно взять на прокат лодки или байдарки?
15. Да, но надо иметь справку о том, что умеешь плавать.
16. Уже идут девушки! У Марийки очень красивый купальный костюм.
17. Мы принесли из буфета кое-что поесть.
18. Дайте мне пару бутербродов! Я ужасно голоден!
19. Вы выбрали замечательное место! Конечно, шезлонги для нас, а для вас одеяла, не так ли?
20. Марийка, если хочешь, я могу дать тебе свои солнечные очки.
21. А тебе они не нужны?
22. Нет, я иду купаться. Кто со мной? Ты, Тадек?
23. Конечно.
24. Марк, ты остаешься? И ты, Марийка, тоже?
25. Мне здесь будет лучше. Предпочитаю загорать, чем купатьбя. Я ведь не умею плавать.
26. Ничего. Нечего тебе бояться, не утонешь! У берега неглубоко (мелко).
27. Идем! Здесь тебе даже не с кем будет поговорить. Марк всегда спит, когда загорает.
28. Ну, ну, хватит издеваться надо мной! Идите, наконец!
29. Как здесь мелко! Мы отошли так далеко от берега, а вода все еще по пояс.
30. Пойдем еще дальше! Здесь глубже, и какое сильное течение!
31. Не заплывай за бакены, нельзя! Приедет водная милиция и за­платишь штраф.
32. Посмотри, как Володя замечательно плавает: кролем и на спине. Теперь нырнул. Видишь, как он далеко отплыл от этого места! Он хорошо ныряет и долго плавает под водой. Оля, ты уже вы­ходишь из воды?
33. Да. Я не хочу намочить волосы. Я не взяла купальной шапочки.
34. Возьми у Марка, у него есть. Тадек, идешь с нами!
35. Иду! Оля, я с*мотрел, как ты плавала. У тебя не всегда ровное дыхание, и поэтому ты не можешь долго плавать.
36. Мне надо больше тренироваться.
37. Да, обязательно.
38. Посмотрите, как Марк развлекает Марийку! Правда, он не заснул, но зато что-то прилежно читает. Я говорил, что тебе не с кем будет поговорить.
39. Марк, ляг немного дальше, ты занял все одеяло. Мне некуда лечь. 40. Отодвинься от меня! Ты мокрый и холодный. 41. А у тебя обгорели ноги и спина. Смазать тебя кремом? 42. У тебя есть что-нибудь почитать?
43. Я купил „Культуру”. Просмотри, исключительно интересный номер. 44. Оля, у вас есть еще что-нибудь поесть и попить? Я после пла­вания проголодался, и пить мне хочется.
45. Нет, ничего уже нет. Сходи в буфет и купи что-нибудь!
46. Но у кого из вас я могу занять немного денег? Свои я оётавил в гардеробе.
47. Возьми у меня! Сколько тебе дать?
48. Злотых тридцать. А может быть, не стоит? Ведь в час мы соби­рались пойти обедать. Который теперь час? 49. Бёз двадцати час. 50. Куда мы пойдем сегодня после обеда? Какие у нас проекты? 51. Поедем в Вилянов. 52. Давно пора! Со дня на день мы откладывали эту экскурсию. 53. К сожалению, я с вами не поеду. Должен встретиться с товарищем.,
dzień powszedni будний день
dużo ludzi много народу
, „ , восток
wschód —— восход
, . л запад
zachód — — закат
nie szkodzi! ничего! (не мешает!)
dać nurka нырнуть
z dnia na dzień со дня на день
pan młody новобрачный, жених
panna młoda новобрачная, невеста
kpić z kogo (czego) издеваться над кем (чем) |
Tylko nie kpijcie sobie ze mnie. Ну, хватит надо мной изде­ваться.
ваться.
КОММЕНТАРИЙ
>. Отглагольные существительные, образованные от возвратных гла- юлов, в отличие от русского языка, сохраняют частицу się: ibierać się — ubieranie się одеваться — одевание
ozbierać się — rozbieranie się раздеваться — раздевание jrzebierać się — przebieranie się переодеваться — переодевание izesać się — czesanie się причесываться — прическа
ząpać się — kąpanie się купаться — купание
nyć się — mycie się мыться — мытье
jpalać się — opalanie się загорать — загорание
judzić się — budzenie się просыпаться — нет
vitać się — witanie się здороваться — нет
lamyślać się — namyślanie się задумываться — нет
и др.
При стечении нескольких отглагольных существительных этого типа в тексте, частицу się надо ставить только при первом из них; при остальных она (по стилистическим соображениям) пропускается.
Ubieranie się, rozbieranie, czesanie zajmuje dziewczętom dużo czasu.
То же, как Вам известно, относится к возвратным глаголам (см. урок 14).
Wolę opalać się niż kąpać.
Co dzień trzeba się myć i czesać.
8., 9., 10. К известным Вам уже оборотам с’о значением времени добавьте
следующие:
с конструкцией: о + предл. пад.
о wschodzie słońca на заре, на восходе
о zachodzie słońca на закате
о każdej porze dnia во всякое (любое) время дня
с предлогом z + род. пад.
z rana утром, с утра
z samego rana ранним утром
с конструкцией: w + вин. пад.
w dzień днем
w dni powszednie в будни
w niedzielę, w niedziele в воскресенье, по воскресеньям
w południe в обед
w święto, w święta в праздник, по праздникам
w deszcz в дождь
с предлогом przed + т в о р. пад.
przed południem до обеда
przed godziną dziesiątą раньше (до) десяти
18., 48. Предлог z с существительным (+ числительное) в вин. падеже употребляется для обозначения приблизительного количества. В рус­ском языке ему соответствует предлог „с” или обратный порядок слов в сочетании „числительное + существительное”.
z tydzień с неделю
z rok с год
z minutę с минуту
z godzinę с час
z dziesięć osób человек с десяток
ze trzydzieści złotych злотых тридцать
ze dwie kanapki два-три бутерброда, пару бутер­
бродов
z piętnaście sztuk штук пятнадцать
z pięć minut минут пять
ze dwieście rubli рублей двести
и др.
28. Запомните синонимы глагола kpić. Все они сочетаются с конструк­цией: z + род. пад.
drwić z kogo, czego насмехаться над кем, чем
żartować z kogo, czego шутить над кем, чем
śmiać się z kogo, czego шутить над кем, чем
wyśmiewać się z kogo, czego смеяться над кем, чем, насмехать­
ся над кем, чем
ЭКВИВАЛЕНТЫ РУССКИХ МЕСТОИМЕНИЙ „НЕКОГО”, „НЕЧЕГО” И НАРЕЧИЙ „НЕГДЕ”, „НЕКУДА” И Т.Д.
В качестве эквивалентов русских местоимений (и наречий) с пре­фиксом не- употребляются в польском языке конструкции с глаголом mieć: nie mam + соответствующее местоимение + инфинитив. Глагол mieć в составе этой конструкции имеет все личные формы.
Для примера возьмем оборот: nie mam z kim rozmawiać.
Настоящее время ед. ч.
1. nie mam z kim rozmawiać мне не с кем разговаривать
2. nie masz z kim rozmawiać тебе не с кем разговаривать
3. nie ma z kim rozmawiać ему не с кем разговаривать
мн. ч.
1. nie mamy z kim rozmawiać нам не с кем разговаривать
2. nie macie z kim rozmawiać вам не с кем разговаривать
3. nie mają z kim rozmawiać им не с кем разговаривать
Прошедшее время
1. nie miałem (-am) z kim rozma- мне не с кем было разговаривать wiać
2. Безличная форма
Nie ma czym oddychać. (10)
z. me miaies (-as; z Kim rozma- теое не с кем оыло разговаривать wiać
3. nie miał (-а, -о) z kim rozma- ему (ей) не с кем было разговари- wiać вать
и т. д.
Будущее время
1. nie będę miał (-a) z kim rozma- мне не с кем будет разговари- wiać вать
2. nie będziesz miał (-a) z kim roz- тебе не с кем будет разговаривать mawiać
3. nie będzie miał (-a, -o) z kim ему (ей) не с кем будет разгова- rozmawiać ривать
и т. д. Сослагательное наклонение
1. nie miał(-a)bym z kim rozma- мне не с кем было бы разгова- wiać ривать
и т. д.
Эта конструкция употребляется также без отрицания (во всех вре­менных формах изъявительного наклонения и в сослагательном на­клонении), наст. вр. mam z kim rozmawiać мне есть с кем разговаривать прош. вр. miałem z kim rozma­
wiać мне было с кем разговаривать
буд. вр. będę miał z kim roz­
mawiać мне будет с кем разговаривать
с'осл. накл. miałbym z kim rozma­
wiać мне было бы с кем разговаривать
Безличные формы
nie ma z kim rozmawiać не с кем разговаривать
jest z kim rozmawiać есть с кем разговаривать
nie było z kim rozmawiać не с кем было разговаривать
było z kim rozmawiać было с кем разговаривать
nie będzie z kim rozmawiać не с кем будет разговаривать
będzie z kim rozmawiać будет с кем разговаривать
nie byłoby z kim rozmawiać не с кем было бы разговаривать
byłoby z kim rozmawiać было бы с кем разговаривать
Примеры из текста:
1. Личные формы
Nie masz się czego bać. (26)
Tu nie będziesz miała nawet z kim porozmawiać. (27, 38)
Nie mam gdzie się położyć. (39)
2. Безличная форма Nie ma czvm oddychać. (10)
Другие примеры:
nie mam kiedy odpocząć мне некогда отдохнуть
nie ma kiedy odpocząć некогда отдохнуть
nie mam dokąd jechać мне некуда ехать
nie ma dokąd jechać некуда ехать
nie mam skąd przywieźć мне неоткуда привезти
nie ma skąd przywieźć неоткуда привезти
nie mam czego żałować мне нечего жалеть
nie ma czego żałować нечего жалеть
nie ma kto tego zrobić некому это сделать
ВЫРАЖЕНИЕ ДОЛЖЕНСТВОВАНИЯ
Кроме оборотов: musieć + инфинитив и powinien + инфини­тив, для выражения долженствования употребляется в польском языке еще одна конструкция: mieć + инфинитив. Оттенок долженствова­ния в этой конструкции слабее, чем в первых двух. Она выражает лишь действие предстоящее и по этой причине необходимое. Она, так же как и конструкция musieć + инфинитив, служит для выражения внешней необходимости, и поэтому может сближаться с нею по зна­чению. Конструкция mieć + инфинитив имеет формы настоящего и прошедшего времени. В будущем времени употребляется лишь mu­sieć + инфинитив.
О pierwszej mamy pójść na obiad. В час мы условились (нам пред­стоит) пойти обедать.
Mam spotkać się z kolegą. Я должен встретиться с товари­
щем (мне предстоит).
Mam jeszcze napisać artykuł. Мне нужно еще написать статью
(мне предстоит, она у меня еще не написана).
Dokąd mamy pójść po obiedzie? Куда мы пойдем посде обеда (что нам предстоит, что мы планиро­вали)?
Mają przyjechać о ósmej. Мы их ожидаем в восемь (обеща­
ли приехать).
Ma jeszcze załatwić kilka spraw. У нее еще несколько дел.
В вопросительных предложениях (и придаточных дополнительных с вопросительными словами) конструкциям с глаголом mieć соответ­ствует в русском языке конструкция „дат. пад. + инфинитив”:
Skąd mam to wiedzieć? Откуда мне это знать?
Kiedy mamy się tu zgłosić? Когда нам явиться сюда?
Ро со ma pan czekać na nią? Зачем вам ждать ее?
Gdzie mam się położyć? Куда мне лечь?
Jak mam to zrobić? Как мне это сделать?
Cóż miałem robić? Что мне было делать?
Nie mogę się zdecydować, czy mam Не могу решиться, идти ли мне iść na ten ślub. на эту свадьбу или нет.
Формы второго и третьего лица ед. и мн. ч., произнесенные с воскли­цательной интонацией, выражают приказание. Оно сильнее, чем при­казание, выраженное формой повелительного наклонения.
Masz stąd odejść! Уходи отсюда!
Macie tu jutro być! Обязательно будьте здесь завтра!
Mają się zgłosić do mnie! Пусть они ко мне явяться!
Формы прошедшего времени выражают действие, которое предпола­галось совершить в прошлом, но которое не осуществилось или не осуществится, а также действие подвергаемое сомнению.
Mieliśmy tam pojechać.
Мы собирались туда поехать (под­разумевается: но не поехали или не поедем)
Przecież państwo mieli przygoto­wać tę pracę na dziś.
Ведь вы должны были сделать эту работу на сегодня (= мы так условились. Подразумевает­ся: вы не приготовили)
Miał tu być o dziewiątej.
Он должен был прийти в девять (подразумевается: его еще нет, он не пришел)
Miałem dzisiaj wcześniej wrócić do domu (ale pójdę z tobą).
Я собирался (обещал) сегодня раньше вернуться домой (но пойду с тобой). (Предполагается, что действие не осуществится)
Kiedy mieliście tam być?
Когда вы должны были там быть? (Подразумевается: (еще) не бы­ли)
Сравните теперь различия в значении всех трех конструкций со зна­чением долженствования:
Русскому предложению: „Я должен написать статью” соответствуют:
Muszę napisać artykuł.
— я вынужден, меня что-то за­ставляет, мне необходимо
Powinienem napisać artykuł.
= я морально обязан, от меня ждут, не могу подвести
Mam napisać artykuł.
= мне предстоит
Русскому предложению: „После обеда мы должны отдохнуть” соответ­ствуют:
Po obiedzie musimy odpocząć.
— нам необходимо, мы вынужде­ны
Po obiedzie powinniśmy odpocząć. = мы обязаны (напр., если хотим беречь свое здоровье)
Po obiedzie mamy odpocząć. = нам предстоит, мы условились
отдыхать
Русскому предложению: „Она должна сделать несколько дел” соот­ветствуют:
Musi załatwić kilka spraw. — она вынуждена, ей необходимо
Powinna załatwić kilka spraw. = морально обязана
Ma załatwić kilka spraw. = ей предстоит
УПРАЖНЕНИЯ
I. От нижеследующих глаголов образуйте существительные: uczyć się, zachwycać się, zgodzić się, zwrócić się, żegnać się, spotkać się, przesiadać się, opalać się, zastanawiać się, śmiać się, spóźniać się, kąpać się, nudzić się, odwracać się.
II. Переведите на польский язык:
1. Не над кем было даже Смеяться.
2. Здесь негде купаться.
3. Нам некуда сегодня пойти.
4. Там не на что было смотреть.
5. Нам не с кем было разговаривать.
6. Мне некогда вас принять.
7. Некогда будет обедать.
8. По праздникам и воскресеньям на пляже негде даже лечь.
9. Некому было это сделать.
10. Нам нечего читать.
III. Ответьте на следующие вопросы;
1. Kiedy na plaży nikogo nie ma?
2. Kiedy na plaży jest dużo ludzi?
3. Kiedy Tadek chodzi nad Wisłę lub na pływalnię?
4. Czy pani (pan) chodzi na spacer z rana, przed południem, w po­łudnie, po południu czy wieczorem?
5, Czy pani (pan) pracuje w niedzielę, czy tylko w dni powszednie?
6. Czy można dzwonić do pani (pana) o każdej porze dnia? (да)
7. Czy skończy pani (pan) tę pracę przed niedzielą? (нет)
8. Czy Francja leży na wschodzie Europy?
9. Czy pani (pan) wstaje o wschodzie słońca?
10. Czy Związek Radziecki leży na zachód od Polski?
28
LEKCJA DWUDZIESTA ÓSMA
Прошедшее время глаголов
W RESTAURACJI
1. — Usiądźmy przy tym stoliku koło okna. Okno jest otwarte, więc świeżego powietrza będzie dosyć.
2. — Czy to jest ta restauracja, o której mi opowiadałeś? Za­pomniałem, jak się nazywa.
3. — Spójrz na rycerza w zbroi, zaraz sobie przypomnisz!
4. — Restauracja „Rycerska”! Przed laty gospodarze podawali tu swoim gościom-rycerzom, a teraz siedzą tu jacyś skromni studenci, jakiś dziennikarz... i nie mogą doczekać się kelnera.
5. — Kto właściwie obsługuje ten stolik? (Zjawia się kelner)
6. — Dzień dobry państwu. Proszę kartę.
(Kelner kładzie na stole nakrycia i odchodzi)
7. — Przejrzyjcie kartę!
8. — Dla mnie odczytanie i zrozumienie tych wszystkich nazw będzie zbyt trudne.
9. — Czyżby rzeczywiście rozumienie ich sprawiało ci do tej pory trudności?
10. — Tak, widocznie za mało interesuję się jedzeniem.
11. — Więc czytaj ty, Olu, i doradź, co mamy zamówić.
12. — Czy weźmiecie jakieś zakąski?
13. — Ja mam apetyt na sałatkę mięsną.
14. — Ja też.
15. — A ty, Włodku?
16. — Dla mnie może być szczupak w galarecie. (Podchodzi kelner)
17. — Słucham państwa.
18. — Proszę trzy sałatki mięsne, raz szczupak w galarecie, raz śledź w śmietanie i pieczywo. Zup jeszcze nie wybraliśmy.
19. — Z zup polecam państwu rosół z makaronem i ogórkową. Są bardzo smaczne.
20. — Dobrze. Proszę więc dwie zupy ogórkowe, jeden rosół i dla mnie barszcz z pasztecikiem.
21. — Barszczu już nie ma. Jest tylko bulion z pasztecikiem. Czy może być bulion?
22. — Proszę!
23. — A czy jest zupa szczawiowa?
24. — Owszem, proszę bardzo.
(Kelner odchodzi)
2'5. — Co zamawiacie na drugie danie? Posłuchajcie, co jest!
Pieczeń cielęca, marchewka z groszkiem, frytki
Sztuka mięsa, ziemniaki, mizeria
Wątróbka, buraczki, ziemniaki
Bitki wołowe z kaszą gryczaną, kalafior
Schab pieczony z pieczarkami, kapusta, ziemniaki
Kotlet schabowy, fasolka, sałatka z pomidorów, frytki
Gołąbki z ziemniakami
26. — Chwileczkę, czytasz wszystko jednym tchem i nic z tego nie możemy zapamiętać!
Jakie jarzynki są do wątróbki?
27. — Buraczki albo sałata zielona do wyboru.
28. — Dla mnie zamów wątróbkę.
29. — A dla mnie schab pieczony.
30. — Ja wolę coś z jarskich dań. Pozwól na chwilę kartę! Czy są tam jakieś dania jarskie? Może być bukiet z jarzyn albo omlet ze szpinakiem.
31. —A dla nas pierożki z mięsem.
* * *
32. — Jak długo ten kelner nie przychodzi! Tak szybko przy­niósł kartę i nakrycia, a teraz każę nam umierać z głodu. Strasznie mi się chce jeść.
33. — Widzicie, podaje tamtym państwu, a przecież oni przyszli znacznie później niż my.
34. — No, nareszcie idzie do nas. Co zamówimy na deser?
35. — Chyba kompot z truskawek.
36. — Dla mnie lody!
37. Kelner: — Czy państwo wybrali już drugie danie?
38. — Owszem. Prosimy wątróbkę, schab pieczony, omlet i dwa razy pierożki z mięsem. I niech pan przyniesie dwie bu­telki fruktowitu.
39. Kelner: — A co państwu podać na deser?
40. — Dwa kompoty z truskawek, jeden kompot z jabłek i dwa razy lody.
41. — Proszę bardzo.
(Kelner odchodzi)
42. — Nareszcie możemy przystąpić do jedzenia! Smacznego!
PO SKOŃCZONYM OBIEDZIE
43. — Prosimy o rachunek.
44. — Płacą państwo 154 (sto pięćdziesiąt cztery) złote 50 (pięć­dziesiąt) groszy.
(Marek podaje kelnerowi 200 (dwieście) złotych).
45. — Mbże pan ma drobne? 4 (cztery) złote 50 (pięćdziesiąt) groszy.
46. — Mam, proszę.
47. — Proszę 50 złotych reszty.
Dziękuję państwu. Do widzenia!
48. — Dziękujemy również. Do widzenia!
49. — Marek, zabierz nasze płaszcze z szatni.
50. — Rozmieńcie mi 20 (dwadzieścia) złotych. Chciałbym dać coś szatniarzowi.
51. — Ja mam drobne. Weź!
HUMOR
GOLONKA
Gość do kelnera:
— Proszę o kartę!
— Proszę bardzo, ale i tak wiem, że pan zamówi golonkę.
— Skąd pan wie? Czy pan mnie zna? — pyta uradowany gość.
— Nie, ale nic innego nie ma.
СЛОВАРЬ
rszczyk борщ прозрачный
tki wołowe говядина тушеная
ikiet z jarzyn тушеные овощи ilion бульон
iraczki свекла тушеная
elęcy из телятины, те­
лячий mie блюдо
!ser сладкое
*radzić посоветовать
solka фасоль
ytki жареный карто­
фель 11а г eta заливное
rtonka вареные свиные
ножки
>łąbki голубцы
>ść посетитель
oszek горошек
yczana гречневая
błko яблоко
rski вегетарианский
rzynki гарнир
ilafior цветная капуста
irta меню
isza каша
elner официант
этро€ компот
otlet schabowy свиная отбивная dy мороженое
iakaron лапша
archewka морковь
ięsny мясной
izeria салат из огурцов
łkrycie прибор
izwa название
barszczyk bitki wołowe bukiet z jarzyn bulion buraczki cielęcy
danie deser doradzić fasolka frytki
galareta golonka
gołąbki gość groszek gryczana jabłko jarski jarzynki kalafior karta kasza kelner kompot kotlet schabowy lody makaron marchewka mięsny mizeria nakrycie nazwa
odczytać ogórkowa (zupa) omlet pasztecik pieczarka pieczeń pieczywo pierożki z mięsem polecać pomidor przed laty przypomnieć sobie przystąpić rachunek rosół rycerski rycerz rozmienić schab pieczony skromny szatniarz szczawiowy szczupak szpinak sztuka mięsa śledź śmietana świeży truskawki uradowany wątróbka właściwie zakąska zbroja ziemniaki
zupa

В РЕСТОРАНЕ
1. Сядем за этот стол у окна. Окно открыто, будет много свежего воз­духа.
2. Это тот ресторан, о котором ты мне рассказывал? Я забыл, как он называется.
3. Посмотри на рыцаря в доспехах, и сразу вспомнишь.
4. Ресторан „Рыцарский”. Когда-то хозяева обслуживали здесь по­сетителей-рыцарей, а теперь здесь сидят скромные студенты, ка­кой-то журналист... и не могут дождаться официанта.
5. Кто, собственно, обслуживает этот стол? (Появляется официант).
6. Здравствуйте! Вот, меню. (Официант ставит на стол пять приборов и уходит.)
7. Просмотрите меню!
8. Для меня чтение и понимание всех этих названий будет слишком трудно.
9. Неужели до сих пор тебя это затрудняет?
10. Да, по-видимому, я слишком мало интересуюсь едой.
11. Тогда прочитай ты, Оля, и посоветуй, что нам заказать!
12. Вы возьмете какие-нибудь закуски?
13. Я с удовольствием съел бы мясной салат.
14. Я тоже.
15. А ты, Володя?
16. Я бы взял заливную щуку. (Подходит официант.)
17. Я вас слушаю.
18. Принесите, пожалуйста, три мясных салата, одну заливную щуку, одну селедку в сметане и хлеб. Супов мы еще не выбрали.
19. Из супов рекомендую бульон с лапшой и рассольник. Они очень вкусные.
20. Хорошо. Принесите, пожалуйста, два рассольника, один бульон, а для меня прозрачный борщ с пирожком.
21. Борща уже нет. Есть только бульон с пирожком. Можно подать вам бульон?
22. Пожалуйста!
23. А щавелевый суп есть?
24. Да, пожалуйста. (Официант уходит.)
25. Что вы заказываете на второе? Послушайте, что есть! Жаркое из телятины, морковь с горошком, жареный картофель. Отварное мясо, картофель, салат из огурцов. Печенка, свекла тушеная, кар­тофель. Говядина тушеная с гречневой кашей, цветная капуста. Жареная свинина с шампионьонами, капуста, картофель. Свиная отбивная, фасоль, салат из помидоров, жареный картофель. Го­лубцы с картофелем.
26. Минутку, ты читаешь слишком быстро, и мы ничего не можем запомнить... Какой гарнир к печенке?
27. Свекла тушеная или зеленый салат, на выбор.
29. Закажи мне печенку!
29. А мне жареную свинину!
30. Я предпочитаю что-нибудь из вегетарианских блюд. Дай на ми­нутку меню! ЗдесЪ есть какие-нибудь вегетарианские блюда? Я бы взял тушеные овощи или омлет со шпинатом.
31. А для нас пельмени.
32. Как долго не приходит официант! Так быстро принес нам меню и приборы, а теперь заставляет нас умирать с голоду. Мне ужасно хочется есть.
33. Видите, он обслуживает этих товарищей, а ведь они пришли го­раздо позже нас.
34. Ну, наконец-то идет к нам. Что закажем на третье (на сладкое)?
35. Пожалуй, компот из клубники.
36. Для меня мороженое.
37. Официант: Вы уже выбрали второе?
39. Да. Принесите, пожалуйста, печенку, жареную свинину, омлет и две порции пельменей. Принесите еще, пожалуйста, две бутылки фрук­товой воды.
39. А что вам подать на третье?
40. Два компота из клубники, один компот из яблок и две порции мороженого.
41. Пожалуйста. (Официант уходит.)
42. Наконец-то, мы можем приступить к еде! Приятного аппетита! После обеда.
43. Подайте, пожалуйста, счет.
44. С вас 154 злотых 50 грошей (Марк дает официанту 200 злотых.)
45. Нет ли у вас мелких? 4 злотых 50 грошей?
46. Есть. Пожалуйста.
47. Вот, пожалуйста, 50 злотых сдачи. Благодарю вас. До свидания!
48. Спасибо. До свидания!
49. Марк, возьми наши пальто в гардеробе.
50. Разменяйте мне 20 злотых. Я хотел бы дать что-нибудь гардероб­щику.
51. У меня есть мелкие. Возьми!
Nakrycie
Столовый прибор
talerz głęboki
глубокая тарелка
talerz płytki
мелкая тарелка
talerzyk
десертная тарелка
widelec, łyżka, nóż
вилка, ложка, нож
solniczka
солонка
kieliszek
рюмка
szklanka
стакан
sprawiać trudności
затруднять
pasztecik
пирожок (печеный)
pierożek
вареник
pierożki z mięsem
пельмени
jednym tchem
очень быстро, не переводя

дыхания
ziemniak (разг, kartofel)
картофелина
ziemniaki (kartofle) мн. я.
картофель
menu [жзню] обычно в больших ресторанах
меню jadłospis
karta разг. (= karta potraw)
smacznego!
приятного аппетита!
przypominać sobie со; о czym
вспоминать что; о чем припоминать что
Przypomniał sobie dawno za- Он вспомнил давно забытое pomniany wiersz. стихотворение.
Przypomniał sobie list. Он вспомнил письмо.
Przypomniał sobie o liście. Он вспомнил о письме.
przypominać (komu) со; о czym напоминать (кому) что; о чем
Przypomniał im о kilku spra­wach.
Przypomniał jej o sobie.
To przypomina utwory klasycz­ne.
Он напомнил им о нескольких делах.
Он напомнил ей о себе.
Это напоминает классические произведения.
wspominać co
вспоминать что
Wspominał dawne czasy.
Он вспоминал прежние вре­

мена.
wspominać o czym
упоминать о чем
Wspomniał o nim w przemó­
Он упомянул о нем в своем
wieniu.
выступлении.
umierać z czego
умирать от чего
umrzeć z głodu умереть от голода, с голоду
umrzeć z nudów умереть от скуки (см. урок 7)
umierać па со только со словами, обозн. болезнь
umrzeć na gruźlicę умереть от туберкулеза
RESTAURACJA „RYCERSKA” Menu
Zakąski
Cena
Śledź w oliwie
zł
Śledź w śmietanie
zł
Sałatka mięsna
zł
Sałatka z drobiu
zł
Sałatka jarzynowa
zł
Karp w galarecie
zł
Szczupak faszerowany
zł
Jajko w majonezie
zł
Nóżki
zł
Szynka
zł. ......
Masło
zł
Pieczywo
zł
Zupy
Rosół z makaronem
Zupa grzybowa z kluskami Zupa pomidorowa z ryżem Zupa szczawiowa z jajkiem Bulion z pasztecikiem Barszcz z pasztecikiem Zupa ogórkowa
Zupa grochowa Zupa jarzynowa Flaki
Dania jarskie
Omlet z groszkiem zielonym Omlet ze szpinakiem Jajka sadzone z ziemniakami Bukiet z jarzyn Kalafior z masłem Groszek zielony z masłem Naleśniki z serem Leniwe pierożki
Nap
Kawa mała Herbata
Kawa duża Fruktowit
Dania mięsne
Sznycel cielęcy, marchewka z grosz­kiem, frytki
Mostek cielęcy, kapusta czerwona, ziemniaki
Befsztyk, kalafior, ziemniaki
Kotlet siekany, marchewka, ziem­niaki
Wątróbka, buraczki, ziemniaki
Cynaderki z kaszą perłową Pierożki z mięsem
Dania г у bn e
Filet z dorsza, surówka, ziemniaki Szczupak po grecku
Sandacz smażony z pieczarkami, sałata zielona, frytki
Karp z wody, fasolka, ziemniaki
Lin w śmietanie, ziemniaki
Dania z drobiu
Gęś pieczona z jabłkami, frytki
Indyk z borówkami, frytki
Kurczak pieczony, marchewka z groszkiem, frytki
Kaczka pieczona, sałatka z pomi­dorów, frytki
Desery
Kompot z truskawek
Kompot z jabłek i śliwek
Kompot z moreli
Krem śmietankowy
Budyń czekoladowy
Galaretka cytrynowa
Tort
Ciastko
Lody
o j e
Oranżada Woda mineralna
Piwo jasne Woda sodowa
Wina, wódki, likiery
КОММЕНТАРИЙ
1. Некоторые причастия (а следовательно и существительные) надо образовывать от форм прошедшего времени.
znaleźli — znaleziony — znalezienie
starli — starty — starcie
podarli — podarty — podarcie
oparli — oparty — oparcie
Особо образуются причастия (и существительные) от глаголов (z)jeść, otworzyć:
(z) jeść — (z)jedzony — (z)jedzenie otworzyć— otwarty — otwarcie
8. Примеры употребления отглагольных существительных в тексте уро­ка. Напоминаем, что в польском языке они образуются от обоих видов глагола.
Odczytanie i zrozumienie tych wszystkich nazw będzie zbyt trudne. Czyżby rzeczywiście rozumienie ich sprawiało ci do tej pory trudności? Za mało interesuję się jedzeniem.
18. Pieczywo — общее название всех булочных изделий. Иногда (напр., в меню) оно заменяет слово chleb или bułka.
33. Слова pani, pan, państwo в сочетании с определяющими словами (а также без них), напр., с указательными местоимениями, имеют значение женщина, мужчина, товарищ, женщины и мужчины, товарищи.
ten, tamten pan этот, тот мужчина (товарищ, граж­
данин)
ta, tamta pani эта, та женщина (товарищ, граж­
данка)
Wino czerwone Likier miętowy
Wino węgierskie wytrawne Czysta wyborowa
Szampan radziecki Stołeczna
Białe reńskie Wiśniak
Miód dwójniak Śliwowica
Koniak francuski Miętówka
Koniak ormiański Starka
Likier wiśniowy Cherry Brandy
Слово państwo требует определения в форме мн. числа.
им. пад. ci, tamci państwo эти, те товарищи, граждане
род. пад. tych, tamtych państwa
дат. пад. tym, tamtym państwu
вин. пад. tych, tamtych państwa
твор. пад. tymi, tamtymi państwem
предл. пад. (o) tych, tamtych państwu
В сочетании с фамилией (во мн. ч.) слово państwo по значению соот­ветствует русскому „супруги”:
pan Zalewski тов. Залевский
pani Zalewska тов. Залевская
państwo Zalewscy (супруги) Залевские

— Niech się państwo nie cieszą, bo ja jestem przebrany za kelnera.
Некоторые фамилии принимают в этом значении окончание -owie, при обычном мн. числе с другим окончанием:
пр.: Urbanowicze (= panowie)
Urbanowiczowie (= państwo)
ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ ГЛАГОЛОВ
В глаголах móc, pomóc, в прошедшем времени наблюдается чередо­вание о : ó в основе (см. урок 12: mogłem, pomogłem — mógł, pomógł). В польском языке имеются и другие глаголы с этим типом чередования:
nieść, wieźć, wlec, pleść и др., а также производные от них. Основа с гласным ó выступает в 3 лице ед. ч. м. род. Кроме того, у них наблю­дается чередование о : е. Основа с е представлена в лично-мужских формах мн. числа:
nieść — niosłem, niósł, niosłyśmy, nieśliśmy
Эти же чередования выступают и во всех произведенных от него гла­голах, а именно, в глаголах: zanieść, przynieść, odnieść и др.
wieźć — wiozłem, wiózł, wiozłyśmy, wieźliśmy
То же и в произведенных от него глаголах: zawieźć, przywieźć, odwieźć и др.
wlec — wlokłem, wlókł, wlokłyśmy, wlekliśmy pleść — plotłem, plótł, plotłyśmy, pletliśmy
В третьем лице ед. ч. м. рода глаголов с основой на согласный пи­шется ł. Это конечное ł звучит только при ос'обенно старательном про­изношении.
Сравните:
niósł
— нес
wiózł
— вез
wlókł
— волок
pomógł
— помог
mógł
— мог
plótł
— плел
Перед ł представлен тот же согласный, который выступает в первом лице ед. ч. настоящего (будущего простого) времени.
kłaść (kładę) — kładł (он клал)
piec (piekę) — piekł (он пек)
spostrzec (spostrzegę) — spostrzegł (он заметил)
usiąść (usiądę) — usiadł (он Сел)
uciec (ucieknę) — uciekł (он сбежал)
upaść (upadnę) — upadł (он упал)
В двух последних глаголах в будущем простом времени имеем п; пе­ред ł в прошедшем времени этого звука нет.
Особо образуется прошедшее время глаголов umrzeć, trzeć (производ­ные: zetrzeć, wytrzeć и др.), drzeć (podrzeć), oprzeć (się).
В основе этих глаголов чередуются группы rze : ат. umrzeć — umarł
zetrzeć — starł
podrzeć — podarł
oprzeć (się) — oparł (się)
Подводим итог всему сказанному о прошедшем времени:
В отличие от русского языка, формы прошедшего времени в польском языке образуются ć помощью личных окончаний (см. уроки 11, 12).
Во множественном числе имеются особые формы, сочетающиеся лишь с личными существительными м. рода (и местоимением oni). Это так называемые лично-мужские формы.
Ср.: oni czytali —one czytały
В формах прошедшего времени наблюдаются следующие чередования в глагольных основах:
1) е : а: у глаголов с окончанием -её в инфинитиве (см. урок 12).
Основа с гласным е выступает в лично-мужских формах, во всех остальных формах — основа с гласным а:
zapomnieć — zapomniałem, zapomniałyśmy, zapomnieliśmy
2) ą : ę (в произношении о : e): у глаголов с суффиксами -ną-, -ą- (см. урок 14). Основа с гласным ą выступает в формах ед. ч. м. рода. Во всех остальных формах — основа с гласным ę:
zamknąć — zamknąłem, zamknęłam, zamknęłyśmy, zamknęliśmy
У некоторых глаголов этой группы (так же как и в рус’ском языке) суффикс -ną- может утрачиваться.
Ср.: moknąć
— mókł
[мук(л)]
zmarznąć
— zmarzł
(зл€арз(л)]
Zgasnąć
— zgasł
[згас(л)]
rosnąć
— rósł
[рус(лЛ
3) о : ó: в небольшой группе глаголов (см. выше). Гласный ó выступает в 3 лице ед. ч. м. рода:
móc — mogłem, mógł, mogłyśmy, mogliśmy
Чередование о : ó наблюдается также у глаголов, утрачивающих суффикс -ną- в формах прошедшего времени:
(u)rosnąć — (u)rosłem, (u)rósł, (u)rosłyśmy, (u)rośliśmy
(z)moknąć — (z)mokłem, (z)mókł, (z)mokłyśmy, (z)mokfliśmy
4) o : e: в небольшой группе глаголов (см. выше). Гласный е выступает в лично-мужских формах. Кроме чередования гласных в глаголе nieść (и производных от него) выступает чередование согласных s : ś, а в глаголе wieźć (и производных от него) — чередование соглас­ных z : ź:
nieść — niosłem (niósł), niosłyśmy, nieśliśmy wieźć — wiozłem (wiózł), wiozłyśmy, wieźliśmy
5) rze : ar: в небольшой группе глаголов типа oprzeć (się) (ćm. выше).
УПРАЖНЕНИЯ
I. Ответьте на следующие вопросы:
1. Czy Włodek przypomniał sobie nazwę restauracji?
2. Kto przypomniał Włodkowi nazwę restauracji?
3. Czy Marek przypomina sobie szczegóły pobytu w Moskwie? (tak)
4. Czy Maryjka przypomniała Markowi, jak razem kupowali książki w Moskwie? (tak)
5. Czy Maryjce sprawia trudność rozumienie nazw dań?
6. Jakie zupy wybrali nasi znajomi?
7. Co wybrali na drugie danie?
8. Co wybrali na deser?
II. Поставьте глаголы в прошедшем времени:
1. Usiądźmy (девушки и парни) przy tym stoliku koło okna!
2. Spójrz na rycerza w zbroi i zaraz sobie przypomnisz!
3. Siedzą tu jacyś skromni studenci.
4. Kelner podejdzie do stolika i przyniesie kartę.
5. Czy bierzecie jakieś zakąski? Czy weźmiecie jakieś zakąski?
6. Ja mam apetyt na sałatkę mięsną.
7. Dla mnie może być szczupak w galarecie.
8. Kelner kładzie na stole nakrycie.
9. Maryjka przywiezie z Polski dużo wrażeń.
10. Maryjka i Włodek przywiozą z Polski dużo wrażeń.
11. Kierowca zawiezie nas, dokąd trzeba.
12. Ona wypije kawę.
13. One zetrą kurz z mebli.
14. Ten człowiek ci pomoże.
III. Переведите на польский язык:
1. О чем я должен был тебе напомнить?
2. Перед отъездом нам надо (предстоит) еще посетить музей.
3. Куда нам сегодня пойти обедать?
4. Они должны были приехать на заре, а до сих пор их еще нет.
5. Перепишите это немедленно! (Машинистке, резко.)
6. Посоветуй, что нам выбрать?
7. Что ж мне было там делать?
8. Чему мне радоваться?
9. Я собирался было пойти погулять,, но раздумал.
10. Как же мне его понять, если он говорит не переводя дыхания.
11. Я не могу вспомнить, кому я должен (внутр, необх.) сегодня позвонить.
t PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO „WIEDZA POWSZECHNA” — WARSZAWA
STANISŁAW KAROLAK DANUTA WASILEWSKA
УЧЕБНИК ПОЛЬСКОГО ЯЗЫКА
Zeszyt 6 Lekcje 29—37
29
LEKCJA DWUDZIESTA DZIEWIĄTA
1. Конструкции do страдательным причастием.
2. Безличные обороты (продолжение).
PODAJEMY WIADOMOŚCI
1. .— Tadku, pozwól, że włączę radio. Nie będzie ci przeszkadzać?
2. — Oczywiście, że nie... Chcesz posłuchać wiadomości?
3. — Tak. O której godzinie ma być dziennik?
4. — Nastawiłeś radio na fale długie czy średnie?
5. — Na średnie.
6. — Przełącz na długie. Za pięć minut na falach długich będzie nadawany dziennik.
* * *
7. — Tu Warszawa. Dobry wieczór państwu! Podajemy wiado­mości dziennika wieczornego.
Z zagranicy.
8. — Helsinki. W dniu wczorajszym wznowiono rozmowy na te­mat dalszego umacniania procesów odprężenia międzynaro­dowego. Obradowano nad zagadnieniem rozszerzenia dzia­łalności ruchu pokoju. W toku dyskusji podkreślono, że pro­ces odprężenia międzynarodowego i rozwój społeczeństw może następować wyłącznie w warunkach pokojowej współ­
pracy, niezależnie od systemów polityczno-społecznych poszczególnych krajów. Wiodącym problemem działalności ruchu pokoju jest problematyka powstrzymania wyścigu zbrojeń oraz sprawa rozbrojenia. Znajduje to szczególny wyraz w światowej kampanii dla poparcia II Apelu Sztok­holmskiego.
Przypuszcza się, że wkrótce zostanie zredagowany komuni­kat końcowy.
9. — Moskwa. W Gwiezdnym Miasteczku w ZSRR rozpoczęli szkolenie przyszli kosmonauci z Polski, Czechosłowacji i NRD.
10. — Nowy Jork. Na kolejnym posiedzeniu Zgromadzenia Ogól­nego Organizacji Narodów Zjednoczonych przystąpiono do dyskusji nad sprawą przeniesienia części instytucji ONZ do powstającego w Wiedniu „Miasteczka ONZ” budowanego przez rząd austriacki, które ma być wydzierżawione Naro­dom Zjednoczonym za symbolicznego szylinga rocznie.
11. — Moskwa. Na uroczystym posiedzeniu zorganizowanym przez prezydium Akademii Nauk ZSRR obecny był pierwszy se­kretarz КС KPZR. W przemówieniu wygłoszonym podczas przyjęcia złożył on podziękowanie uczonym radzieckim za ich wybitne osiągnięcia w dziedzinie techniki rakietowej i wzniósł toast za dalszy rozwój nauki radzieckiej.
12. —Meksyk. Kostarykę nawiedziło w poniedziałek trzęsienie ziemi. Szczególnie silne wstrząsy wystąpiły w stolicy re­publiki i okolicach. Było to o godzinie piątej nad ranem. Ru­chy tektoniczne wywołały panikę wśród mieszkańców. Przerwany został ruch komunikacji miejskiej. Są znaczne straty materialne.
Z kraju.
13. — Warszawa. Dzisiejsza prasa podaje nowe meldunki o wyko­naniu zobowiązań podjętych przez robotników dla uczczenia Święta Odrodzenia Polski.
O wykonaniu zobowiązań meldują robotnicy Fabryki Samo­chodów Osobowych na Żeraniu, Warszawskiej Fabryki Mo­tocykli, inżynierowie, konstruktorzy i robotnicy Zakładów Radiowych im. Kasprzaka.
14. — Katowice. Górnicy z kopalni ,,Pokój” wezwali do współza­wodnictwa inne kopalnie węgla.
15. — Warszawa. Uroczyście obchodzone będzie w całym kraju Święto Odrodzenia Polski. W Warszawie w sali Kongreso­wej Pałacu Kultury i Nauki odbędzie się 21 lipca centralna akademia.
16. — Łódź. W fabryce włókienniczej im. M. Nowotki zorganizo­wano spotkanie robotników z członkami Komitetu Central­nego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W czasie spotkania omawiano uchwały ostatniego plenum Komitetu Centralnego. Poruszono też szereg zagadnień związanych z działalnością rad robotniczych.
17. — Warszawa. Dziś w Sejmie rozpoczęła się debata Komisji Handlu Wewnętrznego.
18. — Poznań. Dziś w Poznaniu zakończyły się obrady aktywistów Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej.
19. — Warszawa. W Klubie Księgarza otwarto dziś wystawę wy­dawnictw radzieckich, przywiezionych do Polski na Między­narodowe Targi Książki. Ogółem w bieżącym miesiącu wpły­nęło około pięciu tysięcy zamówień na książki radzieckie.
20. — W dzisiejszej prasie ogłoszono wyniki konkursu na opowia­danie o współczesnej Warszawie. Konkurs został zorganizo­wany przez redakcje Życia Warszawy, Sztandaru Młodych i tygodnika Stolica. Pierwszą nagrodę przyznano autorowi opowiadania „Warszawianka”.
Ze sportu.
21. — We wrześniu polscy piłkarze rozegrają mecz z reprezentacją Związku Radzieckiego. Spotkanie odbędzie się w Moskwie.
22. — Prognoza pogody na jutro.
Jutro w całym kraju będzie zachmurzenie zmienne z możli­wością przelotnych opadów. Na południu kraju większe roz­pogodzenie. Temperatura maksymalna 23 stopnie na wscho­dzie i 21 stopni na zachodzie kraju. Pojutrze bez większych zmian.
23. — Nadaliśmy dziennik wieczorny.
Obecnie prosimy posłuchać muzyki tanecznej.
HUMOR
Żona pana Nowaka wyszła z domu i po kilku dniach nie było jej jeszcze z powrotem. Pan Nowak zgłasza się do milicji, gdzie dyżurny prosi, by petent wypełnił specjalny formularz, w którym należy opisać osobę za­ginioną.
— Jeśliby moja żona się znalazła — mówi pan Nowak po dokonaniu tej czynności — prosiłbym bardzo, by jej tego formularza nie pokazywano.
СЛОВАРЬ
akademia
akademia академия; торже­
ственное заседа­ние aktywista активист
austriacki австрийский
bieżący текущий
broń оружие
budujący się строящийся
chrapać храпеть
czynność действие
debata дебаты
długi длинный
dokonać совершить
doświadczenie испытание
dyżurny дежурный
działalność деятельность
dziennik последние известия
fabryka завод, фабрика
fala волна
formularz формуляр
górnik шахтер
kolejny очередной
komunikat коммюнике
końcowy заключительный
kopalnia шахта
Kostaryka Коста-Рика
kraj страна
krewny родственник
ludowy народный
marynarka пиджак
mecz матч
meldować докладывать
meldunek рапорт
miasteczko городок
mieszkaniec житель
motocykl мотоцикл
naciskać нажимать
nadawać передавать
nagroda премия
niezależnie независимо
obradować обсуждать разные
вопросы odbyć się состояться
odrodzenie возрождение
ogłosić опубликовать
ogólny здесь: генеральный
okolica окрестность
omawiać обсуждать
opady осадки
opowiadanie рассказ
osiągnięcie достижение
osobowy легковой
petent посетитель
piłkarz футболист
płaca зарплата
podawać передавать,
сообщать podkreślić подчеркнуть
podwyżka повышение
pokój мир
ponownie вновь
poruszyć затронуть
poszczególny отдельный
posiedzenie заседание
pracownik работник
proces процесс
produkcja производство
prognoza здесь:сводка
przedstawiciel представитель
przelotny кратковременный
przełączyć переключить
przemówienie речь, выступление
przeniesienie перенесение
przyjęcie прием
przypuszczać предполагать
przyznać присудить
rakietowy ракетостроитель­
ный redagować здесь: готовить
reprezentacja сборная команда
republika республика
robotniczy рабочий
robotnik рабочий
rozbrojenie разоружение
rozgłośnia радиовещательная
rozmowy rozpogodzenie rozwój rząd Rzeczpospolita samochód Sejm społeczeństwo stopień szereg szkolenie system targi taneczny toast tygodnik uchwała uczcić
umocnienie uroczysty wezwać wiadomość Wiedeń wiodący
ozmowy переговоры
ozpogodzenie пояснение
ozwój развитие
ząd правительство
Lzeczpospolita республика
amochód автомобиль
Sejm сейм
połeczeństwo общество
topień градус
zereg ряд
zkolenie подготовка
ystem система
argi ярмарка
aneczny танцевальный
oast тост
ygodnik еженедельник
chwała решение
iczcić отметить, отпразд­
новать [mocnienie укрепление
iroczysty торжественный
wezwać вызвать
dadomość известие
Idedeń Вена
dodący главный
włókienniczy текстильный
wpłynąć поступить
współzawodnictwo соревнование wstrząs толчок
wśród среди
wuj ДЯДЯ
wznowić возобновить
wydzierżawić сдать в аренду
wygłosić произнести
wykonać выполнить
wymiana обмен
zachmurzenie облачность
zagadnienie вопрос
zaprzestać прекратить
zdrzemnąć się вздремнуть
zgłaszać się являться
zgromadzenie ассамблея
zjednoczyć объединить
zmiana изменение
zmienny переменный
znaczny значительный
znaleźć się быть обнаружен­
ным zobowiązanie обязательство
z powrotem обратно
ПЕРЕДАЕМ ПОСЛЕДНИЕ ИЗВЕСТИЯ
1. Тадек, разреши, я включу радиоприемник. Это тебе не помешает?
2. Конечно, нет... Ты хочешь послушать последние известия?
3. Да. В котором часу их передают?
4. Ты поставил радиоприемник на длинные или средние волны?
5. На средние.
6. Переключи на длинные. Через пять минут на длинных волнах будут передаваться последние известия.
7. Говорит Варшава. Добрый вечер! Передаем последние известия. За рубежом.
8. Хельсинки. Вчера были возобновлены переговоры по делу дальней­шего укрепления процессов международной разрядки. Обсуждался вопрос распространения деятельности движения по укреплению ми­ра. В ходе дискуссии подчеркивалось, что процесс международной разрядки и общественное развитие стран может происходить исклю­чительно в условиях мирного сотрудничества, независимо от обще­ственно-политической системы отдельных стран. Главным вопросом деятельности движения по укреплению мира является вопрос пре­кращения гонки вооружений, а также проблема разоружения. Это находит особое отражение в мировой кампании, поддерживающей П-ой Стокгольмский Призыв.
Предполагается, что вскоре будет подготовлено заключительное коммюнике.
9. Москва. В Звездном Городке в СССР начали подготовку будущие космонавты из Польши, Чехословакии и ГДР.
10. Нью-Йорк. На очередном заседании Генеральной Ассамблеи ООН обсуждался вопрос о перенесении некоторых учреждений ООН в строящийся австрийским правительством в Вене „Городок ООН”. Он будет сдан в аренду Организации за символическую плату — один шиллинг в год.
11. Москва. На торжественном приеме, организованном президиумом Академии наук СССР, присутствовал первый- секретарь ЦК КПСС. В своей речи, произнесенной на приеме, он поблагодарил советских ученых за их выдающиеся достижения в области ракетостроитель­ной техники и поднял тост за дальнейшее развитие советской науки.
12. Мексик. В понедельник в республике Коста-Рика произошло земле­трясение. Особенно сильные толчки выступили в столице республики и в окрестностях. Это имело место в пять часов утра. Тектонические движения вызвали панику среди населения. Городской транспорт был остановлен. Отмечаются большие материальные потери.
По Польше (стране).
13. Варшава. Сегодняшняя печать помещает рапорты о выполнении обязательств, принятых рабочими в честь праздника Возрождения Польши. О выполнении обязательств докладывают рабочие автоза­вода (фабрики легковых автомобилей) в Жеране, Варшавского за­вода мотоциклов, инженеры, конструкторы и рабочие Радиозавода им. Каспшака.
14. Катовице. Шахтеры шахты „Мир” вызвали на соревнование другие угольные шахты.
15. Варшава. Торжественно будет отмечаться по всей стране праздник Возрождения Польши. В Варшаве в зале Конгрессов Дворца куль­туры и науки состоится 21 июля торжественное заседание.
16. Л оды На текстильной фабрике им. М. Новотко была организована встреча рабочих с членами ЦК Польской Объединенной Рабочей Партии. Во время встречи обсуждались решения последнего плену­ма ЦК. Были также затронуты некоторые проблемы (ряд проблем), связанные с деятельностью рабочих советов.
17. Варшава. Сегодня в Сейме начались дебаты Комиссии внутренней торговли.
18. Познань. Сегодня в Познани закончилось совещание актива Союза Социалистической Польской Молодежи.
19 Варшава. В Клубе работников книжного дела была открыта сегодня выставка советских изданий, привезенных в Польшу на Междуна­родную книжную ярмарку. В текущем месяце поступило около пяти тысяч заказов на советские книги.
20. В сегодняшней печати были опубликованы результаты конкурса на рассказ о современной Варшаве. Конкурс был организован редак­циями газет „Жите Варшавы”, „Штандар Млодых” и еженедельника „Столица”. Первая премия была присуждена автору рассказа „Вар­шавянка”.
Из спорта.
21. В сентябре польские футболисты разыграют матч со сборной ко­мандой Советского Союза. Встреча состоится в Москве.
22. Передаем сводку погоды: Завтра по всей стране переменная облач­ность. Возможны кратковременные дожди. На юге страны ожидается пояснение. Максимальная температура 23 градуса на востоке и 21 градус на западе страны. Послезавтра погода без особых изменений.
23. Мы передали вечерние известия. Теперь послушайте тенцевальную музыку.
wyścig zbrojeń гонка вооружений
znajduje szczególny wyraz находит особое отражение
kampania dla poparcia кампания поддерживающая
część instytucji некоторые учреждения
nawiedziło trzęsienie ziemi произошло землетрясение
wywołać panikę вызвать панику
straty materialne материальные потери
rozegrać mecz разыграть матч
na temat по делу
odprężenie międzynarodowe международная разрядка
ruch pokoju движение по укреплению ми­
ра
w toku dyskusji в ходе дискуссии
komunikacja miejska городской транспорт
(radiowy, telewizyjny) послед- , . ние известия (синоним: wia-
dziennik < , , ..
domosci)
дневник
dziennik poranny последние известия, переда­
ваемые утром
dziennik wieczorny
последние известия, переда­ваемые вечером
dziennik popołudniowy
последние известия, переда­
ostatnie wiadomości
ваемые после обеда
(букв.: последние известия)
rozmowy rCZZZIIII
zagraniczny
paszport zagraniczny
известия, передаваемые пе­ред окончанием программы передач
- разговоры
~ переговоры иностранный
- заграничный
- зарубежный
внешний
заграничный паспорт
towary zagraniczne
иностранные (заграничные)
książki zagraniczne
товары
иностранные книги
prasa zagraniczna
зарубежная печать
handel zagraniczny
внешняя торговля
Ministerstwo Handlu
Министерство внешней тор­
Zagranicznego polityka zagraniczna
говли внешняя политика
Ministerstwo Spraw Zagranicz­
Министерство иностранних
nych
ho: język obcy
waluta obca wznieść toast złożyć podziękowanie
дел
иностранный язык иностранная валюта поднять тост поблагодарить
wezwać do współzawodnictwa
вызвать на соревнование
robotnik
работник
рабочий pracownik
zakład
предприятие, ателье, мастер­ская
zakłady (мн. ч.)
завод
w fabryce на фабрике w zakładach на заводе
akademia
— академия
’——- торжественное заседание
prognoza pogody
iść, zbliżać się na palcach
сводка погоды
идти, подходить на цыпочках
КОММЕНТАРИЙ
2. У существительных женского рода на согласный (типа rzecz) с окон­чанием им.-вин. падежа мн. ч. -i (-у) совпадают формы именительного, винительного и родительного падежа мн. числа:
им.-вин. мн.
ostatnie wiadomości ciekawe rzeczy
te części
nowości wydawnicze
род. мн.
ostatnich wiadomości ciekawych rzeczy tych części
nowości wydawniczych
Это касается также слов dzień, dziecko:
wielkie dni wielkich dni
małe dzieci małych dzieci
Chcesz posłuchać wiadomości?
В этом примере род. пад., так как глаголы słuchać и posłuchać соче­таются только с род. пад.
8., 13., 14. В тексте урока встречаются новые примеры форм им. пад. мн. ч. личных существительных м. рода. Мы специально так часто об­ращаем внимание на особое образование этих форм, так как русские, говорящие по-польски, обычно делают в этой форме много ошибок. Обратите внимание на чередования согласных перед окончанием -i (-у).
pracownik pracownicy
robotnik robotnicy
konstruktor konstruktorzy
górnik górnicy
minister ministrowie
inżynier inżynierowie
Слово członek — член (в значении: член какого-н. общества, делега­ции и т. п.) образует им. пад. мн. ч. członkowie
но członek — член (в значении: часть тела) в им. пад. мн. числа имеет форму członki.
КОНСТРУКЦИИ СО СТРАДАТЕЛЬНЫМ ПРИЧАСТИЕМ
Вам уже известно, что страдательные причастия настоящего времени (от глаголов несовершенного вида) в сочетании с соответствующими формами глагола być образуют страдательные обороты. В русском язы­ке этим оборотам обычно соответствуют конструкции с глаголом на -ся. Страдательные обороты несовершенного вида образуют формы насто­ящего, прошедшего и будущего времени:
наст. вр.
wiadomości są nadawane
zobowiązania są podej­mowane
święto jest obchodzone
известия передаются (букв, суть передаваемы)
обязательства принимаются (букв, суть принимаемы)
праздник отмечается (букв, есть отмечаем)
пр. вр.
wiadomości były nada­wane zobowiązania były podej­mowane
święto było obchodzone
известия передавались
обязательства принимались
праздник отмечался
буд. вр.
wiadomości będą nada­wane
zobowiązania będą podej­mowane
święto będzie obchodzone
известия будут передаваться
обязательства будут приниматься
праздник будет отмечаться
Запомните, что в польском языке возвратные глаголы (с się) в функ­ции страдательного залога не встречаются.
Страдательные причастия прошедшего времени (от глаголов совер­шенного вида) образуют два типа страдательных оборотов. С одним ти­пом (zostać + причастие) вы уже знакомы. Второй тип образуется с по­мощью глагола być. Разница между ними заключается в том, что оборот с глаголом zostać передает значение действия, процесса, -а оборот с гла­голом być — результат действия, состояние. Оборот с глаголом zostać употребляется в прошедшем и будущем времени:
пр. вр. ruch został przerwany sklepy zostały zamknięte miasto zostało zniszczone
движение было остановлено магазины были закрыты город был разрушен
буд. вр. ruch zostanie przerwany движение будет остановлено sklepy zostaną zamknięte магазины будут закрыты miasto zostanie zniszczone город будет разрушен
Обороты с глаголом być употребляются в трех временах: наст. вр. ruch jest przerwany движение остановлено
sklepy są zamknięte магазины закрыты
miasto jest zniszczone город разрушен
прош. вр. ruch był przerwany движение было остановлено
sklepy były zamknięte магазины были закрыты
miasto było zniszczone город был разрушен
буд. вр. ruch będzie przerwany движение будет остановлено
sklepy będą zamknięte магазины будут закрыты
miasto będzie zniszczone город будет разрушен
Различие между конструкциями: miasto zostało zniszczone и miasto było zniszczone следующее: в первом случае утверждается, что действие было произведено в прошлом, но его результаты сохранились до на­стоящего времени. Поэтому конструкция miasto zostało zniszczone мо­жет приближаться по употреблению к конструкции miasto jest znisz­czone. Во втором случае результат произведенного действия, состояние относится к прошлому.
БЕЗЛИЧНЫЕ ОБОРОТЫ (ПРОДОЛЖЕНИЕ)
Русский язык гораздо свободнее, чем польский, пользуется страда­тельными конструкциями. Польский язык избегает страдательных оборотов и заменяет их безличными оборотами.
Вы уже знакомы с безличными оборотами в форме настоящего вре­мени (с частицей się). Они переводятся на русский язык личными оборотами с глаголами на -ся или формой 3-го лица мн. ч. (т. наз, не­определенно-личной формой).
przypuszcza się, że предполагают, что
mówi się, że говорят, что
neguje się osiągnięcia отрицают достижения
zamyka się sklepy o 19 магазины закрывают в 19 ч. (и
магазины закрываются в 19 ч.> В прошедшем времени безличная форма образуется от обоих гла­гольных видов. Основа этой формы совпадает с основой страдатель­ного причастия (у глаголов переходных) или образуется так, как ос­нова страдательного причастия (у глаголов непереходных). К это$ основе прибавляется суффикс -о.
zamknięt(y) zamknięto
zamykan(y) zamykano
przeczytan(y) przeczytano
czytan(y) czytano
poznan(y) poznano
poznawan(y) poznawano
ocenion(y) oceniono
ocenian(y) oceniano
wzięt(y) wzięto
bran(y) brano
Безличные формы непереходных глаголов:
chodzono mówiono telefonowano czekano stano
Возвратные глаголы сохраняют частицу się:
uczesano się czesano się ubrano się ubierano się umyto się myto się
В тексте настоящего урока примеров безличной конструкции в форме прошедшего времени много.
Несовершенный вид
Obradowano nad zagadnieniem zaprzestania doświadczeń z bronią ją­drową.
W czasie spotkania omawiano uchwały ostatniego plenum.

— Mówiono mi, że w Polsce całuje się w rękę...
Совершенный вид
Wczoraj wznowiono rozmowy.
Ponownie przystąpiono do dyskusji.
Zorganizowano spotkanie robotników7.
Poruszono też szereg zagadnień.
Otwarto wystawę wydawnictw zagranicznych.
Ogłoszono wyniki konkursu.
Nagrodę przyznano Andrzejowi X.
УПРАЖНЕНИЯ
I. Переведите на польский язык следующие сочетания: иностранное происхождение, иностранная валюта, заграничные ви­на, заграничные сигареты, министры иностранных дел, загранич­ные товары, заграничный паспорт, заграничная поездка, внешний рынок, внешняя политика, иностранные языки, зарубежные стра­ны, зарубежная печать
II. Замените пассивные конструкции безличными оборотами:
1. Ostatnie wiadomości są nadawane (były nadawane) o północy.
2. Ostatnie wiadomości zostały nadane o północy.
3. Dla uczczenia Święta Odrodzenia były podejmowane (są podejmo­wane, zostały podjęte) zobowiązania.
4. Jest zorganizowany (był organizowany, został zorganizowany) kon­kurs.
5. Nasze osiągnięcia były negowane.
6. Sklepy zostały zamknięte o godzinie dziewiętnastej.
7. Wczoraj zostały wznowione obrady.
8. W czasie spotkania zostały omówione uchwały plenum.
9. Kilkakrotnie były organizowane spotkania robotników.
III. Поставьте числительные в нужном падеже:
1. Wydano książkę w (25 000) egzemplarzy.
2. Do (несколько десятков тысяч) mieszkań przeprowadzili się już nowi mieszkańcy.
3. Wczoraj odbyło się uroczyste otwarcie (больше десяти) nowych stacji metra.
4. Ten zakład przemysłowy nie zatrudnia nawet (100) robotników.
5. Nie zdążyli omówić nawet (больше десяти) zagadnień.
6. Prasa doniosła o uruchomieniu (21) obiektów przemysłowych.
7. Oczekujemy jeszcze około (10) osób.
8. Nastąpiło zderzenie (2) samochodów.
30
LEKCJA TRZYDZIESTA
1. Предложный падеж ед. ч.
2. Выражение долженствования (продолжение).
PRZYGOTOWANIE DO PODRÓŻY
1. — Maryjko, czy już jesteś gotowa?
2. — Prawie. O której odchodzi pociąg do Krakowa?
3. — O szóstej po południu. Nasi koledzy mają wstąpić po nas. Powinni tu przyjść na pół do piątej.
4. — Czy mamy już bilety?
5. — Tadek miał kupić wczoraj w „Orbisie” *).
6. — Ile czasu jedzie się z Warszawy do Krakowa pociągiem pośpiesznym?
7. — Około sześciu godzin. Na dwunastą w nocy powinniśmy być na miejscu.
8. — W czym jedziesz, Olu?
9. — Włożę jakąś letnią sukienkę i płaszcz.
10. — W tych pantoflach na wysokim obcasie będzie ci chyba niewygodnie?
11. — Oczywiście. Włożę tamte białe na płaskim obcasie.
12. — Czy dużo rzeczy bierzesz ze sobą?
13. — Bluzkę, tę spódnicę w kratę, sweter i jeden komplet bie­lizny. Myślę, że to wszystko zmieści się w neseserze. A ty?
14. — Mam wrażenie, że zapakowałam zbyt dużo rzeczy.
15. — Chcesz wziąć ze sobą tę dużą walizkę?! Jaka ciężka! Co w niej jest? Po co ci to wszystko? Jedziemy przecież do Krakowa na kilka dni, może nawet na niecały tydzień.
16. — Nie mam mniejszej walizki.
17. — Pożyczę ci swojej.
18. — Mam więc od nowa się pakować? Przecież zaraz przyjdą chłopcy.
♦) „Orbis” — польское бюро путешествий и туризма.
19. — Nie denerwuj się! Mamy jeszcze dość czasu. Dopiero za dwadzieścia czwarta. W tej walizce zmieścisz wszystko, co trzeba.
20. — Wezmę jedną sukienkę, dwie bluzki wełniane, spodnie...
21. — Masz spodnie? No, widzisz! W spodniach będziesz bardzo ładnie wyglądać. Jesteś wysoka, zgrabna...
22. — Tylko bez komplementów!
23. — Weź również ten sweterek. W niebieskim kolorze jest ci bardzo do twarzy.
24. — Pończochy zostawię. Na pewno nie będzie zimno.
25. — Rękawiczki skórkowe weź! Ostatnio są modne. Poza tym bardzo pasują do twojej torebki i do pantofli.
26. — Jak się zamyka tę walizkę?
27. — Pomogę ci.
28. — Poczekaj! Zapomniałam włożyć chusteczki do nosa i skar­petki.
29. — Postawmy walizki koło ściany, żeby nam nie przeszka­dzały. Która godzina?
30. — Już dziesięć po czwartej. Za dwadzieścia minut powinni przyjść chłopcy. Trzeba się ubierać!
31. — Maryjko, co włożysz na siebie?
32. — Kostium i jedną z tych bluzeczek w paski.
33. — Radziłabym ci włożyć białą jedwabną bluzkę. Według mnie w takim popielatym kostiumie i białej bluzeczce będziesz wyglądała bardzo elegancko.
34. — Ale na podróż biała bluzka jest niepraktyczna.
35. — Czy mam umalować usta?
36. — Nie, szminka wcale ci nie jest potrzebna. Możesz tylko nieznacznie się upudrować. Masz puder?
37. — Nie zabieraj mi jeszcze lusterka, chcę się uczesać.
38. — Gdzie jest mój beret?
39. — Leży na stole, za lusterkiem.
40. — No, już jesteśmy gotowe. Która godzina?
41 • — Pięć po piątej.
42, — Со?! Tak późno, a chłopcy jeszcze nie przyszli?! Już od pół godziny powinni tu być. Przez nich spóźnimy się na
pociąg! Zadzwonię do Tadka. Może dowiemy się czegoś od niego lub od jego rodziców.
Halo! Mówi Ola. Czy Tadek jest w domu?... Słucham?... Jak to?! Już dawno wyszli?... Co im się mogło przyda­rzyć?... Nie, musimy czekać. Do widzenia panu! Prze­praszam.
43. — Co mamy teraz robić?
44. — Według mnie, nic dziś nie będzie z naszego wyjazdu.
45. — A może jednak zaraz przyjdą? Może zdążymy na pociąg?
HUMOR
— Czy nie cisną cię te klipsy? Masz spuchnięte uszy.
— Tak, ale kiedy bolą mnie uszy, to mniej myślę o nogach.
СЛОВАРЬ
ret берет
uzka блузка, кофточка
usteczka платок
ężki тяжелый
>nąć жать
egancko элегантно
dwabny шелковый
»mplet гарнитур
ata клетка
odny модный
ecały неполный
epraktyczny^ неудобный
eznacznie слегка
tcas каблук
ikować się упаковываться
intofel туфля
isek полоска
isować подходить
aski низкий
tńczocha чулок
zez из-за
beret bluzka chusteczka ciężki cisnąć elegancko jedwabny komplet karata modny niecały niepraktyczny^ nieznacznie obcas
pakować się pantofel pasek
pasować płaski pończocha przez
przydarzyć się случиться
puder пудра
rękawiczka перчатка
skarpetka носок
skórkowy кожаный
spódnica юбка
spuchnięty распухший
sweter свитер
sweterek кофточка
szminka губная помада
torebka сумка
umalować покрасить
upudrować się напудриться
usta здесь: губы
wełniany шерстяной
włożyć надеть
zabierać забирать
zapakować упаковать
zgrabny стройный
zmieścić się поместиться
zostawić оставить
ПОДГОТОВКА К ПУТЕШЕСТВИЮ
1. Марийка, ты уже готова?
2. Да, в котором часу отходит поезд в Краков?
3. В шесть часов вечера. Наши товарищи зайдут (должны зайти) за нами. Они должны сюда прийти к половине пятого.
4. Билеты у нас есть?
5. Тадек должен был купить вчера в „Орбисе”.
6. Сколько времени надо ехать из Варшавы в Краков скорым поездом?
7. Около шести часов. К двенадцати ночи мы должны быть на месте.
8. В чем ты едешь, Оля?
9. Надену какое-нибудь летнее платье и пальто (летнее).
10. В этих туфлях на высоких каблуках тебе будет, пожалуй, не­удобно?
11. Конечно. Я надену белые на низких каблуках.
12. Что ты берешь с собой?
13. Блузку, эту юбку в клетку, свитер и один гарнитур белья. Я ду­маю, что все поместится в несессере. А ты?
14. Мне кажется, что я упаковала слишком много вещей.
15. Ты хочешь взять с собой этот большой чемодан? Какой он тяже­лый! Что в нем? Зачем тебе все это? Мы ведь едем в Краков на несколько дней, возможно, даже меньше, чем на неделю.
16. У меня нет чемодана поменьше.
17. Я дам тебе свой.
18. Значит опять мне упаковываться? Ведь сейчас придут ребята!
19. Не волнуйся! У нас еще достаточно времени. Теперь только без двадцати минут четыре. В этот чемодан поместишь все необходимое.
20. Я возьму одно платье, две шерстяные кофточки, брюки...
21. У тебя есть брюки? Ну, вот видишь! В брюках тебе будет очень хо­рошо. Ты высокая, стройная...
22. Только без комплиментов!
23. Возьми и эту кофтбчку! Голубой цвет тебе очень к лицу.
24. Чулки я оставлю. Наверное, не будет холодно.
25. Возьми кожаные перчатки. Они сейчас модны. Кроме того, они очень подходят к твоей сумочке и туфлям.
26. Как закрывается этот чемодан?
27. Я тебе помогу.
28. Подожди! Я забыла положить носовые платки и носки.
29. Давай поставим чемоданы у Стены, чтобы они нам не мешали! Который час?
30. Уже десять минут пятого. Через двадцать минут должны прийти ребята. Надо одеваться!
31. Что ты наденешь, Марийка?
32. Костюм и одну из этих блузок в полоску.
33. Я бы тебе советовала надеть белую шелковую блузку. По-моему, в сером костюме и белой блузке ты будешь выглядеть очень эле­гантно.
34. Но в дороге белая блузка неудобна.
35. Покрасить губы?
36. Нет, губная помада тебе совершенно не нужна. Можешь только слегка напудриться. У тебя есть пудра?
37. Не забирай еще зеркало, я хочу причесаться.
38. Где мой берет?
39. Он лежит на столе, за зеркалом.
40. Ну, мы уже готовы. Который час?
41. Пять минут шестого.
42. Как?! Так поздно, а ребята еще не пришли?! Они должны были здесь быть уже полчаса тому назад. Из-за них мы опоздаем на поезд. Я позвоню Тадеку. Может быть, мы узнаем что-нибудь у него или у его родителей. Алло! Говорит Оля. Тадек дома?.. Слушаю... Как? Они уже давно вышли?!.. Что с ними могло случится?.. Нет, мы должны ждать. До свидания! Извините!
43. Как нам теперь быть?
44. По-моему, из нашей поездки сегодня ничего не выйдет.
45. А может быть, они сейчас придут, и мы успеем на поезд?
mieć wrażenie казаться
mam wrażenie мне кажется (представляется),
у меня создается впечатление
w czymś jest komu bardzo do что-то очень к лицу (очень twarzy идет) кому
pasuje do czego идет к чему-нибудь, подходит
к чему-н.
włożyć со na siebie одеться во что
włożyć со надеть что
malować usta красить губы
przez nich из-за них
przydarzyło się coś komu что-то случилось с кем
zmieścić się w czym (gdzie) поместиться во что (куда); в чем (где)
Wszystko zmieści się w nese- Все поместится в несессере, śerze.
W tej walizce zmieścisz wszyst- В этот чемодан поместишь все ko, со trzeba. необходимое.
dowiedzieć się czego od kogo узнать что у кого
Może dowiemy się czegoś od niego lub od jego rodziców.
Может быть, мы узнаем что-нибудь у него или у его родителей.
КОММЕНТАРИЙ
3., 7. Предлог па в сочетаниях со словами, обозначающими определен­ное время, может соответствовать по значению русскому предлогу „к”:
Przyjdą tu na pół do piątej.
Na dwunastą w nocy powinniśmy być na miejscu.
Na rano wszystko będzie gotowe.
To powinno było być zrobione na wczoraj.
Они будут здесь к половине пя­того.
К двенадцати ночи мы должны быть на месте.
К утру все будет готово.
Это должно было быть сделано ко вчерашнему дню (на вчера).
В подобных случаях может употребляться также предлог do:
Zrobimy to do południa. Сделаем это к обеду (до обеда).
6.» 26. В настоящем уроке встречаются случаи употребления безличной конструкции в настоящем времени (с частицей się).
Jak się zamyka tę walizkę? Как закрывается этот чемодан
(и: как закрыть этот чемодан)?
Ile czasu jedzie się z Warszawy do Сколько времени надо ехать из Krakowa? Варшавы в Краков?
Как видно из выше приведенных примеров, эти конструкции иногда переводятся на русский язык оборотами с инфинитивом.
с частицей się, которым в русском глаголы.
19. Запомните несколько глаголов языке соответствуют невозвратные
Примеры из текста:
denerwować się нервничать
spóźniać się, spóźnić się опаздывать, опоздать
dowiadywać się, dowiedzieć się узнавать, узнать
Другие примеры:
nudzić się скучать
zmęczyć się устать
opalać się, opalić się загорать, загореть
czerwienić się краснеть
zaczerwienić się покраснеть
zielenić się зеленеть
położyć się лечь
stać się стать
spieszyć się спешить
bawić się играть
Следующим русским возвратным глаголам соответствуют в польском языке глаголы невозвратные:
останавливаться, остановиться stawać, stanąć
возвращаться, вернуться wracać, wrócić
садиться siadać, wsiadać
спускаться, спуститься schodzić, zejść
подниматься, подняться wchodzić, wejść
кататься jeździć
отправляться, отправиться wyruszać, wyruszyć
собираться (делать что-н.) zamierzać, mieć zamiar
отсыпаться, отоспаться odsypiać, odespać
клясться, поклясться przysięgać, przysiąc
подписываться, подписаться (на prenumerować, zaprenumerować
что-н.) (со)
прогуливаться spacerować
33., 44. według mnie по-моему
по этому образцу:
według ciebie по-твоему
według niego, niej по его, ее мнению
według nas по-нашему
według was по-вашему
według nich по их мнению
Синонимическая конструкция: moim zdaniem twoim zdaniem jego, jej zdaniem и т. д.
13., 32. В настоящем уроке вы встречаетесь с употреблением предлога w + вин. пад. (не во временных конструкциях). Подобные случаи в польском языке очень ограничены. Вот несколько примеров:
spódnica w kratę юбка в клетку
bluzka w paski блузка в полоски
grać w szachy (w karty) играть в шахматы (в карты)
bawić się w zagadki literackie играть в литературные, загадки wprowadzić w błąd ввести в заблуждение
coś rzuca się w oczy что-то бросается в глазц
patrzeć prosto w Oczy смотреть прямо в глаза
wystrzelić rakietę w przest- запустить ракету в космическое rzed kosmiczną пространство
ПРЕДЛОЖНЫЙ ПАДЕЖ (о kim? о czym?) ЕД. Ч.
Подводим итог всему сказанному об образовании предложного па­дежа. В польском языке предложный падеж ед. ч. может иметь 3 окончания:
1) окончание -е. Это окончание вызывает смягчение или замену ппрттшествуюптих согласных, а иногда также изменение гласных
основы. Оно прибавляется к существительным всех трех родов с основой на твердый согласный (за исключением всегда выде­ляемой нами группы согласных с, dz, cz, dż, 1, rz, sz, ż, а в муж­ском роде (кроме слов на -а) и среднем окончание -е не высту­пает также после звуков k, g, ch).
В предложном падеже ед. ч. возможны следующие чередования согласных:
t : ć (ci)
instytut — instytucie, kobieta — kobiecie, złoto — zlocie, lato — lecie
st : ść (ści) d : dź (dzi) zd : źdź (ździ)
a • e
r : rz
s : ś (si) z : ź (zi)
l : l sl : śl sn śń (śni) zn : źń (źni)
list — liście, kapusta — kapuście, miasto — mieście naród — narodzie, woda — wodzie
przyjazd — przyjaździe, gwiazda — gwieździe, gniazdo — gniaździe
teatr — teatrze, góra — górze
obcas — obcasie, kasa — kasie, mięso — mięsie
parowóz — parowozie, łza — łzie
stół — stole, siła — sile, mydło — mydle
pomysł — pomyśle, masło — maśle
wiosna — wiośnie
bielizna — bieliźnie
Следующие чередования согласных выступают только у существи­тельных на -а:
k : c g:dz ch : sz
walizka — walizce kolega — koledze pończocha — pończosze
2) окончание -и, прибавляемое к существительныым мужского (кро­ме слов -а) и среднего рода с основой на мягкий согласный и на согласные с, dz, cz, dż, 1, rz, sz, ż, k, g, ch, после которых не вы­ступает окончание -е. Оно не влечет за собой никаких изменений основы.
Примеры: м. род kwiecień — kwietniu
liść — liściu
tramwaj — tramwaju
dworzec — dworcu
wódz — wodzu
król — królu
żołnierz — żołnierzu
nóż — nożu
porządek — porządku
róg — rogu
ruch — ruchu
ср. род południe — południu
miejsce — miejscu
jajko — jajku
Это же окончание имеют следующие слова с твердым согласным ос­новы: państwo (обращение, товарищи, супруги), dom, syn, pan.
3) Окончание -i (-у), прибавляемое к существительным женского ро­да на -а с конечным мягким согласным основы или согласным с, dz, cz, dź, 1, rz, sz, ź, а также к существительным женского рода на согласный (типа пос):
kuchnia — kuchni stacja — stacji
ulica — ulicy
burza — burzy
wieś — wsi
noc — nocy
sól — soli и др.
Формы предложного и дательного падежей существительных жен­ского рода совпадают.
ВЫРАЖЕНИЕ ДОЛЖЕНСТВОВАНИЯ
Обратите внимание на употребление в тексте урока разных кон­струкций со значением долженствования и на разницу в их значениях, mieć 4- инфинитив
Nasi koledzy mają wstąpić po nas. Наши товарищи должны зайти за нами (= действие предстоящее, планированное)
Tadek miał wczoraj kupić bilety. Тадек должен был вчера купить билеты (= вероятно купил, пред­полагается, что купил вчера; так они условились)
Mam więc od nowa się pakować? Значит, опять мне упаковываться? Czy mam umalować usta? Покрасить губы? (= покрасить ли
мне губы?) Со mamy teraz robić? Как нам теперь быть?
powinien 4- инфинитив
Powinni tu przyjść na pół do piątej Они должны сюда прийти к по­ловине пятого (== мы считаем, что это должно состояться, надеемся) Na dwunastą w nocy powinniśmy К двенадцати ночи мы должны być na miejscu. быть на месте (= предполагаем)
Za dwadzieścia minut powinni Через двадцать минут должны przyjść chłopcy. прийти ребята (— мы так услови­
лись, они обязались)
Już od pół godziny powinni tu być. Они должны были здесь быть уже полчаса тому назад musieć 4-инфинитив
Musimy czekać. Мы должны ждать (== мы вынуж­
дены, другого выхода нет)
УПРАЖНЕНИЯ
I. Переведите на польский язык:
ввести кого-нибудь в заблуждение, ввести кого-нибудь в комнату, юбка в клетку, дорога в Берлин, пойти в университет, пойти на фабрику, работать на фабрике, играть в карты, пойти в магазин за хлебом, приехать к 12-ти ночи, узнать что-нибудь у знакомых, слушать концерт по радио.
II. Образуйте предложный падеж ед. ч. и род. пад. мн. ч. следующих слов:
rzecz, dzień, wiadomość, wiosna, kolega, ręka, gwiazda, zjazd, łza, część, lekcja, noc, partia, pan, miejsce, oko, ucho, Rosjanin, Amery­kanin, woda, noga, Bułgar, wiatr, ciało, las, narzędzie, wybrzeże, mo­rze, pole, święto.
III. Употребите нужные конструкции со значением долженствования. Укажите, в каких случаях возможны разные конструкции и объясните разницу в их значении.
1. (ту) słuchać starszych, ale nie zawsze ich słuchamy.
2. (my) się śpieszyć, jeżeli chcemy pojechać tym pociągiem.
3. Nie mamy innego wyjścia, przyjść tu jeszcze raz.
4. Przy jedzeniu nie (my) czytać.
5. (ja) pójść dziś do kina.
6. (ja) jutro pojechać do Krakowa.
7. Już od pół godziny (oni) tu być.
8. (on) być tu już wczoraj.
31
LEKCJA TRZYDZIESTA PIERWSZA
Действительные причастия настоящего вре­мени и деепричастия несовершенного вида.
PODRÓŻ DO KRAKOWA
1. — Którędy wychodzi się na perony?
2. — Tędy. Chodź szybciej, Maryjko!
W przejściu do biletera:
3. — Czy pociąg do Krakowa jest już podstawiony?
4. — Tak.
5. — Na który peron?
6. — Peron A.
7. — Dziękuję. * * *
8. — Jaki przepełniony jest ten pociąg! Często jeżdżę do Kra­kowa, ale takiego przepełnienia nie4 widziałam. Przez wasze spóźnienie będziemy musieli całą drogę stać w ko­rytarzu.
9. — Ale naprawdę to nie nasza wina. Ja po prostu zawsze mam pecha. Gdy się spieszę, albo wyłączają prąd, albo wstrzy­mują ruch z powodu jakiegoś wypadku. A przecież wiesz, jak trudno o tej porze złapać taksówkę... Może jednak znajdziemy gdzieś wolne miejsce.
10. — Chodźcie dalej! W przednich wagonach będzie chyba luź­niej.
U. — Tu są dwa zupełnie puste wagony.
12. — Ale to druga klasa, a my mamy pierwszą. A poza tym te wagony są zarezerwowane dla wycieczki. Chodźmy dalej!
13. — W tym przedziale są jeszcze miejsca.
14. — Przepraszam panią, czy te miejsca są wolne?
15. — Owszem, ale to jest przedział dla matek z dziećmi.
16. Do konduktora:
— Proszę pana, czy już nigdzie nie ma miejsc?
17. — Przed chwilą doczepiono dwa wagony, ale niech państwo idą szybciej, za trzy minuty odjazd.
W PRZEDZIALE
18. — Przepraszam pana, czy te miejsca są wolne?
19. — Owszem.
20. — Marku, pomóż mi postawić walizki na półce!
21. — Czy postawić je z tej strony?
22. — Nie, postaw je na tamtej półce! Tam jest więcej miejsca.
23. — Maryjko, usiądź przy oknie!
24. — Zaledwie zdążyliśmy wsiąść, a już pociąg rusza. Gdyby nie taksówka, z pewnością byśmy nie zdążyli.
* * *
25. — Czy to przedział dla palących?
26. ■— Masz chęć zapalić? Zaraz cię poczęstuję. Dostałem od znajomego papierosy bułgarskie. Ale gdzie ja je podziałem?
27. — Poszukaj w kieszeniach płaszcza! Na pewno ich nie wzią­łeś.
28. — Rzeczywiście! Nie mam przy sobie papierosów.
29. — Ja wprawdzie nie palę, ale mogę was poczęstować papie­rosami.
30. — Wydaje mi się, że kiedyś paliłaś, Olu?
31. — Tak, ale od pewnego czasu lekarz zabronił mi palić. Czy masz zapałki?
32. — Nie. Poproś tamtego pana o zapałki. Tylko co zapalał papierosa.
33. — Czy mamy coś do czytania?
34. — Nie. W pośpiechu nie zdążyliśmy nic kupić. Nie mamy żadnych czasopism ani dzisiejszych gazet.
35. — Nie mamy też co jeść.
36. — Mama dała mi na drogę trochę słodyczy i owoców. Zaraz zobaczymy, co tam jest w tej paczce. Czekolada, cukierki, biszkopty.
37. — Jedz, Maryjko, przecież jesteśmy bez obiadu.
38. — I to wszystko przez nas.
39. — Oczywiście. Przecież mieliśmy razem pójść na obiad.
♦ * *
40. — Marku, opuść trochę niżej okno! Jaki piękny las mijamy! Ten jest znacznie większy niż te, które dotąd widziałam w Polsce.
41. — Najwspanialsze na tej trasie lasy, ciągnące się kilometra­mi wzdłuż toru kolejowego, zaczynają się dopiero w oko­licach Kielc.
42. — Podobno do Krakowa można dojechać teraz pociągiem elektrycznym.
43. — Tak. Linią Warszawa—Śląsk.
44. — Szkoda, że nie mamy czasu pojechać na Śląsk. Zobaczy­libyśmy ośrodek polskiego przemysłu.
45. — Ja byłem na Śląsku tylko raz, w Katowicach, w 1953 roku. Od tego czasu nie miałem okazji tam pojechać. Ola dobrze zna Śląsk.
46. — Tak. Mieszkałam na Śląsku od 1947 .do 1954 roku. Mój ojciec jest górnikiem.
47. — Już się ściemnia. Czy można zapalić światło?
48. — Maryjko, już nie będziesz mogła wyglądać oknem.
49. — Szkoda! Krajobraz polski jest zupełnie inny niż nasz. Nie ma tu tak rozległych przestrzeni. Pojawiające się wciąż miasta i wsie bardzo go urozmaicają. Ciągle widać ludzi pracujących w polu, spieszących ulicami mijanych miast, napełniających gwarem stację i perony.
50. — Czy prędko dojedziemy do Krakowa?
51. — Mniej więcej za dwie i pół godziny.
HUMOR
ZAŁE2Y
Do konduktora stojącego na peronie podchodzi młody mężczyzna:
— Panie konduktorze, moja żona odjeżdża tym pociągiem. Czy zdążę jeszcze wejść do pociągu i pocałować ją na do widzenia?
— To zależy, jak długo jesteście państwo po ślubie.
СЛОВАРЬ
przemysł промышленность,
индустрия przepełnienie сутолока, много­
людье przepełniony переполненный
rozległy обширный
ruszać трогаться
słodycze конфеты, шоколад
и т.п. ściemniać się смеркаться
tędy этим путем, этой
дорогой urozmaicać разнообразить
wieś деревня
wstrzymywać останавливать
wyglądać смотреть
wyłączać выключать
wypadek несчастный случай
wzdłuż вдоль
zależy смотря
zabronić запретить
zaledwie едва
zapalać закуривать
zapalić закурить
zarezerwować забронировать
z pewnością наверное, несо­
мненно
ПУТЕШЕСТВИЕ В КРАКОВ
1. Где выход на платформы?
2. Здейь. Поторопись, Марийка! (У выхода, контролеру):
3. Поезд в Краков уже подан?
4. Да.
5. На какую платформу?
6. На платформу А.
7. Спасибо. ♦ * *
8. Как переполнен этот поезд! Я часто езжу в Краков, но такой су­толоки еще не видела. Из-за того, что вы опоздали, мы должны будем всю дорогу стоять в коридоре.
9. Но мы действительно не виноваты. Мне просто всегда не везет. Когда я тороплюсь, выключают ток или останавливают движение из-за какого-нибудь несчастного случая. А ведь ты знаешь, как трудно в это время поймать такси. Но может быть, мы все-таки найдем где-нибудь свободные места.
10. Пойдемте дальше! В передних вагонах будет, пожалуй, свободнее.
11. Здесь два Совершенно пустых вагона.
biszkopt бисквит
bułgarski болгарский
ciągnąć się тянуться
cukierek конфета
czekolada шоколад
doczepić прицепить
gwar шум
kilometr километр
kolejowy железнодорожный
krajobraz пейзаж
którędy каким путем, как
lekarz врач
napełniać наполнять
naprawdę действительно, на
самом деле okolica окрестность
opuścić опустить
ośrodek центр
paczka пакет
palić курить
papieros папироса, сигарета
pocałować поцеловать
poczęstować угостить
pośpiech спешка
prąd ток
prędko скоро
przedni передний, головной
12. Но это второй класс, а у нас первый. Притом эти вагоны заброни­рованы для экскурсии. Пойдемте дальше!
13. В этом купе есть еще места.
14. Извините, эти места свободны?
15. Да, но это купе для матерей с детьми.
16. Проводнику: Уже нигде нет мест?
17. Только что прицепили два вагона, но поторопитесь, через три ми­нуты отправление поезда.
(В купе)
18. Извините, эти места свободны?
19. Да.
20. Марк, помоги мне поставить чемоданы на полку!
21. Поставить их с этой стороны?
22. Нет, поставь их на ту полку! Там больше места.
23. Марийка, садись у окна!
24. Мы едва успели сесть, а поезд уже трогается. Если бы не такси, мы, наверное, не успели бы.
25. Это купе для курящих?
26. Хочешь закурить? Сейчас угощу тебя. Я получил от знакомого болгарские папиросы. Но куда я их дел?
27. Поищи в карманах пальто! Наверное, ты их вообще не взял.
28. В самом деле! У меня нет с собой папирос.
29. Правда, я не курю, но могу вас угостить сигаретами.
30. Кажется, что ты когда-то курила, Оля?
31. Да, но с некоторых пор врач запретил мне курить. У тебя есть спички?
32. Нет, попроси спички у этого мужчины. Только что он закуривал сигарету.
33. У нас есть что-нибудь почитать?
34. В спешке мы не успели ничего купить. У нас нет никаких журна­лов, нет даже сегодняшних газет.
35. Нам и есть нечего!
36. Мама дала мне на дорогу немного вкусных вещей и фруктов. Сей­час посмотрим, что в этом пакете. Шоколад, конфеты, бисквиты.
37. Ешь, Марийка, ведь мы сегодня не обедали.
38. И все это из-за нас??
39. Конечно, мы собирались вместе пойти обедать.
40. Марк, опусти ниже окно! Какой чудесный лес! Он гораздо больше тех, которые я до сих пор видела в Польше.
41. Самые замечательные леса на этой линии, тянущиеся целыми ки­лометрами вдоль железной дороги, начинаются только в окрестно­стях города Кельце.
42. Кажется, в Краков можно ехать теперь электрическим поездом.
43. Да, линией Варшава—Силезия.
44. Жаль, что у нас нет времени поехать в Силезию. Мы увидели бы центр польской промышленности.
45. Я был в Силезии только один раз, в Катовицах в 1953 году. С тех пор мне ни разу не представился случай туда поехать. Оля хоро­шо знает Силезию.
46. Да. Я жила в Силезии с 1947 до 1954 года. Мой о^ец — шахтер.
47. Уже смеркается... Можно зажечь свет?
48. Марийка, уже не будешь (не сможешь) смотреть в окно.
49. Жаль! Польский пейзаж совершенно другой, чем наш. Здесь нет таких обширных пространств, как у нас. Постоянно мелька­ющие города и деревни очень его разнообразят. Все время видишь людей, работающих в поле, спешащих улицами городов, мимо ко­торых мы проезжаем, наполняющих шумом станции и перроны.
50. Мы скоро будем в Кракове?
51. Примерно (более или менее) через два с половиной часов.
którędy каким путем, дорогой? как?
где?
tędy этим путем, дорогой; здесь
tamtedv трм twtpm плплгпм* лпдм

— Którędy? — Tędy.
podstawić pociąg (na peron) подать поезд (на платформу)
mieć pecha не везти
mam pecha мне не везет
zawsze mam pecha мне всегда не везет
przednie wagony передние, головные вагоны
tylne wagony задние, хвостовые вагоны
przed chwilą
только что dopiero co
--tylko co
przedział (wagon) dla palących купе (вагон) для курящих
przedział (wagon) dla niepalą- купе (вагон) для некурящих
cych
palić papierosa курить папиросу (сигарету)
. _____-—папироса
papieros — сигарета
w pośpiechu в спешке
mieć okazję иметь случай
mam okazję мне представляется случай
mniej więcej более или менее, примерно
na do widzenia на прощание
to zależy, jak długo jesteście смотря как давно вы пожени- państwo po ślubie лись
КОММЕНТАРИЙ
8., 38. Конструкция przez + в и н. пад. выполняет в польском языке еще одну функцию: она Служит для выражения причины и соответ­ствует русским конструкциям „из-за + род. пад.” и „по + дат. пад.”. przez nich spóźnimy się na pociąg из-за них мы опоздаем на поезд przez wasze spóźnienie из-за того (вследствие того), что
вы опоздали
i to wszystko przez nas и все это из-за нас
przez nieostrożność из-за неосторожности, по неосто­
рожности
przez roztargnienie по рассеянности
8. Еще один тип чередования в группе глаголов U-го спряжения — żdż : źdź
jeździć [ежъджич] — jeżdżę [ежджэя], jeździsz [ежъджиш]
Следовательно, в этой глагольной группе возможны следующие типы чередований:
dź : dz chodzić — chodzę ć : c płacić — płacę
ś : sz musieć — muszę
ść : szcz mieścić się — mieszczę się żdz .* żdż jeździć — jeżdżę
11. Прилагательное при числительных dwa (dwie), trzy, cztery, высту­пающих в форме именительного (винительного) падежа, принимает формы им. (вин.) пад. мн. числа, т. е. согласуется с определяемым су­ществительным:
dwa puste
wagony
два пустых вагона
dwie małe
dziewczynki
две маленькие девочки
trzy wolne
miejsca
три свободных места
trzy duże
stacje
три большие станции
trzy piękne
lasy
три прекрасных леса
и т. д.
21., 22 и др. Возвращаемся к формам винительного падежа мн. ч. ме­стоимений one, oni.
Форма je (= вин. пад. от one) заменяет все существительные за исключением личных существительных мужского рода.
Czy postawić je z tej strony? Поставить их с этой стороны?
(je = walizki)
Postaw je na tamtej półce! Поставь их на ту полку!
(je = walizki)
Gdzie ja je podziałem? Куда я их дел?
(je = papierosy)
Личные существительные м. рода заменяются в вин. пад. мн. ч. фор­мой местоимения ich (= вин. пад. от oni):
Zobaczyłem polskich żołnierzy. Я увидел польских солдат.
Zobaczyłem ich. Я их увидел.
После отрицания употребляется не винит., а род. пад., который имеет только одну форму ich:
Na pewno ich nie wziąłeś (ich = papierosów).
Nie zobaczyłem polskich żołnierzy.
Nie zobaczyłem ich.
31. Напоминаем, что предлог od в сочетании с существительными, обо­значающими какой-то момент (а не отрезок) времени, переводится на русский язык предлогом „с”.
od pewnego czasu с некоторых пор
od tego czasu с тех пор
ДЕЙСТВИТЕЛЬНЫЕ ПРИЧАСТИЯ НАСТОЯЩЕГО ВРЕМЕНИ И ДЕЕПРИЧАСТИЯ НЕСОВЕРШ. ВИДА
Образование действительных причастий настоящего времени в поль­ском языке очень просто. К форме 3-го лица мн. ч. прибавляется -с-, а также родовые и падежные окончания прилагательных:
УПРАЖНЕНИЯ
I. Переведите на польский язык:
1. Он курит сигарету.
2. Мы зажигаем огонь.
3. Они (девушки) только что вернулись из Польши.
4. По рассеянности она потеряла часы.
5. Они ехали в одном из передних вагонов электрического поезда.
6. Поезд был подан за час до отъезда (перев. безличн. оборотом).
7. Из-за вас мы чуть не опоздали.
8. С некоторых пор я бросил курить.
9. Сегодня нам нечего делать.
10. Некому позаботиться о нас.
II. Замените личные предложения безличными:
1. Те wagony są zarezerwowane dla wycieczek.
2. Lekarz zabronił mi palić.
3. Zwiedziliśmy ośrodek polskiego przemysłu-
4. Pociąg został podstawiony.
5. Kupiliśmy tygodniki i gazety popołudniowe.
6. Marek opuścił okno.
III. От следующих глаголов образуйте деепричастия и действительные причастия настоящего времени:
wychodzić, dziękować, widzieć, wiedzieć, jeść, mieć, iść, brać, nieść, wieźć, móc, drzeć, kłaść, chcieć, być, opierać się, częstować, myć się, żyć, stać, dawać, budzić, pisać, spać, jechać, lecieć, rosnąć.
palą — palący (-а) курящий, -ая
ciągną się — ciągnący (-a, -e) się тянущийся, -аяся, -ееся
pojawiają się — pojawiający (-a, -e) się появляющийся, -аяся, -ееся pracują — pracujący (-а, -e) работающий, -ая, -ее
spieszą się — spieszący (-a, -e) się спешащий, -ая, -ее
napełniają — napełniający (-а, -e) наполняющий, -ая, -ее,
Форма без окончания = деепричастие несов. вида.
paląc куря
pojawiając się появляясь
pracując работая
и т. д.
32
LEKCJA TRZYDZIESTA DRUGA
W KRAKOWIE
1. — Nasz pociąg spóźnił się o czterdzieści pięć minut. Zamiast o dwunastej, przyjechaliśmy za piętnaście pierwsza.
2. — Musimy zapytać kogoś o najbliższy hotel.
3. — O parę kroków stąd jest hotel „Europejski”. Zaprowadzę was.
W RECEPCJI
4. — Czy są wolne pokoje?
5. — Jakie pokoje państwo sobie życzą?
6. — Dla nas proszę jeden pokój dwuosobowy.
7. — A dla nas jeden trzyosobowy.
8. — Na pierwszym piętrze mamy jeszcze jeden pokój dwu­osobowy, ale wszystkie pokoje trzyosobowe są zajęte. Mogę dać panom tylko pokój czteroosobowy. Będzie kosz­tować o 20 złotych drożej.
9. — Jaka jest cena pokoju czteroosobowego?
10. — 110 (sto dziesięć) złotych za dobę. Doba hotelowa, jak państwo wiedzą, trwa od godziny osiemnastej do osiem­nastej.
11. — A ile my płacimy za pokój?
12. — 70 (siedemdziesiąt) złotych. Proszę wypełnić te formu­larze! Czy mogę prosić o dowody osobiste?
13. — My dwoje jesteśmy z zagranicy. Mamy paszporty zagra­niczne.
14. — W takim razie niech państwo będą łaskawi wypełnić ten formularz.
15. — Olu, którego mamy dzisiaj? Nie wiem, jaką datę wpisać.
16. — Dziś jest już 21 lipca.
17. — Na jak długo zamawiają państwo pokoje?
18. — Na razie na cztery dni.
19. — Gdy tylko będzie wolny pokój trzyosobowy, natychmiast panów zawiadomię.
Proszę klucze. Numer pokoju pań 116. Pokój panów jest na drugim piętrze, numer 231. Portier zaprowadzi pań­stwa na górę. Życzę państwu dobrej nocy.
20. — Dobranoc panu!
ŚNIADANIE
21. — Maryjko, po co wracasz na górę?
22. — Po portmonetkę. Zostawiłam pieniądze w pokoju.
23. — A ja pójdę po płaszcz. Dziś jest chłodny ranek.
24. — Przecież nie będziemy na razie wychodzili z hotelu.
25. — Sądziłem, że pójdziemy na śniadanie do baru mlecznego.
26. — Możemy zjeść śniadanie w hotelu. Tu jest restauracja.
PRZY STOLE
27. Kelner: — Słucham państwa.
28. — Prosimy bułki, masło, dla mnie dwa jajka na miękko.
29. — A dla mnie porcję jajecznicy.
30. — Czy można dostać gotowane mleko?
31. — Owszem, jest mleko, kawa, kakao, herbata.
32. — Dla mnie proszę kawę.
33. — A dla pani mleko?
34. — Tak.
35. — A co panowie zamawiają?
36. — Trzy porcje wędliny, dżem śliwkowy i trzy szklanki her­baty.
(Po chwili wraca kelner)
37. — Pan się pomylił! Zamiast zamówionej przez nas wędliny przyniósł pan ser.
38. — A dla mnie zamiast kawy — kakao.
39. — Bardzo państwa przepraszam, pomyliłem się. To śniadanie zamawiali tamci panowie.
* * ♦
40. — Mam wrażenie, że wkrótce zacznie padać deszcz. Spójrz- cie, jak się chmurzy!
41. — Co, ty znów boisz się deszczu?
42. — Nie, tylko przypominam wam, żebyście wzięli płaszcze nieprzemakalne.
43. — Zamiast chodzić po mieście, możemy dziś zwiedzać muzea.
44. — Czy Wawel jest otwarty dla zwiedzających we wszystkie dni?
45. — We wszystkie dni prócz poniedziałków.
46. — A ów słynny ołtarz Wita Stwosza*) w kościele Mariac­kim**) można obejrzeć o każdej porze dnia?
47. — Tak. Kościół Mariacki jest otwarty przez cały dzień.
48. — Chodźmy już! Zawołaj kelnera! Uregulujemy rachunek.
HUMOR
Gość do portiera w hotelu:
— Jaka tu jest cena pokojów?
— 250 złotych na pierwszym piętrze, 220 zł na drugim, 200 zł na trze­cim, 160 zł na czwartym, 120 zł na piątym, 100 zł na szóstym i 80 na siódmym piętrze.
— Dziękuję panu, ale ten budynek jest dla mnie za niski.
СЛОВАРЬ
В КРАКОВЕ
1. Наш поезд опоздал на сорок пять минут. Вместо 12 часов, мы при­ехали без 15-ти час.
2. Нам надо спросить у кого-нибудь, где ближайшая гостиница.
3. В нескольких шагах отсюда находится гостиница „Европейская”. Я провожу вас.
В бюро приема.
*) Ołtarz Wita Stwosza — триптик в готическом стиле (XV в.) работы выдающегося скульптора средневековья, один из немногочисленных памятни­ков этого типа в Европе.
*♦) Kościół Mariacki — один из красивейших памятников готической архитектуры в Кракове, построенный в XIV веке.
bułka булочка
doba сутки
dwoje оба
dwuosobowy двухместный
dżem джем
europejski европейский
gość приезжий
gotować кипятить
jajecznica яичница
jajko яйцо
lipiec июль
ołtarz алтарь
pokój номер
pomylić się ошибиться
porcja порция
portier швейцар
portmonetka портмоне
przypominać напоминать
recepcja бюро приема
śliwkowy сливовый
zaprowadzić проводить
zawiadomić сообщить, изве­
стить
zawołać позвать
4. Есть свободные номера?
5. Какие номера вы желаете?
6. Нам, пожалуйста, один двухместный номер.
7. А для нас один трехместный.
8. На втором этаже есть еще один двухместный номер, но все трех­местные номера заняты. Могу вам дать только четырехместный но­мер. Он будет стоить на 20 злотых дороже.
9. Сколько стоит четырехместный номер?
10. 110 злотых в сутки. Сутки в гостинице, как вы знаете, считаются с восемнадцати до восемнадцати часов.
11. А сколько стоит (мы платим за) наш номер?
12. 70 злотых. Заполните, пожалуйста, эти бланки! Дайте, пожалуйста, ваши паспорта!
13. Мы оба из-за границы. У нас иностранные паспорта.
14. В таком случае, будьте добры, заполните этот бланк!
15. Оля, какое сегодня число? Не знаю, какое число впиСать.
16. Сегодня уже 21-ое июля.
17. На какой срок вы заказываете номера?
18. Пока на четыре дня.
19. Как только освободится трехместный номер, немедленно сообщу вам об этом. Пожалуйста, вот ключи. Ваш номер 116. А ваш номер 231 на третьем этаже. Швейцар проводит вас наверх. Желаю вам спокойной ночи.
20. Спокойной ночи.
Завтрак.
21. Марийка, зачем ты возвращаешься наверх?
22. За портмоне. Я оставила деньги в номере.
23. А я пойду взять пальто. Сегодня холодное утро.
24. Ведь мы пока не будем выходить из гостиницы.
25. Я думал, что мы пойдем завтракать в кафе-молочную.
26 Можем позавтракать в гостинице. Здесь есть ресторан. За столом.
27. Официант: Я вас? слушаю.
28. Подайте, пожалуйста,булочки, масло, для меня два яйца всмятку.
29. А для меня яичницу.
30. Можно получить кипяченое молоко?
31. Да, есть молоко, кофе, какао, чай.
32. Мне, пожалуйста, кофе.
33. А вам молоко?
34. Да.
35. А что вы заказываете?
36. Две порции колбасы, сливовый джем и три стакана чаю.
(Чечез некоторое время официант возвращается.)
37. Вы ошиблись! Вместо заказанной нами колбасы, вы принесли сыр.
38. А мне — вместо кофе, какао.
39. Извините, пожалуйста, я ошибся. Этот завтрак заказывали те то­варищи.
40. Мне кажется, что скоро пойдет дождь. Посмотрите, какие тучи!
41. Ты что, опять боишься дождя?
42. Нет, я только напоминаю вам, чтобы вы взяли непромакаемые плащи.
43. Вместо того чтобы ходить по городу, мы можем сегодня посещать музеи.
44. Вавель во все дни открыт для посетителей?
45. Во все дни, кроме понедельников.
46. А этот знаменитый алтарь Вита Ствоша в Мариацком костеле мож­но смотреть во всякое время дня?
47. Да. Мариацкий костел открыт весь день.
48. Пойдемте! Позови официанта! Заплатим по счету.
pokój jednoosobowy номер на одного, одноместный
pokój dwuosobowy номер на двоих, двухместный
pokój trzyosobowy номер на троих, трехместный
Jaka jest cena pokoju? Сколько стоит номер? (како­
ва цена номера?)
Ile kosztuje pokój? Сколько стоит номер?
Ile płacimy za pokój? Сколько стоит наш номер?
Ile płacimy? Сколько с нас (следует)?
dowód osobisty паспорт (удостоверение лично­
сти)
paszport (zagraniczny) заграничный паспорт
Którego mamy dzisiaj? Какое сегодня число?
Jaki dzień mamy dzisiaj? Какой сегодня день?
jajko na miękko яйцо всмятку
jajko na twardo крутое яйцо
jajko sadzone яичница-глазунья
jajecznica яичница-болтунья
płaszcz nieprzemakalny дождевик, непромакаемый
плащ
uregulować rachunek заплатить по счету
КОММЕНТАРИЙ
Хк кУ 1V1 1V1 XI 1 л г n y±
1., 2. и др. Повторяем случаи употребления конструкции: о 4- вин. пад., добавляя некоторые новые сочетания:
spóźnić się о 45 minut опоздать на 45 минут
zapytać о najbliższy hotel спросить, где ближайшая гости­
ница („о чем”)
о parę (kilka) kroków stąd jest ho- в нескольких шагах отсюда на- tel ходится гостиница
prosić о dowody osobiste просить паспорта
Эта же конструкция выступает в оборотах со сравнительной степенью прилагательных и наречий:
pokój droższy о 20 złotych комната дороже на 20 злотых
będzie kosztować drożej о 20 zł будет стоить дороже на 20 зл.
tańszy о 20 złotych дешевле на 20 злотых
taniej о 20 złotych дешевле на 20 злотых
13. Числительные dwoje, troje, czworo и т.д. употребляются в польском языке немного иначе, чем в русском. В сочетании с личными место­имениями и существительными, обозначающими лиц, они употребляют­ся только тогда, когда в данной группе лиц есть женщины (девушки) и мужчины (при числительном dwoje, конечно, женщина (девушка) и мужчина).
my dwoje jesteśmy z zagranicy мы оба (т.е. Марийка и Володя) из-за границы
nas było dwoje обязательно женщина (девушка)
и мужчина
dwoje państwa вы оба
oboje rodzice мать и отец
troje przyjaciół три друга (девушка и парни или
девушки и парень)
pięcioro moich znajomych пять моих знакомых ( = в группе
должны быть женщины и муж­чины)
kilkoro studentów несколько студентов (= студентки
и студенты)
В том случае, когда речь идет только о мужчинах, эти числительные не употребляются. Русским сочетаниям „двое мужчин, трое рабочих, пятеро солдат и др.” соответствуют в польском языке сочетания с дру­гими числительными (о них см. урок 35).
Числительные dwoje, troje и т.д. употребляются со словом dzieci (де­ти) и с существительными, обозначающими детенышей животных и птиц:
dwoje dzieci . двое детей
dwoje kociąt двое котят
pięcioro jagniąt пятеро ягнят
troje kurcząt трое цыплят
а также с существительными, обозначающими натуральные пары предметов, и с некоторыми словами, не имеющими ед. числа (последняя группа очень ограничена; русским собирательным числительным в этих случаях чаще всего соответствуют в польском языке сочетания со сло­вом para):
dwoje oczu два глаза
dwoje uszu два уха
dwoje rąk две руки (у одного человека)
dwoje drzwi двое дверей
но: трое ножниц trzy pary nożyczek
двое брюк dwie pary spodni
четверо лыж cztery pary nart
двое сапог dwie pary butów
В косвенных падежах этих числительных прибавляется суффикс -д- и падежное окончание (по типу существительных среднего рода):
dwoje troje czworo kilkoro
dwojga trojga czworga kilkorga
dwojgu trojgu czworgu kilkorgu
и т.д. (см. таблицу) 31. В отличие от других существительных на -о иностранного происхож­дения, склоняющихся в польском языке (напр.: kino, biuro, palto), слово kakao не склоняется.
37., 38., 43. Известный вам уже предлог zamiast сочетается как с суще­ствительными (в род. пад.), так и с инфинитивом:
zamiast zamówionej przez nas wę- вместо заказанной нами колбасы dliny
zamiast kawy вместо кофе
zamiast chodzić po mieście вместо того чтобы ходить по го­
роду
39. Вы знаете, что слово państwo имеет два значения:
1) форма обращения к женщине(-ам) и мужчине(-ам)
2) государство.
Но в каждом из этих значений оно характеризуется разными грамма­тическими признаками: a) ci państwo to państwo
tamci państwo tamto państwo
6) państwo żądają od nas wiele państwo żąda od nas wiele
в) szanuję państwa szanuję państwo
r) mówimy o państwu mówimy o państwie
43. Слова с окончанием -ипг (ср. род) не склоняются лишь в ед. ч. Множественное число: muzea
muzeów muzeom и т.д. (см. таблицу)
46. Слово kościół является единственным примером, где чередуются три гласных звука — ó : о : е
kościół, род. kościoła, пр. kościele
УПРАЖНЕНИЯ
I. Ответьте на следующие вопросы:
1. О ile minut spóźnił się pociąg do Krakowa?
2. Czy nasi znajomi przyjechali do Krakowa przed północą, czy po północy?
3. Gdzie się zamawia pokoje hotelowe?
4. O ile drożej kosztuje pokój czteroosobowy od pokoju trzyosobowego?
5. Od której godziny do której trwa w Polsce doba hotelowa?
6. Czy Polacy w kraju mają paszporty, czy dowody osobiste?
7. Kto ma paszporty?
8. Którego dnia nasi znajomi przyjechali do Krakowa?
II. Вставьте нужные предлоги и прибавьте окончания:
1. Maryjka wróciła (portmonetka), ponieważ zostawiła pieniądze (po­kój).
2. Urzędnik w hotelu prosi gości (dowody osobiste).
3. Muszę zapytać (najbliższy hotel).
4. Pójdziemy (śniadanie, bar mleczny).
5. Przyjechaliśmy do Warszawy (rok).
6. Przebywam w Krakowie (1 maja).
7. Wszystkie pokoje zostały zajęte (cudzoziemcy).
8. W Krakowie pójdziemy (muzea i kościoły).
III. Приведите обороты:
1. Как надо обратиться к женщине (мужчине, женщинам, мужчи­нам, женщинам и мужчинам) с просьбой, вопросом и т.п.?
2. Что вы скажете, если случайно толкнули в автобусе, трамвае и т. п. женщину (несколько женщин), мужчину (неск. мужчин), женщину и мужчину?
3. Как вы поблагодарите, если женщина (неск. женщин), мужчина (неск. мужчин), женщина и мужчина оказали вам услугу?
4. Приведите вежливые формы приветствия: утром, вечером (к жен­щине (к неск. женщинам), мужчине (неск. мужчинам), женщине и мужчине)?
5. Что вы скажете, прощаясь с женщиной(-ами), мужчиной(-ами), женщиной и мужчиной днем, поздним вечером?
33
LEKCJA TRZYDZIESTA TRZECIA
Безличные обороты (продолжение)
W DWÓCH SŁOWACH O KRAKOWIE
1. O początkach i najstarszych dziejach Krakowa opowiada ludowa legenda.
2. Według tej legendy miasto zostało założone na wzgórzu Wawel, w miejscu gdzie przebiegły Krak zwyciężył straszne­go smoka. Od imienia zwycięzcy miasto nazwano Krakowem.
3. Rzeczywista historia Krakowa zaczyna się oczywiście nie od Kraka.
4. W X (dziesiątym) wieku, za panowania Mieszka I ♦> (Pierwsze­go), włączono Kraków w granice państwa polskiego.
5. W roku 1138 miasto stało się stolicą Polski.
6. Wraz z rosnącym znaczeniem gospodarczym i politycznym Krakowa wzrastać zaczyna jego rola jako ośrodka kultury i nauki.
7. W połowie XIII w. (wieku) po najazdach Tatarów, którzy zniszczyli stary gród, na ruinach powstaje nowy Kraków.
8. Od tej chwili zaczyna się szybka rozbudowa miasta.
9. Na Rynku krakowskim wzniesiono gotycki gmach ratusza.
10. Obok ratusza, pośrodku Rynku, zbudowano Sukiennice — dawne hale targowe.
11. W wieku XIV również na Rynku krakowskim wzniesiony został jeden z najpiękniejszych zabytków architektury go­tyckiej w Polsce — Kościół Mariacki.
12. Znajduje się w nim wielki ołtarz, rzeźbiony przez Wita Stwo­sza.
*) Mieszko I — первый польский князь, о котором имеются хроникальные
записи.
13. W 1364 г. za panowania króla Kazimierza Wielkiego został założony pierwszy w Polsce uniwersytet *> — jedna z naj­starszych uczelni w Europie.
14. Po odnowieniu uniwersytetu, w XV wieku, powstała krakow­ska dzielnica uniwersytecka. Najstarszym budynkiem uni­wersyteckim jest słynne Collegium Maius.
15. Na Uniwersytecie Jagiellońskim studiował Mikołaj Kopernik.
16. Przez dłuższy czas uczelnia była ośrodkiem postępu i huma­nizmu.
17. W XVI w. (tak zwany „złoty wiek” w kulturze polskiej) Kraków staje się ośrodkiem polskiego renesansu.
18. Na dwór wawelski przyjeżdżają z Włoch wybitni architekci i rzeźbiarze.
19. Dawny gotycki zamek na Wawelu przebudowano na wspa­niały renesansowy pałac.
20. Również stare domy i gmachy Krakowa, na przykład Su­kiennice, bogato upiększono renesansowymi ozdobami.
21. Wiek XVII przynosi nowy styl — barok.
22. Druga połowa XIX wieku to okres naśladowania stylów hi­storycznych. W tym okresie zbudowano m. in. dzisiejszy gmach główny Uniwersytetu Collegium Novum w stylu neo­gotyckim.
23. W takim stanie, z niewielkimi tylko zmianami, przetrwał stary Kraków do dnia dzisiejszego, zachowując obok zabyt­ków sztuki wiele ciekawych starych obyczajów.
24. Należy do nich hejnał mariacki**), rozbrzmiewający w po­łudnie z wieży mariackiej, pochód lajkonika, przypominający o wypędzeniu Tatarów, szopki krakowskie i wiele innych.
25. Warto wspomnieć jeszcze o murach obronnych i fosach, któ­re niegdyś otaczały Kraków. Ze starych średniowiecznych murów obronnych pozostała tylko w północnej części miasta resztka baszt i bram. Najciekawsze fragmenty to Brama
*) Краковский университет был впоследствии преобразован и по имени ко­роля Ягайло (по-польски: Jagiełło) получил название Ягеллонского университета (Uniwersytet Jagielloński).
*♦) Hejnał mariacki — обрывающийся музыкальный м<нив, исполняе­мый трубачом на колокольне Мариацкого костела.
Floriańska i Barbakan, jeden z rzadkich w Europie bastio­nów tego typu.
26. W wieku XIX na miejscu dawnych fos i nie zachowanej czę­ści murów założono słynne krakowskie Planty, wspaniały park, otaczający zielenią stare miasto.
27. Planty pełne uroku latem i zimą są ulubionym miejscem spacerów mieszkańców Krakowa.
28. Obecnie miasto znacznie się rozrosło.
29. Wciąż buduje się nowe dzielnice mieszkaniowe.
30. Obok Krakowa powstała Nowa Huta, nowoczesne, znane ca­łemu światu miasto i wielki kombinat przemysłowy.
СЛОВАРЬ
СЛОЕ
barok барокко
bastion бастион
baszta башня
dwór двор
dzieje история
dzielnica район, квартал
fosa ров, окружающий
крепость gospodarczy экономический
gotycki готический
gród город-крепость
hale targowe торговые ряды
humanizm гуманизм
kombinat комбинат
legenda легенда
mur стена
najazd нашествие
należeć принадлежать
naśladowanie подражание
neogotycki неоготический
obronny здесь: крепостной
odnowienie реформа
ozdoba украшение
panowanie царствование
pochód шествие
polityczny политический
postęp прогресс
powstawać возникать
północny северный
przebiegły хитрый
przebudować перестроить
przemysłowy промышленный
przetrwać просуществовать
ratusz ратуша
renesans ренессанс
renesansowy в стиле ренессанса
resztka остаток
rozbrzmiewać раздаватьса
rozbudowa развитие
rozrosnąć się разрастись
rzadki редкий
rzeczywisty действительный
rzeźbiarz скульптор
rzeźbić ваять, высекать
smok змей
stan состояние
szopka кукольный театр
średniowieczny средневековый
Tatar татарин
typ тип
uczelnia университет, выс­
шее учебное за­ведение ulubiony излюбленный
upiększyć украсить
urok обаяние
wieża колокольня
wypędzić изгнать
wzgórze холм
wznieść возвести
wzrastać возрастать
zachowywać сохранять
założyć основать, заложить,
разбить zieleń зелень
zwycięzca победитель
zwyciężyć победить
В ДВУХ СЛОВАХ О КРАКОВЕ
1. О возникновении и древнейшей истории Кракова рассказывает на­родная легенда.
2. Согласно этой легенде, город был основан на холме Вавель, в том месте, где хитрый Крак победил страшного змея. По имени побе­дителя город был назван Краковом.
3. Действительная история Кракова начинается, конечно, не с Крака.
4. В X веке, в царствование князя Метко I, Краков был включен в границы польского государства.
5. В 1138 году город стал столицей Польши.
6. Вместе с возрастающим экономическим и политическим значением Кракова начинает возрастать его роль как центра культуры и науки.
7. В середине XIII века, после нашествий татар, разрушивших старый город, на его руинах возникает новый Краков.
8. С этого момента начинается быстрое развитие города.
9. На краковском Рынке было возведено здание ратуши в готическом стиле.
10. Возле ратуши, посередине Рынка были построены Сукенницы, быв­шие торговые ряды.
11. В XIV веке также на краковском Рынке был возведен один из самых красивых памятников готической архитектуры в Польше — Мариацкий костел.
12. В нем находится главный алтарь работы Вита Ствоша.
13. В 1364 году в царствование короля Казимежа Великого здесь был основан первый в Польше университет, один из старейших уни­верситетов в Европе.
14. После реформы университета, в XV веке, возник краковский уни­верситетский квартал. Самое старое здание университета — зна­менитое Collegium Maius.
15. В Ягеллонском университете учился Николай Коперник.
16. Долгое время университет был центром прогресса и гуманизма.
17. В XVI веке (т. наз. „золотой век” польской культуры) Краков ста­новится центром польского ренессанса.
18. На вавельский двор приезжают из Италии выдающиеся архитек­торы и скульпторы.
19. Старый готический замок на Вавеле был перестроен в замечатель­ный дворец в стиле ренессанса.
20. Другие старые дома и здания Кракова, например, Сукенницы, также были богато украшены разными деталями (украшениями) в стиле ренессанса.
21. XVII век приносит новый стиль — барокко.
22. Вторая половина XIX века — это период подражания разным исто­рическим стилям. В это время было построено центральное здание университета Collegium Novum в неоготическом стиле.
23. В таком состоянии, лишь с небольшими изменениями, просущество­вал Краков до наших дней, сохраняя наряду с памятниками ис­кусства много интересных древних обычаев.
24. К ним принадлежит мариацкий хейнал, раздающийся в полдень с колокольни Мариацкого костела, шествие лайконика, напомина­ющее об изгнании татар, краковские кукольные театры и много других.
25. Стоит еще упомянуть о крепостных стенах и рвах, некогда окру­жавших Краков. Из старых средневековых крепостных стен со­хранились лишь в северной части города остатки башен и ворот. Найболее интересные их фрагменты — это Флорианские ворота и Барбакан, один из редких в Европе бастионов этого типа.
26. В XIX веке на месте, где прежде были не сохранившиеся крепост­ные стены и рвы, был разбит великолепный краковский парк Планты, окружающий зеленью старый город.
27. Планты, прекрасные и летом, и зимой, — излюбленное место про­гулок жителей Кракова.
28. В настоящее время город значительно разросся.
29. Все время строятся новые жилые районы.
30. Возле Кракова возникла Новая Гута, вполне современный, извест­ный всему миру город и большой промышленный комбинат.
stać się
стать
stać
стоять
gród (ист.) город-крепость
КОММЕНТАРИЙ
1. dzieje (мн. ч.) — синоним слова historia, отличающийся от него в сти­листическом отношении; оно употребляется в более торжественном стиле.
4., 13. В польском языке предлог za сочетается также с родительным падежом. В этом сочетании он соответствует разщлм русским кон­струкциям с тем же временным значением:
za panowania Mieszka I в царствование князя Мешко I,
при князе Мешко I
za panowania króla Kazimierza в царствование короля Казимежа Wielkiego Великого
za życia при жизни
za moich czasów в мои времена
7., 25. В польском языке нет действительных причастий прошедшего времени. Русские обороты с этим причастием надо переводить на поль­ский язык конструкцией: który + прошедшее время глагола.
После нашествий татар, разрушивших старый город.
Po najazdach Tatarów, którzy zniszczyli stary gród.
Крепостные стены, некогда окружавшие старый Краков.
Mury obronne, które niegdyś otaczały stary Kraków.
18. Примеры лично-мужских форм существительных (об окончаниях этих форм см. урок 16): architekt. — architekci
rzeźbiarz — rzeźbiarze
23. и др. Деепричастие и причастия настоящего времени:
zachowując сохраняя
rozbrzmiewający раздающийся
przypominający напоминающий
otaczający окружающий
БЕЗЛИЧНЫЕ ОБОРОТЫ (ПРОДОЛЖЕНИЕ)
Примеры безличных оборотов прошедшего времени на -no, (-to):
Od imienia zwycięzcy miasto nazwano Krakowem.
По имени победителя город был назван Краковом.
Za panowania Mieszka I włączono Kraków w granice państwa polskiego.
В царствование Мешко I Краков был включен в состав польского государства.
Na Rynku krakowskim wzniesiono gotycki gmach ratusza.
На краковском Рынке было возведено готическое здание ратуши.
Dawny gotycki zamek na Wawelu przebudowano na wspaniały rene­sansowy pałac.
Старый готический замок на Вавеле был перестроен в замечатель­ный дворец в стиле ренессанса.
Stare domy i gmachy Krakowa upiększono renesansowymi ozdobami.
Старые дома и здания Кракова были богато украшены разными де­талями в стиле ренессанса.
W tym okresie zbudowano dzisiejszy gmach główny Uniwersytetu.
В это время было построено центральное здание университета.
Na ich miejscu założono słynne krakowskie Planty.
На их месте был разбит замечательный краковский парк Планты.
Во всех этих случаях возможны страдательные конструкции: zo­stać + страдательное причастие. Сравните:
Na Rynku krakowskim wzniesiono gotycki gmach ratusza.
Na Rynku krakowskim wzniesiony został jeden z najpiękniejszych za­bytków architektury gotyckiej w Polsce.
Miasto zostało założone na wzgórzu Wawel.
Na ich miejscu założono słynne krakowskie Planty.
Но безличные обороты в польском языке употребительнее.
Безличный оборот в форме настоящего времени:
Wciąż buduje się nowe dzielnice mieszkaniowe.
Все время строятся новые жилые районы.
УПРАЖНЕНИЯ
I. Переведите на польский язык:
1. Я не хочу здесь дольше стоять.
2. Передо мной вдруг встал мой старый знакомый.
3. Они остановились у выхода на платформы.
4. Часы остановились.
5. Он стал читать.
6. Что с ним стало за этот год?
7. Он стал инженером.
8. Разговоры становились веселее.
9. Он становился все более угрюмым.
10. Стать под дерево.
11. Ягеллонский университет, ставший центром прогресса и гума­низма, будет вскоре праздновать 600-летие своего существования.
12. Согласно народной легенде Краков выл основан Краком, побе­дившим страшного змея.
13. В XVI веке в Краков, ставший центром польского ренессанса, приезжают иностранные архитекторы.
14. Одним из старых обычаев Кракова является мариацкий хейнал, напоминавший и напоминающий об изгнании татар.
II. Ответьте на следующие вопросы:
1. Kiedy Kraków został włączony w granice państwa polskiego?
2. Jakie gmachy zostały wzniesione na Rynku krakowskim?
3. Za panowania którego króla został założony Uniwersytet Jagielloń­ski?
4. W którym wieku został przebudowany zamek wawelski?
5. Jakie dawne obyczaje Krakowa zna pani (pan)?.
6. Gdzie i kiedy założono krakowskie Planty?
34
LEKCJA TRZYDZIESTA CZWARTA
Местоимения nikt, nic с предлогами.
WŁODEK ZACHOROWAŁ
1. — Dzień dobry, Tadku! Przyszłyśmy się dowiedzieć, jak zdrowie Włodka. Czy już mu lepiej?
2. — Jest z nim raczej źle, gorzej niż wczoraj. W nocy miał wysoką temperaturę: 39,8. Był prawie nieprzytomny. Chciałem nawet wezwać pogotowie.
3. — Włodek nie był wczoraj u lekarza?
4. — Nie, nie mogłem go namówić. Twierdżił, że to lekkie za­ziębienie i zażył aspirynę. Nic mu to nie pomogło.
5. — Włodek nie lubi się leczyć. Gdy chorował, nigdy nie brał zwolnienia lekarskiego, chodził na wykłady kaszląc, go­rączkując, z bólem głowy.
6. — Czy on jeszcze śpi?
7. — Nie, ale oczywiście nie pozwoliłem mu wstawać. Miał dziś o ósmej 38,4. Zaraz przyjdzie lekarz.
8. — Ciekawe, co mu jest? Chyba grypa... A może zapalenie płuc? Już w drodze powrotnej zauważyłyśmy, że się źle czuje. Nie miał chęci z nikim rozmawiać, do nikogo się nie odzywał.
9. — Tak, widać było, że coś mu dolega i nawet o niczym nie wspomniał.
10. — Co będzie z naszym powrotem do Moskwy? Przecież za kilka dni mamy wyjechać.
(Dzwoni lekarz)
11. — Czy tu jest chory?
12. — Tak, proszę do tego pokoju.
13. — Dzień dobry panu! Co się stało? Co panu dolega?
14. — Może ja będę mówił za kolegę. On zawsze uważa się za zdrowego. Nawet wówczas, gdy ma temperaturę ponad 39 stopni.
15. — Czy pan mierzył temperaturę? Jaka temperatura była dziś rano?
16. — 38,4 stopni.
17. — Proszę zdjąć piżamę, muszę pana zbadać.
(Lekarz wyjmuje słuchawkę)
18. — Proszę położyć się na wznak... Serce ma pan zdrowe. Puls przyśpieszony wskutek gorączki. Czy ma pan bóle brzu­cha?
19. — Nie.
20. — Żołądek w porządku?
21. — Tak.
22. — Proszę usiąść! Czy bolą pana plecy?
23. — Tak, czuję łamanie w kościach, mam dreszcze i boli mnie głowa.
24. — Płuca są zdrowe. Proszę pokazać gardło! Niech pan sze­rzej otworzy usta!
Tak, jest pan chory na anginę.
25. — Ale ja muszę wstać!
26. — Nie ma mowy! Powinien pan leżeć.
27. — To bardzo przykre.
28. — Trudno, trzeba się zmusić. Poleży pan ze trzy dni i wszyst­ko przejdzie. Przepiszę panu trzy zastrzyki penicyliny. Proszę recepty. Witaminy będzie pan zażywał trzy razy dziennie po dwie tabletki. Te proszki proszę brać co trzy godziny. Przepiszę jeszcze krople do płukania gardła. Gardło należy płukać co dwie godziny. Na pół szklanki wody dziesięć kropli lekarstwa. Zastrzyk zrobi panu sio­stra jeszcze dziś.
29. — Czy po zastrzyku poczuję się lepiej?
30. — Po zastrzyku powinna spaść temperatura, ustaną bóle głowy i dreszcze. Czy dać panu zwolnienie?
31. — Nie, dziękuję! Mam teraz wakacje.
32. — Proszę więc stosować się do wszystkich moich wskazó­wek, a szybko to panu przejdzie. Ma pan silny, młody organizm.
33. — Kiedy będę mógł wstać?
34. — Nie wcześniej niż za trzy, cztery dni. Jeżeli nie będzie żadnej poprawy, proszę mnie wezwać ponownie. Do wi­dzenia panom!
35. — Do widzenia panu, panie doktorze! Bardzo dziękuję.
36. — Włodku, pójdę teraz do apteki zamówić lekarstwa.
HUMOR
DIETA
Do gabinetu lekarskiego wtacza się bardzo otyły pan i prosi o środek na schudnięcie.
— Ścisła dieta — mówi lekarz. — Plasterek chleba z margaryną, kotle­cik cielęcy lub udko kurze, biały ser i dwa jabłka.
— Przed jedzeniem czy po?
СЛОВАРЬ
ело
angina ангина
apteka аптека
aspiryna аспирин
biały ser творог
brzuch живот
chorować болеть
dieta диета
dreszcze озноб
gabinet кабинет
gardło горло
gorączka температура
gorączkować температурить
grypa грипп
kaszleć кашлять
kość кость
kotlecik котлетка
kropla капля
kurzy куриный
leczyć się лечиться
lekarski относящийся к вра­
чу łamać ломить
margaryna маргарин
mierzyć измерять
namówić уговорить
na wznak на спину
nieprzytomny без сознания
otyły полный
penicylina пенициллин
plasterek ломтик
płuca легкие
płukać полоскать
pogotowie скорая помощь
poprawa улучшение
proszek порошок
przepisać прописать
przyspieszony ускоренный puls пульс
recepta рецепт
schudnąć похудеть
serce сердце
spaść упасть
stosować się соблюдать
ścisły строгий
środek средство
tabletka таблетка
twierdzić утверждать
udko ножка
ustać прекратиться
witamina витамин
wskazówka указание
wskutek от, вследствие
wtaczać się вкатываться
wykład лекция
zachorować заболеть
zapalenie воспаление
zastrzyk укол
zaziębienie простуда
zażyć* принять
zbadać осмотреть
zdrowie здоровье
zdrowy здоровый
zmusić się заставить себя
zwolnienie lekars- освобождение
kie работы, бюлл
żołądek желудок
ВОЛОДЯ ЗАБОЛЕЛ
1. Здравствуй, Тадек! Мы пришли узнать, как здоровье Володи. Ему уже лучше?
2. Нет, он чувствует себя плохо. Хуже, чем вчера. Ночью у него была высокая температура, 39,8. Он был почти без сознания. Я хотел даже вызвать скорую помощь.
3. Володя не был вчера у врача?
4. Нет, я не мог его уговорить. Он утверждал, что это легкая про­студа и принял аспирин. Но это ему нисколько не помогло.
5. Володя не любит лечиться. Когда он болел, никогда не брал осво­бождения от занятий, ходил на лекции с кашлем, с температурой и головной болью.
6. Он еще спит?
7. Нет, но конечно, я не позволил ему встать. Сегодня утром у него было 38,4. Сейчас придет врач.
8. Интересно, что с ним? Это, наверное, грипп... А может быть, вос­паление легких? Уже на обратном пути мы заметили, что он плохо себя чувствует. Ему не хотелось ни с кем разговаривать, ни с кем не заговаривал.
9. Да, видно было, что у него что-то болит, но он ни о чем даже не сказал.
10. Что будет с нашим возвращением в Москву? Ведь через несколько дней нам надо уезжать.
(Звонит врач).
11. Больной здесь?
12. Да, пройдите, пожалуйста, в эту комнату.
13. Здравствуйте! Что случилось? На что вы жалуетесь?
14. Может быть, я буду говорить за товарища. Он всегда считает себя здоровым. Даже тогда, когда у него температура выше 39 градусов.
15. Вы измеряли температуру? Какая температура была сегодня утром? 16. 38,4.
17. Снимите, пожалуйста, пижаму! Мне нужно вас осмотреть.
(Врач вынимает трубку).
18. Ложитесь, пожалуйста, на спину... Сердце у вас в порядке. Пульс ускоренный от температуры. У вас болит живот?
19. Нет.
20. Желудок в порядке?
21. Да.
22. Сядьте, пожалуйста! У вас болит спина?
23. Да, все тело ломит, меня знобит и голова болит.
24. Легкие в порядке. Покажите горло! Откройте шире рот! Да, у вас ангина.
25. Но мне необходимо встать.
26. И речи быть не может! Вы должны лежать.
27. Очень жаль.
28. Ничего не поделаешь, надо себя заставить. Полежите дня три и все пройдет. Пропишу вам три укола пенициллина. Вот, пожа­луйста, рецепт. Витамины будете принимать три раза в день по две таблетки. Эти порошки принимайте, пожалуйста, через каждые три часа. Пропишу вам еще капли для полоскания горла. Горло следует полоскать каждые два часа. На полстакана воды десять капель лекарства. Укол сделает вам сестра еще сегодня.
29. После укола я буду чувствовать себя лучше?
30. После укола должна упасть температура, прекратится головная боль и озноб. Дать вам освобождение?
31. Нет, спасибо! У меня теперь каникулы.
32. Прошу соблюдать все мои указания, и тогда все быстро у вас прой­дет. У вас молодой, сильный организм.
33. Когда мне можно будет подняться?
34. Не раньше, чем через три, четыре дня. Если не будет никакого улучшения, вызовете меня опять. До свидания!
35. До свидания, доктор! Большое спасибо.
36. Володя, теперь я пойду в аптеку заказать лекарство.
Pogotowie Ratunkowe Скорая помощь
принимать (лекарство)=г:г22 brać г \ г г ___—.zazywac
zwolnienie lekarskie освобождение от занятий (ра­
боты), бюллетень
Со mu (mi, ci и т.д.) jest? что с ним (мной, тобой и т.д)?
Со panu jest? Что с вами?
Со panu (pani, ci mu и т.д.) На что вы (ты, он) жалуе-
dolega? тесь?
Mam kaszel. У меня кашель.
Мат dreszcze. Меня знобит.
Boli mnie (cię, go, ją, pana, pa- У меня (тебя, него, нее, вас) nią) głowa. болит голова.
Czy bolą pana plecy? У вас болит спина?
plecy спина
плечи ramiona (ед. ч. ramię)
to bardzo przykre это очень неприятно, досадно
bardzo mi przykro мне очень жаль
wskazówka
—указание
—стрелка (часовая
и т.п.)

chorować na co
болеть чем

chorować na grypę chorować na oczy chorować na zapalenie płuc
болеть гриппом болеть глазами
болеть воспалением легких
Cp.: umrzeć :
na + н а з в а н и e
болезни

uważać się za kogo (co)
считать себя кем (чем)

uważać się za zdrowego
uważać się za przystojnego mężczyznę
uważać się za uczonego
считать себя здоровым
считать себя красивым муж­чиной
считать себя ученым
25 liczebnik

stosować się do czego соблюдать что
stosować się do wskazówek соблюдать указания
stosować się do zarządzeń соблюдать распоряжения
Синоним przestrzegać czego
przestrzegać dyscypliny Соблюдать дисциплину
środek na schudnięcie средство для того, чтобы по­
худеть
ścisła dieta строгая диета
КОММЕНТАРИЙ
8. и др. Следующим возвратным глаголам соответствуют русские гла­голы с местоимением „себя”:
czuć się чувствовать себя
uważać się считать себя
zmuszać się заставлять себя
zachowywać się вести себя
10. и др. Сравните встречающиеся в тексте конструкции со значением долженствования:
za kilka dni mamy wyjechać через несколько дней нам надо
ехать
muszę pana zbadać мне нужно вас осмотреть
muszę wstać мне необходимо встать

МЕСТОИМЕНИЯ n i к t, n i с С ПРЕДЛОГАМИ Отличительной чертой польских местоимений nikt, nic (склоняются, как kto, со?) является то, что они не разделяются в сочетании с пред­логами. Сравните русские и польские конструкции: nie miał chęci z nikim rozmawiać ему не хотелось ни с кем разго­варивать do nikogo się nie odzywał ни с кем не заговаривал
о niczym nawet nie wspominał ни о чем даже не упомянул Другие примеры: z nikogo się nie śmiał ни над кем не смеялся
nie troszczył się о nic не заботился ни о чем
о nikim nie zapomniał ни о ком не забыл
na nic nie chorował ничем не болел
о nic nie prosił ни о чем не просил
о nic nie pytał ни о чем не спрашивал
nad niczym się nie zastanawiał ни над чем не задумывался о niczym nie wiedział ни о чем нё знал
po nikogo nie wstępował ни за кем не заходил
УПРАЖНЕНИЯ
I. Прибавьте нужные предлоги и образуйте соотв. формы существи­тельных:
1. Włodek jest chory (angina).
2. Ubiegłej zimy chorowałem (grypa).
3. Na tej sztuce można umrzeć (nudy).
4. Ten człowiek umarł (zapalenie płuc).
5. Lekarz kazał Włodkowi stosować się (wszystkie jego wskazówki).
6. Włodek nigdy nie uważał się (chory).
7. Chcemy dowiedzieć się (ty), czy Włodek czuje się lepiej.
8. Warszawa stała się stolicą Polski (czasy) króla Zygmunta III.
9. Leningrad został zbudowany (panowanie) Piotra Wielkiego.
10. (Najazdy) Tatarów, którzy zniszczyli miasto, powstaje nowy Kra­ków.
11. Czy Włodek posłucha (rada) lekarza?
powinien pan leżeć
вы должны лежать (но никто, ко­

нечно, не в состоянии вас за­ставить)
powinna spaść temperatura
должна упасть температура

(= у меня все основания, что она должна упасть, но может
II. Вставьте нужные формы местоимений nikt или nic.
1 mnie nie rozumie.
2. Patrzył na scenę, nie będąc zauważony
3. Nie czekamy
4. On jest dla mnie
5. Nie mogę ani robić, ani myśleć.
6. On jest nie wart.
7. On nie powiedział.
8. Czy pana nie boli?
9. Dookoła nie widać.
10 z tego nie rozumiem.
11. Nie stosuję się
12. On nie słucha
13. Nie pożyczałem ołówka.
14 nie pamiętam.
15. Dziś nie dzwoniłem.
16 nie potrzebuję.
III. Вставьте нужные конструкции со значением долженствования:
1. Uważam, że (ja) tu zostać.
2. Jutro wreszcie zdać ten egzamin.
3. Kazano mi, więc skończyć tę pracę.
4. Obiecałem im i dlatego do nich zadzwonić.
5. Za tydzień niestety (my) już wyjechać z Polski.
6. Przed wyjazdem (ja) zrobić jeszcze trochę zakupów.
35
LEKCJA TRZYDZIESTA PIĄTA
1. Сочетаемость числительных с личными суще­ствительными м. рода.
2. Неопределенные местоимения.
ZAKUPY
1. — Maryjko, chciałabym kupić materiał na sukienkę. Bardzo byłoby mi przyjemnie, gdybyś zechciała pójść ze mną do sklepu. Nie mam się kogo poradzić, co wybrać.
2. — Chodźmy, ja bardzo lubię robić wszelkie zakupy.
3. — Chcecie iść same, bez nas?
4. — Wiem, że chłopcy nie lubią chodzić po sklepach. Poza tym Włodek się zmęczy. Jest jeszcze osłabiony po chorobie.
5. — Czuję się bardzo dobrze!
6. — Chodźmy więc' wszyscy razem! Chyba wiesz, Olu, że Marek ma dobry gust. Tylko z nim powinnaś kupować materiały.
7. — Może wejdziemy do tego sklepu? Tu jest duży wybór materiałów.
8. — Zdaje się, że ten sklep jest zamknięty.
9. — No, oczywiście! Remanent!
10. — Chodźmy na Plac Konstytucji do „Galluxu”! *>
W SKLEPIE
11. — Sprzedawca: — Czym mogę służyć?
12. — Proszę pokazać mi ten niebieski materiał!
13. — Ten jasny?
14. — Nie, tamten ciemniejszy.
15. — Czy to jest czysta wełna?
16. — Nie, to jest wełna 80% (osiemdziesięcioprocentowa).
17. — W jakiej cenie, jest ten materiał?
18. — Po 150 (sto pięćdziesiąt) złotych metr.
19. — Proszę pokazać mi coś w lepszym gatunku.
20. — Mamy 100% wełny w innych kolorach: bordo, granatowe, zielone, brązowe, czarne...
21. — Proszę pokazać mi zieloną.
22. ■— Proszę.
23. — Jak ci się podoba?
24. — Bardzo ładny wyrób, ale nie wiem, czy będzie ci do twa­rzy w tym kolorze.
25. —• Który materiał decyduje się pani kupić?
26. — Nie widzę nic odpowiedniego. Przepraszam pana. Chodź­my do działu jedwabiów, może tam coś wybiorę.
27. — Olu, kup ten biały jedwab w czerwone kwiaty!
28. — Słyszysz, jak Marek dobrze ci radzi?!
♦) „Gallux” [га1укс] — сокращение названия: Galanteria luksusowa (высокока­чественная галантерея).
29. — Och, jakiż to brzydki materiał! A poza tym, Marku, czy nie wiesz, że teraz modne są paski albo kratki, a nie kwiaty?
Do sprzedawczyni: — Czy mogę prosić...
30. — Zaczekaj, Olu, przed tobą są jeszcze ci dwaj panowie.
31. — Przepraszam, nie zauważyłam panów...
32. — Sprzedawczyni: — Słucham panie?
33. — Czy mogę obejrzeć ten jedwab w paski?
34. — Proszę bardzo.
35. — Z bliska jest brzydszy niż z daleka. Nie podoba mi się!
36. — A to co za materiał?
37. _ Nylon.
38. — Po czemu metr?
39. — Po 200 (dwieście) złotych.
40. — Czy jest jeszcze nylon w jakieś inne desenie?
41. — Tak, zaraz pani pokażę... Proszę.
42. — Jaki piękny, oryginalny deseń! Może kupisz, Olu?
43. — A czy nie bardziej podobają ci się tamte gładkie jedwa­bie? Widzisz je?
44. — Są raczej brzydkie.
45. — Ach, Olu, wybierz cokolwiek i chodźmy już stąd!
46. —No, proszę! Już się niecierpliwicie! Nie mogę wybrać czegokolwiek. Muszę się dobrze zastanowić.
47. — Sprzedawczyni: — Który materiał zamierza pani kupić?
48. — Chyba żaden. Przepraszam!... Może kupię sobie w ,,Gal- luksie” gotową sukienkę. Czy pójdziecie ze mną? Oczy­wiście nie dziś!
49. — Ja raczej nie pójdę. To jednak trochę zbyt nudne! Wy­prowadzisz z równowagi pięciu sprzedawców, dziesięć sprzedawczyń i w końcu nic nie kupisz!
50. — Uprzedzałam cię.
51. — My, Olu, nie pójdziemy z tobą jedynie dlatego, że po­jutrze już wyjeżdżamy.
* * *
52. — Powiedzcie, w którym sklepie można kupić coś na pa­miątkę pobytu w Polsce. Ale nie chciałabym kupować byle czego!
53. — Oczywiście w sklepie C.P.L.iA. Tam są piękne, arty­styczne wyroby ludowe. Można wybrać coś bardzo ory­ginalnego.
54. — Czy to daleko?
55. — Nie, parę kroków stąd. ♦ ♦ *
58. — W tym dziale są różne tkaniny artystyczne, wstążki, dy­waniki, maty...
57. — Z czego robione są te maty?
58. •— Ze słomy i z nitek lnu. Tu obok możecie kupić różne lal­ki, bransoletki, korale, szkatułki...
59. — Z czego robi się te korale?
60. — Z farbowanych pestek ogórka. A te z drzewa.
61. — Nigdy bym nie przypuszczała! Jakie to piękne!
62. — Czy chcesz je kupić?
63. — Tak. Te broszki i klipsy też są robione z drzewa?
64. — Sprzedawczyni: — Tak, a tamte z gliny. A może chcą państwo obejrzeć wyroby ze srebra czy z bursztynu?
65. — Nie, to jest już mniej oryginalne. Kupię sobie te korale. Ile kosztują?
66. — 50 (pięćdziesiąt) złotych.
67. — Tu są ludowe naczynia: dzbanki, talerze, popielniczki...
68. — Czy są ręcznie malowane?
69. — Tak. A tamte talerze wyrabiane są z drzewa.
70. — Włodku, co ty kupiłeś?
71. — Dla siebie ten portfel i popielniczkę. A poza tym dwie lalki: krakowiaka i krakowiankę. Podaruję je Lidzie.
72. — A ja kupię jeszcze tę małą lalkę ze słomy i taką ludową chustkę na głowę.
73. — Maryjko, pośpiesz się! Mamy przecież jeszcze wstąpić do drogerii.
74. — Czy już się zbliża siódma?
75. — Tak, już za dwadzieścia siódma.
•) C.P.L.iA (произносите [цэпэкъя]) — сокращение названия: Centrala Przemy­słu Ludowego i Artystycznego (Центральное управление кустарной и художест­венной промышленности).
HUMOR
WYZNANIE
On: — Cieszę się bardzo, kochanie, że wkrótce zostaniesz moją żoną, tylko muszę ci coś wyznać...
Ona: — Cóż takiego?
On: — Widzisz, zarabiam tylko dwa tysiące miesięcznie. Cży ći to wy­starczy?
Ona (po namyśle): — No, mnie to ostatecznie wystarczy, ale jak ty wte­dy dasz sobie radę?
сл OBAPb
ПОКУПКИ
1. Марийка, я хотела бы купить материал на платье. Мне было бы очень приятно, если бы ты пошла со мной в магазин. Мне не с кем посоветоваться, что подобрать.
2. Пойдем, я очень люблю делать всякие покупки.
3. Хотите пойти одни, без нас?
4. Я знаю, что мужчины не любят ходить по магазинам. Кроме того, Володя устанет. Он еще не окреп после болезни.
artystyczny художественный
bransoletka браслет
brązowy коричневый
brzydki некрасивый
bursztyn янтарь
choroba болезнь
decydować się решать
deseń рисунок
drogeria парфюмерный ма­
газин dzbanek кувшин
farbować красить
gatunek сорт
granatowy синий
gust вкус
jedwab шелк
klips клипс
kolor расцветка
korale бусы
kwiat цветок
len лен
mata мат
materiał материал
miesięcznie в месяц
naczynia посуда
niebieski голубой
niecierpliwić się терять терпение nudny скучный
nylon нейлон
odpowiedni подходящий
oryginalny оригинальный
osłabiony еще не окреп
ostatecznie в конце концов
pestka семечко
popielniczka пепельница
poradzić się посоветоваться
portfel бумажник
remanent переучет
ręcznie ручным способом
równowaga равновесие
słoma солома
srebro серебро
szkatułka шкатулка
tkanina ткань
wełna шерсть
wstążka лента
wszelki всякий
wybór выбор
wybrać подобрать
wyrabiać делать
wyroby изделия
wyrób выделка
wyznać признаться
wyznanie признание
zakupy покупки
zamierzać собираться
zarabiać зарабатывать
z bliska вблизи
z daleka издали
5. Я чувствую себя очень хорошо.
6. Тогда пойдемте все вместе. Ты ведь знаешь, Оля, что у Марка хороший вкус. Только с ним ты должна купить материал.
7. Зайдем в этот магазин? Здесь большой выбор материалов.
8. Кажется, этот магазин закрыт.
9. Ну, конечно! Переучет!
10. Пойдем на Площадь Конституции в „Галлюкс”!
В МАГАЗИНКЕ
11. Продавец: Что вам угодно?
12. Покажите, пожалуйста, этот голубой материал!
13. Этот светлый?
14. Нет, тот, потемнее.
15. Это чистая шерсть?
16. Нет, это 80%-ая шерсть.
17. Сколько стоит этот материал?
18. По 150 злотых метр.
19. Покажите что-нибудь лучшего сорта!
20. У нас есть 100°/о-ные шерстяные материалы других расцветок: бордо, синий, зеленый, коричневый, черный...
21. Покажите зеленый!
22. Пожалуйста!
23. Как тебе нравится?
24. Очень красивая выделка, но не знаю, будет ли тебе этот цвет к лицу.
25. Какой материал вы решаете купить?
26. Не вижу ничего подходящего. Извините! Пойдем в отдел шелка. Может быть, я там что-нибудь подберу?
27. Оля, купи этот белый шелк с красными цветами.
28. Слышишь, как Марк хорошо тебе советует?
29. Ох, какой это некрасивый материал! А кроме того, Марк, разве ты не знаешь, что теперь модны полоски или клетка, а не цветы? Продавцу: Вы можете мне показать...
30. Подожди, Оля! Перед тобой еще эти двое мужчин!
31. Простите, я вас не заметила...
32. Продавщица: Я вас слушаю!
33. Можно мне посмотреть этот шелк в полоску?
34. Пожалуйста.
35. Вблизи он не такой красивый, как издали. Мне не нравится!
36. А это что за материал?
37. Нейлон.
38. Сколько стоит метр?
39. По 200 злотых.
40. У вас есть нейлон с каким-нибудь другим рисунком?
41. Да, сейчас вам покажу... Пожалуйста.
42. Какой красивый, оригинальный, рисунок! Купишь, Оля?
43. А не больше ли тебе нравятся вот эти гладкие шелка? Видишь их?
44. Они, мне кажется, некрасивые.
45. Оля, выбери что-нибудь, и пойдем уже отсюда!
46. Ну вот, уже теряете терпение. Я ведь не могу взять первый по­павшийся материал. Я должна хорошо обдумать.
47. Продавщица: Какой материал вы собираетесь купить?
48. Пожалуй, никакой. Извините!.. Может быть, куплю в „Га л люк­се” готовое платье. Пойдете со мной? Конечно, не сегодня!
49. Я, пожалуй, не пойду. Это все же слишком скучно! Выведешь из равновесия пять продавцов, десять продавщиц, и в результате ничего не купишь!
50. Я тебя предупреждала.
51. Мы, Оля, не пойдем с тобой только потому, что послезавтра уже уезжаем.
52. Скажите, в каком магазине можно купить что-нибудь на память о пребывании в Польше! Но конечно, я не хотела бы купить что- нибудь неинтересное!
53. В магазине Цепелия. Там прекрасные художественные изделия в народном стиле. Можно выбрать что-нибудь очень оригинальное.
54. Это далеко?
56. Нет, в нескольких шагах отсюда.,
56. В этом отделе есть разные художественные ткани> ленты, коври­ки, маты.
57. Из чего делаются эти маты?
58. Из соломы и ниток льна. Здесь рядом можете купить разных ку­кол, браслеты, бусы, шкатулки...
59. А из чего делаются эти бусы?
60. Из крашеных семечек огурца. А эти из дерева.
61. Никогда бы не подумала! Как это красиво!
62. Хочешь купить их?
63. Да. Эти брошки и клипсы тоже из дерева?
64. Продавщица: Да, а те из глины. А не хотите ли посмотреть из­делия из серебра или янтаря?
65. Нет, это уже менее оригинально. Я куплю эти бусы. Сколько они стоят?
66. 50 злотых.
67. Здесь посуда в народном стиле: кувшины, тарелки, а также пе­пельницы...
68. Это ручная работа (Они раскрашены ручным способом)?
69. Да. А вот эти тарелки делаются из дерева.
70. Володя, ты что купил?
71. Для себя этот бумажник и пепельницу. А кроме того, двух ку­кол: краковянина и краковянку. Подарю их Лиде.
72. А я куплю еще эту маленькую куклу из соломы и этот платок на голову в народном стиле.
73. Марийка, поторопись! Нам ведь надо еще зайти в парфюмерный магазин.
74. Уже скоро семь?
75. Да, уже без двадцати минут семь.
Что для вас? Что вы желае­те?
Czym mogę służyć? Чт0 угодн0? Чем
служить?
Вопросы о цене товара:
Ile kosztuje metr? Сколько стоит метр?
Po czemu metr? Почем метр?
W jakiej cenie materiał? В какую цену материал?
w tym (czym) ci (komu) do это (что) тебе (кому) идет,
twarzy это тебе к лицу
coś w lepszym gatunku что-нибудь лучшего сорта
wełny w innym kolorze шерсть других расцветок
wyprowadzić z równowagi вывести из равновесия
portfel бумажник
портфель teczka
(po)radzić się kogo (по)советоваться с кем
Nie mam się kogo poradzić. Мне не с кем посоветоватсья
po namyśle подумав
dać sobie radę здесь: прожить
СОЧЕТАЕМОСТЬ ЧИСЛИТЕЛЬНЫХ С ЛИЧНЫМИ СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫМИ М. РОДА
Личные существительные м. рода сочетаются в им. пад. с особыми формами числительных.
Przed tobą są jeszcze ci dwaj panowie.
Przed tobq są jeszcze ci trzej panowie.
Przed tobą są jeszcze ci czterej panowie.
Dwaj milicjanci, żołnierze, panowie, Rosjanie, Polacy...
Trzej milicjanci, żołnierze, panowie, Rosjanie, Polacy...
Czterej milicjanci, żołnierze, panowie, Rosjanie, Polacy...
Следовательно, лично-мужские формы числительных 2, 3, 4 = dwaj, trzej, czterej.
Кроме того, в функции им. пад. может также выступать форма род. пад. Обе они равноправны. Обратите также внимание на разницу в глагольных формах.
Przed tobą jest jeszcze tych dwóch panów.
Przed tobą jest jeszcze tych trzech panów.
Przed tobą jest jeszcze tych czterech panów.
Cp.: Na rogu ulicy stoją dwaj (trzej, czterej) milicjanci.
Na rogu ulicy stoi dwóch (trzech, czterech) milicjantów.
С формой род. пад. совпадает при личных именах существительных форма винительного падежа.
Widzę dwóch (trzech, czterech) milicjantów.
Со всеми остальными существительными употребляются известные вам уже числительные dwa (dwie), trzy, cztery.
Dwie, trzy, cztery kobiety, artystki, książki, lalki...
Dwa, trzy, cztery domy, parki, psy, koty, ptaki...
Числительные от 5-ти и выше образуют лишь одну форму им. пад. сочетающуюся с личными существительными м. рода. Форма им. па­дежа совпадает с родительным (а также с винительным) пад.
Przed tobą jest jeszcze tych pięciu (sześciu itd.) panów.
Na rogu ulicy stoi pięciu (sześciu itd.) milicjantów.
Ср. вин. пад. (пример из текста):
Wyprowadzisz z równowagi pięciu sprzedawców i dziesięć sprzedaw­czyń. Так же:
Kilku sprzedawców, mężczyzn (cp.: kilka sprzedawczyń, kobiet) kilkunastu sprzedawców, męż- (cp.: kilkanaście sprzedawczyń, ko- czyzn biet)
kilkudziesięciu sprzedawców, (cp.: kilkadziesiąt sprzedawczyń, mężczyzn kobiet)
Усвойте парадигму лично-мужских форм имен числительных по таб­лице на конце книги.
Напоминаем (см. урок 32), что числительные dwoje, troje и т. д. не выступают с личными существительными мужского рода. Русским собирательным числительным в сочетайии с личными существитель­ными мужского рода соответствуют в польском языке охарактеризо­ванные выше формы числительных.
Сравните польские соответствия следующих русских конструкций:
двое друзей dwaj przyjaciele, dwóch przyjaciół
пятеро рабочих pięciu robotników
шестеро солдат sześciu żołnierzy
их было четверо było ich czterech
пришли все трое przyszli wszyscy trzej
мы трое там были my trzej tam byliśmy
НЕОПРЕДЕЛЕННЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ
Среди неопределенных местоимений в польском языке наиболее упо­требительными являются местоимения, образованные с помощью эле­ментов -kolwiek и byle. По значению они соответсвуют русским ме­стоимениям с элементом -либо или -нибудь.
kto — ktokolwiek
со — cokolwiek
jaki — jakikolwiek
czyj — czymkolwiek
który — którykolwiek
Их склонение ничем не отличается от склонения местоимений ktoś, coś и т. д., т. е. склоняется только первая часть, а элемент rkolwiek при­бавляется к падежной форме, напр., czegokolwiek и т.д. Эти неопре­деленные местоимения пишутся слитно.
gdzie — gdziekolwiek
dokąd — dokądkolwiek
kiedy — kiedykolwiek
jak — jakkolwiek
Примеры из текста:
Olu, wybierz cokolwiek i chodźmy już stąd!
Nie mogę wybrać czegokolwiek.
Неопределенные местоимения с элементом byle соответствуют по зна­чению русским местоимениям с элементами -либо, -нибудь, кое-. Они пишутся раздельно.
byle kto кто-либо (-нибудь)
byle со что-либо (-нибудь)
byle jaki кое-какой, какой-либо
byle jak кое-как, как-нибудь, спустя рукава
byle gdzie где-либо, где-нибудь, куда-либо, куда-попало
Примеры:
Nie chciałabym kupować byle czego. Я не хотела бы купить первый попавшийся материал (и др.), что-нибудь неинтересное.
Nie rzucaj ubrania byle gdzie. Не бросай одежду куда-попало.
Robisz wszystko byle jak. Ты все делаешь спустя рукава.
Byle kto potrafi to zrobić. Это любой может сделать.
УПРАЖНЕНИЯ
I. Прибавляя числительные 2, 4, 5 измените формы существительных и глаголов:
1. W tym sklepie pracuje jeden sprzedawca i jedna sprzedawczyni.
2. Profesor egzaminuje studentów.
3. Turysta zwiedza Warszawę.
4. Kelner i kelnerka obsługują klientów.
5. Ulicą idzie mój brat.
6. W tej sztuce gra jeden aktor.
7. Ten ptak bardzo mi się podoba.
8. Kasjer sprzedaje bilety kolejowe.
II. Вставьте нужные формы местоимений (или наречия) с элементом -kol wiek.
1. On rozumiał sztukę lepiej niż inny.
2. Chciała o tym porozmawiać ale nikt nie zwracał na nią
uwagi.
3. Niech z was pomoże mi w pracy.
4. Przyjdź do mnie
5. W tym roku chcę pojechać
6 będziesz, zawsze o mnie pamiętaj.
7. Porozmawiajmy
8. Nie chcę kupić ale rzeczywiście coś oryginalnego.
9. Chcę się uczyć języka.
10. Nie mam czasu wybierać, proszę mi dać z tych lalek.
III. Ответьте на вопросы:
1. W którym sklepie można coś kupić na pamiątkę z Polski?
2. W ilu działach byli nasi znajomi?
3. Co można kupić w dziale tkanin artystycznych?
4. Co można kupić w dziale obok?
5. Z czego wykonane były korale, które podobały się Maryjce?
6. Dlaczego Maryjka nie chciała oglądać wyrobów ze srebra i bur­sztynu.
7. Co można kupić w trzecim dziale?
8. Co kupiła Maryjka?
9. Co kupił Włodek dla siebie, a co dla Lidy?
36
LEKCJA TRZYDZIESTA SZÓSTA
Личные существительные мужского рода.
W KAWIARNI ♦>
1. — Przy tym stoliku nie zmieścimy się w pięcioro, usiądźmy przy tamtym większym.
2. — Za chwilę powinien rozpocząć się dancing. Mam wielką ochotę potańczyć.
3. — Szkoda, żeśmy nie zaprosili na dzisiejszy wieczór którejś z naszych koleżanek. Zawsze jeden z nas będzie siedzieć samotnie podczas tańca.
4. — U was nie ma zwyczaju zapraszać do tańca nieznajomych pań?
5. — Raczej nie, każdy na ogół bawi się w swoim towarzystwie.
6. — Tadku, bądź tak dobry, podaj mi mój szal!
7. — Chłodno ci?
8. — Trochę... Teraz będzie cieplej. Dziękuję!
9. — Co macie ochotę zamówić? Lody, ciastka, kawę?
10. — Ja dużą kawę. Ostatnio coraz częściej piję kawę... Podo­bają mi się wasze kawiarnie.
11. — Niewątpliwie są bardzo przyjemne. Szczególnie niektóre. Powiedzmy, chodzi się po mieście, jest się zmęczonym, można wstąpić do kawiarni, zamówić filiżankę kawy, odpocząć, przejrzeć prasę...
12. — Wasze kawiarnie to wymarzone miejsce dla zakochanych. Przychodzi dwoje młodych ludzi, zamawiają byle co, naj­częściej oczywiście małą kawę, i przesiadują całymi wie­czorami zapatrzeni w siebie.
13. — Tacy zakochani to klęska dla kelnerek. Przesiadują ca­łymi godzinami, zajmują stoliki i przez nich kelnerki nie wykonują planu. Szczególnie zimą.
•) Текст записан на пластинке.
14. — W kawiarni można niekiedy przypadkowo usłyszeć cie­kawą rozmowę. Na przykład niedawno byłem świadkiem zaciętej dyskusji literackiej trzech młodych ludzi, praw­dopodobnie literatów.
15. — A niektórzy mają w kawiarni swój „warsztat pracy”. Piszą tam artykuły, reportaże, felietony. To przeważnie dziennikarze.
16. — Kawiarnia jako miejsce spotkań i dyskusji ma w Polsce swoje tradycje. Chyba się nie mylę, nieprawdaż? Czyta­łem parę lat temu książkę o Chopinie Kształt miłości Autor wspomina o warszawskich kawiarniach początku XIX wieku. Znajdowały się one gdzieś niedaleko stąd... Kawiarnia „Dziurka” na Miodowej, „Kopciuszek”. By­wał tam często Chopin. Przesiadywał w towarzystwie swych przyjaciół: poetów, myślicieli, -przyszłych działa­czy patriotycznych.
17. — Kto ma ochotę zapalić? Proszę bardzo, częstujcie się. A nawiązując do tego, co mówiłeś o polskich kawiarniach XIX wieku, chciałbym przypomnieć wam, że w XX wie­ku zaczęły się pojawiać u nas kawiarnie-kabarety. Pio­senki i anegdoty kabaretowe nie tylko bawiły, lecz prze­de wszystkim wyśmiewały mieszczaństwo i jego obycza­je. Kwitła tam również satyra polityczna.
18. — Masz na myśli krakowski „Zielony balonik” **>?
19. — Tak... Tradycje kabaretów nie zaginęły do dzisiaj...
20. — Ale nie będziemy chyba dziś cały wieczór rozmawiać o kawiarniach. Zamawiam wino. Wzniesiemy toast za na­sze ponowne spotkanie!
21. — Zanim się znów wszyscy razem spotkamy, upłynie na pewno dużo czasu.
22. — Ale miejmy nadzieję, że to kiedyś znów nastąpi. W tym
♦) \Ksztalt miłości — роман Ежи Брошкевйча.
♦♦) „Zielony' balonik” — литературное кабаре „Зеленый шарик” было основано в 1905 году группой художников, музыкантов и литераторов. Оно вошло в исто­рию польской литературы, благодаря участию в нем польского писателя Боя- Желенского (Boy-Żeleński) и, главным образом, благодаря его „Словечкам” („Słówka”) — сборнику сатирических стихов и эстрадных песенок.
roku trzech moich kolegów jedzie na praktykę do Lenin­gradu. Będę im bardzo zazdrościł tego wyjazdu.
23. — Trudno mi wyobrazić sobie, że już jutro odlatujemy do kraju. Nasz pobyt w Polsce minął tak prędko!...
24. — A więc pijmy za nasze ponowne spotkanie!...
25. — Maryjko, czy mogę zaprosić cię do tańca?
26. — Bardzo chętnie zatańczę...
HUMOR
Bądź punktualna, wówczas nikogo nie narazisz na niepotrzebną stratę czasu, tylko siebie.
NOWOCZESNY TANIEC
Młody człowiek ma obandażowaną głowę. Przyjaciel pyta:
— Jakiś wypadek?
— Nie, tylko byłem wczoraj u mojej dziewczyny i podczas gdy tańczy­liśmy cha-cha wszedł niespodziewanie jej ojciec.
— I cóż w tym złego, że tańczyłeś z dziewczyną?
— Nic, ale jej ojciec jest kompletnie głuchy i nie słyszał muzyki.
СЛОВАРЬ
anegdota анекдот
artykuł статья
balonik шарик
bawić развлекать
bawić się развлекаться
cha-cha [cza-cza] ча-ча (один из со­
временных за­падных танцев) dancing [дансинк] дансинг, танцы filiżanka чашка
głuchy глухой
kabaret кабаре
kabaretowy относящийся к ка­
баре kelnerka официантка
klęska бедствие
kompletnie полностью, совер­
шенно kopciuszek золушка
kwitnąć процветать
mylić się ошибаться
myśliciel мыслитель
na ogół обычно
nawiązywać здесь:возвращаться
niepotrzebny напрасный
nieprawdaż не так ли
niespodziewanie вдруг
niewątpliwie несомненно
obandażować забинтовать
obyczaj нрав
odlatywać вылетать, отлетать
patriotyczny патриотический
podczas во время
przesiadywać просиживать
ponowny следующий, по­
вторный potańczyć потанцевать
przeważnie преимущественно
punktualny пунктуальный
przyszły будущий
reportaż очерк, репортаж
samotny одинокий, один
strata потеря
szal шарф
szczególnie особенно
świadek свидетель
taniec танец
towarzystwo компания, обще-
В КАФЕ
1. За этим столиком мы впятером не поместимся. Сядем за тот по­больше.
2. Через несколько минут должны начаться танцы. Мне очень хо­чется потанцевать.
3. Жаль, что мы на сегодняшний вечер не пригласили кого-нибудь из наших подруг. Всегда кто-нибудь из нас будет во время танца сидеть один.
4. У вас не принято приглашать на танец незнакомых женщин?
5. Нет, обычно все развлекаются в своей компании.
6. Тадек, будь добр, дай мне мой шарф.
7. Тебе холодно?
8. Немного. Теперь будет теплее. Спасибо.
9. Что вы хотите заказать? Мороженое, пирожные, кофе?
10. Я большую чашку кофе. В последнее время я все чаще пью кофе... Мне нравятся ваши кафе.
11. Несомненно, в них очень приятно. Особенно в некоторых. Ходишь по городу, устал и вот можешь зайти в кафе, заказать чашку кофе, отдохнуть, просмотреть газеты...
12. Ваши кафе — чудесное место для влюбленных. Приходят двое молодых людей, что-нибудь заказывают, чаще всего, конечно, ма­ленькую чашку кофе, и просиживают целые вечера, глядя друг другу в глаза.
13. Такие влюбленные — это настоящее бедствие для официанток. Они сидят целыми часами, занимают столики, и из-за них официантки не выполняют плана. Особенно зимой.
14. А иногда в кафе можно случайно услышать интересную беседу. Например, я недавно был свидетелем острой литературной дискус­сии. Спорили три молодых человека, вероятно, литераторы..
15. Есть даже такие, для которых кафе — „рабочий кабинет”. Они пишут там статьи, очерки, фельетоны. Это преимущественно жур­налисты.
16. Кафе как место встреч и дискуссий имеет в Польше свои тради­ции. Я, пожалуй, не ошибаюсь, не так ли? Несколько лет тому назад я читал книгу о Шопене „Образ любви”. Автор упоминает о варшавских кафе начала XIX века. Они находились где-то
26 Uczebnik
uczestnik участник
upłynąć пройти
warsztat здесь: кабинет
wykonywać выполнять
wymarzony чудесный
wyśmiewać высмеивать
zacięty острый, ожесто­
ченный
zaginąć исчезнуть
zakochany влюбленный
zamówić заказать
zanim пока, прежде чем
zatańczyć потанцевать
zazdrościć завидовать
zwyczaj обычай
неподалеку отсюда. Кафе „Дырка” на Медовой улице, „Золушка”... В них часто бывал Шопен. Просиживал в обществе своих друзей:' поэтов, мыслителей, будущих участников патриотического движения.
17. Кто хочет закурить? Пожалуйста, угощайтесь! А возвращаясь к тому, что ты говорил о польских кафе XIX в., я хотел бы на­помнить вам, что в XX в. стали у нас появляться кафе-кабаре. Песенки и анекдоты кабаре не только развлекали, но главным образом, высмеивали мещанство и его нравы. Процветала там так­же политическая сатира.
18. Ты имеешь в виду краковский „Зеленый шарик”?
19. Да... Традиции кабаре живы и в наши дни.
20. Мы, надеюсь, не будем весь вечер говорить о кафе? Я заказываю вино! Поднимем тост за нашу следующию встречу!
21. Пройдет, наверное, много времени, когда мы все опять встретимся.
22. Но будем надеяться, что это когда-нибудь будет. В этом году три моих товарища едут на практику в Ленинград. Я буду им очень завидовать.
23. Мне трудно себе представить, что завтра мы уже вылетаем на ро­дину. Все это (наше пребывание в Польше) прошло так быстро.
24. Так давайте же выпьем за нашу новую встречу!
25. Марийка, можно тебя пригласить на танец?
26. С удовольствием потанцую.
siadać przy stole садиться за стол
nie ma zwyczaju не принято
jest zwyczaj принято
bądź tak dobry будь добр
niech pan będzie tak dobry будьте добры
zapatrzeni w siebie глядя друг другу в глаза
nawiązując do tego, co mówi- возвращаясь к тому, что ты
łeś говорил
mieć na myśli иметь в виду
wznieść toast za со поднять тост за что
do kraju, w kraju на родину, на родине
zaprosić do tańca пригласить на танец
nikogo nie narazisz na stratę никто из-за тебя не будет те- czasu рять времени
КОММЕНТАРИЙ
4. Родительный падеж требуется в польском языке не только тогда, когда он непосредственно зависит от отрицаемого глагола, но даже тогда, когда отрицается один из глаголов в предложении:
nie ma zwyczaju zapraszać do tańca nieznajomych pań
nie zdążyliśmy kupić biletów
6. Формы повелительного наклонения глагола być:
— bądźmy!
bądź/ bądźcie!
niech będzie! niech będą!
11. Обратите внимание на употребление безличных форм глаголов: chodzi się po mieście jest się zmęczonym
12., 14. Напоминаем, что собирательные числительные типа dwoje, tro­je и*т. д. употребляются для обозначения лиц обоих полов:
przy tym stoliku nie zmieścimy się w pięcioro (— девушки и мужчины) przychodzi dwoje młodych ludzi (= девушка и парень)
но: dyskusja literacka trzech młodych ludzi (= мужчин)
(ср.: dyskusja literacka trojga młodych ludzi (= девушек и мужчин)
22. Формы повелительного наклонения глогола mieć:
— miej my!
miej! miejcie!
niech ma! niech mają!
Запомните:
miejmy nadzieję, że... будем надеяться, что...
ЛИЧНЫЕ СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫЕ МУЖСКОГО РОДА
В настоящем уроке мы хотим подвести итог всему сказанному о лич­ных существительных мужского рода. Вот их грамматические признаки: 1. Они отличаются от всех остальных существительных особыми окон­чаниями им. пад. мн. ч. -i (-у) и -owie. Это касается как существитель­ных на согласный (типа literat), так и существительных с окончанием -a (poeta, sprzedawca). Совпадающее с другими группами окончание -е принимают (за некоторыми исключениями) только существительные с основой на мягкий согласный и на согласные cz, rz, sz, ż, 1 (см. уро­ки 16, 18).
minister — ministrowie
pan — panowie (cp.: pani — panie
organizator — organizatorzy organizatorka — organizatorki
poeta — poeci poetka — poetki
sprzedawca — sprzedawcy sprzedawczyni — sprzedawczy­
nie)
Личные существительные мужского рода на -а во мн. числе скло­няются по типу существительных м. рода на согласный. В родительном падеже (с которым совпадает винительный) все они получают оконча­ние -ÓW.
poetów sprzedawców kolegów
Исключение: mężczyzna — mężczyzn
2. В им. пад. мн. ч. личные существительные мужского рода заменяются местоимением oni (все остальные one): robotnicy pracują (ср.: robotnice pracują
oni pracują one pracują
jadą samochody one jadą)
3. Форма вин. пад. мн. ч. этих существительных всегда совпадает с род. пад.
род. пад. Rada Ministrów spotkanie robotników biblioteka poetów
вид. пад. Sejm mianował nowych ministrów widzimy robotników przy pracy (cp.: widzimy robotnice przy pracy podziwiamy poetów podziwiamy poetki)
Личные существительные м. рода в ед. ч. также имеют винит, пад. равный родительному (конечно, это касается только существительных на согласный), но этим грамматическим свойством характеризуются все одушевленные существительные м. рода widzę robotnika widzę orła
4. Вин. пад. мн. ч. этих существительных заменяется формой место­имения ich (все остальные существительные заменяются местоимением Je)
widzimy robotników przyprą- (cp.: widzimy robotnice przy pracy cy
widzimy ich przy pracy widzimy je przy pracy
podziwiamy poetów podziwiamy poetki
podziwiamy ich podziwiamy je)
5. Личные существительные м. рода сочетаются с особыми формами прилагательных (и других слов, склоняющихся, как прилагательные):
wybitni poeci (ср.: wybitne poetki
zdolni robotnicy zdolne robotnice
uprzejmi sprzedawcy uprzejme sprzedawczynie
nasi sąsiedzi nasze sąsiadki
wysocy mężczyźni wysokie kobiety)
6. Они сочетаются также с особыми лично-мужскими формами про­шедшего, будущего составного II времени и сослагательного наклоне­ния:
robotnicy pracowali (ср.: robotnice pracowały
robotnicy będą pracowali robotnice będą pracowały
robotnicy pracowaliby robotnice pracowałyby)
sprzedawcy obsługiwali kientów (cp.: sprzedawczynie obsługiwały
klientów
sprzedawcy będą obsługiwali klien- sprzedawczynie będą obsługi- tów wały klientów
sprzedawcy obsługiwaliby klientów sprzedawczynie obsługiwałyby klientów)
krawcy szyli ubrania (cp.: krawcowe szyły ubrania
krawcy będą szyli ubrania krawcowe będą szyły ubrania
krawcy szyliby ubrania krawcowe szyłyby ubrania
autobusy pędziły ulicami mia­sta
autobusy będą pędziły ulicami miasta
autobusy pędziłyby ulicami miasta)
Tatarzy zniszczyli Kraków (cp.: najazdy tatarskie zniszczyły
Kraków)
7. Наконец, они сочетаются с особыми формами числительных (см. урок 35).
Примеры: przychodzi dwóch młodych ludzi или przychodzą dwaj młodzi ludzie (cp.: przychodzi dwoje młodych ludzi)
dyskutuje trzech literatów или dyskutują trzej literaci
(ср.: dyskutuje troje literatów; dyskutują trzy literatki) dziś spotkałem w teatrze kilku znajomych
(cp.: spotkałem kilkoro znajomych; spotkałem kilka znajo­mych)
ulicą szło kilku mężczyzn, panów
(cp.: ulicą szło kilka kobiet, pań)
ośmiu moich kolegów wyjechało do Związku Radzieckiego
(cp.: ośmioro moich kolegów wyjechało do ZSRR; osiem moich koleżanek wyjechało do ZSRR)
УПРАЖНЕНИЯ
I. Замените существительные ж. рода существительными мужского рода, соответственно изменяя формы сочетающихся с ними слов.
1. Dwie znane artystki otrzymały nagrodę państwową.
2. W tym sklepie pracowało kilka młodych sprzedawczyń.
3. W biurze podróży „Orbis” pracowało kilkadziesiąt urzędniczek.
4. Kilkanaście rosyjskich studentek przyjechało na studia do Polski.
5. W tej kawiarni obsługują klientów cztery uprzejme kelnerki.
6. Trzy nasze koleżanki wyjechały do Francji.
7. Proszę cię, pozdrów w Moskwie dwie moje znajome.
II. Образуйте им. пад. мн. ч. следующих существительных: podróż, nieporozumienie, liść, list, pieczeń, kierowca, kelner, krawiec, szewc, fryzjer, ręka, czoło, wieża, loża, palec, dworzec, przechodzień, ruch, brzuch, kuchnia, stacja, przystanek, Niemiec, przyjaciel, dzwo­nek, pies, kościół.
Ш. Поставьте глаголы в форме прошедшего времени:
1. Bardzo rzadko zdarza mi się robić błędy w języku polskim.
2. Nasi znajomi wznoszą toast za spotkanie w Moskwie.
3. Marek gratuluje Włodkowi jego znajomości języka polskiego.
4. Usiądziemy przy tym większym stoliku.
5. Maryjka cztery lata uczy się języka polskiego.
6. Nie ma zwyczaju zapraszać do tańca nieznajomych pań.
37
LEKCJA TRZYDZIESTA SIÓDMA
POŻEGNANIE
1. — Przyszliśmy tu trochę za wcześnie, autokar przyjedzie dopiero za parę minut.
2. — To są twoje rzeczy, Maryjko? Na ogół uważa się, że dziewczęta biorą ze sobą w podróż po kilka walizek, a do tego mnóstwo różnych torebek i koszyczków. A ty masz jakoś wyjątkowo mało, tylko jedną walizkę.
3. — Starałam się wziąć jak najmniej bagażu, żeby sobie nie psuć przyjemności podróżowania.
4. — A co by to było, gdybyś wzięła więcej! Spróbujcie pod­nieść tę walizę!
5. — Najlżejsza to ona nie jest!
6. — Nie miejcie nam za złe, ale do waszych pakunków dodamy jeszcze te dwa.
7. — Co to takiego?
8. — Drobiazg. To na pamiątkę od nas.
9. — Bardzo wam dziękujemy!
10. — Marku, ty zawsze musisz się pospieszyć. Znalazłeś odpo­wiedni moment!
11. — Uwaga! Nadjeżdża autokar!... Wsiadaj, Maryjko i zajmij miejsce przy oknie!
12. — Zobaczycie po drodze nie znaną wam jeszcze część War­szawy.
13. — W tej części akurat nie ma nic ciekawego.
14. — Marku, po co znów wziąłeś ze sobą płaszcz? Powieś go przynajmniej!
15. — Nie, ja... wolę go mieć przy sobie.
16. — W tym płaszczu, moi drodzy, kryje się wielka tajemnica, niespodzianka.
17. — Ach, Tadek, te twoje ciągłe żarty. Mam ich już powyżej uszu!...
Zresztą, żebyście się ze mnie nie nabijali, zdradzę swoją tajemnicę już teraz. Proszę, Maryjko, to kwiaty dla cie­bie.
18. — Dziękuję! Bardzo dziękuję! Jakie śliczne róże... Szkoda, że nie będę miała w co ich wstawić. Obawiam się, że zwiędną mi w czasie podróży.
19. — Sądzisz, że nie było komu pomyśleć o tym, żeby nie zwiędły?... Ściągnąłem z domu jakiś wazon. Ale ten „upo­minek” wręczę ci już na lotnisku.
20. — Jesteś wzruszający! Nie wiem, jak ci dziękować!
21. — Chciałem dać ci te kwiaty na lotnisku, przed samym od­lotem. Byłoby bardziej uroczyście, ale Tadek zawsze wszystko popsuje.
22. — Powinieneś być mi wdzięczny! Róże ukryte w rękawie twego płaszcza nie czułyby się chyba najlepiej. Pewno byś je pogniótł i połamał. Ładnie by potem wyglądało uro­czyste wręczenie takich badyli!
* * *
23. — Czy jeszcze daleko do lotniska?
24. — Jeszcze spory kawałek drogi. Zanim dojedziemy, zdąży­cie jeszcze obejrzeć upominki... Pozwól, Maryjko, pomogę ci odwinąć.
25. — O, coś ciekawego! Co to za albumy?
26. — To Warszawa XVIII wieku w malarstwie Canaletta, a to współczesna Warszawa w grafice Toma. Kupiliśmy dla was jednakowe albumy.
27. — A tu są jeszcze takie dwa drobiazgi, żebyście zbyt szybko nie zapomnieli o Warszawie.
28. — Syrenka! Herb Warszawy!
29. — Obydwie jednakowe. Zęby nikomu z was nie było przy­kro!
30. — Jesteśmy już na miejscu. Wysiadamy!... Do odlotu zosta­ło pół godziny. Ciekawe, ile czasu będą trwały formal­ności celne i paszportowe?
♦) В Польше каждый большой город имеет свой герб. Сирена — герб Варшавы. Syrenka — уменьшительное существительное от syrena.
31. — Z pewnością bardzo krótko. Chodźmy teraz na komorę celną!
♦ ♦ *
32. — Czy lataliście już kiedykolwiek?
33. — Ja leciałem już kilka razy.
34. — A ja lecę dziś dopiero pierwszy raz. Obawiam się, że źle będę znosiła podróż.
35. — Pogoda jest doskonała do lotów, nie będzie was kołysać. Start również nie powoduje przykrych wrażeń. Dopiero lądowanie może być odrobinę nieprzyjemne.
36. — Dobrze, że na linii Warszawa—Moskwa kursują samo­loty odrzutowe. W nich nie odczuwa się ani startu, ani lądowania.
37. — Musimy się już żegnać. Proszą pasażerów o zajmowanie miejsc w samolocie. Za chwilę odlot.
38. — Włodek, nie zapomnij pozdrowić ode mnie wszystkich naszych kolegów i przyjaciół.
39. — Do szybkiego spotkania u nas, w Moskwie!
СЛОВАРЬ
album альбом
autokar автокар, автобус
badyle веник
ciągły постоянный, бес­
прерывный dodać прибавить
drobiazg пустяк, мелочь
herb герб
kołysać качать
komora celna таможня
koszyczek корзинка
kryć się крыться
latać летать
lądowanie посадка
lotnisko аэропорт, аэро­
дром mnóstwo множество, масса
nabijać się насмехаться
nadjeżdżać подходить
niespodzianka сюрприз
obawiać się бояться, опасаться
odczuwać чувствовать
odlot отлет
odrobinę немного, чуть
odrzutowy реактивный
odwinąć развернуть
pakunek сверток, багаж
podnieść поднять
pognieść смять
połamać поломать
powodować вызывать
pożegnanie прощание
przyjemność удовольствие
przykro обидно
przynajmniej по крайней мере
psuć портить
rękaw рукав
róża роза
start старт
syrena сирена
ПРОЩАНИЕ
1. Мы пришли сюда слишком рано. Автобус придет только через не­сколько минут.
2. Это твои вещи, Марийка? Обычно считают, что девушки берут с со­бой в дорогу по несколько чемоданов и к тому же множество раз­ных сумочек и корзин. А у тебя как-то исключительно мало. Толь­ко один чемодан.
3. Я старалась взять как можно меньше багажа, чтобы мне было приятнее путешествовать.
4. А что бы только было, если бы ты взяла больше? Попробуйте поднять этот чемодан!
5. Да, он не из легких!
6. Не сердитесь на нас, но к вашему багажу мы прибавим еще два пакета.
7. Что это?
8. Пустяки. Это на память от нас.
9. Большое вам спасибо!
10. Марк, ты всегда торопишься. Нашел подходящий момент!
11. Внимание! Подходит автобус! Входи, Марийка, и займи место у окна!
12. По дороге вы увидите незнакомую вам часть Варшавы.
13. В этой части как раз нет ничего интересного.
14. Марк, ты зачем опять взял с собой пальто? Повесь его по край­ней мере!
15. Нет, я... предпочитаю иметь его при себе.
16. В этом пальто, мои дорогие, кроется большая тайна, сюрприз!...
17. Ах, Тадек! Эти твои беспрерывные шутки! Мне это уже надоело!... Впрочем, чтобы вы надо мной не насмехались, я уже теперь от­крою перед вами свою тайну. Пожалуйста, Марийка, это цветы для тебя!
18. Спасибо! Большое спасибо! Какие чудесные розы! Жаль, что мне не во что их поставить. Боюсь, они увянут во время пути.
ściągnąć стащить
tajemnica тайна
ukryć спрятать
upominek подарок
uważać считать
wazon ваза
wdzięczny благодарный
wręczyć вручить
wstawić поставить
zdradzić здесь: открыть
znosić переносить
zwiędnąć увянуть
żegnać się прощаться
19. Думаешь, некому было позаботиться о том, чтобы они не увяли?... Я стащил дома какую-то вазу. Но этот „подарок” я вручу тебе уже в аэропорту.
20. Ты меня совсем растрогал! Не знаю как тебя благодарить!
21. Я хотел дать тебе эти цветы в аэропорту, перед самым отлетом самолета. Было бы более торжественно, но Тадек всегда во всем помешает.
22. Ты должен быть мне благодарен! Ведь розам, спрятанным в рукаве твоего пальто, пришлось бы плохо. Ты бы их смял и поломал. Ни­чего себе было бы торжественное вручение такого веника!
♦ ♦ *
23. Далеко еще до аэропорта?
24. Еще довольно далеко. Пока доедем, успеете посмотреть подарки... Позволь, Марийка, я помогу тебе развернуть,
25. О, что-то интересное! Что это за альбомы?
26. Это Варшава XVIII в. в живописи Каналетто, а это современная Варшава в графике Тома. Мы купили вам одинаковые альбомы.
27. А здесь еще два пустячка, чтобы вы не так скоро забыли Варшаву.
28. Сирена! Герб Варшавы!
29. Оба одинаковые, чтобы никому из вас не было обидно!
30. Мы уже на месте! Выходим! До отлета осталось полчаса. Интерес­но, сколько времени продлится оформление багажа и паспортов?
31. Наверное, недолго. Марийка, пойдем теперь со мной в таможню! ♦ ♦ *
32. Вы уже когда-нибудь летали?
33. Я летал уже несколько раз.
34. А я лечу сегодня впервые. Боюсь, что плохо буду переносить пу­тешествие.
35. Сегодня летная погода, не будет вас качать. Старт не вызывает неприятного самочувствия. Только посадка может быть немного неприятной.
36. Хорошо, что на линии Варшава—Москва летают реактивные са­молеты. В них не чувствуешь ни старта, ни посадки.
37. Уже пора прощаться. Пассажиров просят занять места в самолете. Через несколько минут отлет.
38. Володя, не забудь передать от меня привет всем нашим товарищам и друзьям!
39. До скорой встречи у нас в Москве!
mieć komu со za złe mieć czego powyżej uszu
mam tego powyżej uszu
spory kawałek drogi
pogoda doskonała (dobra) do lotów jak najmniej
jak najwięcej
ставить что кому в упрек
быть сытым по горло (в перенос­ном значении)
мне это надоело довольно далеко летная погода как можно меньше как можно больше
PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO ,,WIEDZA POWSZECHNA” — WARSZAWA
STANISŁAW KAROLAK DANUTA WASILEWSKA
УЧЕБНИК ПОЛЬСКОГО ЯЗЫКА
Zeszyt 7
ТЕКСТЫ ДЛЯ ЧТЕНИЯ
STEFANIA GRODZIEŃSKA
KRYTYK I MINISTER
— Co sądzicie o nowej powieści Zbysława Szproty? — spytał minister.
— Nową powieść Szproty uważam za dobrą1), ministrze — odpowiedział krytyk.
Minister pokręcił głową.
— To jest, w pewnym sensie dobrą — poprawił się krytyk.
Minister pokręcił głową.
— W pewnym sensie dobra, to znaczy dobra dla wąskiej grupy kawiarnianych intelektualistów.
Minister pokręcił głową.
— Raczej dla publiczności o niewybrednym guście, źle się wyraziłem.
Minister pokręcił głową.
— A w ogóle to zła powieść, panie ministrze.
Minister pokręcił głową.
— Przy czym nie należy jej całkowicie potępiać.
Minister pokręcił głową.
— Strasznie niewygodny ten kołnierzyk — powiedział.
СЛОВАРЬ
JAROSŁAW IWASZKIEWICZ
DZIEWCZYNA I GOŁĘBIE
Fragmenty
I
W dzień otwarcia MDM 1} siedzieli od samego rana w Warsza­wie. Dzień był upalny, słoneczny, niebieski. Edek z Basią nie przyłączyli się do swoich szkół. Kiedy inżynier zapytał Edka, dlaczego tak uczynił, Edek wzruszył tylko ramionami2). Dopiero po pochodzie żałowali tego.
Wzruszył ich ten marsz młodzieży jasnej, wesołej, śmiałej.
— Patrz, oni wszyscy mają jasne czupryny.
— Tylko za długie — swoim basem spokojnie powiedział Edek.
I rzeczywiście wiatr stroszył chłopcom na głowach ich długie jasne włosy, jak strzechy słomianych chat.
— Przecież strzech u nas na wsi nie będzie — powiedział Edek Basi, kiedy mu coś o tym wspomniała.
Ale potem, kiedy fale młodzieży zalały szeroki, biały plac Konstytucji3), kiedy nastąpił moment przysięgi, Edek przestał żartować. Wziął Basię pod ramię.
— Dobrze, Baśka! Słusznie — powiedział schylając się nad uchem dziewczyny — my z nimi! Prawda?
— Przede wszystkim nie możesz być niezrzeszony — powie­działa Basia — jaki ty jesteś aspołeczny!
— Za to jestem solidny — powiedział Edek.
Przeszły fale młodzieży, przeszły zespoły artystyczne w rytmie tańca, przeszli jak rzeźby piękni sportowcy z lasem sztandarów.
całkowicie полностью
intelektualista интеллектуалист
kawiarniany относящийся к ка
фе
kołnierzyk воротничок
krytyk критик
niewybredny невзыскательный
wkręcić покрутить
wprawić się уточнить, попра­
вить
wtępiać осуждать
spytać спросить
wyrazić się выразиться
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) nową powieść Szproty uważam новый роман Шпроты я считаю za dobrą хорошим
Gdy wszystko minęło, Basia i Edek znaleźli się sami na środku placu, trzymając się za ręce. Było już bardzo późno. Poczuli gwał­towny głód.
Chcieli więc ruszyć do domu, kiedy na pustym miejscu, które się naokoło nich zrobiło, zauważyli małego, może trzyletniego chłopczyka. Szedł bezmyślnie przed siebie4) i darł się wniebo­głosy. Cała jego jasna twarzyczka zaczerwieniła się na policzr kach, uszy miał purpurowe, z oczu spływały jasne, duże krople, a usta to szeroko rozwierał, to zaciskał kurczowo, łkając boleśnie.
Basia podskoczyła do dziecka i przysiadając przy nim zatrzy­mała je, a raczej chłopczyk wpadł na nią, nic nie widząc przed sobą, i gwałtownie chwycił ją za szyję.
— Do mamy... — wołał szlochając — do mamy.
Edek podszedł do Basi i również przysiadł przy małym. Usi­łował rozkurczyć jego piąstki, które zawarły się na sukience Basi przy wycięciu.
— Co się stało? — zapytał. — Co takiego?
Mały płakał bez przerwy.
— A gdzie twoja mama? — zapytała Basia.
— Nie wiem... — powiedział chłopczyk pomiędzy jednym szlo­chem a drugim — nie wiem...
СЛОВАРЬ
podskoczyć подскочить
przyłączyć się присоединиться
przysiadać приседать
przysięga присяга, клятва
purpurowy пурпурный
rozkurczyć расжать
rozwierać раскрывать
ruszyć здесь: направиться
rzeźba скульптура
schylać się наклоняться
słomiany соломенный
słusznie правильно
solidny добросовестный,
честный
spływać течь
stroszyć взъерошивать
strzecha соломенная кры­
ша, стреха
szloch вопль
szlochać рыдать
śmiały смелый
ело
aspołeczny человек, который
сторонит от об­щественной рабо­ты
bezmyślnie бессмысленно
bez przerwy не переставая
boleśnie здесь: горько
chwycić схватить
drzeć się реветь
gwałtowny внезапный, бы­
стрый
kurczowo судорожно
łkać рыдать
naokoło вокруг
niezrzeszony здесь: не принадле­
жащий к союзу молодежи
piąstka кулачок
podnosić поднимать
pomiędzy между
pod ramię под руку
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) MDM
Marszałkowska Dzielnica Mieszka­niowa (жилой район в центре Варшавы)
2) wzruszył tylko ramionami
3) plac Konstytucji
4) przed siebie
только пожал плечами площадь в MDM вперед
II
— То ładna historia n — zaśmiał się Edek — co my z nim, Basiu, zrobimy?
Basia nie traciła kontenansu2).
—- A jakże ty się nazywasz? — spytała.
Mały przestał płakać zupełnie nagle. Spojrzał na Basię przy­tomnie, jasnymi, przejrzystymi oczami i na twarzy jego odbił się wysiłek myśli.
— Darek — powiedział z powagą3) i grubym głosem. „R” wymawiał starannie, ale mu się jednak ześliznęło na „1”.
Po czym znowu chlipnął i zdawało się, że zabiera się z powro­tem do ryku. Ale zastanowił się i zatrzymał. Jasne krople za­trzymały się również na jego twarzy na końcu swoich dróg od kącików oczu do zaczerwienionych policzków.
Znowu popatrzył na Basię uważnie i prosto w oczy, a potem spojrzał na kucniętego Edka i coś jak cień tryumfalnego uśmie­chu przemknęło mu po wargach.
— Darek — powtórzył znowu i znowu mu „r” na „1” zjechało — Dariusz Kryska.
Basia uściskała małego.
— Patrzcie go, jaki mądry 4) — zawołała podnosząc go w górę. — No, jeżeli wiesz, jak się nazywasz, to jest już pół biedy 5).
zaciskać сжимать
zaczerwienić się покраснеть zalać залить
zaśmiać się засмеяться
zawrzeć się сжаться
zespół artystyczny ансамбль худо­жественной са­модеятельности
trzymać się держать друг дру­
га
twarzyczka личико
uczynić сделать
usiłować пытаться
wniebogłosy во всю глотку
wpaść (na kogo) натолкнуться, на-
лететь
wycięcie вырез
Ktoś im poradził dać znać 6) do megafonów.
— Poczekamy na matkę pod świecznikiem — powiedział Edek i skoczył do aparatury. Gdy się rozmówił z panem, który zapo­wiadał, wrócił do Basi. Spostrzegł, jak szła, wysmukła i jak gdy­by dumna, przez plac, prowadząc uspokojonego Darka za rękę. Mały lizał karmelek, który mu dał ktoś spośród zebranych wi­dzów.
— Darek Kryska prosi swą mamusię — padały przez megafon pretensjonalnie wymawiane wyrazy.
Edek bez słowa podszedł i wziął Darka z drugiej strony za rękę. Tak szli w kierunku środkowego świecznika, pod którym zamówiono spotkanie.
Basia rzuciła na Edka ucieszone spojrzenie.
— Chciałbyś mieć takiego? — spytała.
Edek zarumienił się, potem uśmiechnął i bez słowa kiwnął gło­wą. Pochylił się nad Darkiem, ściskając drobną jego piąstkę w swojej łapie i nieco zachwianym głosem powiedział:
— Co ty za świństwo tu smokczesz?
— Cukielek7) — powiedział Darek. Wyjął swą rękę z dłoni Edka, wysunął czerwony karmelek z ust i pokazał go Edkowi.
Ale już leciała ku nim zaaferowana, wystrojona kobieta, z wy­piekami na twarzy8). Wyrwała im Darka prawie z ręki. Za nią biegł korpulentny pan w szarym ubraniu.
—г Ja ci zawsze mówię... ty nigdy mnie nie słuchasz... — do­biegły ich uszu słowa pana.
Matka tymczasem zrzucała winę na Darka 9).
— Jak ty mogłeś? Jak ty mogłeś? -— powtarzała.
Basia i Edek nawet nie doczekali się podziękowania 10) uszczę­śliwionych rodziców Darka.
Jeszcze Edek nigdy nie był taki wesoły, jak w powrotnej dro­dze z Warszawy do Komorowa. Basia go nie poznawała, śmiał się, żartował, oczy mu błyszczały.
Kiedy wyszli z kolejki, było już dość późno. Szli w stronę swoich mieszkań. Edek wziął Basię pod rękę.
— Wiesz, Baśka — powiedział — muszę ci się pochwalić: czuję się bardzo szczęśliwy.
27 Uczebnik
Basia zaśmiała się cicho.
— Dlaczego właśnie dziś?
— No, bo mi się ta młodzież podobała... i tak mi jakoś raź­niej1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11... i ten Darek taki miły... i ty...
— Co ja? — spytała Basia.
— Kocham ciebie — cichutko powiedział Edek.
СЛОВАРЬ
błyszczeć блестеть
chlipnąć всхлипнуть
cichutko тихонько
coś jak что-то вроде
dobiec донестись
jak gdyby как будто бы
karmelek карамелька
kącik уголок
kolejka электричка
korpulentny полный
kucnąć сесть на корточки
megafon громкоговоритель
nagle вдруг, внезапно
odbić się отразиться
pochwalić się похвалиться
pretensjonalnie претенциозно
przejrzysty здесь: чистый
przemknąć пробежать
przytomnie понимающе
rozmówić się переговорить
ryk рев
skoczyć побежать
smoktać сосать
spośród из
starannie старательно
szary серый
ściskać сжимать
środkowy находящийся посе­
редине świecznik канделябр
triumfalny торжествующий
ucieszony обрадованный
uspokoić успокоить
uszczęśliwiony счастливый
uściskać обнять
uważnie внимательно
wymawiać произносить
wysiłek усилие
wysmukły стройный
wystrojony нарядный, разоде­
тый zaaferowany озабоченный
zabierać się (do здесь: собираться
czego) zachwiany здесь: неуверенный
zaczerwieniony покрасневший
zapowiadać вести программу
zarumienić się покраснеть
zebrany собравшийся
ześliznąć się соскользнуть
z powrotem опять
1) to ładna historia вот так история
2) nie traciła kontenansu не растерялась
3) z powagą серьезно
4) patrzcie go, jaki mądry смотрите, какой умница
5) to jest już pół biedy. это уже полбеды
6) dać znać сообщить
7) cukielek (детск.) = cukierek (конфета)
8) z wypiekami na twarzy вся раскрасневшаяся
9) zrzucała winę na Darka сваливала вину на Дарека
10) nawet nie doczekali się podzię- их даже не поблагодарили kowania
11) i tak mi jakoś raźniej и так мне легко на душе
ANATOL POTEMKOWSKI
OSZUST
W domu przepaliło się żelazko.
Oglądałem je dokładnie, popukałem palcem tu i tam, potrząsną­łem parę razy w powietrzu. Potem pełen optymistycznych prze­czuć włączyłem do kontaktu.
Żelazko nie grzało nadal1).
Powtórzyłem operację od początku, z tym samym rezultatem. Żona przyglądała mi się ironicznie. Powiedziała:
— Mężczyzna powinien umieć naprawiać żelazka.
— Oczywiście — przytaknąłem.
Zawinąłem żelazko w gazetę i wyszedłem na miasto. Zamie­rzałem oddać je do reperacji w pierwszym napotkanym zakładzie elektrotechnicznym.
Po godzinnym marszu napotkałem pierwszy taki zakład. Wsze­dłem i zademonstrowałem żelazko.
— Możemy podjąć się reperacji — rzekł niechętnie fachowiec. — Będzie gotowe za sześć tygodni.
— O rany!2) — powiedziałem.
— A koszt naprawy wyniesie 3> 120 złotych.
Zabrałem żelazko, ukłoniłem się i poszedłem sobie. Postanowi­łem zwrócić się do konkurencji. W następnym zakładzie nie chciano ze mną rozmawiać.
— Reperacje będziemy przyjmowali w sierpniu.
W trzecim miejscu mogli naprawić za miesiąc, ale chcieli 150 złotych.
To ja dla odmiany nie chciałem4).
Bardzo wolno wracałem do domu wlokąc za sobą żelazko. Od niechybnej kapitulacji uchronił mnie spotkany przypadkowo zna­jomy.
— Jest tu taki prywatny specjalista od żelazek. Niedaleko.
Bardzo uczciwy...
Bardzo uczciwy specjalista przywitał mnie uprzejmie. Obejrzał żelazko, powąchał, popukał palcem.
— Jutro będzie gotowe — rzekł.
— Pan żartuje! — zawołałem.
— Sporo roboty — rzekł fachowiec. — Ale jak panu pilno, to mogę zrobić na poczekaniu 5).
Wyszedł do drugiego pokoju z żelazkiem. Po paru minutach wrócił, włączył żelazko do kontaktu. Grzało.
— Płaci pan 85 złotych — powiedział, owijając żelazko w ga- zetę^
Niespodziewanie dla siebie pocałowałem go w rękę.
— Pan jest aniołem! — wołałem płacząc ze wzruszenia. — Szybki, tani, skąd się biorą tacy elektrycy?!
Specjalista od żelazek sposępniał:
— Nie jestem elektrykiem — powiedział ze smutkiem. — Nie mam pojęcia, co trzeba zrobić, żeby takie coś grzało.
— Przecież naprawił pan żelazko — powiedziałem.
— Jestem oszustem — ciągnął specjalista. — Nie naprawiłem w życiu ani jednego żelazka... Daję moim klientom nowe żelazka z „Cedetu” 6)... Zarabiam na sztuce po 25 złotych. Okradam spo­łeczeństwo.
— A dużo ma pan klientów? — spytałem.
— Dużo — rzekł fachowiec. — Uczciwe zakłady długo trzymają robotę, poza tym ja jestem tańszy!
СЛОВАРЬ
anioł ангел
ciągnąć здесь: продолжать
elektrotechniczny электротехничес­кий elektryk хлектротехник
fachowiec специалист
grzać нагреваться
konkurencja здесь: конкуриру­
ющее ателье kontakt штепсель
marsz здесь: ходьба
napotkać встретить
napotkany встретившийся
niechybny неизбежный
niespodziewanie неожиданно okradać обкрадывать
optymistyczny оптимистический
oszust обманщик
owijać завертывать
pojęcie понятие
postanowić решить
potrząsnąć встряхнуть
powąchać понюхать
prywatny частный
przeczucie предчувствие
przepalić się перегореть
przytaknąć согласиться
przywitać встретить
reperacja починка, ремонт
smutek грусть
specjalista специалист
społeczeństwo общество
sposępnieć помрачнеть
sporo довольно много
uchronić спасти
uczciwy честный
ukłonić się раскланяться
wlec тащить
wzruszenie волнение
zademonstrować продемонстриро­
вать
zawinąć завернуть
żelazko утюг
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) żelazko nie grzało nadal утюг все не нагревался
2) о rany! о бог ты мой!
3) a koszt naprawy wyniesie а ремонт будет стоить
4) to ja dla odmiany nie chciałem тогда я не захотел
5) mogę zrobić na poczekaniu могу сделать срочно (сразу)
6) Cedet Centralny Dom Towarowy
(ЦУМ)
MARIA ZIENTARÓW А
METODA PAWŁOWA
W niedzielę rano zadzwonił telefon.
Andrzej podbiegł szybko i podniósł słuchawkę.
— Kto mówi? •— zapytał.
— Jak to, kto mówi? Ach to ty, Andrzejku — powiedział stry­jek Henio w słuchawce. — Czy mogę mówić z mamusią?
— Mamusia śpi — szepnął Andrzej — nie mogę jej obudzić, bo powiedziała, że mnie spierze i żę nic nie dostanę na Dzień Dziecka.
— A czy mogę mówić z tatusiem?
— Tatuś też śpi i jego też nie mogę zbudzić, bo też spierze.
— No trudno, to zadzwonię we wtorek wieczorem.
— Możesz zadzwonić wcześniej. Oni się na pewno obudzą przedtem — powiedział Andrzej. — Już bym nawet chciał, żeby się obudzili, bo jestem bardzo głodny, a Janek stoi w bieliźnie na balkonie i oblewa ludzi z konewki, i zalał cały nasz pokój, wysmarował ściany moimi farbami. Lejek narobił w czterech miejscach na dywan w przedpokoju i przewrócił butelkę z mle­kiem, i wszystko wypił, a tym, co zostało, Janek namalował duży obraz w* kuchni na podłodze. Ale ja jestem bardzo grzeczny i nic nie robię, ale jestem głodny. Lejek też jest głodny, bo je taką dużą książkę tatusia z obrazkami.i warczy, jak mu chcę odebrać, i nie mogę znaleźć jednego sandała, bo mi gdzieś zawlókł. Oni byli na imieninach.
— Lepiej już obudź mamusię — zawyrokował stryjek Henio. Powiedz, że ja kazałem.
— Może byś ty przyszedł i ją obudził? Ja jej nie obudzę. Chcę dostać hulajnogę na Dzień Dziecka.
— Ja ci kupię hulajnogę na Dzień Dziecka.
— O, dziękuję. To mama będzie mi mogła kupić teczkę. Wiesz co, przyjdź i zrób śniadanieJ). Zjadłem już całą czekoladę, co była w tym pudełku, co mama chowa na szafie, ale znów mi się chce jeść. Ja już lecę, bo muszę zobaczyć, czy mi Janek znów wszystkich klocków nie wyrzuca na podwórze. Pa!
O dwunastej ojciec Janka zmęczonym krokiem wszedł do ła­zienki. Do lewej nogawki od piżamy uczepiony był Lejek i je­chał za nim na tylnej części ciała.
— Tata! — wrzasnął radośnie Andrzej — niech tata wejdzie do naszego pokoju. Tata zobaczy, jakie tam jest kino 2) Praha 3). W kuchni też. To Janek zrobił. Ja nic. Ja tylko zjadłem czekola­dę, ale odkupię z tygodniówki, jak mi tata da. Basia jest dwa centymetry niższa ode mnie i dostaje.
— Mów trochę ciszej — ojciec Janka trzymał się za głowę — mam straszny ból głowy. Wczoraj pracowałem do późnej nocy. Jest jeszcze bardzo wcześnie i mamusia śpi. Zabierz tego psa.
— Tata go przestraszy, to on puści. Ten Kazio, co na naszym podwórzu robi Królaka na rowerze, powiedział, że najlepiej szczekać na psa, to się odczepi.
— Hau! Hau! — szczeknął ojciec Janka.
Skutek był piorunujący. Lejek puścił piżamę i szmyrgnął za miskę.
— Tata widzi?
— Widzę. Idź, obudź mamusię i poproś, żeby zrobiła coś dó zjedzenia, tylko nie mów, że ci kazałem.
— Ja mamusi nie obudzę, bo nie kupi mi teczki na Dzień Dziecka.
— Ja ci kupię teczkę na Dzień Dziecka;
— To dobrze, to mamusia będzie mogła mi kupić trąbkę do roweru. Powiem Jankowi, żeby ją obudżił, on i tak nic nie do­stanie.
— Idź już, bo mi głowa pęka 4).
— Bo tata nie pije mleka. Ten Kazio, co jest za Królaka®, mówi, że trzeba pić mleko i wcześnie chodzić spać, i się gimna... tata wie: kucać, skakać i udawać zajączka. Jakby tata kucnął
i udawał zajączka, to by tacie głowa przestała. A wódkę tata pił na imieninach?
—- Uciekaj, bo szczeknę.
— Bo Kazio mówi, że nie wolno pić. Tata myśli, że Królak by wygrał, żeby pił wódkę? Figa z makiem6).
W drzwiach łazienki stanęła matka Janka w szlafroku i roz­czochrana.
Pies rzucił się do szlafroka i zaczął ciągnąć za połę.
— Hau! Hau! — szczeknął ojciec Janka. Pies puścił i uciekł za wiadro.
— Widzisz — uśmiechnął się ojciec Janka tryumfalnie. — To według metody Pawłowa.
— Nic podobnego — oburzył się Andrzej. — Żadnego Pawło­wa tylko Królaka, chciałem powiedzieć — Kazia.
— Gdzie Janek? — zaniepokoiła się matka Janka. — Ale mnie głowa boli.
— Na balkonie, ale on prezentu nie dostanie, mamusia zobaczy.
U drzwi rozległ się dzwonek. Matka Janka otworzyła, przygła­dzając odruchowo włosy.
W drzwiach stanęła młoda dziewczyna w chustce na ramio­nach.
— Ja spod piątki — powiedziała obrzucając przerażonym spoj­rzeniem podłogę kuchenną, na której mlekiem namalowany był wielki Pałac Kultury. — Moja pani7) kazała powiedzieć, że tu ktoś od pani wyrzuca przez balkon na podwórze łyżeczki od her­baty i różne inne rzeczy i leje wodę, i...
— Hau! Hau! — szczeknął ojciec Janka z łazienki. — Hau! Hau! No widzisz, działa za każdym razem.
Lejek jak oparzony8) wpadł do kuchni i rzucił się za spiżarkę.
— O raju! 9> — wrzasnęła dziewczyna. — To ja już pójdę.
Po drugiej stronie sieni otworzyły się drzwi i ukazała się gło­wa innej dziewczyny.
— Pani podziękuje swojej pani10) — powiedziała matka Jan­ka uprzejmie i zamknęła drzwi.
— Niech ja skonam n) — usłyszała jeszcze z sieni — ależ to musiały być imieniny!12)
СЛОВАРЬ
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) zrób śniadanie (разг.)
2) jakie tam jest kino ,,Praha”
3) kino „Praha”
4) głowa mi pęka
5) ten Kazio, co jest za Królaka
6) figa z makiem
7) moja pani
8) jak oparzony
приготовь завтрак какой там цирк название кинотеатра в Варшаве всю голову у меня разломило тот Казик, который подражает Круляку (Круляк — известный польский велосипедист, много­кратный участник велогонок мира) кукиш с маслом моя хозяйка как угорелый
с.
butelka бутылка
centymetr сантиметр
działać действовать
farba краска
gimna... (= gimna- делать физзаряд]
stykować się) grzeczny хороший, послу­
шный hulajnoga самокат
imieniny именины
klocek кубик
konewka лейка
kucać . приседать
metoda метод
miska таз
namalować написать
narobić напакостить
nogawka штанина
oblać облить
obrazek рисунок
obrzucać окидывать
oburzyć się возмутиться
odczepić się отстать
odebrać отобрать, отнять
odkupić купить и отда
вернуть odruchowo инстинктивно
piorunujący последовавший
тотчас же podbiec подбежать
podwórze двор
poła пола
prezent подарок
przedtem раньше
przestraszyć пугнуть
przewrócić перевернуть
> п. г u przygładzać приглаживать
pudełko коробка
rower велосипед
rozczochrany растрепанный
rozlec się раздаться
skutek результат
spod piątki из пятой квартиры
sprać отлупить
szczeknąć залаять
szepnąć . шепнуть
szmyrgnąć шмыгнуть
stryjek дядя
trąbka гудок
tryumfalnie торжествующе
tygodniówka деньги, получае­
мые раз в неде­лю uciekaj! уходи! отстань!
uczepić się вцепиться
udawać здесь: делать
ukazać się появиться
warczeć ворчать
wiadro ведро
wódka водка
wpaść вбежать
wrzasnąć заорать
wygrać победить
wysmarować вымазать
zadzwonić зазвонить
zajączek зайчик
zalać залить
zaniepokoić się забеспокоиться zawlec затащить
zawyrokować решить
żeby (прост.) если бы
9) о raju! господи!
10) pani podziękuje swojej pani поблагодарите вашу хозяйку
11) niech ja skonam пусть я умру на месте
12) ależ to musiały być imieniny! ну и именины это были!
WOJCIECH ZUKROWSKI
CÓRECZKA
Fragmenty
I
Obudził go głos córeczki. Mała podniosła się w łóżku i z zam­kniętymi oczami wyszeptała błagalnie:
— Chcę iść-do misiów, tatulku!
Kiedy wziął ją na ręce, odsunął kołdrę i układał wygodniej, dźwignęła powiekin, błysnęła dużą ciemną źrenicą, rozpoznała ojca i uśmiechnęła się sennie.
— Śpij, Basiu — powiedział — jeszcze do rana daleko...
Pochwyciła jego mocną dłoń obiema rączkami, przytuliła lekko do piersi.
— Kocham misie — szepnęła usypiając posłusznie.
Nachylony, przyglądał się chwilę dziecku z uczuciem lęku i jakby zawstydzenia. „Właściwie nic o niej nie wiem” — po­myślał marszcząc czoło2). Twarz jego odbita w dużym lustrze miała wyraz psiego zatroskania. Potarł palcem wzdętą wargę 3), zatrzeszczał silny zarost.
„Przyszedł do nas mały gość — myślał — cieszymy się nią trochę jak zabawką. Teresa szyje sukienki, robi sweterki na dru­tach 4), a ja zbywam dziecko paru pocałunkami. Niby wszystko dla małej, a zarazem jest tego tak niewiele. Lubię słuchać tupotu jej nóżek, kiedy biega z wózkiem lalczynym dookoła stołu, lubię teń rytm pośpiesznych stąpań, ale poprzez zamknięte drzwi. Gdy tylko wdziera się do mnie, oświadczam kategorycznie: — Basiu- niu, nie przeszkadzaj! Nie widzisz, że tatuś pracuje? — Widzę — odpowiada mała — ale przestań, bo chcę ci pokazać nowy ząbeki
— Otwiera kapryśne usteczka i nastaje długa chwila uro­czystych oględzin. I wtedy czuję zakłopotanie5), lekką pogardę dla samego siebie. „Wymyślasz wydarzenia, tworzysz postacie, piszesz powieści, a nie dostrzegasz najbliższej sobie istoty, popatrz uważnie — obok ciebie rośnie mały człowiek, jego życie cie­kawsze od twoich książek.”
Stał oparty dłońmi o drewnianą drabinkę ogradzającą łóżko. Dziewczynka spała w ulubionej pozycji, na brzuszku, przypomi­nała żabkę skuloną w trawie. Poduszki jej nie dawano w myśl wskazań lekarki z Ośrodka 6): — Dziecko powinno spać zupełnie równo, na poduszce tylko się główka zaparza. — „Spi jak małe zwierzątko” — pomyślał wzruszony.
— Do kogo ona jest podobna? 7) — zapytywali znajomi podno­sząc na rękach małą. -— Chyba do siebie — odpowiadali zgodnie rodzice, ale z przekornym zadowoleniem, każde z nich rozpozna­wało swoje cechy w dziecku. Po matce zapowiadała się na wy­soką i długonogą8), po ojcu miała duże brunatne oczy9), „za­wiedzione spojrzenie tkliwego kupca z Lewantu” — jak złośliwie określiła Jana znajoma malarka.
Pomidorowa pidżama zaświeciła w zgaszonym lustrze. Prze­szedł pokój pełny zmąconego przedświtu. Odsunął płócienną za­słonę w zielone pasy, otworzył okno (...)
Chłód ciągnął od okna. Odwrócił się zaniepokojony, czy gwałt ptasi nie rozbudzi mu dziewczynki, ale spała twardo. Pierwsze promienie plamkami zaigrały na ścianie. Zalśniły jasne, mię- ciutkie włosy dziecka. Od drabinki ogradzającej łóżko niebieski cień położył się na kołdrze.
Basia spała przyciskając do policzka zmytą, starą lalkę, którą upodobała sobie 10) z czasów niemowlęctwa. Ostatnie chwile po­silnego snu zaróżowiły małej skraj policzka. Spała z nosem roz­płaszczonym na materacu. Miał ją ochotę poprawić u), ale po­przestał na wygładzeniu kołderki12). „Niech śpi — pomyślał z chytrym wyrachowaniem — będę miał jeszcze parę chwil dla siebie.” Na palcach13) skradał się do tapczanu, parkiet słabo zaskrzypiał. Z uczuciem ulgi zanurzył się w zburzonej pościeli(...)
V JL U
błagalnie умоляюще
błysnąć блеснуть
brzuszek животик
cecha черта
cień тень
córeczka доченька
dostrzegać замечать
drabinka здесь: стенка
(кроватки) drewniany деревянный
główka головка
gwałt гомон
istota существо
kapryśny капризный
kategorycznie категорически
lalczyny кукольный
lekarka врач (женщина)
lęk боязнь
malarka живописец (женщи­
на) materac матрац
mięciutki мягонький
miś мишка
nachylić się наклониться
nastawać наступать
niby будто бы, как будто
niemowlęctwo младенчество
obudzić разбудить
odbity отраженный
oględziny осмотр
ogradzać обводить
oświadczać заявлять
pierś грудь
plamka пятнышко
płócienny полотняный
pocałunek поцелуй
pochwycić схватить
podnosić поднимать
pogarda презрение
policzek Щека
poprawić положить поудо­
бнее poprzez через, сквозь
posłusznie послушно
posilny придающий сил и
бодрости pozycja положение
promień луч
przedświt предрассветная
пора przekorny лукавый
przyciskać прижимать
przytulić прижать
psi собачий
Э Л Х' D ptasi птичий
rączka ручонка
rozbudzić разбудить
rozpłaszczyć расплющить
rozpoznać распознать, узнать
równo ровно
rytm ритм
skradać się идти крадучись
skraj край
skulony поджавший ноги
szepnąć шепнуть
tatulku (зеат. форма) па­
пенька tkliwy чувствительный
tupot топот
ulga облегчение
usypiać засыпать
uważnie внимательно
wdzierać się врываться
w myśl согласно
wózek коляска
wskazanie указание
wymyślać придумывать
wyrachowanie расчетливость
wyszeptać прошептать
wzruszony тронутый
zabawka игрушка
zalśnić засиять
zaniepokojony обеспокоенный
zanurzyć się окунуться
zaparzać się слишком разогре­
ваться zarazem вместе с тем, од­
новременно zarost растительность
zaróżowić сделать розовым
zaskrzypieć заскрипеть
zasłona штора
zaświecić просиять
zatroskanie озабоченность
zatrzeszczeć затрещать
zawiedziony разочарованный
zawstydzenie сконфуженность
zbywać сбывать
zgasić потушить
zgodnie единодушно
złośliwie язвительно
zmącony мутный
zmyty вылинявший от
частого мытья zwierzątko маленькое живот­
ное źrenica зрачок
żabka лягушка
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) dźwignęła powieki она подняла веки
2) pomyślał marszcząc czoło подумал, морща лоб
3) potarł palcem wzdętą wargę повел пальцем по вздутой губе
4) robi sweterki na drutach вяжет кофточки (на спицах)
5) i wtedy czuję zakłopotanie и тогда я испытываю неловкость
6) Ośrodek = Ośrodek Zdrowia (поликлиника)
7) do kogo ona jest podobna на кого она похожа
8) po matce zapowiadała się na она обещала быть такой же, как
wysoką i długonogą ее мать, высокой и длинноногой
9) po ojcu miała duże brunatne от отца она унаследовала большие oczy карие глаза
10) którą upodobała sobie которую она облюбовала
11) miał ją ochotę poprawić ему хотелось положить ее поудоб­
нее
12) poprzestał na wygładzeniu koł- удовлетворился тем, что разгла- derki дил одеяльце
13) na palcach на цыпочках
II
— Misie, misiunie — szeptała przez sen Basia.
Jan podłożył ręce pod głowę. Tyle razy już to rozważał. Za­trzymać, nie pozwolić, by mu się wymykały obrazy, opisać świat tej małej, narysować ją i utrwalić. Kiedyś, gdy córeczka urośnie, nie ośmieli się 'jej powiedzieć — taka byłaś. Może nawet na własne zdjęcia będzie spoglądała jak na obcą dziewczynkę, zdziwi się: „Więc to ja jestem?” Albo pomyśli: „Przecież ja zawsze by­łam duża”, lub ogarnie ją bunt1}: „Ja nie chcę dalej rosnąć, bo dorośli nie mają mamusi, tylko zawsze babcie...”
Opisać najprostsze sprawy, niech i w ludziach poruszą się za­tarte wspomnienia. Tyle razy przyrzekał sobie: „Och to trzeba zapamiętać, to mi się przyda” — i zaraz zapominał.
Jan ma ochotę zerwać się. Jest pewny, że gdyby teraz zaczął, na pewno napisałby rzecz mocną, trafne zwroty same mu się układają, niemal słyszy kadencję zdań. Ale leży spokojnie. „Prze­cież nie mogę obudzić dziecka” — rozgrzesza się łatwo (...)
„A może by zacząć od tej sprawy z misiami — przemknęło mu — tylko jak to opowiedzieć? — Poczuł się bezradny. — Najpierw zestawię sobie całą historię, same wydarzenia ponotuję w naj­prostszych słowach, muszę przejrzeć materiał, zanim go opracuję
literacko” 2). Ułożył się wygodniej, spędził dotkliwy blask z oka i zaczął odwracać karty nie napisanej powieści (...)
Zaszeleściła pościel w łóżeczku. Podniósł głowę. Basia patrzyła na niego dużymi, brunatnymi źrenicami. Leciutki uśmieszek bezmyślnego szczęścia tlił jej na wargach.
— Ubieraj — zawołała — dziękuję, Basia się wyspała! Po­patrz, słoneczko!
Za oknem rozżarzał się porywający błękit, na tle gorącej zie­leni ostrą plamą przemigotał pierwszy cytrynek. Ptaki gwizdały zalotnie. Wabił wiosenny dzień.
„Siądę teraz z rana i zaraz sobie ponotuję” ■— zatarł ręce 3).
Drzwi skrzypnęły lekko, Teresa wsunęła głowę, błysnęła oku­larami.
— Wstawaj raźno, dosyć wylegiwania się. Był do ciebie tele­fon 4), zaraz przyjadą tu z Radia. Chcą, żebyś im zrobił jakiś pilny reportaż!
Pochwyciła córeczkę na ręce, zakręciła się uszczęśliwiona. Twarz miała zaróżowioną i wypoczętą. W niebieskich oczach spoza szkieł polśniewała pogoda.
— Powiedz, skarbie — przygarnęła mocno małą — kochasz mamusię?
— A może tatulka — podpowiadał przekornie.
Dziewczynka przymrużyła oczy i wyznała szeptem jak aktorka: — Basia kocha misie!
СЛОВАРЬ
obudzić разбудить
odwracać перевертывать, пе­
релистывать okulary очки
ostry острый
ośmielić się осмелиться
pilny срочный
plama пятно
pochwycić схватить
podłożyć подложить
podpowiadać подсказывать
polśniewać посвечивать
ponotować записать
przemknąć промелькнуть
przygarnąć прижать
przymrużyć прищурить
aktorka актриса
babcyi бабушка
bezmyślny бессознательный
bezradny беспомощный
blask блеск, свет
brunatny карий
cytrynek лимонница
dotkliwy резкий
dziewczynka девочка
gwizdać свистеть
kadencja каденция
kartka лист, страница
leciutki легонький
łóżeczko кроватка
narysować нарисовать
niemal почти что
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) ogarnia ją bunt
2) zanim go opracuję literacko
3) zatarł ręce
4) był do ciebie telefon
начинает протестовать
прежде чем подвергнуть его лите­ратурной обработке
потер руки тебе звонили
MARIA ZIENTARÓW А
LIST Z KOLONII
— Dlaczego nie ma wiadomości od chłopców? — denerwowała się matka Janka.
— Bo chłopcy nie umieją jeszcze pisać — ojciec Janka rozłożył aparat radiowy na małe kawałki i teraz składał go.
— Dlaczego wysadzasz język?
— Mmmm... — odpowiedział.
— Dlaczego rozłożyłeś aparat? Za chwilę będzie koncert, który chcę usłyszeć.
— Mmmm...
— Jesteś gorszy od dzieci — stwierdziła matka Janka tonem stanowczym. — Ale dlaczego nie ma od nich słowa? Chyba tam jutro pojadę.
przyrzekać обещать
raźny живой, бодрый
reportaż репортаж
rozgrzeszać się здесь: оправдывать
себя rozważać продумывать
rozżarzać раскаливаться
skarb сокровище
skrzypnąć скрипнуть
spoglądać глядеть
spoza сквозь
szept шепот
szeptać шептать
szkła очки
tlić теплиться
trafny меткий
ułożyć się уложиться
urosnąć вырасти
uszczęśliwiony осчастливленный
uśmieszek улыбочка
utrwalić запечатлеть
wabić манить
warga губа
wsunąć просунуть
wylegiwać się вылеживаться
wymykać się ускользать
wypoczęty отдохнувший
wyznać признаться, со­
знаться zakręcić się закружиться
zalotnie игриво, резво
zaróżowiony порозовевший
zaszeleścić зашелестеть
zatarty здесь.* смутный
zawołać закричать
zburzona (pościel) разбросанная (постель) zdjęcie снимок
zerwać się вскочить
zestawić составить
z rana утром
zwrot оборот, выражение
— Nie pojedziesz — żachnął się ojciec Janka. — A niech to wszyscy diabli n, ugryzłem się w język. Nie pojedziesz, bo wiesz, że nie wolno. Już dosyć się wygłupiałaś przy wyjeździe2). Siłą trzeba cię było wyciągać z autobusu.
— Nic podobnego — oburzyła się matka Janka. — А В uracz- kowska to co? Pojechała pociągiem i była na kolonii, zanim jeszcze dzieci się zjawiły. Cały dzień siedziała w krzakach i ob­serwowała.
— Wariatka! — stwierdził ojciec Janka krótko.
— Nic podobnego. Złapała swojego Kazia dwa razy, żeby mu- nos wytrzeć. Poza tym zdała nam dokładne sprawozdanie3) o warunkach. Przyłapała naszego Andrzeja, jak kozikiem wycinał coś z deski.
— No i co? 4)
— Kierowniczka ją wyrzuciła.
— To doskonale! — ucieszył się ojciec Janka. — Go zrobiła z kozikiem Andrzeja? — Ja mu go podarowałem na drogę. Zwa­riować, można z tymi babami.
— Jak to, co zrobiła? Odebrała mu. Miała czekać, aż się ska­leczy? 5)
— Gdzie kozik? — krzyknął ojciec Janka.
— Nie wiem. Nie pytałam się.
-— Masz go natychmiast od niej odebrać.
— Ja się denerwuję o dzieci, a tobie chodzi o kozik 6).
— Mnie chodzi o dzieci. Andrzej miał zrobić ptasznik. Umó­wiliśmy się, że postawimy go na balkonie na zimę.
— Do zimy daleko, a ja umówiłam się z panną Kazią, tą nową od średniaków, że ona będzie pisała.
— Jak nie przestaniesz mówić, to ja nigdy tego radia nie zreperuję.
— Kiedy ono wcale nie było zepsute, ślicznie grało, poza tym nie mówisz chyba rękami.
Ojciec Janka zerwał się z krzesła.
— Wiesz co, zejdę do skrzynki, może tam coś jest. Lejek, na spacer.
Lejek wygramolił się błyskawicznie spod łóżka. Matka Janka zajrzała tam podejrzliwym wzrokiem.
— Czego szukasz? — chciał wiedzieć ojciec Janka. — On na leżąco V nie leje.
Matka Janka bez słowa wyciągnęła spod łóżka wełnianą skar­petkę, pokrywkę od słoika z dżemem i ołówek.
— On w mieszkaniu już prawie nie leje — powiedziała. — Dziś tylko cztery razy i tylko raz na dywan. Poza tym oblewa schody, co jest już bardzo dobrym znakiem 9), bo świadczy o tym, że domyśla się, że w domu nie wolno. Pudle to bardzo mądre psy.
— Dozorczyni jest innego zdania — mruknął ojciec Janka pod nosem. — No chodź już, idziemy. I żebyś mi części do radia nie ruszała9).
-— Przecież to radio było zupełnie dobre...
Ojca Janka już nie było.
Po chwili wrócił, tryumfalnie wymachując niebieską kopertą.
— Jest, no widzisz, po co się było denerwować.
— Dawaj już albo sam czytaj na głos10).
— „Kochana mamo — czytał ojciec Janka — to znaczy11* szanowna pani, bo pani nie jest moją mamą, ale Andrzej dyktuje, więc piszę: kochana mamo”; — Czytaj sama, bo ja nic nie rozu­miem.
— Dawaj! To panna Kazia. Przecież to jasne. Ona nie jest moją córką, więc nie może pisać „kochana mamo”. Ma osiem­naście lat. Co ty sobie wyobrażasz, że ja już jestem taka stara? 12) — „Tutaj jest bardzo dobrze, Janek wciąż za mną chodzi i mi przeszkadza, i nie chce jeść płatków, i już nie mam czasu, bo idziemy nad rzekę”. — No, widzisz, tam jest rzeka, a nam nic nie mówili. Potopią się. Janek zaraz dostanie kataru 13). Ja chyba jutro tam pojadę.
— No i co? To już wszystko? — zapytał ojciec Janka.
— Nie, jeszcze dużo. Tylko tu są jakieś krzyżyki zrobione ołówkiem. — „Te krzyżyki to zrobił Janek, ale niech się pani nie gniewa, bo to mają być pocałunki. Teraz dyktuje Janek. — Ko­chana mamusiu, całuję się w buzię i w nos, i w całego człowieka. Czy Lejek nie mógłby tu przyjechać, bo tu są szyszki? — Sza­nowna pani. Andrzej poleciał gdzieś i Janek też, więc poczekam do jutra, żeby jeszcze coś podyktowali. Jest już jutro, to znaczy dziś, i udało mi się złapać Andrzeja, żeby jeszcze coś podyktował,
bo rozumiem, że się pani niepokoi, a ja takiego krótkiego listu nie chcę wysyłać. — Kochany tato. — To mówi Andrzej. — Mam nadzieję, że państwo rozumieją, o co chodzi, bo sama zdaję sobie sprawę z tego 14), że ten list trochę dziwnie wychodzi15*. O, An­drzej przez ten czas, co ja pisałam to ostatnie zdanie, uciekł na boisko i przeszkadza starszym chłopcom w siatkówce. Zaraz go sprowadzę. Wczoraj nie udało mi się już sprowadzić Andrzeja do dyktowania, bo musiał za karę16) siedzieć w sypialni przez całe popołudnie. Nie chcę się na niego skarżyć, ale przecież muszę wytłumaczyć, dlaczego tyle dni trwa pisanie tego listu. — Ko­chany tato, jedna pani zabrała mi siłą kozik, co mi dałeś, ale sobie pożyczyłem od Buraczkowskiego. Razem zrobiliśmy ptasz­nik, ale bez dna. Będzie wdechowa zabawa17), jak te ptaszki się będą zimą nabierały i wypadały na ziemię z ptasznika. Janek rozbił sobie kolano i od tego czasu kaszle. Jest tu jeden pies, większy od Lejka, ale jakiś głupi, bo wciąż staje przy drzewach na trzech nogach. Nie mam więcej czasu. Pa! — Szanowna pani, już chyba wyślę ten list, bo więcej mi się nie uda z nich wy­ciągnąć. Tu jest bardzo dobrze, wszystko w porządku. Zaraz za- biorę ten kozik Buraczkowskiemu. Z poważaniem 18* — Kazia.”
— No i widzisz, wszystko w porządku — powiedział ojciec Janka zamykając skrzynkę radiową.
— Mówiłam, że Janek się przeziębi, jak będzie wchodził do wody. Już kaszle. Dokąd idziesz z tym radiem?
— Muszę je oddać do naprawy19*. Jest poważnie uszkodzone. A po drodze wstąpię do Buraczkowskiej po ten kozik.
СЛОВАРЬ
błyskawicznie мигом
boisko площадка
buzia здесь: губки
deska доска
dozorczyni дворничиха
domyślać się догадываться
dyktować диктовать
kiedy здесь: ведь
kierowniczka руководительница
kolano колено
kolonie лагерь
kozik перочинный ножик
krzak куст
krzyknąć воскликнуть
mruknąć буркнуть
nabierać się обманываться
oburzyć się возмутиться
odebrać отобрать, отнять
płatki хлопья
pocałunek поцелуй
podejrzliwy подозрительный
podyktować продиктовать
pokrywa крышка
potopić się утонуть
przeziębić się простудиться
przyłapać поймать
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) a niech to wszyscy diabli
2) dosyć się wygłupiałaś przy wy­jeździć
3) zdała nam dokładne sprawozda­nie
4) no i co?
5) miała czekać, aż się skaleczy?
6) a tobie chodzi o kozik
7) na leżąco
8) co jest już bardzo dobrym zna­kiem
9) i żebyś mi części do radia nie ruszała
10) czytaj na głos
11) to znaczy
12) co ty sobie wyobrażasz, że ja już jestem taka stara?
13) zaraz dostanie kataru
14) sama zdaję sobie sprawę z tego
15) że ten list trochę dziwnie wy­chodzi
16) za karę
17) będzie wdechowa zabawa
18) z poważaniem
19) oddać do naprawy
фу, черт
надурачилась во время их отъезда, и хватит
она подробно рассказала нам
и что?
что ей было делать? Ждать, пока он порежется?
а ты все о ножике
лежа
и это уже хорошо
и смотри, не трогай частей радио­приемника
читай вслух
то есть
ты что, думаешь, я уже такая старая?
сейчас получит насморк
я сама понимаю
что письмо получается немного странное
в наказание
забава будет в доску
с уважением
сдать в ремонт
ptasznik скворечник
pudel пудель
rozbić разбить
rozłożyć разобрать
siatkówka волейбол
słoik банка
skarżyć się (na kogo) жаловаться składać собирать
spod из-под
sprowadzić привести
stanowczy решительный
sypialnia едальня
świadczyć свидетельствовать
tryumfalnie торжествующе
ugryźć się (w со) укусить uszkodzić повредить
wariatka сумасшедшая
warunek условие
wycinać вырезывать
wygramolićsię выкарабкаться
wymachiwać размахивать
wysadzać высовывать
wytłumaczyć выяснить
wytrzeć вытереть
zerwać się вскочить
zreperować починить
zwariować сойти с ума
żachnąć się дернуться
STANISŁAW DYGAT
PAN TRĄBKA SPRZEDAJE GAZETY
Panu Trąbce ogromnie spodobały się kioski „Ruchu” x*. Uwa­żał, że jest coś szczególnie ujmującego, a i uspokajającego w ta­kim drewnianym domku, pomalowanym na niebiesko 2), oszklo­nym, wieczorem oświetlonym. Są tam nie tylko gazety, ale i pa­pierosy, ale i mydło, wody kolońskie, szczoteczki do zębów, ale i pocztówki, znaczki pocztowe, papeteria, pióra wieczne, ale i broszki, spinki, pamiątki z Warszawy. Najbardziej jednak godne uwagi wydawało mu się chyba w tym wszystkim to, że w pew­nych godzinach budkę oblegają tłumy ludzi, dosyć ożywionych, nieco podnieconych, czasem rozmarzonych, zawsze przymilnych i wdzięczących się przed kioskarzem, który z miną obojętną strofuje jednych, mrugając porozumiewawczo do innych, roz­dziela gazety i tygodniki.
Pan Trąbka pracował wówczas jako statysta w operze, ale to nie zadowalało go w7 najmniejszym stopniu. Inni statyści pysznili się swoim zajęciem... ale pan Trąbka był nadto inteligentny i wrażliwy, by nie zdawać sobie sprawy3*, iż nie wywiera naj­mniejszego wpływu na przebieg dramatu4*.
Korzystając ze znajomości (szwagier rekwizytora z opery pra­cował w „Ruchu”) panu Trąbce udało się zostać kioskarzem.
Ach, bardzo był szczęśliwy i zadowolony.
W dzień nie było to nic szczególnego. Sprzedawał mydła, pocz­tówki, ot tak sobie jak najzwyczajniejszy w świecie sprzedawca. Ale gdy nadchodził wieczór i przywożono ,,Express”5*, a już szczególnie pod koniec tygodnia, gdy przychodziły tygodniki, zmieniał się nie do poznania 6*. Budkę otaczał tłum bardzo różno­rodny, nierzadko złożony z dyrektorów departamentu, pułkowni­ków, adwokatów, lekarzy, profesorów i inżynierów. Ludzie mru­czeli niecierpliwie, a pan Trąbka strofował ich w bezwzględny sposób 7*.
— Proszę o spokój 8*. Proszę o spokój i porządek, bo nie roz- pocznę sprzedaży.
A ludzie odpowiadali przymilnie:
— No, dobrze, już dobrze, panie Trąbka. Stajemy w kolejce cichutko jak trusie 9\
Potem pan Trąbka zrzędził na tych, co nie mają reszty, a wresz­cie oznajmiał:
— Koniec! Wszystko wyprzedane!
— Jak to, panie Trąbka już nie ma „,Expressu”?
— Ani ,,Expressu”, ani „Przeglądu Kulturalnego” ani „Prze­kroju”, ani „Świata” 10), ani w ogóle nic.
— To skandal.
— Może i skandal, ale ja nic na to nie poradzę n). Ani ja to drukuję, ani rozprowadzam.
— Panie Trąbka, zlituj się pan 12).
— Bardzo mi przykro. Proszę się rozejść i nie przeszkadzać mi w pracy.
Ludzie rozchodzili się zawiedzeni i wyrzekający, a wtedy za­czynał się właściwy, wielki moment, bo nagle, gdzieś zza latarni wyskakiwał jakiś cień i hyc do budki.
— Panie Trąbka, chyba dla mnie schował pan „Przekrój”? — Pan Trąbka robił minę tajemniczą, rozglądał się dokoła i wyj­mował „Przekrój” spod lady.
— Proszę, panie ministrze, tylko nikomu ani słowa, bo pan wie...13)
—• Ani mru, mru 14). Bardzo dziękuję, panie Trąbka, szczerze zobowiązany 15).
A potem znów zza rogu jakiś cień hyc do budki. Wzrok błagal­ny, przymilny.
— Proszę, panie prokuratorze. Ale wie pan...
— Panie Trąbka, pan mnie przecież zna. Najuniżeniej panu dziękuję.
Wołają raz pana Trąbkę do kolportażu:
— Co jest, panie Trąbka?16) Wszędzie pisma rozchwytują, a u pana zawsze tyle zwrotów? 17)
— Tego już ja nie wiem. Nie będę przecież ludziom siłą wtykał.
— Hm, hm. Dziwne.
W jakiś czas potem 18) wołają go znowu.
— No, co jest, panie Trąbka? Tyle u pana zwrotów, a ludzie, z pana ulicy przychodzą prosić, żeby zwiększyć panu przydziały?
— Tego już ja nie wiem!
—• Oj, panie Trąbka, panie Trąbka, pan musi poszukać wła­ściwego dla siebie zajęcia.
Ktoś spotyka pana Trąbkę na ulicy.
— Och, panie Trąbka, jaka szkoda, że już pan nie sprzedaje gazet.
Pan Trąbka macha ręką.
— Bogu dzięki19), że się tego pozbyłem. Jak człowiek chce wszystkim dogodzić, to tylko same ma z tego przykrości.
СЛОВАРЬ
błagalny умоляющий
dogodzić угодить
domek домик
drewniany деревянный
drukować печатать
godny достойный
hyc прыг
inteligentny интеллигентный
jak to как
kioskarz киоскер
kolportaż бюро распростране­
ния печати korzystać (z czego) пользоваться latarnia фонарь
mruczeć ворчать
mrugać подмигивать
nadchodzić наступать
nadto слишком
najuniżeniej покорнейше
niecierpliwie с нетерпением, не­
терпеливо nierzadko нередко
oblegać осаждать
oszklić застеклить
oświetlić осветить
otaczać окружать
oznajmiać заявлять
ożywiony оживленный
papeteria набор конвертов и
бумаги для писем pismo журнал
pod koniec к концу
podniecony возбужденный
porozumiewawczo многозначительно pozbyć się (czego) отделаться przydział доставляемое коли-
przykrość неприятность
przymilny заискивающий
przywozić привозить
pułkownik полковник
pysznić się гордиться
rekwizytor реквизитор
rozchodzić się расходиться
rozchwytywać расхватывать
rozdzielać распределять
rozejść się разойтись
rozglądać się осматриваться no
сторонам rozmarzony размечтавшийся
rozprowadzać распространять
różnorodny разнообразный
skandal безобразие
spinka запонка
spodobać się понравиться
statysta статист
strofować отчитывать
szwagier шурин
tajemniczy таинственный
ujmujący привлекательный
uspokajać успокаивать
wdzięczyć się заигрывать
(przed kim) wrażliwy впечатлительный
wtykać совать
wyprzedać распродать
zadowalać удовлетворять
zajęcie занятие
zawiedziony разочарованный
złożony состоявший
zrzędzić брюзжать
zwiększyć увеличить
ОБЪЯСНЕНИЯ
MIECZYSŁAW JASTRUN
PIĘKNA CHOROBA
Fragment
Były to rzeczywiście ostatnie dni Pompei, z tą różnicą, że Pom­peja nie spodziewała się niczego, została zaskoczona, gdy dla nas znaki ostrzegawcze mnożyły się z każdym dniem. Na co liczy­liśmy? Myślę, że nie liczyliśmy na nic i tylko czekaliśmy, jak skazańcy czekają na chwilę, gdy zostaną wyprowadzeni z wię­zienia, które wydaje im się miejscem bezpiecznym i które zdążyli już nawet pokochać jako jedyny azyl przed tym, co się stanie. Cały czas życia skrócił mi się w tych miesiącach do tego stopnia, że zmieściłem go prawie w ręku, mały nic nie znaczący wobec
1)
„Ruch”
предприятие, занимающееся рас­пространением печати. Соответ­ствует предприятию „Союзпе­чать”
2)
pomalowany na niebiesko
окрашенный в голубой цвет
3)
by nie zdawać sobie sprawy
чтобы не понимать
4)
iż nie wywiera najmniejszego
что он ни в малейшей степени не

wpływu na przebieg dramatu
влияет на ход действия
5)
„Express”
вечерняя газета
6)
zmieniał się nie do poznania
его просто трудно было узнать
7)
w bezwzględny sposób
беспощадно
8)
proszę o spokój
спокойно, товарищи
9)
stajemy w kolejce cichutko jak
встаем в очередь тихонько и Смир­

trusie
но
10)
„Przegląd Kulturalny”, „Prze­
названия еженедельных журналов

krój”, „Świat”

11)
ja nic na to nie poradzę
я ничего не могу поделать
12)
zlituj się pan
помилуйте
13)
bo pan wie...
а то знаете...
14)
ani mru mru
ни гу гу
15)
szczerze zobowiązany
искреннее обязан
16)
co jest, panie Trąbka?
что это у вас?
17)
u pana zawsze tyle zwrotów
вы всегда столько возвращаете
18)
w jakiś czas potem
некоторое время спустя
19)
Bogu dzięki
слава богу
tej nie znanej jeszcze przestrzeni, gdzie miała rozegrać się reszta. Nie pomyliłem się. Miał dla mnie nadejść czas, gdy godzina bę­dzie znaczyła więcej od lat życia, gdy mała chwila będzie decy­dowała o istnieniu lub śmierci...
Wakacje tego roku upłynęły mi w jakimś półodrętwieniu, w oczekiwaniu na to, co się stać musi, a oznacza coś, czego na­prawdę nie można sobie wyobrazić, jak nie można sobie wyobra­zić śmierci. Wielka pogoda panowała 3> w górach i cisza nad reglami. Letnicy snuli się po uzdrowisku, opalali się w słońcu, ale czynili to bez zapału i wiary, czując tymczasowość swego by­tu, nie mogli mieć pewności2*, czy jeszcze wrócą do domów, które opuścili. Ci, których spotykałem tu co roku, przeważnie mieli przed sobą3) już niewiele jniesięcy życia, nie wiedzieli o tym, lecz wydaje mi się dziś, że jakieś światło nie z tego świata oświetlało i zmieniało ich rysy czyniąc je gotowymi do śmierci. Wieczory były widmowe, gdy księżyc wschodził nad górami, a po białych korytarzach sanatoriów i hoteli przechadzali się portierzy w granatowych mundurach ze złotymi guzikami, mil­czący, ospali, niechętnie odpowiadający. „Czy mieszka tu pan N.?” „Wyjechał wczoraj”. Letnicy wyjeżdżali przed terminem4) czując, że lepiej być na własnych śmieciach5) w czasie, który nieuchronnie nadchodzi. I ja również wyjechałem, ale nie do domu, lecz nad morze, miałem jeszcze przed sobą trzy tygodnie wakacji. Morze było odrutowane. Patrole wojskowe łaziły po plaży. W mieście portowym napis na pewnej restauracji głosił: „Żydom i psom wstęp wzbroniony”. Gospodarz pensjonatu, w któ­rym mieszkałem, wyjeżdżał co kilka dni6) do Gdańska. Był to Niemiec zamieszkały w Polsce. Nieufnym okiem spoglądał na swoich gości. Wyprowadziłem się po dwóch tygodniach, aby ostatni tydzień spędzić w chacie rybaka. Morze odrutowane i strzeżone przez ludzi, nie było już dawnym morzem, było ludz­kie, a to znaczyło w tej chwili: obce i wrogie. Albowiem życie, zagrożone przez wroga, staje się również nieprzyjazne, pełne podejrzeń albo ponurej obojętności. Tylko w alei lipowej po daw­nemu kwitły lipy zgłaszając wesołą ofertę do dalszych ufnych przemian i odrodzin 7).
Uciekłem znad morza8) i na kilka dni przed wrześniem9) wróciłem do domu, który przyjął mnie cichy, otoczony sadem zaczynającym owocować, prześwietlony słońcami długich jeszcze dni.
СЛОВАРЬ
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) wielka pogoda panowała
2) nie mogli mieć pewności
3) ci... mieli przed sobą
4) wyjeżdżali przed terminem
5) być na własnych śmieciach
6) co kilka dni
стояла чудесная погода не могли быть уверенными тем... осталось
уезжали раньше времени быть у себя дома
через каждые несколько дней
albowiem
так как, ибо
azyl
убежище
bezpieczny
безопасный
byt
бытие
cisza
тишина
czynić
делать
decydować
решать
istnienie
существование,

жизнь
księżyc
луна
letnik
дачник
lipowy
липовый
milczeć
молчать
mnożyć się
множиться
nadchodzić
приб лижат ься
nadejść
прийти, наступить
naprawdę
в Самом деле, в

действительности
niechętnie
неохотно
nieprzyjazny
неприязненный
nieuchronnie
неизбежно, неот­

вратимо
nieufny
полный недоверия
obojętność
равнодушие
oczekiwanie
ожидание
odrutowane
обведенное прово­

локой
ospały
осовелый
oświetlać
освещать
otoczony
окруженный
owocować
плодоносить
patrol
патруль
pensjonat
пансион
po dawnemu
по-прежнему
podejrzenie
подозрение

РЬ

ortier
швейцар
tortowy
портовый
tółodrętwienie
полуоцепенение
przechadzać się
прогуливаться
prześwietlić
просветить
egle
лесистые холмы в

Татрах
ozegrać się
свершиться
dżnica
разница
ysy
черты
anatorium
санаторий
kazaniec
приговоренный
nuć się
сновать
poglądać
посматривать
trzeć
стеречь
mierć
смерть
ymczasowość
временность
izdrowisko
курорт
wiara
вера
widmowy
призрачный
więzienie
тюрьма
wobec
перед
wrogi
враждебный
wschodzić
всходить
wyprowadzić
вывести
wyprowadzić się
съехать (с кварти­

ры)
wzbroniony
воспрещенный
zagrozić
подвергнуть угрозе
sapał
энтузиазм
zamieszkać
поселиться
zaskoczyć
застигнуть врас­

плох
znak ostrzegawczy
здесь: грозное

предвестие
7) zgłaszając wesołą ofertę do dal- весело предлагая, как и всегда, szych ufnych przemian i odro- беспечно обновляться и возрож- dzin датьбя
8) znad morza с моря
9) na kilka dni przed wrześniem за несколько дней до начала вой­ны (речь идет о сентябре 1939 го­да)
JAN PARANDOWSKI
POWRÓT DO ŻYCIA
Fragmenty
I
Zanim Jawień zdążył się jej zwierzyć ze swoich kłopotów x), Irena już je rozstrzygnęła. Nie we dworze, ale w czworakach zna­lazła sojuszników i do tygodnia2’ malarz miał sztalugi i dosko­nałe płótno. Chłop, wygnaniec z Wielkopolski, przyniósł mu wy­soki taboret.
— Widziałem, proszę pana, taki stołek u malarza, który był u nas przez jedno lato, nad jeziorem.
Jawień uścisnął mu rękę, zafrasował się i zarumienił, bo nie miał grosza przy duszy3’. Chłop w lot zrozumiał.
— Niepotrzebnie się pan martwi, nikt tu od pana nie żąda pie­niędzy. A ja — sięgnął do kieszeni i wyjął przedwojenną srebrną złotówkę i trzymał ją w wyciągniętej dłoni — o, widzi pan, ja to sobie chowam, i jak mnie złe myśli nachodzą4), to patrzę na tego orła w koronie. Jest. Prawda, że jest? No to wszystko do­brze 5).
Ukłonił się i wyszedł.
Chrostkowa zastała Jawienia w zadumie 6): stał na środku po­koju z założonymi na piersiach rękami7’ i patrzył na to nowe gospodarstwo, które tak niespodziewanie opanowało jego izbę.
— Zostawię drzwi otwarte — panny Niemyskie strzegą mej cnoty8’ troskliwiej niż moja matka.
Nie zwrócił uwagi9’ na jej słowa, w milczeniu podał jej krzesło.
— Nie, ja tylko na chwilę. Chciałam się przekonać, czy ma pan wszystko, czego panu potrzeba. Czemu pan taki smutny?
— To nie smutek, pani Ireno,,tQ>vwahanie, może nawet niepo­kój. Od dawna nie malowałem olejnymi farbami, jeszcze pastel,
akwarela zdarzają mi się od czasu do czasu. Jestem człowiekiem ołówka, węgla, mniej pędzla. Poczciwy Jakub, który nie wyobraża sobie malarza bez farb, przyniósł mi dar Danaów10). A pani do­konała reszty.
— Mój Boże, chciałam jak najlepiej n).
— I to mnie właśnie zobowiązuje i trwoży. Stoję przed tymi sztalugami, przed tym czystym białym płótnem okrutnie zakło­potany. To jak by mi kazano zaczynać nowe życie, a ja już jestem po czterdziestce12).
Chrostkowa drgnęła i szybkim spojrzeniem obrzuciła jego po­stać 13), twarz bez żadnej zmarszczki, włosy bez śladu siwizny. Wzruszyła ramionami14).
— No, widzi pani. Czterdzieści lat! Co jeszcze można zrobić w tym wieku?(...)
— Czterdzieści lat! Czyż to się liczy? 15)(...)
W otwartych drzwiach stał Bułat i uśmiechał się dobrodusznie.
— Słyszałeś naszą rozmowę?
— Mówiłeś, Andrzeju, tak głośno, że mógłbym cię słyszeć na­wet w swoim pokoju. Ale naprawdę słyszałem tylko część idąc po schodach. To wystarczy, bym wiedział, co zamierzasz malo­wać na tym świeżutkim płótnie.
— Żartujesz. Skąd miałbyś wiedzieć, jeśli16) ja sam jeszcze nie wiem.
— Dlatego właśnie przyszedłem, żeby ci to powiedzieć.
Chrostkowa, którą Bułat zawsze trochę drażnił, odezwała się niemal opryskliwie:
— Umie pan czytać w ludzkich myślach? 17)
— Umiem — roześmiał się — i jak dobrze, zaraz to pani udo­wodnię. Oto rzuciła mi pani tylko połowę pytania 18), które miała pani na myśli19). Pierwsza połowa brzmiała: Sądziłam, że umie pan czytać tylko w starych dokumentach.
Rumieniec Chrostkowej potwierdził jego domysł, ale on udał, że tego nie widzi i że obchodzi go tylko czyste płótno rozpięte na sztalugach. Trącił łokciem Jawienia i z jowialną powagą rzekł:
— Oto wróżba jasnowidza. Na tym świeżym płótnie będziesz malował panią Irenę.
Rozbawiony niespodzianką, jaką im sprawił20), patrzył na nich
sponad okularów. Chrostkowa pierwsza się otrząsnęła ze zdzi­wienia21) i wzruszyła ramionami, jak by chciała powiedzieć: „Niemądre żarty!” Ale Jawień szczerze się roześmiał:
— Ależ naturalnie, oczywiście, ma się rozumieć 22). Od pierw­szej chwili o tym myślę tylko nie miałem odwagi prosić... 23)
— Prosić? — głos Chrostkowej. zadrżał wzruszeniem24). — Czyż trzeba, żeby pan o to prosił?
СЛОВАРЬ
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) zwierzyć się ze swych kłopotów рассказать о своих затруднениях
2) do tygodnia не прошла неделя
brzmieć здесь: быть
czworaki избы для кресть­
янских семей в усадьбе
dobrodusznie добродушно
dokonać совершить, сделать
domysł догадка
drażnić раздражать
drgnąć вздрогнуть
farba краска
gospodarstwo хозяйство
jowialny веселый, шутли­
вый korona корона
malarz живописец
naturalnie конечно
niemal почти
niemądry глупый
niepotrzebnie напрасно, зря
niespodziewanie неожиданно
obrzucić окинуть
odezwać się здесь: сказать
okrutnie страшно
olejny масляный
opryskliwie резко
pędzel кисть
płótno холст, полотно
poczciwy добрый
potrzeba нужно
powaga серьезность
prawda верно
potwierdzić подтвердить
roześmiać się рассмеяться
rozstrzygnąć разрешить
rumieniec румянец
rzec сказать
sięgnąć здесь: полезть
siwizna седина
smutek грусть
smutny грустный
sojusznik союзник
sponad поверх
srebrny серебряный
stołek табуретка
szczerze искренне
sztaluga мольберт
świeżutki свеженький
taboret табурет
trącić легко толкнуть,
коснуться troskliwie заботливо
trwożyć беспокоить, трево­
жить udać сделать вид
udowodnić доказать
ukłonić się поклониться
uścisnąć пожать
wahanie колебание, нере­
шительность w lot вмиг
wróżba предсказание
wygnaniec изгнанник
wystarczy достаточно
zafrasować się огорчиться
zakłopotany смущенный
zarumienić się покраснеть
złotówka монета, один зло­
тый zmarszczka морщина
zobowiązywać обязывать
Со dzień od dziesiątej rano do obiadu Chrostkowa pozowała Jawieniowi. Drzwi były zawsze uchylone, zaglądał przez nie każ­dy, kto przechodził korytarzem, ale nikt nie odważał się wejść, nawet Bułat. Cały dwór otoczył ten pokój ciszą i jakby szacun­kiem, którego jedni sobie nie uświadamiali, drudzy nie byli zdolni się do niego przyznać. Panny Niemyskie trawiła zazdrość n, każdą z osobna i samotnie, nigdy o tym ze sobą nie mówiły.(...)
Dla Ireny, która nigdy dotąd nie widziała, jak się robi portret, znała tylko gotowe, sławne portrety z galerii i muzeów, wszystko
3) nie miał grosza przy duszy ни гроша за душой у него не было
4) i jak mnie złe myśli nachodzą и когда меня одолевают сомнения
5) no to wszystko dobrze значит, все хорошо
6) zastała Jawienia w zadumie застала Явеня погруженным в мы­сли
7) z założonymi na piersiach ręka- скрестив на груди руки mi
8) strzegą mej cnoty стерегут мою честь
9) nie zwrócił uwagi na jej słowa не обратил внимания на ее слова
10) dar Danaów данайский дар
11) chciałam jak najlepiej я хотела устроить все как можно
лучше
12) szybkim spojrzeniem obrzuciła окинула его быстрым взглядом Jego postać
13) ja już jestem po czterdziestce мне уже за сорок
14) wzruszyła ramionami пожала плечами
15) czyż to się liczy? разве это важно?/
16) skąd miałbyś wiedzieć, jeśli... откуда тебе знать, если...
17) umie pan czytać w ludzkich my- вы умеете читать чужие мысли ślach
18) rzuciła mi pani tylko połowę вы высказали только часть во- pytania проса
19) miała pani na myśli вы хотели задать
20) rozbawiony niespodzianką, jaką развеселенный сделанным им сюр- im sprawił призом
21) pierwsza się otrząsnęła ze zdzi- первой отделалась от удивления wienia
22) ma się rozumieć конечно, само собой разумеется
23) nie miałem odwagi prosić я не осмелился просить
24) głos zadrżał wzruszeniem в голосе прозвучало волнение
II
tu było nowe i niezwykłe. Olśniona i zalękniona patrzyła na te szybkie ruchy ręki i pociągnięcia pędzla, które ukształtowały jej głowę, twarz, całą postać w kostiumie, jeszcze utajonym wśród barwnych zygzaków. (...)
W żadnym lustrze nigdy siebie taką nie widziała i nie taką twarz nosiła we własnym wyobrażeniu 2). Czy była piękniejsza? Może — albo i nie3). Była inna. Odkryła wreszcie, co ją tak zmieniało — uśmiech! Nie umiałaby powiedzieć, czy był on wy­wołany rysunkiem ust, czy oczu, czy ślizgał się po policzkach, raczej było to światło. (...) Nie wiedziała, że taki uśmiech mógł rozświetlać jej twarz — była zadziwiona, oczarowana, wdzięczna.
Cały dwór mówił o portrecie. Oczywiście, nie przy stole w ja­dalni czy w salonie, ale po kątach, w pokojach.
— Zrobił z niej anioła!
— Też pomysł! 4) Powiedz: koczkodana.
— Dobrze mówis) pan Czado, że to marny malarz.
— Pan Malinowski inaczej mówi.
— Pan Malinowski! Pan Malinowski! Daj się wypchać z tym Malinowskim6). Ciekawa jestem, co by o tym powiedział doktor Smęda.
Na sam dźwięk7) tego imienia wszystkie trzy panny parsknęły śmiechem8).
A doktor Smęda był w Kozłowie jedynym człowiekiem, który o niczym nie wiedział. (...)
Właśnie przed chwilą doktor Smęda wprowadził swoich trzech uczniów w błyskawicowy kosmos Króla Ducha 9> i szedł wolnym krokiem przez korytarz, jak zwykle 10) zatopiony w myślach n>, i potrącił przez nieuwagę Bułata, który właśnie wychodził od Jawienia.
— Bardzo przepraszam pana profesora, tu tak ciemno...
— Za to tutaj bardzo jasno — rzekł Bułat otwierając drzwi, które dopiero co zamknął i wprowadził Smędę do pracowni ma­larza.
I Jawień, i Bułat byli gotowi roześmiać się na widok12) olśnie­nia Smędy. Stał u progu, zafascynowany i zdumiony. Na koniec szczery, wzruszający, naiwny uśmiech szczęścia zmienił do nie- poznania tę twarz, tak zwykle szarą i zafrasowaną.
Przesunął dłonią po czole, zrobił nieśmiały krok naprzód.
—• Ja doprawdy... ja nie wiedziałem...
— Że mieszka pan w domu, gdzie rodzą się arcydzieła — dokończył Bułat.
Smęda spojrzał nań 13) z wdzięcznością:
— Tak jest14), panie profesorze, to właśnie chciałem powie­dzieć. A pan — zwrócił się do Jawienia — bardzo przepraszam, czy pozwoli pan uścisnąć sobie rękę?
Jawień już biegł ku niemu.
Lecz ich ręce nie miały się nigdy spotkać 15). Jawień zamarł w pół kroku 16): w drzwiach stał oficer niemiecki.
С Л ОВАРЬ
1) trawiła zazdrość
2) nie taką twarz nosiła we włas­nym wyobrażeniu
3) może — albo i nie
4) też pomysł
5) dobrze mówi
6) daj się wypchać z tym Mali­nowskim!
съедала зависть
не таким она представляла свое лицо
возможно, да — возможно и нет тоже придумала!
правильно говорит
да ну тебя с этим Малиновским!
с
anioł ангел
barwny цветной, много­
цветный błyskawicowy молнийный
cisza тишина
dokończyć здесь: досказать
doprawdy в самом деле
galeria галерея
kąt угол
koczkodan чучело
ku к
marny плохой
na koniec наконец
nieśmiały несмелый, робю
nieuwaga рассеянность
odkryć обнаружить
odważać się осмеливаться
olśnienie изумление
olśniony изумленный
pociągnięcie здесь: движение
взмах pozować позировать
pracownia мастерская
ВАРЬ
próg порог
rodzić się рождаться
rozświetlać озарять
szczery искренний
ślizgać się скользить
uchylić приоткрыть
ukształtować здесь: вырисовать
uścisnąć пожать
uśmiech улыбка
uświadamiać sobie осознавать utajony скрытый
wdzięczność благодарность
wywołać вызвать
zadziwiony пораженный
zafascynowany очарованный
zafrasowany озабоченный
zaglądać заглядывать
zalękniony оробевший
zdumiony в недоумении
z osobna отдельно, в от­
дельности
zygzak зигзаг
7) na sam dźwięk при одном упоминании
8) parsknęły śmiechem прыснули со смеху
9) Król Duch произведение Ю. Словацкого
10) jak zwykle как всегда
11) zatopiony w myślach погруженный в мысли
12) na widok при виде, увидев
13) nań = na niego (стяженная форма)
14) tak jest да, да
15) lecz ich ręce nie miały się nig- но их рукам не суждено было dy spotkać встретиться
16) zamarł w pół kroku замер на месте
Ш
Wszyscy zebrali się w salonie, tylko Mikołaj Czado został w swoim pokoju.
— Szedłem za tym Niemcem — mówił pan Niemyski — bo to mój obowiązek i oto co zobaczyłem: (...)
Niemiec wpatrzył się w portret, jak urzeczony. Bardzo powoli zrobił krok naprzód, potem się pochylił i zaczął go pilnie oglądać. Coś mruczał, żuł jakieś słowa, może to były przekleństwa. W koń­cu krzyknął: Was ist das?
— Krzyknął to wprost w twarz pana Jawienia, który stał obok — rzekł Smęda.
— Ja słyszałam co innego n — odezwała się Niemyska — sły­szałam, jak krzyczał na cały dom: Wo ist diese Damę? 2)
— To się pani przesłyszała — mruknął Bułat — Niemiec użył zupełnie innego słowa. Zresztą to było później.
Wszyscy zamilkli. Nagle Smęda zaczął jęczeć:
— To straszne, jak on niszczył i deptał ten obraz. Proszę pana — zwrócił się do Bułata — czy pan to rozumie?
— Każdy powinien to rozumieć po czterech latach.
— Ale ja też nie rozumiem. Proszę... — odezwał się wuj Ignacy. Bułat mówił z niecierpliwością:
— Ten portret był wielkim dziełem sztuki, a Niemiec żył w przekonaniu 3), że dwunożne istoty, które zamieszkują ten kraj, nie są zdolne do tworzenia dzieł sztuki. Niszcząc płótno Jawienia wyraził mu hołd4> na swój sposób. Przyjął to jak obelgę, jak wyzwanie, i odpowiedział z całą pasją dzikiego człowieka.
— A ja nie rozumiem: państwo ciągle mówicie o malowidle, tak jak by nie było przy tym człowieka, który już może nie żyje.
To odezwała się pani Dorota, która cały czas siedziała w mil­czeniu z założonymi na piersiach rękami1 * * * * * * 5), z pochyloną głową. Na jej słowa podniósł głos doktor Smęda6).
— Co pani mówi! Któż by o nim zapomniał! Do końca życia będę widział tę okrutną scenę. Niemiec najpierw go pchnął...
— Bo Jawień — dodał Niemyski — chwycił ręką za obraz, widocznie odgadł, co się święci7), chciał ratować...
— Padły strzały8) — zerwał się z krzesła Smęda — padły strzały i pan Jawień zatoczył się i usunął na ziemię, zobaczyłem krew na podłodze.
СЛОВАРЬ
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) ja słyszałam co innego я слышала другое
2) wo ist diese Damę? где эта женщина?
3) Niemiec żył w przekonaniu немец был убежден
4) wyraził mu hołd оказал ему честь
5) z założonymi na piersiach rękami скрестив на груди руки
6) na jej słowa podniósł głos doktor доктор Сменда возразил ей по* Smęda вышенным голосом
7) odgadł, со się święci угадал, что произойдет
8) padły strzały раздались выстрелы
przekleństwo проклятие, руга­тельство przesłyszeć się ослышаться
ratować спасать
urzeczony заколдованный
usunąć się медленно опустить­
ся, осесть wpatrzyć się всмотреться
wprost прямо
wuj дядя
wyzwanie вызов
zamieszkiwać обитать
zamilknąć умолкнуть
zatoczyć się пошатнуться
zebrać się собраться
zerwać się вскочить
żuć жевать
chwycić схватить
deptać топтать
dwunożny двуногий
istota существо
jęczeć стонать, здесь: го­
ворить со стоном
krzyczeć кричать
krzyknąć крикнуть
malowidło здесь: картина
milczenie молчание
mruczeć бормотать
mruknąć буркнуть
niecierpliwość нетерпение
obowiązek обязанность
obelga оскорбление
okrutny жестокий
pchnąć толкнуть
pochylić (się) наклонить(ся)
ADOLF RUDNICKI
NIEKOCHANA
Fragmenty
I
Powoli zaczęła przychodzić do siebie 1). Niewyraźnie, jak gdyby zza siódmej góry2), przenikał hałas domu wielkomiejskiego. (...)
Kamil wyszedł po doktora, ale sam nie wrócił. Przysłał po­słańca z listem, w którym pisał, że nie widzi innego wyjścia. Już nie ma sił, niech Noemi sama rozstrzygnie o swym losie. Może kiedyś jego dzisiejszy krok wyda jej się podły. Ale musi być nareszcie ko.niec dla obopólnego dobra 3*. Każde z osobna niech decyduje o swym życiu.
Nie zdziwił jej ten list ani oburzył, nowy cios przyjęła jako coś naturalnego; w okresie gdy rzeczywistość staje przeciw nam, siłę dzisiejszego zła osłabia siła zła wczorajszego. Noemi zaczęła się ubierać. Musiała mieć silną gorączkę4), czuła swą chorobę w ustach i w ciele (...)
Zapadł wczesny zimowy wieczór5*, ponad miastem wisiało niebo pąsowe od latarń, zimowymi wieczorami niebo często bywa pąsowe. Ludzie gdzieś szli, ku czemuś śpieszyli, Noemi nie rozu­miała, dlaczego tak śpieszą. Tramwajem pojechała na Dworzec Wschodni.
Czemu konduktor tak patrzył na nią? Co jej te oczy przypo­minały? Dawno — jak dawno temu — szli Ogrodem Saskim, drobne żółte liście opadały z drzew, naraz odezwała się bez prze­konania 6*, że nie jest im dobrze, więc chce wyjechać. (Po tylu miesiącach7* — i nic nowego!) Kamil wtedy spojrzał na nią po­dobnymi oczami i rzekł: — Jak to, chcesz wyjechać, Noemi? Chcesz mnie porzucić? — Konduktor stał nad nią, uśmiechał się i mówił coś. Pojęła wreszcie. Dworzec.
Jeszcze miała trochę czasu do odejścia pociągu. Znalazła sobie kawałek ławki i usiadła, znów tonąc w rojeniach: ujrzała się przed ogromnym, żółto pomalowanym domem, wywierającym
29 Uczebriik
niesamowite, przygnębiające wrażenie. Dom był gładki jak ściana, o dużych, ciemnych krzyżach okien, jedyne oświetlenie, jakie posiadał, płynęło z latarń ulicznych. W tym domu, w jednym z okien trzeciego piętra, dostrzegła nagle Kamila, który się, gdy ją zauważył, ukrył. Wbiegła do domu, panowały tu nieprzeniknio­ne ciemności8). Stąpała z wyciągniętymi przed siebie 9> rękami. Rychło pojęła, że w tych ciemnościach nie odszuka go, choćby do końca świata szukała10). Wołała więc: — Kamil! odezwij się! widzisz przecież, że cię odnalazłam. Nie odejdę stąd, choćbym miała stać do końca świata u). Gdzie jesteś? — Czuła, że stoi obok, wystarczyło mu rękę wyciągnąć12), ale nie chciał. I jeszcze się śmiał! Tak, śmiał się z tego, że o włos omijała go ręką 13). Zaczęła płakać i z tym płaczem zbudziła się w małym czerwonym pokoiku na Elektoralnej. Obok leżał Kamil i spoglądał na nią z rozczuleniem. Mówił: — Oto jak jesteśmy związani ze sobą! Czy wiesz, że przyśnił mi się ten sam sen co tobie? — Więc czemuś się nie odezwał? — pytała go z wyrzutem. — Bo to był sen — odpowiedział dobrotliwie. — Więc cóż, że sen? 14) — Czy we śnie postępuje się tak jak na jawie, jak w życiu? — Więc we śnie postępuje się inaczej, czyli że w życiu odezwałbyś się? — Oczywiście — rzekł z zapałem — kochana, kochana. — Dwa razy powiedział kochana, Noemi dobrze słyszała. Toś ty wiedział, że to sen? — Wiedziałem. To się przecież zdarza, człowiek śni i mówi sobie, choć to sen, ale niech się wyśni do końca 15). — Noemi zamyśliła się. — Powiedziałeś, że to sen, więc czemuś krzyczał na mnie? — Ze złości, bo stale jestem zły na ciebie! (...)
СЛОВАРЬ
choć хотя
choćby если бы даже
cios удар
czemu почему
czyli że значит, то есть
decydować (о сгут)решатъ dobrotliwie ласково
dom wielkomiejski дом большого го рода dostrzec заметить
hałas шум
jak to как
krzyczeć кричать
ku к
latarnia фонарь
los судьба
nagle вдруг
na jawie наяву
naraz вдруг
naturalny естественный
nieprzenikniony непроницаемый niesamowity жуткий
niewyraźnie неотчетливо
oburzyć возмутить
odejście отход, отправление
odezwać się сказать, заговорить,
откликнуться odnaleźć отыскать
odszukać отыскать
opadać падать
osłabiać ослаблять
oświetlenie освещение
pąsowy пунцовый
podły подлый
podobny здесь: такой же
pojąć понять
pomalować окрасить
porzucić покинуть, оставить
posiadać иметь
posłaniec нарочный
postępować поступать
powoli постепенно
przenikać проникать
przygnębiający угнетающий
przyśnić się присниться
rojenie греза
rozczulenie умиление
rozstrzygnąć решить
rzec сказать
rzeczywistość действительность
rychło скоро
spoglądać смотреть
stąpać идти
śnić видеть сон
śpieszyć спешить
tonąć погружаться
ujrzeć увидеть
wbiec вбежать
wczorajszy вчерашний
wschodni восточный
wyciągnąć протянуть
wydać się показаться
wyrzut упрек
zamyślić się задуматься
zapał страсть
zdziwić удивить
złość злость
z osobna отдельно
związany связанный
żółty желтый
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) przychodzić do siebie
2) jak gdyby zza siódmej góry
3) dla obopólnego dobra
4) musiała mieć silną gorączkę
5) zapadał wczesny zimowy wie­czór
6) bez przekonania
7) po tylu miesiącach
8) panowały tu nieprzeniknione ciemności
9) przed siebie
10) nie odszuka go, choćby do koń­ca świata szukała
11) choćbym miała stać do końca świata
12) wystarczyło mu rękę wyciągnąć
13) o włos omijała go ręką
14) więc cóź, źe sen?
15) ale niech się wyśni do końca
приходить в себя
как будто из-за тридевяти земель
для нас обоих
должно быть, у нее был сильный жар
подходил ранний зимний вечер
неуверенно столько месяцев прошло вокруг была непроницаемая тьма
вперед
не отыщет его никогда
если бы даже мне пришлось сто­ять бесконечно
достаточно, чтобы он протянул
РУКУ
она почти доставала до него ру­кой
так что же, ебли это сон?
но пусть он снится до конца
П
W godzinę później n sama jedna wysiadła na małej, pustej stacyjce 2). W poczekalni oświetlonej lampą naftową również nie było nikogo. Noemi podeszła do kasy i spytała o dworek „Józe­fin”. — To trzy kilometry stąd. Czy miał kto czekać na panią? Zwykle posyłają konie. Jak pani trafi teraz po nocy? 3> — Po­prosiła, żeby jej określić drogę mniej więcej. — Co też pani mówi4), „mniej więcej”. Nie spotka pani nikogo, żeby się zapy­tać! — krzyczał zawiadowca, wreszcie zamknął okienko. Noemi przypuszczając, że nie chce dłużej rozmawiać, wyszła.
Mgła, głuche pola, pełne lekko ściętych kałuż 5>, groźne drzewa. Kroczyła przed siebie, szczękając zębami6), gorączka prawdo­podobnie podniosła się. W pewnym miejscu załamał się lód i Noe­mi poczuła wodę w butach. W tej samej chwili usłyszała wołanie. To zawiadowca przybiegł z chłopcem, który miał ją zaprowadzić.
— Niech się pani opamięta — próbował jeszcze — niech pani da spokój na dzisiaj 7). Za pół godziny będzie pociąg do Mińska. Jak pani nie chce wracać do Warszawy, to niech pani zanocuje w Mińsku, a z rana wróci. W dzień zawsze bezpieczniej 8).
Straciła rachubę czasu 9> i nie umiałaby określić, jak długo szli, nim stanęli przed długim, niskim budynkiem z zastawiony­mi okiennicami 10) (...)
Noemi pojęła bezsens swojego postępowania 11). Teraz zgodzi­łaby się na Mińsk, na nie wiadomo co 12), aby tylko móc nie prze­kroczyć progu tego domu. Stałaby pod drzwiami nie wiedzieć jak długo13) (chłopiec, który ją przyprowadził, nie okazywał chęci do samodzielnego działania) 14), gdyby nie wzrastające ujadanie psów. Zresztą od środka ktoś pierwszy pchnął drzwi.
Zapytała o Kamila (...)
— Spodziewamy się go.
— Dzisiaj?
— Dzisiaj? Dlaczego dzisiaj? Może zresztą dzisiaj. Będzie je­szcze jeden pociąg (...)
Wkrótce w sieni ktoś z hałasem 15) wycierał nogi. Wszedł Kamil.
Przywitał się z Noemi tak, jak gdyby byli umówieni16. To, że wiedziała o „Józefinie”, jakkolwiek bardzo przed nią ukrywał ten adres, nie zdziwiło go nawet. Był przyzwyczajony do tego,
że wiedziała wszystko. Po kolacji oboje przeszli do pokoju nie­obecnej córki właścicielki, w którym Noemi miała zanocować; był to ten sam, gdzie przedtem siedziała; dla Kamila szykowano „jego” pokój. Woda w dzbanku grzała się na piecu i tylko to syczenie wody było słychać przez jakiś czas. Wreszcie Kamil wybuchnął:
— Powiedz mi, po co to wszystko urządzasz? Co oznacza ten szalony przyjazd? 17) Jak ty wyglądasz? Bez śniegowców przy­jechałaś. Boże! Jak mogłaś bez śniegowców puścić się w taką drogę! Chcesz mnie na nowo ściągnąć, i po co? Po to, aby otwo­rzyć nową serię przejść i nową serię ucieczek? 18) Nie jesteśmy dla siebie, nie powinniśmy już mieć złudzeń 19). Miłość, która się nie udaje, to klęska życia. Tak, dlatego też20) musimy się ratować. Źle umieściłaś swoje uczucia. Na co ci to wszystko? Noemi, ratuj swoją godność. Nie doprowadzaj do tego, abyś miała gardzić sobą. Chciałaś, abym pobył z tobą do wyjazdu, ale ten wyjazd nigdy by przecież nie nastąpił...
С Л OBAPb
but ботинок
córka дочь
doprowadzać доводить
dworek небольшой дом
владельцев усадь­бы dzbanek кувшин
gardzić (kim) презирать
głuchy глухой
godność достоинство
groźny грозный
grzać się греться
kroczyć шагать
naftowy керосиновый
na nowo снова
nieobecny отсутствующий
nim пока, прежде чем
oświetlać освещать
pchnąć распахнуть
piec печь
próg порог
przedtem раньше
przesączać się просачиваться
przybiec прибежать
przyprowadzić привести
przywitać się поздороваться
puścić się пуститься
ratować (się) спасать(ся)
spytać (о со) спросить
syczenie шипение
szalony безумный
szpara щель
szykować готовить
ściągnąć здесь: заставить
вернуться
śniegowce ботики
ujadanie лай
ukrywać (przed kim) скрывать urządzać устраивать
właścicielka владелица, хозяйка
wołanie крик
wybuchnąć вспылить, вспых­
нуть
wycierać вытирать
załamać się подломиться
zanocować переночевать
zawiadowca дежурный по стан­
ции
zdziwić удивить
z rana утром
ОБЪЯСНЕНИЯ
) w godzinę później часом позже
!) stacyjka уменъш. от stacja
!) po nocy среди ночи
l) co też pani mówi что вы говорите
>) pełne lekko ściętych kałuż с множеством луж, подернутых
тонким ледком
>) szczękając zębami' стуча зубами
) niech pani da spokój na dzisiaj сегодня вы и не думайте об этом
i) w dzień zawsze bezpieczniej днем все же не так опасно
>) straciła rachubę czasu потеряла счет времени
О z zastawionymi okiennicami с закрытыми ставнями
L) Noemi pojęła bezsens swojego Ноэми поняла, как безумно она postępowania поступила
i) na nie wiadomo со на все на свете
>) nie wiedzieć jak długo бесконечно
l) nie okazywał chęci do samo- не проявлял желания предпри- dzieinego działania нять что-либо самостоятельно
>) z hałasem шумно
>) jak gdyby byli umówieni как будто они условились здесь
встретиться
Г) со oznacza ten szalony przy- как понимать этот безумный при- jazd? езд?
1) po to, aby otworzyć nową se- для того, чтобы вновь и вновь rię przejść i nową serię ucie- страдать и уходить друг от дру- czek га
)) nic jesteśmy dla siebie, nie po- мы не созданы друг для друга и winniśmy już mieć złudzeń должны это наконец понять
)) dlatego też и потому
III
Noemi milczała. Przyjechała, zdecydowała się na tę drogę, aby mu oznajmić, że już ostatecznie postanowiła wyjechać. Łudziła się, że jego litość stanie się z czasem prawdziwą miłością. Łu­dziła się, że on nie ma woli, więc zdoła mu narzucić swoją n. Tymczasem on ma okrutną, lisią jakąś, ale i żelazną przy tym wolę. Nie chciała wyjeżdżać bez pożegnania i dlatego przyjechała do „Józefina”. Chciała mu to wszystko powiedzieć, ale nagle przeszła jej ochota 2>. Nie miała mu nic do powiedzenia.
Dreszcze wstrząsały jej ciałem3). Naraz uderzył Kamila wyraz jej twarzy. Zdawało mu się, że stało się z nią coś bardzo niedo­brego. Zawsze w takich momentach zdawało mu się, że oślepła.
— Noemi — jego głos stał się bełkotliwy — chcesz, to wróci­my razem, zapomnimy, zaczniemy na nowo, Noemi...
Próbował dotknąć jej twarzy, ale odepchnęła go z całych sił. Poruszyła gwałtownie ustami4*, jakby chciała coś powiedzieć, ale rozmyśliła się i wyleciała z pokoju bez słowa®. Biegnąc wśród drzew słyszała wołanie Kamila: — Noemi! Noemi! — Jego krzyk wywabił gości z pokoju °. Słyszała, jak major zapropono­wał, żeby posłużyć się psem7*, na ćo administrator odparł, że nim pies wytropi „panienkę”, wpierw pogryzie wszystkich pen­sjonariuszy.
Pamiętała, w której stronie leży stacja. Biegła po wodzie i śnie­gu, przeżywając najdziwniejsze uczucia8). Odległe wspomnienia mieszały się z ostatnio przeżytymi. Chwilami doznawała trwogi, lecz o wiele częściej szalonej radości9*. Czy nie czekał jej wy­jazd? — Nowy kraj, nowi ludzie? Czy najgorszego nie miała już poza sobą? 10) Nie byłaż uleczona z tego strasznego człowieka? Czy nie postąpiła z godnością? Nie uratowałaż godności? Od tej chwili powie sobie: Nigdy więcej! Nigdy więcej!
Biegła środkiem szyn, krzycząc w noc: — Koniec! Koniec! Ży­cie na nowo! — Ogłuszyła ją radość własna — rzadki gość w jej sercu. Upiła się nią, olśniło ją „nowe życie”, noc, przestrzeń, nie­bo. Była szczęśliwa, płakała i śmiała się na przemian n*. Noc jej życia skończy się wraz z nocą dzisiejszą. Jutro i na jej ulicy za­świeci słońce. Wyzwolona, lekka biegła środkiem toru, upojona trwającym zachwytem.
СЛОВАРЬ
bełkotliwy невнятный
biec бежать
dotknąć (czego) прикоснуться, ко­снуться litość жалость
łudzić się обольщаться
major майор
mieszać się смешиваться
milczeć молчать
odepchnąć оттолкнуть
odległy далекий
odparł возразил
ogłuszyć оглушить
okrutny жестокий
olśnić поразить блеском
ostatecznie окончательно
oślepnąć ослепнуть
oznajmić объявить
pensjonariusz пансионер
pogryźć искусать
postanowić решить
prawdziwy настоящий
rozmyślić się раздумать
szyny рельсы
tymczasem между тем
uderzyć поразить
uleczyć (z czego) вылечить upić się (czym) опьянеть
wpierw сначала, сперва
wraz z • вместе c
wylecieć выбежать, вылетеп
wytropić выследить
zachwyt восторг, восхище­
ние
ОБЪЯСНЕНИЯ
STEFANIA GRODZIEŃSKA
LIZBONA
Dzień był niby jeszcze zimowy, a niby już wiosenny. W taki dzień w człowieku powstają tęsknoty, powleczone melancholią już w chwili ich narodzin. Każda kobieta myśli o sprawieniu so­bie nowej sukni, a mężczyzna — nowej żony. Ale już następna myśl jest: „A co zrobić ze starą?” I najczęściej marzenie pozo- staje w sferze marzeń, zwłaszcza w wypadku sukni.
W taki oto zimowo-wiosenny dzień, pełen niepokoju, nadziei i smutku, wyszłam na ulicę. Promień słońca, które już naprawdę, pierwszy raz w tym roku, grzało, wywołał we mnie nagłą chęć czegoś nowego, chęć przełamania szarego, normalnego tygodnia.
Przechodziłam akurat obok biura podróży. Podróż... tak. To jest to n. Nastrój dworca... „Pociąg pośpieszny do Pragi, Wied­nia, Paryża odejdzie z toru drugiego przy peronie pierwszym...” Odjazd. Za oknami pociągu domy obcych miast. Fragmenty
1) więc zdoła mu narzucić swoją и потому она сможет подчинить его своей
2) przeszła jej ochota потеряла желание
3) dreszcze wstrząsały jej ciałem она дрожала всем телом
4) poruszyła gwałtownie ustami вдруг она зашевелила губами
5) bez słowa не сказав ни слова
6) jego krzyk wywabił gości z po- на его крик все выбежали из koju комнаты
7) żeby posłużyć się psem чтобы взять собаку
8) przeżywając najdziwniejsze испытывая самые странные чув- uczucia ства
9) chwilami doznawała trwogi, lecz минутами она испытывала трево- о wiele częściej szalonej radości гу, но чаще безумную радость
10) czy najgorszego nie miała już разве самое плохое не было уже poza sobą позади
11) płakała i śmiała się na prze- то плакала, то смеялась mian
bzaproponować предложить
zaświecić засиять
zdecydować się решиться
żelazny железный
mieszkań, ulic, ludzie, prowadzący tam swoje normalne życie 2), w które zaglądamy jak przez dziurkę od klucza: czy to nie dziwne, że ta kobieta z dziećmi tu mieszka, w tym Brnie czy w tym Wiedniu. Ubrała dzieci i wyszła z nimi po zakupy. Chodzi tak co dzień, ale dla mnie gra ona tylko swoją rolę w teatrze. Dla mnie ona istniała przez tę chwilę, jej epizod trwał mniej więcej cztery sekundy. Tak. To jest to.
Weszłam do biura podróży.
— Poproszę o bilet drugiej klasy — powiedziałam rozmarzona.
— Dokąd? — spytał przystojny urzędnik.
— Gdzieś daleko.
— Może do Koszalina?
— A dalej nie można?
— Za Koszalinem jest jeszcze Mielno.
— A dalej?
— Dalej już jest morze.
— Szkoda. A na lądzie nic innego pan nie ma?
— Proszę bardzo. Świeradów! Bardzo daleko i jednocześnie na lądzie.
— A dalej?
— Dalej już jest zagranica.
— Nie szkodzi. Nie zależy mi, żeby to było koniecznie w Pol­sce. Co pan mi może zaproponować za granicą?
— Żeby było daleko?
— Żeby było daleko.
— Może Lizbona?
— A to daleko?
— Daleko.
— To poproszę jeden drugiej klasy do Lizbony.
Przystojny urzędnik zastanowił się chwilę i powiedział:
— Niestety, proszę pani, musiałaby pani mieć paszport i wizę.
— Kiedy ja tam wcale nie chcę siedzieć, tylko bym się prze­jechała tam i z powrotem. Wiosna, wie pan, taki ładny dzień, po prostu mam ochotę się przewietrzyć. To chyba naturalne.
— Jak najzupełniej3), proszę pani. Sam bym się chętnie prze­wietrzył. Ale przepisy, niestety, utrudniają. Może by się pani jednak zdecydowała na coś krajowego?
— А со mi pan radzi?
— Ja bym pani polecił na przykład Poznań. Ładne miasto, czyste. Uniwersyteckie.
— Hm... to nie jest zły pomysł. Jeśli pan już tak zachwala, to poproszę jeden drugiej klasy do Poznania. O której odchodzi pociąg?
— W nocy. Godzina zero dwadzieścia siedem.
— O, to dziękuję. Mówiłam panu wyraźnie, że wiosna, ładny dzień, mam ochotę gdzieś się przelecieć. A nie w nocy. Po co w nocy mam wyjeżdżać? W dzień nic pan nie ma?
— Dlaczego nie, proszę pani! Rozporządzamy szerokim asor­tymentem dziennym, proszę bardzo.
— Na przykład?
— Kraków. Piękne, stare miasto. Zabytki, kościoły, zamek królewski autentyczny na tak zwanym Wawelu. Będzie pani miała prawdziwą satysfakcję 4*.
— No dobrze, niech już będzie ten Kraków, żeby panu czasu nie zajmować 5*. Ile taki bilet kosztuje?
— Dziewięćdziesiąt jeden dwadzieścia.
— W jedną stronę?
— Tak.
— To tam i z powrotem sto osiemdziesiąt dwa czterdzieści?
— Tak jest, proszę pani.
— Za drogo. Fantazja fantazją, ale prawie dwieście złotych, to już pieniądz. Nie mówię, żeby się targować, broń Boże 6), co innego7), gdybym tam miała jakiś interes, ale na fantazję to za drogo. Nic tańszego pan nie ma?
— Owszem, posiadamy piękne trasy po umiarkowanych cenach. Wyszków ;— dziewiętnaście dwadzieścia. Tam i z powrotem po­dróżuje pani za jedne trzydzieści osiem czterdzieści.
— Ale czy ten Wyszków ciekawy?
— Jeśli mam być szczery8*, to porównanie z Lizboną wypa- dloby na jego niekorzyść 9*. Ale za to jaka przystępna cena!
— Pewnie, drogo to nie jest. Ale jak pan sam przyznaje, że gorsze miasto od Lizbony, to i czterdziestu złotych szkoda. Pie­chotą nie chodzi10*.
— A co pani powiedziałaby na Piastów? A może by Ursus
albo Włochy? Tanie jak barszczn). Też ludzie podróżują. Nie chciałbym, żeby pani wyszła od nas z pustymi rękami.
Zamyśliłam się i spytałam:
— A jakiego zdania pan, jako fachowiec, jest o Wilanowie?
— Jak najlepszego12), proszę pani. Wilanów mogę polecić z czystym sumieniem13). Osiemdziesiąt groszy, park i zabytki.
— Proszę więc jedenłdo Wilanowa.
— Bardzo mi przykro 14), ale biletów na miejskie autobusy nie sprzedajemy.
— Szkoda. Tak dobrze mi pan doradził, a teraz mam dać za­robić konkurencji. I w autobusach już mi pan nie będzie mógł pomóc.
Westchnęłam i spojrzałam na urzędnika. Miał bardzo ładne oczy.
— Za dziesięć minut kończę pracę — powiedział — jeżeli pani może poczekać, to postaram się pani załatwić autobus 15). Nasz klient — nasz pan16).
Był piękny zimowo-wiosenny dzień. Błądziliśmy do zmroku po błocie wilanowskiego parku; Na drzewach były pąki, urzędnik biura podróży miał piękne oczy i wcale nie wiem, czy wiosna w Lizbonie jest ładniejsza.
СЛОВАРЬ
tentyczny подлинный
iurka скважина
:howiec специалист
zać греть
ter es дело
edy здесь: но
niecznie обязательно
1 суша
zbona Лиссабон
irzenie мечта, грёза
rodziny рождение
.strój атмосфера
.turalny естественный
by как будто
epokój беспокойство
,к почка
>wnie конечно
decić порекомендовать
isiadać иметь
>wlec подернуть
omień луч
autentyczny dziurka fachowiec grzać interes kiedy koniecznie ląd Lizbona marzenie narodziny nastrój naturalny niby niepokój pąk pewnie polecić posiadać powlec promień
przejechać się прокатиться
przelecieć się здесь: проехаться
przełamać нарушить
przewietrzyć się проветриться przystępny доступный
przyznawać соглашаться
rozmarzony погруженный в
мечтах rozporządzać располагать
sfera область
smutek грусть
sprawić sobie приобрести
spytać спросить
suknia платье
szary серый
tak zwany так называемый
targować się торговаться
tęsknoty желания
umiarkowany умеренный
utrudniać осложнять
westchnąć вздохнуть
wyraźnie ясно
wywołać вызвать
zachwalać расхваливать
zamyślić się задуматься
zaproponować предложить
zarobić заработать
zdecydować się решиться
z powrotem обратно
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) to jest to это то, что нужно
2) ludzie, prowadzący tam swoje люди, которые живут там своей normalne życie повседневной жизнью
3) jak najzupełniej конечно
4) będzie pani miała prawdziwą вы будете вполне удовлетворены satysfakcję
5) żeby panu czasu nie zajmować не буду отнимать у вас время
6) broń Boże сохрани бог
7) со innego другое дело
8) jeśli mam być szczery откровенно говоря
9) wypadłoby na jego niekorzyść было бы не в его пользу
10) piechotą nie chodzi на улице не валяется
11) tanie jak barszcz дешевле грибов
12) jak najlepszego самого хорошего
13) z czystym sumieniem со спокойной совестью
14) bardzo mi przykro очень жаль
15) postaram się pani załatwić помогу вам попасть на (найти) autobus автобус
16) nasz klient — nasz pan наш клиент — наш хозяин
STEFANIA GRODZIEŃSKA
FOTOGRAFUJĘ SIĘ
Proszę sobie wyobrazić miałam takie szczęście, że mi się udało wkręcić na wycieczkę za granicę. Tylko że do tego trzeba mieć kupę fotografii. Więc poszłam do fotografa i mówię:
— Proszę sobie wyobrazić, miałam takie szczęście, że mi się udało wkręcić na wycieczkę za granicę. Tylko że do tego trzeba mieć kupę fotografii. Więc może by mi pan zrobił taką kupę fotografii.
Ten fotograf powiedział, że dlaczego nie, od tego on tu jest1), i poprosił mnie do atelier. Muszę się przyznać, że bardzo nie lubię się fotografować. To dlatego, że nie mamy dobrych fotografów. W ogóle u nas rzemiosło upada, a specjalnie fotograficzne. Jeszcze niedawno byli u nas tacy świetni fotografowie, a teraz brako-
róbstwo i brakoróbstwo. Wystarczy porównać moje zdjęcie sprzed dziesięciu lat2) i obecne.
Ale trudno, trzeba to trzeba. Siadam w tym atelier, a ten foto­graf już łapie za aparat.
— Panie! — mówię — co pan, prosto z ulicy chce mnie pan fotografować? Muszę się chociaż trochę przetargać! Zdjęcie idzie do zagranicznego paszportu i zaraz tam powiedzą, że u nas fry­zjerów nie ma.
Musiałam mu dobrze nadepnąć na tę dumę narodową 3>, bo dał mi lusterko, żebym się ładnie potargała.
— Myślę, żeby może tę całą grzywkę kopnąć do góry — mó­wię — to tak szlachetnię będzie. Co?
— Niech pani kopnie — powiada ten fotograf.
Kopnęłam grzywkę do góry, patrzę do lustra — coś okropnego!
— Pięknie mi pan poradził, wyglądam jak nauczycielka mate­matyki. Zgrabię to wszystko w dół. Co?
— Niech pani zgrabi — powiada fotograf.
Zgrabiłam w dół, patrzę — strasznie.
— Co z pana za fachowiec, każę mi pan z grzywką w dół, teraz wyglądam jak nauczycielka śpiewu. Może pół strząchnąć na dół, a pół strząchnąć do góry, co?
— Niech pani strzącha.
Strząchnęłam pół na dół i pół do góry i usiadłam.
— No, niech pan fotografuje — mówię — nie przyszłam tu nocować. Na co pan czeka?
A ten fotograf wziął i oświetlił mnie reflektorem z góry.
— Chwileczkę! Co pan, z góry mnie pan oświetla? Nie widzi pan, że mi się od tego zmarszczki robią?
No to oświetlił mnie... z dołu!
— Panie, czy pan pierwszy raz w życiu fotografuje? Z dołu mnie pan oświetla, oczy mi się- od tego robią wpadnięte.
— Nic się pani nie robi. Oczy pani ma i tak wpadnięte.
No to się uspokoiłam.
Więc ten fotógraf obraca mnie z lewej strony i łapie za aparat.
— Zaraz — mówię — co mnie pan z lewej strony ustawia, czy pan nie widzi, jaką mam twarz?
On mi się przyjrzał i powiada:
— Twarz jak twarz.
— No pewnie że jak twarz! A jak co ma być? Ale oko lewe mam mniejsze. Niech pan zrobi z prawej strony, prawe za to mam większe. Ale zaraz, z prawej strony nos mam znowu krzywy. Z lewej nos mam prosty, ale oko mam mniejsze. To może en face?4) Chociaż en face nie wolno. Zdjęcie do dokumentów musi być jak nocne naczynie: z jednym uchem. Bez ucha nieważne.
— Niech będzie z uchem — zgodził się fotograf.
— Ale jaki wyraz twarzy pan by radził? Może poważnie? Cho­ciaż to nie ma być zdjęcie na emaliowaną tabliczkę na grób, tylko na wesołą wycieczkę Orbisu. Taki urzędnik w biurze pasz­portowym obejrzy i powie: „Na katorgę ją wysyłają, że taka wściekła? Jedzie dla własnej przyjemności, państwo jej ułatwia, a ona mordę krzywi. Wszystkiego jej mało.” I mogą nie puścić. Już były takie wypadki. Może lepiej z uśmiechem. Uśmiech mam dość awantażowny. Tylko że to w zasadzie nie ma być zdjęcie na pamiątkę dla narzeczonego, tylko do poważnego dokumentu. Weźmie celnik na granicy paszport z takim zdjęciem do ręki i powie: „A ta czego znowu taka zadowolona? Ciekawe, co ona wiezie, że taka zadowolona. Pewno ma brylant w nosie”. I może nie puścić. Więc co pan radzi?
— Mam pomysł — powiedział ten fotograf. — Zrobię pani zdjęcie jak Łunnik księżycowi — po ciemku i od tyłu.
I tak zrobił. Potem wszyscy mówili, że dawno już nie miałam takiego dobrego zdjęcia.
СЛОВАРЬ
atelier ателье
awantaźowny авантажный
brakoróbstwo бракодельство
do góry вверх
emaliowany эмалированный
fachowiec специалист
fotografować się сниматься grzywka челка
kopnąć толкнуть
krzywić кривить
księżyc луна
kupa куча, уйма
łapać хватать
morda рожа
nadepnąć наступить
nieważny недействительный
nie wolno нельзя
nocny ночной
nocować ночевать
obecny теперешний
obracać повертывать
od tyłu с обратной сторо­
ны
oświetlić осветить
paszportowy паспортный
pewnie конечно
pewno наверное
po ciemku в темноте
upadać приходить в упа­
док uspokoić się успокоиться
ustawiać посадить в удобную
позу wkręcić się примазаться
wpadnięty впалый, ввалив­
шийся
wściekły злой
wystarczy достаточно
w zasadzie в сущности
zdjęcie снимок
z dołu снизу
z góry сверху
zgrabić сгрести
zmarszczka морщина
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) od tego on tu jest
2) moje zdjęcie sprzed dziesięciu lat
3) musiałam mu dobrze nadepnąć na tę dumę narodową
4) en face [ая фас]
для того он здесь и сидит
мою фотографию, сделанную де­сять лет тому назад
должно быть, я ему как следует подействовала на национальное самолюбие (построено по образ­цу: nadepnąć na odcisk — на­ступить на мозоль)
анфасом
LEON KRUCZKOWSKI
PIERWSZY DZIEŃ WOLNOŚCI
Fragment
Jan: Dziwne godziny. Front o trzydzieści kilometrów n, a tutaj cicho jak zimą w lesie. Miasteczko wymiecione z ludzi2), co tu żyli od pokoleń 3), a w ich mieszkaniach my, z naszą dziwaczną od wczoraj wolnością...
Michał: Z którą jeszcze nie wiemy, co żrobić.
Jan: Właśnie. Jak ze zbyt późno znalezioną zgubą...
Michał: Prawdę mówiąc 4), trochę się boję...
Jan: Czego, mój stary? 5)
Michał: Czy będę miał odwagę 6> wszystko zaczynać od nowa. Nie jesteśmy już tymi samymi ludźmi, których zamknięto za drutami przeszło pięć lat temu. A świat na pewno zmienił się jeszcze bardziej niż my.
porównać сравнить
potargać się растрепать волосы
powiadać говорить
przetargać się доел, перерастре-
пать волосы (сло­во, образованное автором) przyjrzeć się (котпи)присмотреться rzemiosło здесь: некоторые
специальности
specjalnie в особенности
strząsnąć стряхнуть
szlachetnie благородно
śpiew пение
ułatwiać предоставлять
условия
Jan: То dobrze. Ten, jakiśmy znali, nie był najlepszym ze światów.
Michał: Może się jednak okazać, że nie był również najgorszym. Diabli wiedzą 7>, może właśnie tego rozczarowania się boję? My­ślisz, że naprawdę istnieje jeszcze coś, co pamiętamy jako praw­dziwe życie?
Jan: Tak, coś takiego 8) na pewno gdzieś istnieje. Kąpiel w rze­ce, wiosenna jazda tramwajem, spotkanie z dziewczyną w ka­wiarni... Mam już odwagę myśleć, że wszystko to będzie się zda­rzać naprawdę — mnie, tobie, każdemu z nas... Ależ tak. Tobie również, mój kochany.
Michał (długo milczy, odchodzi od okna, po chwili): Mój chło­pak miałby teraz dziewięć lat. To, widzisz, byłoby zdarzenie zno­wu poczuć w dłoni taką dziecinną ciepłą rączkę... A ja — ja nawet nie wiem, gdzie oni pochowani, ten mały i ona, Julia...
Jan: Wracamy przecież nie tylko do naszych zmarłych. Kobieta, dziecko — wybacz, to wszystko jeszcze się zdarzy. Sam powie­działeś, że w gruncie rzeczy9’ niczego teraz o sobie nie wiemy. Chwilami zdaje mi się, że w każdym ź nas oprócz tego czło­wieka, którego widujemy w lustrze przy goleniu, żyje jeszcze jakaś druga, nie znana bliżej istota, wyhodowana tam, za dru­tami...
Michał (kpiąco): Niebezpieczni dla otoczenia, co? Boisz się, że możemy eksplodować? Jeżeli tak, to — prawdę mówiąc — naj­lepiej byłoby zgłosić się na front...
Jan: Kto wie, może? Ostatecznie po tych obrzydliwych latach coś wznioślejszego należy się nam od życia10), choćby szlachetna śmierć na polu chwały. Dotąd obie nas omijały — i śmierć, i chwała.
Michał: Tego już nie odrobimy, mój kochany. Śmierć kończy swój wielki sezon, a przydział chwały również został rozstrzygnię­ty. Krótko mówiąc11), byliśmy po prostu niepotrzebni. Historia, jak rozzłoszczony nauczyciel, postawiła nas do kąta, a teraz wra­camy chyłkiem i nawet nikt tego nie zauważy.
(Hieronim wchodzi z przedpokoju): Co, już z powrotem?
Hieronim: Znalazłem Janowi lekarza. Zaraz tu przyjdzie.
Jan: Prawdziwy lekarz?
Hieronim: Tutejszy, Niemiec. Jedyna z całej ludności rodzina, jaka odważyła się zostać w tym miasteczku. Mieszkają tuż obok, dwa domy od nas12), za kościołem. Przyjdzie zaraz obejrzeć twoją ranę.
Michał: Jak go znalazłeś?
Hieronim: Zwyczajnie, zobaczyłem na bramie domu tabliczkę, godziny przyjęć 13) od trzeciej do piątej, a że właśnie mamy tę porę, pomyślałem: „Trzeba sprawdzić, czy tabliczka mówi praw­dę”. I wyobraźcie sobie, pukam raz, drugi raz, po chwili jakieś szepty w przedpokoju, potem zachrobotały zasuwy. Nie chciałem wierzyć własnym oczom i uszom — no, bo pomyślcie tylko, on rzeczywiście przyjmuje, ten doktor. „O, proszę pana — powiada do mnie — gdybym wyjechał, zdjąłbym przedtem tę tabliczkę, żeby nie wprowadzała ludzi w błąd...” 14)
Jan: Łżesz jak pies, stary. Nie wierzę, żeby tak powiedział.
Hieronim: Możesz sprawdzić, on zaraz tu będzie. Ja też myśla- łem z początku, że to jakiś miejscowy upiór, kiedy go zobaczyłem w tych drzwiach. W pierwszej chwili zrobiło mi się niewyraź­nie15), chciałem po prostu drapnąć.
Michał: A tamci dwaj?
Hieronim: Sam byłem. Pawła z Karolem zostawiłem na ulicy, przed kościołem... Uparli się, że pójdą pograć sobie na organach... No, ale jakoś nie drapnąłem. Prawdę mówiąc, nie bardzo wie­działem, jak z nim rozmawiać, z tym doktorem: prosić czy roz­kazywać? Niemiec wprawdzie, ale bądź co bądź odwykło się 16) od człowieka ubranego w zwykłą marynarkę. Zdziwicie się, ale jego krawat wydał mi się o wiele ciekawszy niż jego twarz. To chyba przez ten krawat zrobiłem pewną niezręczność 17), której teraz nie mogę sobie darować. Zamiast powiedzieć: „Niech pan się zaraz zamelduje tu w sąsiedztwie, w mieszkaniu niejakich Kluge”, powiedziałem: „Pan będzie łaskaw pofatygować się do nas, tu i tu...” Chociaż nie, to nie tylko przez ten krawat. Mu­si cie jeszcze wiedzieć, że kiedy z nim rozmawiałem, drzwi jednego z pokojów uchyliły się i wyjrzała przez nie zalękniona twarzycz­ka bardzo miłej, może trzynastoletniej dziewczynki... Jak wie­cie 18), czegoś takiego nie widziałem od pięciu lat i sześciu mie­
sięcy... Możecie mi wierzyć albo nie, ale ta mała istota zrobiła na mnie wstrząsające wrażenie...
Jan: Może, wiecie, zamiast czekać tu na niego, przejdę się sam...
Hieronim: Jeszcze czego?19) Naucz się wreszcie, ciemniaku, że należysz teraz, do zwycięzców. A zresztą... (stuknięcie drzwi wejściowych). O, to już chyba on, widzicie, jak się pośpieszył? (idzie do drzwi przedpokoju). Tutaj, tutaj, panie doktorze.
Doktor (wchodzi zdyszany z walizeczką w ręce): Bardzo się cieszę, że mogę panom być pomocny 20), (do Jana): To właśnie pan, nieprawdaż?
Jan: Dziękuję, że pań zechciał...
Doktor: O, to jest mój obowiązek. Pozwolą mi panowie zdjąć okrycie? Zaraz to sobie obejrzymy, mam nadzieję, że nic niebez­piecznego.
СЛОВАРЬ
chwilami иногда, подчас
chyłkiem крадучись
ciemniak темнота
darować (komu со) простить drapnąć удрать
drut проволока
dziecinny детский
dziwaczny странный
eksplodować взорваться
istota существо
kąpiel купание
kąt угол
ludność население
łgać врать
miasteczko городок
miejscowy местный
milczeć* молчать
niebezpieczny опасный
niejaki некий
niepotrzebny ненужный
nieprawdaż не так ли
obowiązek обязанность
obrzydliwy омерзительный
od nowa наново
odrobić наверстать, воз­
местить odważyć się осмелиться
okazać się оказаться
okrycie верхняя одежда
omijać обходить
oprócz кроме
organy орган
ВАРЬ ostatecznie в конце концов
pochowany похороненный
pofatygować się здесь: прийти pole chwały поле брани (доел.
поле славы) powiadać говорить
prawdziwy настоящий
przeszło свыше, больше
przydział раздел
rana рана
rozczarowanie разочарование
rozkazywać приказывать
rozzłoszczony разозлившийся
rozstrzygnąć здесь: закончить
sąsiedztwo соседний дом
stuknięcie треск
szept шепот
szlachetny благородный
śmierć смерть
tabliczka вывеска
twarzyczka личико
uchylić się приоткрыться
upiór привидение, приз­
рак uprzeć się заупрямиться
walizeczka чемоданчик
wejściowy входной
widywać видеть
wstrząsający потрясающий
wyhodować вырастить
wyjrzeć заглянуть
wzniosły возвышенный
za chrobotać zalękniony zameldować się zasuwa zdyszany
заскрежетать испуганный явиться
засов, задвижка запыхавшийся
zdziwić się zechcieć zguba zmarły zwyczajnie
удивиться изволить потеря умерший, покойник очень просто
ОБЪЯСНЕНИЯ
STANISŁAW DYGAT
NIE MA TEGO ZŁEGO, CO BY NA DOBRE NIE WYSZŁO »
I
Wstał piękny, słoneczny poranek 2) (...) Zerwałem się z łóżka, przeciągnąłem się i rześko pobiegłem do łazienki. Goląc się i śpie­wając powziąłem zamiar3), by tego dnia załatwić szereg (...) spraw4). Chciałem obmyć twarz z mydła, ale z odkręconego kurka nie pociekła woda. W tej chwili zgasło światło. To się bar­
1) front o trzydzieści kilometrów фронт в тридцати километрах
2) miasteczko wymiecione z ludzi в городке ни живой души
3) od pokoleń поколениями
4) prawdę mówiąc по правде
5) mójstary старина
6) czy będę miał odwagę хватит ли у меня смелости
7) diabli wiedzą черт знает
8) tak, coś takiego да, что-то в этом роде
9) w gruncie rzeczy в сущности
10) należy się nam od życia нам жизнь должна дать
11) krótko mówiąc короче говоря
12) dwa domy od nas двумя домами дальше
13) godziny przyjęć приемные часы
14) żeby nie wprowadzała ludzi чтобы она не вводила людей в за- w błąd блуждение
15) zrobiło mi się niewyraźnie мне стало не по себе
16) ale bądź со bądź odwykło się но как бы то ни было, мы отвыкли
17) zrobiłem pewną niezręczność я сделал оплошность
18) jak wiecie как вам известно
19) jeszcze czego? этого еще не хватало
20) bardzo się cieszę, że mogę pa- я очень рад, что могу вам быть nom być pomocny полезен
dzo często zdarza w mojej łazience. W kuchni leci woda i w całym mieszkaniu pali się światło, a w łazience nie. Coś tam źle zostało skonstruowane i na to, żeby naprawić, trzeba by rozebrać cały dom. Trudno, by dla moich kaprysów rozbierać cały dom 5). Po­stanowiłem obmyć twarz w kuchni, ale zacięła się klamka i nie mogłem wyjść. W mojej łazience zacina się czasem klamka tak jakoś dziwnie, że drzwi można otworzyć tylko od zewnątrz. Usia­dłem na wannie i czekałem, aż wróci z zakupów moja gospodyni. Wróciła później niż zwykle, otworzyła mamrocząc coś niepo­chlebnego pod moim adresem, jak by to była moja wina. To drobne niepowodzenie nie zdołało zaćmić mojego dobrego na­stroju (...) Wybiegłem na ulicę. Jak zwykle ciekawy ostatnich wydarzeń z kraju i świata, skierowałem pierwsze kroki do budki z gazetami. Ale budka była zamknięta, a na przyczepionej kartce przyczytałem: „Poszłam po papierosy”. Stałem chwilę i patrzy­łem na zamkniętą budkę.
Tam wewnątrz, tak blisko, leżały gazety. Pełno w nich zapewne ogromnie ciekawych wiadomości. Poszedłem dalej. Dawno już należało odebrać z pralni chemicznej6) zaplamione ubranie. Tyle razy przechodziłem obok pralni i nie chciało mi się do niej wejść. „Jutro” — myślałem sobie. Tego dnia poszedłem pewnym kro­kiem ku tej pożytecznej instytucji, stanowczym ruchem chwy­ciłem za klamkę. Wszelako drzwi w sposób równie stanowczy7) przeciwstawiły się moim zamysłom, a z wnętrza sklepu bardzo ładna panienka, stworzona jak by się zdawało do uśmiechów, krzywiła się do mnie z niecierpliwą złością i pukała się palcem w czoło. Dopiero teraz zobaczyłem na drzwiach tabliczkę z na­pisem: „Remanent”. Chwilę jeszcze stałem bezmyślnie i z roz­pędu8) naciskałem lekko klamkę. Ładna panienka zaczęła jeść bułkę. Nadąsana i nieprzyjazna patrzała ponuro w kąt sklepu i nie brała pod uwagę9) mojej obecności pod drzwiami.
Tam wewnątrz wisiało moje czyste ubranie. A jeszcze wewnątrz ładnej panienki tkwiła moc najpiękniejszych uśmiechów. Cóż kiedy dostępu do sklepu bronił napis 10>: „Remanent”, a dostępu do ładnej panienki remanent złości i gniewu na jej buzi (...) Westchnąłem i poszedłem na pocztę.
СЛОВАРЬ
Nie miałem pieniędzy, a bardzo były mi potrzebne. Spodzie­wałem się, że jakieś należności powinny leżeć dla mnie na poste- -restante n. Prosiłem, aby przysłano mi pieniądze na poste-res- tante, ponieważ moja gospodyni miała zwyczaj zabierać 2) więk­szą część moich dochodów na dom i na życie 3).
bezmyślny бессмысленный
buzia личико
chwycić схватить
gniew гнев
gospodyni домработница
kaprys прихоть, каприз
kąt угол
klamka ручка
krzywić się кривиться
kurek кран
mamrotać бормотать
moc масса, множество
naciskać нажимать
nadąsany надутый
niecierpliwy полный нетерпения
niepochlebny нелестный, неодо­
брительный niepowodzenie неудача
nieprzyjazny неприязненный
obecność присутствие
obmyć обмыть
odkręcić отвернуть
od zewnątrz снаружи
palić się гореть
pobiec побежать
pociec потечь
postanowić решить
przeciągnąć się потянуться
przeciwstawić się сопротивиться
przyczepić приколоть
rozbierać разбирать
rozebrać разобрать
rześko живо
skierować направить
skonstruować сконструировать
stanowczy решительный
tabliczka вывеска
tkwić здесь: быть
uśmiech улыбка
westchnąć вздохнуть
wszelako однако
wybiec выбежать
zaciąć się заесть
zacinać się заедать
zaćmić омрачить
zamysł намерение
zapewne вероятно
zaplamić испачкать
zerwać się вскочить
z wnętrza изнутои
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) nie ma tego złego, co by na do- нет худа без добра bre nie wyszło
2) wstał piękny poranek наступило прекрасное утро
3) powziąłem zamiar я решил
4) załatwić szereg spraw сделать ряд дел
5) trudno, by dla moich kaprysów ведь нельзя же из-за моих при-
rozbierać cały dom хотей ломать весь дом
6) odebrać z pralni chemicznej взять из химчистки
7) w sposób równie stanowczy так же решительно, упорно
8) z rozpędu машинально
9) nie brała pod uwagę не обращала внимания
10) cóż kiedy dostępu do sklepu но что же было делать, если вход bronił napis в магазин воспрещался надписью
II
Panienka z okienka na poczcie nie była ładna, ale brak urody wynagradzała przepięknym uśmiechem. Ucieszyłem się bardzo, gdy się dowiedziałem, że leży dla mnie przekaz telegraficzny z Krakowa. Ale panienka jak by nagle posmutniała. Ochoczo wyciągnąłem dowód osobisty.
— Nie będę mogła panu wypłacić tych pieniędzy — powie­działa cicho panienka.
— Czemuż to? — zawołałem.
— Bowiem pieniądze, wysyłane telegraficznie na poste-restan- te, wolno wypłacać dopiero, gdy nadejdzie dowód potwierdzenia wysyłki.
— A jak długo może to potrwać?
— Dwa, trzy dni.
Stałem jeszcze przez chwilę pod okienkiem. Panienka zaczęła jeść bułkę, zdawało mi się, że ma łzy w oczach.
Tam za okienkiem leżały moje pieniądze, ale... Sądzę, że jest zbyteczną rzeczą opisywać 4) dalsze dzieje owego dnia. Każdy domyśli się, że ilekroć usiłowałem coś załatwić, musiałem za­trzymać się przed kryjącym moje dobro sezamem, do którego klucz zaginął nie wiadomo gdzie i nie wiadomo dlaczego.
Wróciłem późnym wieczorem zmęczony i nieco zgorzkniały. Ale mój ładny, przytulny pokoik wlał mi do serca otuchę. Za oknem rozpościerało się przepiękne niebo, świecił przepiękny księżyc, radio grało serenadę Mozarta 5), przy łóżku leżała książ­ka ciekawa. Rozebrałem się i pobiegłem do łazienki, aby zażyć ciepłej kąpieli6). Niestety, z odkręconego kurka nie pociekła woda. Chciałem wyjść z łazienki, ale klamka zatrzasnęła się. Po chwili zgasło również światło. Sytuacja była w tej chwili o tyle beznadziejna, że7) gospodyni moja pojechała na ślub wnuczki do Wołomina8) i miała wrócić dopiero rano. Położyłem się do pustej wanny i przykryłem ręcznikiem.
Tam obok w moim przytulnym pokoju leżała przy ciepłym, wygodnym łóżku książka ciekawa, radio grało serenadę Mozarta, za oknem rozpościerało się gwieździste niebo, świecił przepiękny księżyc.
Nagle z otwartego kurka buchnął strumień wody. Chciałem zakręcić kurek, ale kurek zaciął się. Woda zalewała powoli ła­
zienkę. Przywoływanie pomocy nie zdałoby się na nic9), gdyż głos mój zagłuszał szum wody i serenada Mozarta.
W tej chwili drzwi od łazienki otworzyły się i weszła moja gospodyni.
— Że też pan musi wyrabiać takie dziwne rzeczy 10) — po­wiedziała. Okazało się, że pociąg do Wołomina spóźnił się o cztery godziny, więc nie miała po co jechać. Wyrzekała na niedociągnię­cia na kolei, które pozbawiły ją możliwości uczestniczenia w świę­cie rodzinnym.
Ludzie są strasznymi malkontentami, widzą we wszystkim tylko własne, wąskie interesy.
СЛОВАРЬ
bowiem потому что
brak отсутствие
buchnąć хлынуть
czemu почему
domyślić się догадаться
dowód документ
gdyż так как
gwieździsty звездный
ilekroć каждый раз, когда
interesy интересы
kolej железная дорога
kryć укрывать, прятать
księżyc луна
malkontent нытик
możliwość возможность
nadejść прийти
nakryć się накрыться
należność здесь: деньги
niedociągnięcie недостаток
ochoczo с готовностью
okazać się выясниться
otucha бодрость, надежда
ów тот
posmutnieć опечалиться
potrwać продлиться
potwierdzenie подтверждение
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) na poste-restante [пост рэстант] до востребования
2) miała zwyczaj zabierać обычно брала
3) na dom i na życie на Содержание дома и на питание
4) sądzę, że jest zbyteczną rzeczą считаю лишним описывать
opisywać
przekaz перевод
przepiękny прекрасный
przytulny уютный
rodzinny семейный
rozpościerać się простираться strumień струя
sytuacja положение
ślub свадьба
świecić светить
telegraficzny по телеграфу
ucieszyć się обрадоваться
uczestniczyć участвовать
uroda красота
usiłować пытаться
wlać влить
wolno можно, разрешается
wyciągnąć достать, вынуть
wynagradzać возмещать
wypłacić выдать деньги, вы­
платить wyrzekać сетовать
wysyłka отправление
zabierać забирать
zalewać затоплять
zatrzasnąć się защелкнуться
zgorzkniały озлобленный
5) radio grało serenadę Mozarta по радио передавали серенаду Мо­царта
6) zażyć ciepłej kąpieli принять теплую ванну
7) sytuacja była w tej chwili o tyle положение теперь было тем без- beznadziejna, że... надежнее, что...
8) Wołomin местность под Варшавой
9) przywoływanie pomocy nie zda- призывать на помощь даже не loby się na nic стоило
10) że też pan musi wyrabiać takie и надо же вам вытворять такие dziwne rzeczy странные вещи
ADOLF RUDNICKI
BUKIET KWIATÓW DLA PUSZKINOWCÓW
I
Gdzieś około piętnastego roku życian urzekli mnie pisarze rosyjscy. Łatwiej odpowiedzieć mi na pytanie, co w nich dzisiaj kocham, niż na to, czym mogli urzec piętnastoletniego chłopca. Przyjąwszy jednak 2>, iż wrażliwość, choć mało czytelna, w pięt­nastym roku życia3> bywa już uformowana, przypuszczam, że Rosjanie urzekli mnie tym samym, czym nadal urzekają. Nikt w ich książkach nie robi kariery, ambicja i snobizm zajmują tam mało miejsca4), u Rosjan ludzie są jak gdyby czystsi. Są także twardsi, bezwzględniejsi, zwłaszcza wobec siebie. Nie są zdania 5), iż świat jest im coś dłużny, przeciwnie, sami uważają się za dłużników świata. Nie gubią problemów w połowie drogi6), prze­ciwnie, ciągną je do końca, patroszą je jak dziecko lalkę. W pro­stocie stylu Rosjan mieszczą się szczyty doświadczeń. Główna jednak tajemnica urzeczenia, któremu ulegałem i nadal ulegam 7), mieści się w staroświeckim słowie ■— powinowactwo. Skoro przylgnąłem do Rosjan, to prawdopodobnie dlatego, że byli mi bliżsi niż inni.
W ten krąg urzeczenia wszedłem bardzo wcześnie, jeszcze w rodzinnym miasteczku. Żyłem wówczas głównie książkami. (...)
Młody chłopiec, który nocami, przy naftowej lampce, psuł sobie oczy nad Rosjanami, byłby zdumiony, gdyby się dowiedział, że podlega zjawisku o charakterze ogólnym8*. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat nie było na świecie artysty o jakimś znaczeniu,
który by nie ulegał wpływom rosyjskim 9). Rosjanie dokazali takiej sztuki10), iż, zużywszy maksimum czerni11 >, dali sztukę — złotą.
II
Tak się złożyło12), iż nigdy nie widziałem żadnego miasta rosyjskiego, żadnego teatru rosyjskiego. Pierwszy raz zobaczyłem Rosjan dopiero w Teatrze Polskim w Warszawie. Leningradzki Państwowy Akademicki Teatr grał ,,Żywego trupa” Lwa Tołstoja. Ten spektakl był moim pierwszym zetknięciem ze światem, który znałem dotąd z literatury13), pierwszym przestąpieniem kręgu urzeczenia 14). Kiedy wszedłem do Teatru Polskiego, był jeszcze jasny dzień, który trudno zestroić 15> z Cyganką Maszą, z elek­trycznym światłem, ze szminką, z tłumem ściągniętym nagle w sztuczną noc. Nie co dzień człowiek wchodzi o jedenastej przed południem 16) do teatru, by w nim posiedzieć do trzeciej.
O trzeciej po południu w sali Teatru Polskiego, najładniejszej z naszych sal teatralnych, przynoszącej zaszczyt17) swemu twór­cy, inżynierowi Przybylskiemu, przeszło tysiąc osób pośród ulewy oklasków podniosło się z miejsc. Wielki kunszt Rosjan podgrzał raison d’etre18) warszawskich artystów, dla których to przed­stawienie było przeznaczone. Odmienieni, inni niż przed wejściem do teatru, lepsi i więksi, stali warszawscy artyści i oklaskiwali leningradczyków, zaś leningradzcy artyści kłaniali się warszaw­skim. Po czterech godzinach widownia nie chciała rozstać się z aktorami. Po końskiej dawce 19) teatru ludzie czuli się mniej zmęczeni niż w chwili rozpoczęcia spektaklu.
Po raz pierwszy oglądałem żywych, drogich mi bohaterów. Teatr to nie książka, gdzie człowiek czyta: Masza, a widzi Jasię, czyta: Moskwa, a widzi kawałek Hożej. (...)
Teraz patrzałem wreszcie na nie zamazany wewnętrznym wi­dzeniem kawał autentycznego kręgu urzeczenia. Mogłem być pe­wien, że to, co mi pokazują, jest wierne; Rosjanie kochają kon­wencję realistyczną, są jej mistrzami. Patrząc na świat Tołstoja wiedziałem, że oglądam także świat innych, drogich mi mistrzów; epoka zbliża indywidualności. Wciągnięty w krąg urzeczenia, rozgrzany byłem nie tylko ciepłem kręgu, ale i ciepłem wspom­nień, stałem młodszy o ćwierć wieku, przeniesiony w lata na
zawsze zmarłe. Rozpalony, zamyślony, upity sztuką jak wszyscy naokoło, jak wszyscy naokoło dziękowałem aktorom, którzy wy­nieśli mnie pod niebo 20>, źli aktorzy zabiliby wszystko.
Gdy po wielu minutach oklaski wreszcie umilkły i kurtyna spadła na dobre 21), poczułem naraz potężny głód jak po długim nocnym bombardowaniu.
СЛОВАРЬ
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) gdzieś około piętnastego roku кажется, мне не было еще пятнад-
życia
2) przyjąwszy jednak
3) w piętnastym roku życia
цати лет, когда... если предположить на пятнадцатом году жизни
ambicja честолюбие
autentyczny подлинный
bezwzględny суровый, беспощад­
ный bombardowanie бомбежка
ciepło тепло
czytelny распознаваемый
dłużnik должник
dłużny должен
doświadczenie опытность
gubić терять
kariera карьера
kawał часть
kłaniać się кланяться
konwencja стиль
krąg круг
kunszt мастерство
miasteczko городок
mieścić się крыться
mistrz мастер
nadal здесь: и теперь еще
naftowy керосиновый
naokoło вокруг
naraz вдруг
na zawsze навсегда, беспово­
ротно nocny ночной
odmieniony внутренне обно­
вленный patroszyć потрошить
podgrzać подогреть
pośród среди
potężny здесь: сильный
powinowactwo родство
problem проблема
przeciwnie напротив
przestąpić переступить
przeszło свыше, более
przeznaczyć предназначить
przylgnąć прильнуть
realistyczny реалистический
rodzinny родной
rozgrzać согреть
rozpalony разгоряченный
rozpoczęcie начало
rozstać się расстаться
szczyt верх
skoro если
staroświecki устарелый, старо­
модный sztuczny искусственный
ściągnąć стянуть
twórca создатель
uformowany сформировавшийся
ulewa шквал
umilknąć смолкнуть
upity упившийся
urzec очаровать
urzeczenie очарование
wciągnąć вовлечь
w ciągu в течение, на про­
тяжении wobec по отношеню к,
перед wrażliwość впечатлительность
zamazany здесь: тронутый
zamyślony погруженный в
мыслях zdumiony изумленный
zetknięcie встреча, столкно­
вение zmarły умерший
4) ambicja i snobizm zajmują tam честолюбие и снобизм встречают- mało miejsca ся там редко
5) nie są zdania они не считают
6) w połowie drogi на полпути
7) któremu ulegałem i nadal ule- во власти которого я нахожусь до gam сих пор
8) gdyby się dowiedział, że podle- узнав, что интерес к русским — ga zjawisku о charakterze ogól- явление общего характера
пут
9) który by nie ulegał wpływom который не испытывал бы влия- rosyjskim ния русских
10) Rosjanie dokazali takiej sztuki русские сумели достигнуть того
11) zużywszy maksimum czerni использовав максимум черных красок
12) tak się złożyło так сложились обстоятельства
13) który znałem dotąd z literatury который я знал до сих пор по ли­тературе
14) pierwszym przestąpieniem krę- я тогда впервые переступил круг gu urzeczenia очарования
15) który trudno zestroić который странно противоречит
16) о jedenastej przed południem в 11 часов дня
17) w sali... przynoszącej zaszczyt в зале... доставляющем честь
18) podgrzał raison d’etre warszaw- еще сильнее утвердило варшав- skich artystów ских артистов в их праве на
существование
19) końska dawka лошадиная доза
20) którzy wynieśli mnie pod niebo поднявших меня на небывалые высоты
21) kurtyna spadła na dobre занавес опустился последний раз
JERZY BROSZKIEWICZ
KSZTAŁT MIŁOŚCI
Fragment
Jesień tonie w deszczu. Polski październik podpala drzewa i krzewy — lasy stoją w czerwieni.1) Pożarów tych nie ugasi żadna słota. Idąc ulicami miasta stąpasz wśród szumu i szelestu — górą szumi wiatr, pod stopami szeleszczą liście czerwone, zło­te, brązowe. Deszcz zaś gra co noc ciche werble na szybach2).
Jesień jest porą pracy — tej jesieni rozbiła się bania z muzy- ką 3). Na facjatce pałacu Krasińskich małe okno świeci do naj­
późniejszej nocy, mury zaś budynku niosą dźwięk fortepianu aż ku parterom. Nawet przechodzień stając pod domem posłyszy pobrzęk strun, jeśli przytuli ucho do chropawej ściany.
Na facjatce miejsca niewiele: stary fortepian, stare biurko, stół, krzesło, fotel, łóżko, cztery kąty i piec piąty 4). Nad łóżkiem mały krzyżyk i duży portret Mickiewicza. Przeciwległa ściana bieli się i czerni afiszami wiedeńskich koncertów. Spójrzcie jed­nak na biurko, pokrywę i pulpit fortepianu — oto pola bitew: karty nutowego papieru(...) Pianista spojrzy na owe karty z oba­wą, wprawne oko łatwo odczyta, jak wysokiego mistrzostwa wy­maga od wykonawcy kompozytor tego dzieła. Partacz lub dyle­tant zgubi się już w pierwszych żawiłościach technicznych.
Pod stosem zapisanych kart drzemie tytułowa — Concerto pour pianoforte en fa mineur, par Frćderic Chopin 5). Concerto, koncert — oto forma, którą zrodziło kilka ostatnich miesięcy (...)
Słuchajmy uważnie — muzyka jest wymowna. Oto temat, w którym odczytasz patos młodej, walczącej o nową epokę ro- mantyczności. Ten sam ton dźwięczy w strofach Byrona, pulsu­ją nim poezje Mickiewicza 6>. W Sankt-Petersburgu Aleksander Sjergiejewicz Puszkin zamyka podobne treści melodią rosyjskiego wiersza 7), w Paryżu Eugene Delacroix daje im świadectwo 8) na rozpiętym w blejtramie lnianym płótnie. Przez Europę idzie w marszu „szkoła zdrady i zarazy” — karty rozrzucone na biur­ku i fortepianie w maleńkiej facjatce pałacu Krasińskich to je­den z traktów owego marszu.
Na pulpicie złożono niedbale pierwsze szkice ostatniej części koncertu: świadectwo pamięci o pieśniach zielonego kraju. Go­towa zaś jest już część druga — miłosny poemat liryczny.
Partacz lub dyletant czytając owe karty zgubi się w pierwszych zawiłościach technicznych. Gość z sali koncertowej — taki, co słucha oczami i dla którego najgodniejszą uwagi sprawą jest wi­dok bystrych palców pianisty — też niewiele pojmie, zadziwią go rozbiegane po klawiaturze dłonie. Można się — powie — na sam widok spocić 9).
Pedant zaś, który wsadzi nos w nuty 10), będzie się upierał, że Fryderyk tu zapatrzył się na Hummla, a tu na Kalbrennerowy Koncert w d-moll. Ten sam pedant wyłowi wędką erudycji ślady
klasycznej retoryki w poematach pana Mickiewicza. Cóż po jego mądrości n>?
Tu bowiem należy szukać żywych treści, twórczej wyobraźni. Tradycyjna forma koncertu, techniczne finezje czy jakieś tam filiacje — to sprawy uboczne. Jedyną zaś istotną sprawą, sen­sem rzeczywistym spisanej na tych kartach muzyki jest żywy odblask świata — myśl i wzruszenie człowieka, jego pamięć o zie­lonym kraju, jego romantyczna duma, jego tęsknota za wzrusze­niem miłosnym. Drobnymi, pajęczymi kreskami i kropkami spi­suje się tu na skromnej facjatce pałacu Krasińskich rejestr 12) ludzkich spraw — tych, które zdążył już poznać młody człowiek, wsłuchujący się w tej chwili w nocną ciszę i własną wyobraźnię.
Fryderyk siedzi w fotelu odchyliwszy głowę w tył i przymkną­wszy oczy 13). Płomykiem lampy kołyszą ciche prądy powietrza. O tej porze w sklepie mistrza Gugenmusa dziesiątki zegarów zbli­żają swe wskazówki ku północy, muzykę kurantów rozpoczyna najstarszy, kuty w srebrze i brązie 14), majstersztyk Gugenmu- sa-ojca.
Noc jest jeszcze młoda,, więc sporo godzin pracy przed tobą. Pora wrócić do instrumentu. Palce odtwarzają dyktat wyobraź­ni — frazę liryczną. W zapisie15) przypomni ona delikatny fresk(...) Mijają minuty, potem kwadranse utrwalania i cyzelowa­nia owej frazy. Nakłada się ona na akompaniament, który jest dla melodii tym, czym dla słów jest towarzyszące im spojrzenie, od­dech, rytm serca wypowiadającego je człowieka i gest dłoni pod­trzymującej sens zdania.
Na koniec Fryderyk wstaje z uśmiechem dumy i zmęczenia. Zostało zapisane to, co pragnął zapisać, i tak, jak tego pragnął. Nad dachem idzie szeroki wiatr, a szyby znów drżą od deszczu. Podchodzi ku oknu. Szyba jest lekko zamglona. Błądząc po niej palcem, kreśli nic nie znaczące, łagodne, krągłe linie.
СЛОВАРЬ
akompaniament аккомпанемент
bielić się белеть
blejtram подрамник
bowiem ибо
chropawy шероховатый
cisza тишина
cyzelować оттачивать
czernić się чернеть
delikatny тонкий
d-moll ре-минор
drzemać дремать
dyktat (устар.) диктант
dźwięczeć звучать
erudycja эрудиция, ученость
facjatka мезонин
filiacja совпадение
finezja тонкость
fresk фреска
gest жест
godny достойный
górą здесь: над тобой
istotny существенный
klawiatura клавиатура
kołysać колыхать
krągły (поэт.) круглый
kreska линия
kreślić чертить
kropka точка
krzyżyk (уменьш.) распятие ku к
liryczny лирический
lniany льняной
łagodny мягкий
majstersztyk шедевр
marsz шествие
melodia мелодия
mistrz мастер
mistrzostwo мастерство
nakładać się накладываться
niedbale небрежно
nutowy нотный
obawa опасение
odblask отблеск
odtwarzać воспроизводить
ów (высок.) этот
pajęczy как паутина
partacz халтурщик
patos пафос
płomyk (уменьш.) пламя płótno холст
pobrzęk звучание
podpalać делать огненным
podtrzymywać здесь: подтверж­
дать pojąć понять
pokrywa крышка
pole bitwy поле брани
przytulić прижать
pulpit пюпитр
retoryka риторика
romantyczność романтизм
rozbiegany быстро бегающий
rozrzucić разбросать
słota ненастье
spisać записать
spocić się вспотеть
stąpać шагать
stopa нога (доел, стопа)
strofa строфа
szeleścić шелестеть
szkic набросок
świadectwo свидетельство
świecić светиться
techniczny технический
tęsknota (za czym) тоска tonąć тонуть
towarzyszyć сопровождать
tradycyjny традиционный
treść содержание
twórczy творческий
tytułowy заглавный, титуль­
ный uboczny второстепенный
ugasić потушить
upierać się здесь: упрямо
утверждать utrwalać здесь: записывать
uważnie внимательно
wędka удочка
wiedeński венский
wprawny наметанный
wsłuchiwać się вслушиваться
wyłowić выловить
wymagać требовать
wymowny выразительный
wyobraźnia воображение
wypowiadać произносить
wzruszenie волнение
zadziwić изумить
zamglony здесь: вспотевший
zapatrzyć się здесь: увлечься
zapisać исписать, записать
zawiłość сложность
zdrada коварство
zmęczenie усталость
zrodzić повопить
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) lasy stoją w czerwieni лес‘а одеты в багрец
2) deszcz zaś gra со noc ciche дождь каждую ночь стучит тихой werble na szybach барабанной дробью по с'геклам
окон
3) rozbiła się bania z muzyką музыке не было конца
4) cztery kąty i piec piąty и больше ничего
5) Concerto pour pianoforte en fa концерт фа-минор для фортепиа- mineur par Frederic Chopin но Фридерика Шопена
6) pulsują nim poezje Mickiewicza исполнены им стихи Мицкевича
7) zamyka podobne treści melodią воплощает те же идеи в мелодию rosyjskiego wiersza русского стиха
8) daje im świadectwo выражает их
9) można się na sam widok spocić посмотришь и вспотеешь
10) wsadzi nos w nuty уткнется носом в ноты
11) cóż po jego mądrości какой толк от его учености
12) spisywać rejestr составлять список
13) odchyliwszy głowę w tył откинув назад голову и закрыв
i przymknąwszy oczy глаза
14) kuty w srebrze i brązie из серебра и бронзы
15) w zapisie записанная
JAROSŁAW IWASZKIEWICZ
IKAR
I
Istnieje pewien obraz Breughlą, zatytułowany „Ikar”. Kiedy się na ten obraz patrzy, spostrzega się chłopa orzącego ziemię na wysokim brzegu morza, pastucha pasącego obojętnie swoje sta­do, wędkarza, który wyciąga z morza swoje wędki, miasto spo­kojne w oddali. Morzem płynie statek z rozwiniętymi żaglami n, a na jego pokładzie kupcy rozmawiają o interesach. Słowem, wi­dzimy życie z jego codziennymi troskami i codziennym natęże­niem zwykłych ludzkich zajęć i kłopotów. Gdzie jest Ikar? Gdzież ten, który usiłował wylecieć w słońce? I dopiero kiedy dobrze przyjrzymy się obrazowi, w pewnym kącie morza spostrzegamy dwie nogi wyzierające z wody i parę piór w powietrzu nad wo­dą lecących, wyszarpniętych siłą upadku z przemyślnie skon­struowanych skrzydeł. Przed chwilą nastąpił upadek Ikara. Śmia­łek, który przyprawił sobie skrzydła — podług greckiej legen­dy — wzniósł się wysoko, tak wysoko, że znalazł się w pobliżu słońca. Promienie słoneczne stopiły wosk, którym przymocował sobie rzędy piór do skrzydeł, i młodzieniec spadł. Dopełniła się tragedia2) — oto właśnie tonie i zanurza się w morzu, ale ludzie tego nie zauważyli. Ani chłop orzący ziemię, ani kupiec płynący
w dal, ani gapiący się na niebo pasterz — nikt nie spostrzegł śmierci Ikara. Jeden tylko poeta czy malarz ujrzał tę śmierć i przekazał ją potomności.
Obraz ten przypomina mi się zawsze, ilekroć pomyślę o pew­nym moim przeżyciu 3). Był to czerwiec roku 1942 czy 1943. Piękny letni wieczór zapadł nad Warszawą4), różowe blaski rzucały ozdobne cienie na zniszczone mury 5), a gwałtowny ruch wszystkich, dążących do domów, śpieszących przed policyjną go­dziną, aby dostać się do tramwaju, przykrywał tłumem cywil­nych ubrań rzadkie już o tej chwili mundury. Gdy się patrzyło w tym momencie na ulice Warszawy, ożywione i piękne czerw­cową pogodą, przez chwilę wydawać się mogło, że miasto wolne jest od okupanta. Przez chwilę 6)...
Stałem na rogu ulicy Trębackiej i Krakowskiego Przedmieś­cia, na przystanku tramwajowym. Tramwaje dźwięcznie dzwo­niące szeregowały się jedne za drugimi swoimi czerwonymi ciel­skami wzdłuż Krakowskiego Przedmieścia. Ludzie tłoczyli się do nich gromadami, wieszali na stopniach, czepiali zderzaków, gro­nami zwisali z tyłu i z boków. Od czasu do czasu przemykało czerwone „zero” 7>, przeznaczone tylko dla Niemców, więc pu­stawe. Musiałem dość długo czekać na jakiś wóz, do którego można się było łatwiej dostać. A kiedy już nadszedł taki, nie chciało mi się wsiąść do niego, zasmakowałem nagle w tym tłu­mie 8), który mnie otaczał, obojętnie przyjmując do świadomoś- ści moje istnienie9). Przede mną stał na swoim cokole Mickie­wicz, naokoło pomnika skromne kwiaty kwitły jednakże i pa­chniały, samochody skręcały ze zgrzytem przed kościołem Kar­melitów, chłopcy sprzedawali gazety, wykrzykując głośno, han­dlarze papierosów, ciastek roili się przed połyskującym sklepem, z hałasem zasuwano żaluzje i zaciągano kraty na drzwiach i ok­nach magazynów, w ogródku, zapełnionym do ostatnich miejsc na ławkach przez starych i młodych, ćwierkały wróble, równie gęsto osadzone po wątłych drzewinach — wszystko to zanurzało się powoli w niebieskim mroku letniego wieczoru. W tej chwili słyszałem bijące serce Warszawy10) i mimo woli n> ociągałem się wśród ludzi, aby jeszcze trochę pobyć z nimi razem i razem z nimi odczuwać ten miejski letni wieczór.
W pewnej chwili12) spostrzegłem młodego chłopca, który idąc gdzieś od Bednarskiej, dość nierozważnie wysunął się zza czer­wonego kadłuba tramwaju, który już ruszał, i stanąwszy twarzą do jezdni, a plecami do ruchu, na małej wysepce, w dalszym cią­gu 13) nie odrywał oczu od książki, z którą razem wynurzył się z szarzejącego zmroku. Miał lat piętnaście, szesnaście najwyżej. Czytając od czasu do czasu wstrząsał płową czupryną, odgarnia­jąc włosy, które mu spadały na czoło. Jedna książka sterczała mu z bocznej kieszeni, drugą złożoną trzymał przed oczami, naj­widoczniej nie mogąc się od niej oderwać. Zdobył ją zapewne przed chwilą od jakiegoś kolegi czy też w tajnej wypożyczalni i, nie czekając na powrót do domu 14), chciał się z jej treścią za­znajomić na gorąco 15), na ulicy. Żałowałem że nie wiedziałem, jaka to była książka, z daleka wyglądała na podręcznik, ale chy­ba żaden podręcznik nie budzi w młodzieńcu takiego zaintere­sowania 16). Może były to wiersze? Może jakaś książka ekono­miczna? Nie wiem.
СЛОВАРЬ
31 Uczebnik
blaski отблески
boczny боковой
cielsko увел, от ciało
codzienny повседневный
cokół цоколь
cywilny штатский
czepiać się хвататься
ćwierkać чирикать
dążyć здесь: идти, на­
правляться dostać się попасть
drzewina деревцо
dźwięczny звонкий
ekonomiczny экономический, i
экономии gapić się глазеть
głośno громко
gromada здесь: толпа, ма
ca
grono гроздь
gwałtowny стремительный,
быстрый
hałas шум
handlarz торговец
ilekroć каждый раз, ког;
interes дело
istnieć существовать, бы
istnienie существование
kadłub корпус
kąt угол
kłopoty заботы, хлопоты
krata решетка
malarz живописец
młodzieniec юноша
mrok сумерки
mundur мундир
nadejść подойти
najwidoczniej должно быть
najwyżej самое большее
naokoło кругом, вокруг
natężenie напряжение
nierozważnie опрометчиво
obojętnie равнодушно
ociągać się медлить
odgarniać откидывать
odrywać отрывать
ogródek садик
orać пахать
osadzony здесь: сидящий
ożywiony оживленный
pachnąć пахнуть
pasterz (поэт.) пастух
paść пасти
płowy белесый
ОБЪЯСНЕНИЯ
podług (czego) по, согласно
podręcznik учебник
pokład палуба
połyskujący сверкающий
potomność будущие поколе­
ния
promień луч
przemykać мчаться
przemyślnie ловко
przykrywać покрывать
przymocować прикрепить
przyprawić приделать
pustawy пустоватый
roić się копошиться
równie также
różowy розовый
skonstruować сконструировать
skręcać сворачивать
skrzydło крыло
spadać падать
spostrzegać замечать
statek судно
stopić растопить
szarzeć сереть
szeregować się становиться в ряд
śmiałek смельчак
śpieszyć спешить
tłoczyć się толпиться
treść содержание
troska забота
ujrzeć увидеть
upadek падение
usiłować пытаться
wątły тощий
w dal вдаль
wędka удочка
wędkarz рыбак
w oddali вдали
wóz здесь: трамвай
w pobliżu вблизи
wróbel воробей
wstrząsać встряхивать
wykrzykiwać выкрикивать
wylecieć улететь
wynurzyć się вынырнуть
wypożyczalnia библиотека
wysepka площадка на мосто­
вой для пешехо­дов wysunąć się выдвинуться
wyszarpnąć вырвать
wyzierać здесь: торчать
wznieść się подняться
zaciągać опускать
zajęcie занятие
zanurzać się погружаться
(w czym) zapełnić заполнить
zapewne по-видимому
zasuwać задвигать
zatytułować назвать, озаглавить
zaznajomić się ознакомиться
z boków по бокам
zderzak буфер
zdobyć раздобыть
zgrzyt скрежет
z tyłu сзади
zwisać свешиваться
zza из-за
żaluzja жалюзи
żałować (czego) сожалеть
1) z rozwiniętymi żaglami на раздутых парусах
2) dopełniła się tragedia совершилась трагедия
3) o pewnym moim przeżyciu об одном событии, которое я пере­жил
4) piękny letni wieczór zapadał подходил прекрасный летний ве- nad Warszawą чер
5) różowe blaski rzucały ozdobne розовые отблески украшали раз- cienie na zniszczone mury рушенные стены
6) przez chwilę одно мгновение
7) czerwone „zero” нулевой трамвай во время окку­
пации был предназначен для немцев
8) zasmakowałem nagle w tym tłu- меня вдруг привлекла эта масса mie людей
9) obojętnie przyjmując do świa- и я стал почти безразличным domości moje istnienie к самому себе
10) w tej chwili słyszałem bijące в эту минуту я слышал, как бьет- serce Warszawy ся сердце Варшавы
11) mimo woli невольно
12) w pewnej chwili вдруг
13) w dalszym ciągu здесь: все время
14) nie czekając na powrót do do- и сразу же, еще до возвращения mu домой
15) na gorąco не откладывая, немедля
16) nie budzi w młodzieńcu takiego не вызывает в юноше такого ин- zainteresowania тереса
II
Chłopak przez chwilę stał na wysepce, pogrążony w czytaniu 1). Nie uważał na potrącanie, na cisnący się do wagonów tłum. Pa­rę czerwonych smug przeminęło za nim, on wciąż nie odrywał oczu od książki. I wciąż z tą książką pod nosem — czy to, że znudziły go potrącania i krzyki wokoło, czy też nagle podświado­mie uczuł potrzebę pośpiechu 2) do domu — widziałem, że stąp­nął z wysepki na jezdnię — wprost pod nadjeżdżający samochód.
Rozległ się zgrzyt gwałtownie naciśniętych hamulców i gwizd gum na asfalcie, samochód unikając przejechania chłopca skrę­cił gwałtownie w bok i zatrzymał się nagle przed samym rogiem Trębackiej. Z przerażeniem spostrzegłem, że była to karetka ge^- stapo. Młodzieniec z książką usiłował wyminąć samochód. Ale w tym samym momencie z tyłu karetki otworzyły się drzwiczki i dwóch osobników w hełmach z trupimi główkami wyskoczyło na jezdnię. Znaleźli się tuż obok chłopca. Jeden z nich krzyczał gardłowym głosem, drugi okrągłym ruchem ręki, z szyderstwem zaprosił go do środka.
Do dziś dnia widzę młodzieńca, jak stoi u drzwiczek karetki, zażenowany, po prostu zawstydzony... Jak wzbrania się przeczą­cym, naiwnym ruchem głowy, jak dziecko, które obiecuje, że już nigdy więcej nie będzie.. „Ja nic nie zrobiłem — zdawało się, mówił — ja tylko tak...” Wskazywał na książkę, jako na przyczynę swojej nieuwagi. Jak gdyby tutaj można było coś wy­
tłumaczyć. Nie chciał wejść do karetki ostatnim odruchem tra­conego życia.
Żandarm zażądał od niego papierów, porwał wyjętą kennkar- tę3) i gwałtownym ruchem popchnął chłopca do środka. Drugi mu pomógł, chłopiec wsiadł, za nim gestapowcy, drzwiczki trza­snęły i karetka, pędem porwawszy się z miejsca 4), szybkim tem­pem skierowała się w stronę Alei Szucha... 5)
Zniknęła mi z oczu6). Obejrzałem się dokoła, szukając jesz­cze u kogoś zrozumienia, współczucia dla tego, co się tutaj zd,a- rzyło. Przecież młodzieniec z książką zginął. Z najwyższym zdu­mieniem7) spostrzegłem, że nikt tego zdarzenia nie zauważył. Wszystko, co opisałem, odbyło się tak szybko, tak błyskawicznie, każdy z tłumu na ulicy tak był zajęty swoim pośpiechem, że por­wanie młodzieńca przeszło niepostrzeżenie. Panie, stojące tuż przy mnie, spierały się, którym numerem tramwaju będzie im wygodniej jechać, dwóch jegomościów za słupkiem tramwajowym zapalało papierosy, baba przy koszu ustawionym pod ścianą po­wtarzała bez przerwy swoje: „Cytryn, cytryn, cytryn ładnych”, jak buddyjskie zaklęcie, a inni młodzi chłopcy biegli przez ulicę za odchodzącymi wagonami, ryzykując dostanie się8) pod inne samochody... Mickiewicz stał spokojnie i kwiaty pachniały i brzózki, i jarzębiny obok pomnika poruszały się od lekkiego wiatru, zniknięcie tego człowieka nie znaczyło nic dla nikogo. Ja jeden zauważyłem, że Ikar utonął.
Stałem jeszcze długo na miejscu, czekając, aż tłum zrzednie. Myślałem, że może „Michaś” — tak go sobie w myślach nazwa­łem 9) — powróci. Wyobrażałem sobie jego dom, rodziców ocze­kujących na jego powrót, matkę przygotowującą wieczerzę i w głowie mi się pomieścić nie chciało, że oni nigdy nie dowie­dzą się, jakim sposobem zginął ich syn. Nie przypuszczałem, zna­jąc zwyczaje naszych okupantów, aby się mógł wyrwać z tych pazurów. A wpadł w taki głupi sposób! Bezmyślne okrucieństwo tego porwania poruszyło mnie do głębi10), porusza jeszcze do dziś dnia. Ci, co zginęli w walce, ci, co wiedzieli, za co giną, mieli może w tym pociechę, że u) śmierć ich ma jakiś sens. Ale iluż było takich jak mój Ikar, co tonęli w morzu zapomnienia z okrutnego w swej bezmyślności powodu.
Wieczór nadszedł, miasto usypiało gorączkowym, niezdrowym snem... Ruszyłem wreszcie spod mojego słupa, minąłem pomnik Mickiewicza, poszedłem do domu piechotą... A w myśli wciąż prześladował mnie obraz Michasia kręcącego głową, jak gdyby powiadał: „Nie, nie, to tylko ta książka temu winna... już teraz będę uważał...”
СЛОВАРЬ
bezmyślność нелепость
bezmyślny бессмысленный
bez przerwy беспрерывно
biec бежать
błyskawicznie молниеносно
brzózka березка
cisnąć się (do cze- входить теснясь
90) drzwiczki дверца
gardłowy гортанный
gorączkowy лихорадочный
guma здесь: шина
gwałtownie резко, стремитель­
но
gwizd свист
hamulec тормоз
hełm шлем
jak gdyby как будто
jakim sposobem каким образом jarzębina рябина
jeden один
jegomość какой-то мужчина
karetka здесь: машина
kosz корзина
kręcić качать
krzyczeć кричать
nadejść наступить
niezdrowy нездоровый
nieuwaga невнимательность
odruch рефлекс
okrucieństwo жестокость
okrutny жестокий
osobnik индивид
papiery здесь: документы-
pazur коготь
piechotą пешком
podświadomie подсознательно
pomieścić się уместиться
popchnąć втолкнуть
poruszać się шевелиться
porwać разорвать
porwanie похищение
potrącanie толчки
przeczący отрицательный
przerażenie ужас
prześladować преследовать
przyczyna причина
rozlegać się раздаваться
ruszyć двинуться, тро­
нуться ryzykować рисковать
skierować się направиться
słup столб
słupek столбик
smuga полоса
spierać się спорить
spod от
stąpnąć шагнуть
szyderstwo издевательство
śmierć смерть
tonąć тонуть
trupia główka мертвая голова
trzasnąć стукнуть
tuż тут же
usiłować пытаться
usypiać засыпать
uważać быть вниматель­
ным w bok набок
wieczerza (высокое) ужин wpaść попасться
wprost прямо
wygodnie удобно; здесь:
лучше wyminąć обойти
wyrwać się вырваться
wytłumaczyć выяснить
wzbraniać się сопротивляться
zaklęcie заклинание
zapomnienie забытье, забвение
zażądać потребовать
zażenowany смущенный
zniknięcie исчезновение
zrzednieć поредеть
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) pogrążony w czytaniu углубившись в чтение
2) czy to, że znudziły go potrąca- то ли ему надоели толчки и шум nia i krzyki wokoło, czy też na- вокруг, то ли он подсознательно gle podświadomie uczuł potrze- почувствовал, что нужно торо- bę pośpiechu питься
3) kennkarta удостоверение личности во время
оккупации
4) pędem porwawszy się z miejsca стремительно рванув с места
5) Aleja Szucha в Аллее Шуха находился во вре­
мя оккупации штаб гестапо
6) zniknęła mi z oczu она исчезла из виду
7) z najwyższym zdumieniem к моему величайшему удивлению
8) ryzykując dostanie się рискуя попасть
9) tak go sobie w myślach nazwa- так я его мысленно назвал łem
10) poruszyło mnie do głębi потрясло меня до глубины души
11) mieli może w tym pociechę, że... быт может, находили утешение в том, что...
BOHDAN CZESZKO
SCENA BALKONOWA
Było to kiedyś piękne miasto bogatych turystów. Przyjeżdża­li i odchodzili. W łaźniach z kąpielami siarko-wodorowymi od­najdzie pan ich tablice, a na każdej podziękowanie za kurację wyryte alfabetem arabskim, łacińskim, gotyckim, a każde z pod­pisem. I co? Proszę spojrzeć na róg. Był tam dom towarowy braci Szenerle. Teraz, proszę, zamknięte. Napisano „Remont”. Będzie tam dom towarowy, jak mówią, ale już nie braci Szener­le, lecz państwowy. Oni reklamowali się jednym z najbarwniej­szych neonów w naszym mieście. Neon już odjęto. A jaka to była fortuna, Panie miły, co za obroty, jaka organizacja... Remont... remont, panie...
Mówił do mnie tak, odważając kilogram pięknych brzoskwiń, mały, czarny właściciel kiosku owocowego, umieszczonego opodal Opery. Tkwił tu od lat2) za swoją wagą o szalach z cynkowej blachy, tkwił tu od lat opodal braci Szenerle, podziwiał, zazdro­ścił, miał ambicję3), przestał mieć ambicję, współczuł, lecz za­sklepił się w swym kiosku pełnym gęstego zapachu owoców, uznając, że w dobie wielkiej przemiany nie wyszedł źle na swej
małości4). Так oto banalnie i zgoła schematycznie wyobraziłem sobie uczucia rządzące nim, kiedy mówił wartko złym niemiec­kim językiem, gestykulując nadmiernie i wrzucając ruchami ku­glarza zamszowe kule brzoskwiń do torby. (...)
— Czy było to kiedyś piękne miasto? — powiedziałem odbie­rając owoce. — Przecież jest.
— Zniszczone, panie, przez wojnę. Zwłaszcza po drugiej stro­nie rzeki.
— Mieszkarh po drugiej stronie rzeki — powiedziałem i z uś­miechem kiwałem głową. On wziął to za gest pożegnania5) i ukłonił się pomiędzy pryzmą wielkich brzoskwiń i pryzmą jędrnych winogron, ponad wagą o szalkach z cynkowej blachy. Odszedłem więc w stronę rzeki. Szedłem w bezustannej ulewie kolorowych świateł, bijących z neonowych reklam, głoszących chwałę wina 6), książek, butów, muzyki, i gryzłem brzoskwinie, których sok ściekał mi po palcach.
„Zniszczone— myślałem. — Dziwny człowiek, co ty nazywasz zniszczeniem!” Zniszczone miasto wygląda jak czerwone morze, które zamarzło podczas sztormu. Zniszczone miasto wygląda tak, że ani nie plączesz, ani nie krzyczysz na jego widok 7), lecz mil­czysz i przysięgasz. Twoje miasto jest pełne urody i nietknięte. Mury kamienic są stare. Tynk pokrywający fasady spatynował się w ciągu wielu dziesięcioleci i nadał gmachom godność8) po­dobną do godności starych malowideł, gdzie pod warstwą spę­kanych werniksów kolory szlachetnym głosem grają swe od­wieczne pieśni9).
Rzeźby na frontonach trwają w nie zmąconym niczym geście 10), który już dawno nadał artysta wyobrażonym przez siebie po­staciom u). Ulice pełne są gwaru ludzkiego za dnia 12) i wieczo­rem, a ze wszystkich okien bije światło. Nikt nie odarł z gałęzi wielkich drzew w parkach, dają, jak dawały, cień13) w letnią spiekotę i łagodzą zielenią bezlitosne, białe światło słońca, ro­dzącego wino twojego kraju. Twoje miasto jest pełne urody i nie­tknięte.
Miasto usypiało w miarę mojej wędrówki14). Błąkałem się, nie pytając odnalazłem właściwą drogę, nie spieszyłem wcale. Wracałem z pokazu tańców ludowych. Kipiały mi w głowie na­
rastające aż do zapamiętania 15) rytmy melodii ni to słowiańskich, ni to tureckich, ni cygańskich, granych na prostych instrumen­tach. Kipiały mi w głowie kolory strojów, wodospady i wiry ko­lorów splecionych z muzyką.
Przy moście kupiłem pęk róż. Były pąsowe i pachnące, o płat­kach delikatnych i przytulnych jak uszki dziecięce. Były bardzo tanie w tym słonecznym kraju.
Za rzeką, w dzielnicy, gdzie mieszkałem, panowała już cisza nocna. Noc nie wygasiła spiekoty dnia, lecz przytłumiła ją nie­co. Rzadkie tchnienia wiatru, ciągnącego znad rzeki, skoro prze­mijały łudząc chłodem, potęgowały żar bijący z nagrzanych mu­rów i kamieni. Niebo drżało od dygotu gwiazd(...)
Po przeciwległej stronie opodal domu, w którym zamieszka­łem, dziewczyna podlewała kwiaty rosnące w skrzynkach na bal­konie. Tylko nas dwoje było w pustej, gorącej ulicy. Pochylała się miarowym, pełnym gracji ruchem. Włosy miała upięte w su­ty węzeł16) była naga i... mój Boże, jaka piękna.
Wyciągnąłem rękę przed siebie17). Wykonałem bezradny, obronny gestf18). Oto noc tutejsza rozgromiła mnie.
Dziewczyna zauważyła mój ruch i moją sylwetkę19), cofnęła się poza zasłonę. Wtedy spostrzegłem, że w wyciągniętej dłoni trzymam róże. Bolałem nad tym, że mogła się śmiać z mojego gestu20) uznając go za głupio adorujący. „A gdyby tak było, a gdyby nawet tak było — myślałem później. — To cóż z te­go? 21) Zresztą nie jest pewne, czy śmiała się”. A później jeszcze myślałem o tym, że dobrze jest, iż nie przyjeżdżają tu więcej i nigdy już przyjeżdżać nie będą nadziani forsą, przeżyci nababowie, aby moczyć swoje sflaczałe cielska w siarce tutej­szych źródeł. Ta myśl — był to głos gniewnej zazdrości o dziew­czynę. „Bo przecież ja — myślałem — nie jestem turystą, nie jestem nawet kuracjuszem. Jestem dla tego kraju i jego spraw, dla ludzi tutejszych i pejzażu przyjacielem”.
СЛОВАРЬ
adorujący полный обожания
arabski арабский
balkonowy балконный, здесь:
на балконе
barwny цветной, яркий
bezlitosny безжалостный
bezradny беспомощный
bezustanny непрерывный
bić здесь: изливаться
blacha cynkowa листовой цинк
błąkać się блуждать, бродить
bodaj по крайней мере
bogaty богатый
brzoskwinia персик
but ботинок
chłód прохлада
cielsko увелич. сущ. от
ciało cisza тишина
cofnąć się здесь: скрыться
delikatny нежный
drobnomieszczanin мелкий буржуа drżeć дрожать
dygot дрожание
dziesięciolecie десятилетие
forsa (разг.) деньги
fortuna богатство
gestykulować жестикулировать
gotycki готический
gracja прелесть
iż что
jędrny упругий
kąpiele ванны
krzyczeć кричать
kuglarz фокусник
kuracja лечение
kuracjusz курортник
łaciński латинский
łagodzić смягчать
łaźnie здесь: водолечебные
заведения łudzić обманывать
miarowy мерный
milczeć молчать
moczyć мочить
nabab здесь: богач
nadziać начинить
nagi голый
nagrzać нагреть
niby словно, точно
nietknięty невредимый
nocny ночной
obronny защитительный
obroty обороты
odbierać получать, брать
odjąć здесь: снять
odnaleźć найти, отыскать
odrzeć (z czegoś) лишить odważać отвешивать, взве­
шивать opodal поодаль, невдалеке
owocowy фруктовый, с фрук­
тами pachnąć пахнуть
panować царить
paszcza пасть
pąsowy пунцовый
pęk большой ‘букет
płatek лепесток
pochylać się наклоняться
podlewać поливать
podobny (do cze- похожий
goś) podziękowanie слова благодар­
ности pokaz здесь: смотр
pomiędzy между
ponad над
potęgować усиливать
poza за
przemiana перемена
przeżyty пресыщенный
przysięgać давать клятву
przytłumić ослабить, приглу­
шить przytulny здесь: миленький
rekin акула
reklamować рекламировать
rodzić рождать
rozgromić покорить
rzeźba скульптура
sflaczały дряблый, размяк­
ший siarka сера
siar ko-wodorowy сероводородный
skoro' быстро
spatynować się превратиться в па­
тину spękany полопавшийся
spiekota зной
spleść сплести
szala чаша весов
szlachetny благородный
ściekać течь, стекать
tablica доска
tchnienie дуновение
teoretycznie теоретически
torba кулек
tynk штукатурка
ukłonić się поклониться, рас­
кланяться uroda красота
usypiać засыпать
uznawać считать, призна­
вать waga весы
wartko быстро
warstwa слой
werniks лак
winogrona виноград
ОБЪЯСНЕНИЯ
1) dom towarowy универмаг
2) tkwił tu od lat он торчал здесь годами
3) miał ambicję хотел выдвинуться
4) nie wyszedł źle na swej małości он ничего не потерял на своем низком положении
5) on wziął to za gest pożegnania он, видимо, подумал, что я с’ ним прощаюсь
6) głoszących chwałę wina... прославляющих вино...
7) na jego widok смотря на него, при виде его
8) nadał gmachom godność придавал зданиям достойный вид
9) kolory szlachetnym głosem gra- цвета сохраняют все свое бла- ją swe odwieczne pieśni городство и выразительность
10) trwają w nie zmąconym niczym стоят в невозмутимом спокойст- geście вии
11) który już dawno nadał artysta которым некогда наделил худож- wyobrażonym przez siebie po- ник созданные в его воображе- staciom нии образы
12) za dnia днем
13) dają, Jak dawały cień они, как и прежде, бросают тень
14) miasto usypiało w miarę mojej по мере того как я шел, город за- wędrówki сыпал
15) narastające aż do zapamiętania нарастающие до исступленности
16) włosy miała upięte w suty wę- ее волосы были собраны в боль- zeł шой узел
17) przed siebie вперед
18) wykonałem bezradny, obronny я сделал беспомощный жест, слов- gest но защищаясь
19) zauważyła mój ruch i moją syl- заметила мой жест и меня
wetkę
20) bolałem nad tym, że mogła się мне было досадно, что она, быть śmiać z mojego gestu может, смеется над моим жестом
21) to cóż z tego? так что же?
wir вихрь
właściciel владелец
wobec (kogoś) перед
wodospad водопад
wrota ворота
współczuć сочувствовать
wyciągnąć протянуть
wygasić погасить, поту­
шить
wyryć вырезать
zamarznąć замерзнуть
zamieszkać поселиться
zasklepić się замкнуться
zasłona штора
zgoła совсем, весьма
ziać зиять
znad с
zniszczenie разрушение
пустая страница бумажного оригинала
пустая страница бумажного оригинала
PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO „WIEDZA POWSZECHNA" — WARSZAWA
STANISŁAW KAROLAK DANUTA WASILEWSKA
УЧЕБНИК ПОЛЬСКОГО ЯЗЫКА
Zeszyt 8
ОБРАЗЦЫ СКЛОНЕНИЙ И СПРЯЖЕНИЙ СПИСОК ГЛАГОЛОВ С ЧЕРЕДОВАНИЯМИ В ОСНОВЕ ТАБЛИЦА ЧИСЛИТЕЛЬНЫХ КЛЮЧ К УПРАЖНЕНИЯМ
пустая страница бумажного оригинала
ОБРАЗЦЫ СКЛОНЕНИЙ И СПРЯЖЕНИЙ
ИМЯ СУЩЕСТВИТЕЛЬНОЕ (RZECZOWNIK)
Женский род (rodzaj żeński)
Единственное число
(liczba pojedyncza)
ИМ.
ściana
ziemia
stacja
wieża
род.
ściany
ziemi
stacji
wieży
дат.
ścianie
ziemi
stacji
wieży
вин.
ścianę
ziemię
stację
wieżę
твор.
ścianą
ziemią
stacją
wieżą
предл.
ścianie
ziemi
stacji
wieży
зват.
ściano!
ziemio!
stacjo!
wieżo!
им.
wykładowczyni
myśl
noc
род.
wykładowczyni
myśli
nocy
дат.
wykładowczyni
myśli
nocy
вин.
wykładowczynię
myśl
noc
твор.
wykładowczynią
myślą
nocą
предл.
wykładowczyni
myśli
nocy
зват.
wykładowczyni!
myśli!
nocy!
Множественное число (liczba mnoga)
им.
ściany
ziemie
śtacje
wieże
род.
ścian
ziem
stacji
wież
дат.
ścianom
ziemiom
stacjom
wieżom
вин.
ściany
ziemie
stacje
wieże
твор.
ścianami
ziemiami stacjami
wieżami
предл.
ścianach
ziemiach
stacjach
wieżach
зват.
ściany!
ziemie!
stacje!
wieże!
им.
wykładowczynie
myśli
noce
род.
wykładowczyń

myśli
nocy
дат.
wykładowczyniom
myślom
nocom
вин.
wykładowczynie
myśli
noce
твор.
wykładowczyniami
myślami
nocami
предл.
wykładowczyniach
myślach
nocach
зват.
wykładowczynie!
myśli!
noce!
Мужской род (rodzaj męski)
Единственное число (liczba pojedyncza)
им.
sklep
kamień
palec
род.
sklepu
kamienia
palca
дат.
sklepowi
kamieniowi
palcowi
вин.
sklep
kamień
palec
твор.
sklepem
kamieniem
palcem
предл.
sklepie
kamieniu
palcu
зват.
sklepie!
kamieniu!
palcu!
Множественное число (liczba mnoga)
им.
sklepy
kamienie
palce
род.
sklepów
kamieni
palców
дат.
sklepom
kamieniom
palcom
вин.
sklepy
kamienie
palce
твор.
sklepami
kamieniami
palcami
предл.
sklepach
kamieniach
palcach
зват.
sklepy!
kamienie!
palce
Лично-мужские существительные (rzeczowniki męsko-osobowe)
Единственное число (liczba pojedyncza)
им.
robotnik
minister
poeta
род.
robotnika
ministra
poety
дат.
robotnikowi
ministrowi
poecie
вин.
robotnika
ministra
poetę
твор.
robotnikiem
ministrem
poetą
предл.
robotniku
ministrze
poecie
зват.
robotniku!
ministrze!
poeto!
Множественное число (liczba mnoga)
им.
robotnicy
ministrowie
poeci
род.
robotników
ministrów
poetów
дат.
robotnikom
miniśtrom
poetom
вин.
robotników
ministrów
poetów
твор.
robotnikami
ministrami
poetami
предл.
robotnikach
ministrach .
poetach
зват.
robotnicy!
ministrowie!
poeci!
Средний род (rodzaj nijaki)

Единственное число (liczba pojedyncza)
ИМ.
drzewo
mieszkanie
imię
zwierzę
muzeum
род.
drzewa
mieszkania
imienia
zwierzęcia
muzeum
дат.
drzewu
meiszkaniu
imieniu
zwierzęciu
muzeum
вин.
drzewo
mieszkanie
imię
zwierzę
muzeum
твор.
drzewem
mieszkaniem
imieniem
zwierzęciem
muzeum
предл.
drzewie
mieszkaniu
imieniu
zwierzęciu
muzeum
зват.
drzewo!
mieszkanie!
imię!
zwierzę!
muzeum!


Множественное
число (liczba
mnoga)

им.
drzewa
mieszkania
imiona
zwierzęta
muzea
РОД.
drzew
mieszkań
imion
zwierząt
muzeów
дат.
drzewom
mieszkaniom
imionom
zwierzętom
muzeom
вин.
drzewa
mieszkania
imiona
zwierzęta
muzea
твор.
drzewami
mieszkaniami
imionami
zwierzętami
muzeami
предл.
drzewach
mieszkaniach
imionach
zwierzętach
muzeach
зват.
drzewa!
mieszkania!
imiona!
zwierzęta!
muzea!
ИМЯ ПРИЛАГАТЕЛЬНОЕ (PRZYMIOTNIK)
Прилагательные с основой на твердый согласный (przymiotniki twardotematowe)
Единственное число (liczba pojedyncza)

м. род
ср. род
ж. род
им.
nowy
nowe
nowa
род.
nowego
nowego
nowej
дат.
nowemu
nowemu
nowej
вин.
nowy, nowego
nowe
nową
твор.
nowym
nowym
nową
предл.
nowym
nowym
nowej
зват.
nowy!
nowe!
nowa!

Множественное
число (liczba mnoga)



женско-вещные
лично -мужские
им.
nowe
nowi
род.
nowych
nowych
дат.
nowym
nowym
вин.
nowe
nowych
твор.
nowymi
nowymi
предл.
nowych
nowych
зват.
nowe!
nowi!
32 Uczebnik
Прилагательные с основой на мягкий согласный (przymiotniki miękkotematowe)
Единственное число (liczba pojedyncza)

м. род
ср. род
ж. род
им.
tani
tanie
tania
род.
taniego
taniego
taniej
дат.
taniemu
taniemu
taniej
вин.
tani, taniego
tanie
tanią
твор.
tanim
tanim
tanią
предл.
tanim
tanim
taniej
зват.
tani!
tanie!
tania!
Множественное число (liczba mnoga)
лично-мужские формы
женско-вещные формы
им.
tanie
tani
род.
tanich

tanich
Дат.
tanim

tanim
вин.
tanie

tanich
твор.
tanimi

tanimi
предл.
tanich

tanich
зват.
tanie!

tani!

Прилагательные с основой на к, г
(przymiotniki z
tematem na k.

Единственное число
(liczba pojedyncza)

м. род
ср. род
ж. род.
им.
daleki
dalekie
daleka
род.
dalekiego
dalekiego
dalekiej
дат.
dalekiemu
dalekiemu
dalekiej
вин.
daleki, dalekiego
dalekie
daleką
твор.
dalekim
dalekim
daleką
предл.
dalekim
dalekim
dalekiej
зват.
daleki!
dalekie!
daleka!
Множественное число (liczba mnoga)
лично-мужские формы
женско-вещные формы
им.
dalekie
dalecy
РОД.
dalekich
dalekich
дат.
dalekim
dalekim
вин.
dalekie
dalekich
твор.
dalekimi
dalekimi
предл.
dalekich
dalekich
зват.
dalekie!
dalecy!

МЕСТОИМЕНИЕ (ZAIMEK)

Им. Род. Дат. вин. твор. пРедл.
Вопросительные (pytajne) kto? со?
kogo? czego?
komu? czemu?
kogo? co?
kim? czym?
(o) kim? (o) czym?

Личные (osobowe) и возвратное (zwrotny)
им.
Единственное число (liczba pojedyncza)
Род.
ja
ty
—-
Дат.
mnie
cię, ciebie
siebie
вин.
mi, mnie
ci, tobie
sobie
твор.
mię, mnie
cię, ciebie
się, siebie
предл.
mną
tobą
sobą
зват.
mnie
tobie
sobie

—
ty!
—

им.
Множественное число (liczba mnoga)
РОД.
my
wy
Дат.
nas
was
вин.
nam
wam
Твор.
nas
was
пРедл.
nami
wami
зват.
nas
was

•—
wy!

им.
Единственное число (liczba pojedyncza)

РОД.
Дат.
Вин. твор. ПРОДЛ.
°n ono
So, jego (niego) go, jego (niego)
oau, jemu (niemu) mu, jemu (niemu) go, jego (niego) je (nie)
nim nim
nim nim
ona jej (niej) jej (niej) ją (nią) nią niej
Им.
РОД. Дат. вин. твор. предл.
Множественное число I one ich (nich) im (nim) je (nie) nimi nich
[liczba mnoga) oni ich (nich) im (nim) ich (nich) nimi nich
Притяжательные (dzierżawcze)
Единственное число (liczba pojedyncza)
м. род
ср. род
ж. род
ИМ.
mój
moje
moja
РОД.
mojego, mego
mojego, mego
mojej, mej
дат.
mojemu, memu
mojemu, memu
mojej, mej
вин.
mój, mojego, mego
moje
moją, mą
твор.
moim, mym
moim, mym
moją, mą
предл.
moim, mym
moim, mym
mojej, mej
Множественное число (liczba mnoga)
женско-вещные
лично-мужские
им.
moje, me
moi
род.
moich, mych
moich, mych
дат.
moim, mym
moim, mym
вин.
moje, me
moich, mych
твор.
moimi, mymi
moimi, mymi
предл.
moich, mych
moich, mych
Указательные (wskazujące)
Единственное число (liczba pojedyncza)

м. род
ср. род
ж. род
им.
ten
to
ta
род.
tego
tego
tej
дат.
temu
temu
tej
вин.
ten, tego
to
tę
твор.
tym
tym
tą
предл.
tym
tym
tej
Множественное число (liczba mnoga)
женско-вещные формы
лично-мужские формы
им.
te
род.
tych
дат.
tym
вин.
te
твор.
tymi
предл.
tych
ci tych tym tych tymi tych
ИМЯ ЧИСЛИТЕЛЬНОЕ (LICZEBNIK)
Количественные (główne)
M., cp. p О Д Ж.
РОД
лично-мужские
им. dwa
dwie
dwaj, dwóch
род. dwóch
dwóch
dwóch
дат. dwom
dwom
dwom
вин. dwa
dwie
dwóch
твор. dwoma
dwiema
dwoma
предл. dwóch
dwóch
dwóch
женско-вещные

лично-мужские
им. trzy

trzej, trzech
род. trzech

trzech
дат. trzem

trzem
вин. trzy

trzech
твор. trzema

trzema
предл. trzech

trzech
женско-вещные

лично-мужские
им. pięć

pięciu
род. pięciu

pięciu
дат. pięciu

pięciu
вин. pięć

pięciu
твор. pięciu, pięcioma

pięciu, pięcioma
предл. pięciu

pięciu
Собирательные (zbiorowe)

им. dwoje

czworo
род. dwojga

czworga
дат. dwojgu

czworgu
вин. dwoje

czworo
твор. dwojgiem

czworgiem
предл. dwojgu

czworgu
ГЛАГОЛ (CZASOWNIK)
I СПРЯЖЕНИЕ (I KONIUGACJA)
Инфинитив (bezokolicznik) — kupować
Настоящее время (czas teraźniejszy)
1. kupuję
2. kupujesz
3. kupuje
1. kupujemy
2. kupujecie
3. kupują
Прошедшее время (czas przeszły)

м. род
ж. p о д ср. род

1. kupowałem
kupowałam —

2. kupowałeś
kupowałaś —

3. kupował
kupowała kupowało

ж.-в e щ н ы e
л и ч н o-м у ж с к и e

1. kupowałyśmy
kupowaliśmy

2. kupowałyście
kupowaliście

3. kupowały
kupowali
Будущее время (czas przyszły)

I
II
1.
będę kupować
będę kupował, kupowała
2.
będziesz kupować
będziesz kupował, kupowała
3.
będzie kupować
będzie kupował, kupowała, kupowało
1.
będziemy kupować
będziemy kupowały, kupowali
2.
będziecie kupować
będziecie kupowały, kupowali
3.
będą kupować
będą kupowały, kupowali
Повелительное наклонение (tryb rozkazujący)
1. —
2. kupuj!
3. niech kupuje!
1. kupujmy!
2. kupujcie!
3. niech kupują!
Сослагательное наклонение (tryb warunkowy)
м. род
ж. род
ср. род
1. kupowałbym
kupow'ałabym
—
2. kup'owałbyś
kupow'ałabyś
—
3. kup'owałby
kupow'ałaby
kupow'ałoby
ж.-в e щ н ы e
личи o-м у ж с к и e

1. kupowałybyśmy
kupow' aliby śmy

2. kupowałybyście
kupowalibyście

3. kupow'ałyby
kupow'aliby

Действит. причастие наст. вр. kupujący
Страд, причастие наст. вр. kupowany
Деепричастие несов. вида kupując
Деепричастие сов. вида kupiwszy
Отглагольное существит. kupowanie
II СПРЯЖЕНИЕ (II KONIUGACJA)
Ияфинитив (bezokolicznik) — mówić Настоящее время (czas teraźniejszy)
1. mówię
2. mówisz
3. mówi
1. mówimy
2. mówicie
3. mówią
Прошедшее время (czas przeszły)
м. род
1. mówiłem
2. mówiłeś
3. mówił
ж. род ср. род
mówiłam —
mówiłaś —
mówiła mówiło
ж.-в e щ н ы e
1. mówiłyśmy
2. mówiłyście
3. mówiły
л и ч н o-м у ж с к и e mówiliśmy mówiliście
mówili
Будущее время (czas przyszły)
I
II
1. będę mówić
2. będziesz mówić
3. będzie mówić
będę mówił, mówiła będziesz mówił, mówiła będzie mówił, mówiła, mówiło
1. będziemy mówić
2. będziecie mówić
3. będą mówić
będziemy mówiły, mówili będziecie mówiły, mówili będą mówiły, mówili
Повелительное наклонение (tryb rozkazujący) .
1. —
2. mów!
3. niech mówi!
1. mówmy!
2. mówcie!
3. niech mówią!
Сослагательное наклонение (tryb warunkowy)
M. p О Д
1. m'owiłbym
2. m'ówiłbyś
3. m'owiłby
ж. род ср. род
mówiłabym —
mówiłabyś —
mów' iłab у mów' iło by
ж.-в e щ н ы e
1. mówiłybyśmy
2. mówiłybyście
3. mówiłyby
л и ч н o-м у ж с к и e mówilibyśmy mówilibyście mówiliby
Действит. причастие наст. вр.
Страд, причастиенаст. вр. Деепричастие несов. вида Деепричастие сов. вида Отглагольное существит.
mówiący mówiony mówiąc powiedziawszy mówienie



III СПРЯЖЕНИЕ (III KONIUGACJA)
Инфинитив
(bezokolicznik) — czytać
Настоящее время (czas teraźniejszy)
1. czytam
2. czytasz
3. czyta
1. czytamy
2. czytacie
3. czytają
Прошедшее время (czas przeszły)
м. род ж. род ср. род
1. czytałem czytałam —
2. czytałeś czytałaś —
3. czytał czytała czytało
ж.-в ещные л и ч н о-м у ж с к и e
1. czyt'ałyśmy
2. czyhałyście
3. czytały
czyhaliśmy czyhaliście czytali
Будущее время (czas przyszły)
II
1. będę czytać
2. będziesz czytać
3. będzie czytać
będę czytał, czytała będziesz czytał, czytała będzie czytał, czytała, czytało
1. będziemy czytać
będziemy czytały, czytali
2. będziecie czytać
będziecie czytały, czytali.
3. będą czytać
będą czytały, czytali
Повелительное наклонение (tryb rozkazujący)
1. — 1. czytajmy!
2. czytaj!
2. czytajcie!
3. niech czyta!
3. niech czytają!
Сослагательное наклонение (tryb warunkowy)
M. p О Д
ж. род
ср. род
1. cz'ytałbym
czyhałabym
—
2. cz'ytałbyś
czyhałabyś
—
3. cz'ytałby
czyhałaby
czyhałoby
ж.-в e щ н ы e
л и ч н o-м у ж с к и e

1. czyhałybyśmy
czyhalibyśmy

2. czyhałybyście
czyhalibyście

3. czyhałyby
czyhaliby

Действит. причастие наст. вр. czytający
Страд, причастие наст. вр. czytany
Деепричастие несов. вида czytając
Деепричастие сов. вида przeczytawszy
Отглагольное существит. czytanie
СПИСОК НАИБОЛЕЕ УПОТРЕБИТЕЛЬНЫХ ГЛАГОЛОВ С РАЗНЫМИ ЧЕРЕДОВАНИЯМИ В ОСНОВЕ
ИНФИНИТИВ
НАСТОЯЩЕЕ (БУДУ­ЩЕЕ) ВРЕМЯ
ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ


bać się
несов.
boję się, boisz się



brać
несов.
biorę, bierzesz



być
несов.
jestem, jesteś, są



chcieć
несов.
chcę, chcesz
chciałem, chcieliśmy


czuć (się)
несов.
czuję (się), czujesz (się)



dać
сов.
dam, dasz, dadzą



drzeć
несов.
drę, drzesz
darłem, darł


iść
несов.
idę, idziesz
szedłem, szłam, szliśmy


jechać
несов.
jadę, jedziesz



jeść
несов.
jem, jesz, jedzą
jadłem, jedliśmy


kłaść (się)
несов.
kładę (się), kładziesz (się)
kładłem (się), kładł (się)


mieć
несов.
mam, masz
miałem, mieliśmy


móc
несов.
mogę, możesz
mogłem, mógł


myć (się)
несов.
myję (się), myjesz (się)



nakryć
сов.
nakryję, nakryjesz



nalać
сов.
naleję, nalejesz
nalałem, naleliśmy (nalaliśmy)


nieść
несов.
niosę, niesiesz
niosłem, niósł, nieśliśmy


odebrać
сов.
odbiorę, odbierzesz



odpowiedzieć
сое.
odpowiem, odpo­wiesz, odpowiedzą
odpowiedziałem, odpo­wiedzieliśmy


oprzeć (się)
сов.
oprę (się), oprzesz (się)
oparłem (się), oparł (się)


pić
несов.
piję, pijesz



podejść
сов.
podejdę, podejdziesz
podszedłem, podeszłam, podeszliśmy


podziać
сов.
podzieję, podziejesz
podziałem, podzieliśmy


pognieść
сов.
pogniotę, pognieciesz
pogniotłem, pogniótł, pógnietliśmy


pomóc
сов.
pomogę, pomożesz
pomogłem, pomógł


posłać
сов.
poślę, poślesz



powiedzieć
сов.
powiem, powiesz, po­wiedzą
powiedziałem, powie­dzieliśmy


pójść
сов.
Pójdę, pójdziesz
poszedłem, poszłam, poszliśmy


ИНФИНИТИВ
НАСТОЯЩЕЕ (БУДУ­ЩЕЕ) ВРЕМЯ
ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ
przebrać (się) сов.
przebiorę (się), prze- bierzesz (się)

przyjąć сов.
przysłać сое.
psuć несов.
przyjmę, przyjmiesz
przyślę, przyślesz psuję, psujesz
przyjąłem, przyjęłam, przyjęliśmy
rosnąć несов.
rozebrać (się) сов.
spać несов.
rosnę, rośniesz rozbiorę (się), roz- bierzesz (się)
śpię, śpisz
rosłem, rósł, rośliśmy
spostrzec сов.
stać несов.
stać się сов.
spostrzegę, spostrze­żesz
stoję, stoisz
stanę się, staniesz się
spostrzegł
śmiać się несов.
śmieję się, śmiejesz się
śmieliśmy się (śmia­liśmy się)
tłuc несов.
ubrać (się) сов.
tłukę, tłuczesz ubiorę (się), ubźe- rzesz (się)
tłukłem, tłukł
uciec сов.
ucieknę, uciekniesz
uciekłem, uciekł
umrzeć сов.
umrę, umrzesz
umarłem, umarł
upaść сов.
upadnę, upadniesz
upadłem, upadł
usiąść сов.
usiądę, usiądziesz
usiadłem, usiadł, usie­dliśmy
wejść сов.
wejdę, wejdziesz
wszedłem, weszłam, weszliśmy
wiedzieć несов.
wiem, wiesz, wiedzą
wiedziałem, wiedzie­liśmy
wieźć несов.
wiozę, wieziesz
wiozłem, wiózł, wieźliśmy
wlec несов.
wlokę, wleczesz
wlokłem, wlókł, wle­kliśmy
wsiąść сов.
wstać сов.
wsiądę, wsiądziesz
wstanę, wstaniesz
wsiadłem, wsiadł, wsiedliśmy
wyjąć сов.
wyjmę, wyjmiesz
wyjąłem, wyjęłam, wyjęliśmy
wysiąść сов.
wysiądę, wysiądziesz
wysiadłem, wysiadł, wysiedliśmy
ИНФИНИТИВ
НАСТОЯЩЕЕ (БУДУ­ЩЕЕ) ВРЕМЯ
ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ

wysłać сое.
wyślę, wyślesz


wziąć сов.
wezmę, weźmiesz
wziąłem, wzięłam, wzięliśmy

zapiąć сов.
zapnę, zapniesz
zapiąłem, zapięłam, zapięliśmy

zapomnieć сов.
zapomnę, zapomnisz
zapomniałem, zapo­mnieliśmy

zdjąć сов.
zdejmę, zdejmiesz
zdjąłem, zdjęłam, zdjęliśmy

zejść сов.
zejdę, zejdziesz
zszedłem, zeszłaś, ze­szliśmy

zetrzeć сов.
zetrę, zetrzesz
starłem, starł

znaleźć сов.
znajdę, znajdziesz
znalazłem, znalazł, znaleźliśmy

zostać сов.
zostanę, zostaniesz


żyć несов.
żyję, żyjesz


ТАБЛИЦА ЧИСЛИТЕЛЬНЫХ
КОЛИЧЕСТВЕННЫЕ
ПОРЯДКОВЫЕ
1
jeden, jedna, jedno
pierwszy
2
dwa, dwie, -óch
drugi
3
trzy, -ech
trzeci
4
cztery, -ech
czwarty
5
pięć, -ciu
piąty
6
sześć, -ciu
szósty
7
siedem, -dmiu
siódmy
8
osiem, ośmiu
ósmy
9
dziewięć, -ciu
dziewiąty
10
dziesięć, -cźu
dziesiąty
11
jedenaście, -stu
jedenasty
12
dwanaście, dwunastu
dwunasty
13
trzynaście, -stu
trzynasty
14
czternaście, -stu
czternasty
15
piętnaście, -stu
piętnasty
16
szesnaście, -stu
szesnasty
17
siedemnaście, -stu
siedemnasty
18
osiemnaście, -stu
osiemnasty
19
dziewiętnaście, -stu
dziewiętnasty
20
dwadzieścia, dwudziestu
dwudziesty
21
dwadzieścia jeden, dwudziestu jeden
dwudziesty pierwszy
22
dwadzieścia dwa, dwudziestu dwóch
dwudziesty drugi
30
trzydzieści, -stu
trzydziesty
40
czterdzieści, -stu
czterdziesty
50
pięćdziesiąt, -ęciu
pięćdziesiąty
60
sześćdziesiąt, -ęciu
sześćdziesiąty
70
siedemdziesiąt, -ęciu
siedemdziesiąty
80
osiemdziesiąt, -ęciu
osiemdziesiąty
90
dziewięćdziesiąt, -ęciu
dziewięćdziesiąty
100
sto, -u
setny
200
dwieście, dwustu
dwóchsetny
300
trzysta, -u
trzechsetny
400
czterysta, -u
czterechsetny
500
pięćset, pięciuset
pięćsetny
600
sześćset, sześciuset
sześćsetny
700
siedemset, siedmiuset
siedemsetny
800
osiemset, ośmiuset
osiemsetny
900
dziewięćset, dziewięciuset
dziewięćsetny
1000
tysiąc, -a
tysięczny
КЛЮЧ К УПРАЖНЕНИЯМ
1.
I. 1. Tak, Irena tu mieszka. Nie, Irena tu nie mieszka.
2. Tak, to jest jej koleżanka. Nie, to nie jest jej koleżanka.
3. Tak, to jest jej mieszkanie. Nie, to nie jest jej mieszkanie.
4. Tak, jej rodzice odpoczywają. Nie, jej rodzice nie odpoczywają.
5. Tak, oni rozmawiają. Nie, oni nie rozmawiają.
II. 1. one 2. oni 3. oni 4. oni 5. one .
III. 1. czytają 2. są 3. jest 4. mieszkają 5. jest 6. czyta
2.
I 1. Tak (owszem), chcę zwiedzić muzeum.
2. Tak (owszem), czytam książki.
3. Tak (owszem), zgadzam się najpierw zobaczyć teatry.
4. Tak (owszem), tu mieszkam.
5. Tak (owszem), zwiedzam miasto.
6. Tak (owszem), oglądam sklepy i wystawy.
II. 1. Tu są dwa ogrody botaniczne.
2. Tam są ’dwie ciekawe wystawy.
3. Oglądam dwa stare domy.
4. Chcę zobaczyć dwa teatry dramatyczne.
III. 1. Czy państwo są tu po raz drugi?
2. Czy papi zwiedza miasto?
3. Oni oglądają teatry dramatyczne.
4. One chcą iść pieszo.
5. Czy pan chce jechać, czy iść pieszo?
6. Tam są dwa piękne parki.
3.
I. 1. koleżankę, koleżanki 2. książki i gazetę, książki i gazety 3. górę, góry 4. operę i teatr dramatyczny, opery i teatry dramatyczne 5. wystawę, wystawy 6. namiot i żaglówkę, namioty i żaglówki.
II. 1. wyjeżdżają 2. ma 3. zaczynają się 4. oglądamy 5. znamy 6. masz
III. 1. 1. za tydzień 2. za trzy godziny (или: za tydzień) 3. co dzień (или: co rok, co miesiąc) 4. co dzień 5. za dwie minuty (или: za tydzień, za trzy godziny) 6. co rok
4.
I. 1. Nie, nie jestem lekarzem.
2. Tak, ta pani jest studentką.
3. Nie, ten mężczyzna nie jest poetą.
4. Jestem inżynierem.
5. Tamte kobiety są maszynistkami.
6. Ten mężczyzna jest nauczycielem.
II. 1. Jestem komunistą.
2. Ona jest robotnicą.
3. Jesteś lekarzem.
4. On jest studentem konserwatorium.
5. Ta kobieta jest konduktorką.
6. Pani (pan) jest nauczycielką (nauczycielem).
7. Jestem mechanikiem.
8. Jesteś górnikiem.
III. 1. panią 2. panią 3. siostrę 4. literaturą i malarstwem 5. Warszawę 6. rodzicami
5.
I. a) 1. Państwo mają rację.
2. On ma rację.
3. Mamy dziś zły humor.
4. Masz dziś zły humor.
5. Umiecie mówić po polsku.
6. One rozumieją łatwy tekst rosyjski.
b) 1. Państwo nie mają racji.
2. On nie ma racji.
5. Nie umiecie mówić po polsku.
6. One nie rozumieją łatwego tekstu rosyjskiego.
II. 1. dopiero 2. tylko 3. tylko 4. dopiero 5. tylko 6. dopiero
III. 1. chce 2. studiuję 3. umiemy 4. masz 5. może 6. pracują
6.
I. 1. w instytucie 2. w teatrze 3. w klubie 4. w mieście 5. w teatrze 6. na świecie 7. w barze na obiedzie
II. 1. ma czas 2. jest 3. ma chęć 4. oni (one) są 5. jest obiad 6. jest wiatr 7. jest wystawa
III. 1. dzwonią 2. słyszy, mówi 3. możesz, robisz 4. słuchają 5. mam, piszę, czytam 6. myjemy się 7. daję
Ta.
I. 1. całe 2. wszystko 3. cały 4. wszystko 5. cały 6. cały, wszystko
II. 1. Wolę lato niż zimę.
2. Wolę czytać książki niż rozmawiać z wami.
3. Zamiast być w instytucie, ty piszesz list w domu.
4. Z wami nigdy nie można pożartować.
5. Jestem raczej nauczycielką niż inżynierem.
6. Nie rozumiem, jak możesz spędzać z nimi całe lato.
III. 1. jedzie na wczasy 2. mamy pogodę 3. zimę, myję się, wodą 4. lubią, deszczu i wiatru 5. rozmawia o książkach i teatrze 6. spędzają, w mieście
7b.
I. 1. wie 2. zna 3. wiesz 4. wiecie 5. znam 6. wie
II. 1. na niego 2. na autobus 3. w lecie, latem 4. o tobie 5. niepogody 6. wiosną, na wiosnę
III. 1. przestanie 2. wyjedzie 3. poznam 4. będzie 5. dadzą 6. pójdziemy IV. 1. gdy 2. kiedy 3. gdy 4. kiedy 5. kiedy
8.
I. 1. przyślą 2. będą spędzać 3. pozna 4. będziemy układać 5.. opowiem 6. będziesz 7. pokażemy
II. 1. piękną porą 2. gazecie rosyjskiej, Polsce 3. banalną piosenkę 4. o pogodzie 5. na podłodze 6. mojemu koledze 7. nauczycielowi 8. do Warszawy, wielką radość 9. czym, ostatnim liście, wyjeździe, do Moskwy 10. na Uniwersytecie Warszawskim
III. 1. zimno i pochmurno 2. chętnie 3. dobrze 4. źle 5. gorąco i słonecz­nie 6. przyjemnie 7. krótko 8. osobiście
9.
I. role, kamienice, pociągi, mieszkania, morza, samoloty, korytarze, no­ce, noże, pokoje, lekcje, części, rzeczy, style, dachy, gmachy, wieczory
II. 1. Idę do domu.
2. Pojadę na wczasy.
3. Oni przyjadą do Polski.
4. Polecimy do Moskwy za tydzień.
5. Wejdziesz na drugie piętro.
6. Zapraszam panią do teatru.
III. 1. patrzę, patrzysz/widzę, widzisz, 2. chodzę, chodzisz 3. siedzę, sie- dzisz/wychodzę, wychodzisz 4. zwiedzę, zwiedzisz 5. zaproszę, za­prosisz 6. muszę, musisz 7. zaprowadzę, zaprowadzisz
10а.
I. 1. Mam pokój.
2. Dziś jest duży mróz.
3. Mamy stół.
4. Na Starym Mieście jest rynek.
5. W tym mieście jest hotel.
6. To mieszkanie ma balkon.
II. 1. Moskwa leży na wschód od Warszawy.
2. Berlin leży na zachód od Moskwy.
3. Warszawa leży na północ, od Pragi.
4. Belgrad leży na południe od Warszawy.
5. Ten pokój jest wygodny.
6. Pośrodku pokoju stoi stół, wokół (dookoła) stołu cztery krzesła.
7. Na ścianie wiszą obrazy.
8. To jest nowoczesne mieszkanie.
III. 1. Nie, mieszkamy gdzie indziej.
2. Wracam stamtąd.
3. Nigdzie nie idę.
4. Nie, warto pojechać gdzie indziej.
5. Chcemy pojechać wszędzie.
6. Delegacje przyjeżdżają zewsząd.
lOb.
I. 1. To mieszkanie nie ma balkonów.
2. W oknach nie ma firanek i kwiatów.
3. Obok stołu nie ma krzeseł.
4. Nie mam książek.
5. Na północ od Moskwy nie ma mórz.
6. Nie ma tu półek na książki.
7. W tym sklepie nie sprzedają telewizorów i aparatów radiowych.
II. 1. W tym' mieście są cztery bary, jest pięć barów.
2. Na tej ulicy stoją cztery domy, stoi pięć domów.
3. Na parterze tego domu są cztery apteki, jest pięć aptek.
4. On ma cztery siostry, pięć sióstr.
5. Oni wyrzucą te cztery krzesła, tych pięć krzeseł.
6. Oni posprzątają cztery pokoje, pięć pokojów.
III. sprzątaj, sprzątajmy, sprzątajcie; poznaj, poznajmy, poznajcie; bierz, bierzmy, bierzcie; mieszkaj, mieszkajmy, mieszkajcie; pracuj, pra­cujmy, pracujcie; wchodź, wchodźmy, wchodźcie; wejdź, wejdźmy, wejdźcie; idź, idźmy, idźcie; jedź, jedźmy, jedźcie; odwróć się, od­wróćmy się, odwróćcie się; płać, płaćmy, płaćcie; przeproś, przeprośmy, przeproście; myj, myjmy, myjcie; pisz, piszmy, piszcie; rozmawiaj, rozmawiajmy, rozmawiajcie; przekonuj, przekonujmy, przekonujcie; odbudowuj, odbudowujmy, odbudowujcie; prowadź, prowadźmy, pro­wadźcie; jedz, jedzmy, jedzcie; odpowiedz, odpowiedzmy, odpowiedz­cie; wykonuj, wykonujmy, wykonujcie
11.
I. 1. cię, go, jch, je 2. cię, go, ich, je 3. cię, go, icn, ich 4. cię, go, ich, ich 5. cię, go, ich, je O. ci, mu, im, im 7. ciebie, niego, nich, nich 8. cię, go, ich, je 9. cię, go, ich, je
II. bilecie kolejowym, godzinie drugiej, peronie trzecim, przystanku auto­busowym, domu, morzu, pokoju, dużym mieście, kasie biletowej, pierwszym synu, pociągu pośpiesznym, samolocie, czasie wojny, dwor­cu kolejowym, pałacu królewskim, wejściu na perony, ręce, czarnym garniturze, autobusie, dużym lesie, podłodze, porządku, talerzu, tym roku
III. 1. kupowałem, kupowałam 2. przychodziłem, przychodziłam 3. czeka­łem, czekałam 4. wyjechałeś, wyjechałaś 5. dostałeś, dostałaś, 6. my­łem się, myłam się 7. pisałeś, pisałaś 8. brałem, brałam 9. wróciłem, wróciłam 10. widziałem, widziałam 11. pojechał, pojechała
IV. 1. (godzina) druga 2. o (godzinie) pół do drugiej 3. (godzina) ósma 4. o (godzinie) pół do dwunastej 5. o (godzinie) siódmej 6. (godzina) pół do dziewiątej 7. (godzina) piąta * P
12.
I. 1. Я пойду завтра к отцу.
2. Мы едем в Польшу.
3. Мы доехали до города.
4. Мы работали до утра.
5. Я обращаюсь к милиционеру.
6. Мы будем работать до позднего вечера.
II. 1. że 2. со 3. że 4. że 5. że 6. со
III. 1. z tramwaju 2. do pociągu 3. do biura 4. z kina 5. ze Związku Ra­dzieckiego 6. do mojego kolegi 7. do Warszawy (и: z Warszawy) 8. do następnego dnia
IV. 1. cieszyłyśmy się 2. oddaliście 3. przyjechali 4. zatrzymywały się 5. musiały 6. znalazłyśmy 7. były 8. przewoziły
13a.
I. 1. jadłem 2. zjedli 3. była 4. miałyśmy 5. chciałeś 6. wiedziałyśmy 7. położyłaś 8. pomogłem (и: pomogłam) 9. siedli
II. 1. do stołu 2. do stołu 3. na stole (na stół) 4. w fotelu 5. w szafie 6. na ścianie 7. w pokoju 8. na stole (na stół) 9. do stołu
13b.
I. 1. mnie, cię, go 2. mnie, tobie, nim 3. mnie, tobie, jemu 4. mi, ci, mu 5. mnie, ciebie, go 6. mnie, ciebie, niego 7. mi, ci, mu
II. sałatce, kolacji, cukierni, kuchni, wędlinie, szynce, polędwicy, jadalni, szklance, zapałce, wodzie, herbacie, musztardzie, pochwale, esencji, lodówce, nocy, jajecznicy, ziemi, godzinie, wiośnie, jesieni
III. 1. posłódź, posłódźmy, posłódźcie 2. pomóż, pomóżmy, pomóżcie 3. otwórz, otwórzmy, otwórzcie 4. kup, kupmy, kupcie 5. postaw, po­stawmy, postawcie 6. połóż się, połóżmy się, połóżcie się 7. napij się, napijmy się, napijcie się 8. uszyj, uszyjmy, uszyjcie 9. żyj, żyjmy, żyj- cie 10. pokaż, pokażmy, pokażcie 11. kąp się, kąpmy się, kąpcie się
IV. 1. Po obiedzie oni pójdą na spacer.
2. Zapamiętałem wszystko, co pani mi powiedziała.
3. Pij ostrożnie, ten fruktowit jest zimny.
4. Myj się szybko, mamy mało czasu.
5. Nic dziwnego, że państwo się spóźnili.
6. Nic interesującego w tej sztuce nie zauważyłem.
7. Od czasu do czasu chodzimy do kawiarni.
8. Po lekcji musiałem odpocząć.
9. Na co masz apetyt?
10. Oni siedzieli przy stole.
W.
I. dopiero po dwunastej, już po drugiej, kwadrans po piątej, dwadzie­ścia po jedenastej, dwadzieścia siedem po dziewiątej, dziesięć po dru­giej, trzynaście po ósmej
II. 1. do ciebie, do niego, do niej, do nich, do nich 2. ciebie, jego, jej, ich, ich 3. cię, go, ją, ich, je 4. cię, go, jej, ich, ich 5. o tobie, o nim, o niej, o nich, o nich 6. o tobie, o nim, o niej, o nich, o nich 7. ciebie, jego, jej, ich, ich 8. ciebie, go, jej, ich, ich 9. ci, mu, jej, im, im
III. 1. Kładę się spać bardzo późno, ale wstaję wczesnym rankiem.
2. On zawsze nakręca zegarek rano.
3. Jego zegarek nigdy się nie spóźnia i nie śpieszy. Chodzi do­kładnie.
4. Wziąłem od niego pióro.
5. Jestem ciekaw(-a), kiedy do nas przyjedziecie?
6. Przyjedziemy do was za miesiąc.
7. Po miesiącu oni przyjechali.
8. Połóż bieliznę na tej półce.
9. Jestem pewien, że jutro obudzimy się późno.
10. Trzeba nastawić budzik, inaczej zaśpimy.
IV. 1. zasnęły 2. zgasło 3. wziąłem 4. minęły, napisali 5. zginął 6. zdjął 7. sprzątnęliśmy 8. znalazła 9. wsiadły 10. zmokły 11. stanął
15.
I. 1. Tadek zbudził Włodka za dwadzieścia pięć ósma.
2. Nie, Włodek goli się co drugi dzień.
3. Włodek zapomniał wziąć ze sobą mydło do golenia i wodę kolońską.
4. Biorę prysznic co drugi dzień.
5. Kąpię się wieczorem.
6. Wstaję o świcie.
7. Kładę się spać o północy.
8. Wychodzę z domu do pracy za kwadrans (piętnaście) dziewiąta.
II. 1. będę mógł 2. będą chcieli 3. będziecie miały 4. będziemy zawsze myślały 5. będą widzieli 6. będą jadły 7. będziemy siedzieli, będziemy zwiedzali 8. będę się kąpała
III. pięć po pierwszej (godz. pierwsza pięć); piętnaście (kwadrans) po dru­giej (godz. druga piętnaście); za dwadzieścia pięć dwunasta (godz. jedenasta trzydzieści pięć); pół do siódmej (godz. osiemnasta trzy­dzieści); za dwadzieścia piąta (godz. czwarta czterdzieści); dwadzieścia po dwunastej (godz. dwunasta dwadzieścia); pięć po dwunastej (godz. zero pięć); za dziesięć dziesiąta (godz. dwudziesta pierwsza pięćdzie­siąt)
IV. 1. Zwykle wstaję się o godzinie siódmej.
2. Kołdrę, poduszkę i prześcieradło chowa się do tapczanu.
3. Pokój sprząta się wczesnym rankiem.
4. Zegarek nakręca się rano lub w południe.
5. Zęby myje się nad umywalką.
6. Obiad je się o godzinie drugiej.
16.
I. 1. W tej sztuce grali znakomici artyści.
2. Moi sąsiedzi nie mogli pójść do teatru.
3. Ci znani poeci spotkali się dziś z czytelnikami.
4. Moi znajomi siedzieli w trzecim rzędzie parteru.
5. Ci starzy nauczyciele zakończyli już pracę.
6. Sympatyczni urzędnicy wyszli z biura o godzinie trzeciej.
7. Ci mężczyźni bardzo mi się podobali.
II. ci sami, tacy sami, wielcy, jacy, tacy, którzy, mali, pierwsi, drudzy, trzeci, wasi, piękni, przeciętni, ostatni, gorący, wysocy, niscy, grubi, ciency, rosyjscy, niemieccy, angielscy, ciekawi, współcześni, starzy
III. 1. Obejrzeliśmy afisz z repertuarem kin.
2. W kinie „Stolica” grają (wyświetlają) polski film Pociąg.
3. Ten film wczoraj wszedł na ekrany kin warszawskich.
4. Jakie wrażenie wywarła (zrobiła) na państwu ta sztuka?
5. Mieliśmy miejsca na parterze, a nasi koledzy poszli na balkon.
6. Oni patrzyli przez lornetkę.
7. W przerwie oglądaliśmy widownię i foyer.
8. Bardzo mi przykro, że się spóźniłem.
9. Cały czas coś rozpraszało moją uwagę.
10. Ona mieszka na parterze.
11. Bardzo panie przepraszamy, że nie mogliśmy kupić biletów do „Teatru Dramatycznego”.
17.
I. 1. Maryjka ma dwadzieścia trzy lata.
2. Ola ma dwadzieścia pięć lat.
3. Włodek ma dwadzieścia osiem lat.
4. Włodek jest starszy od Maryjki o pięć lat.
5. Ola jest młodsza od Włodka o trzy lata.
6. Maryjka jest młodsza od Oli o dwa lata.
7. Maryjka mieszka w Moskwie.
8. Maryjka jest Rosjanką.
9. Maryjka jest studentką.
10. Włodek jest Rosjaninem.
11. Włodek jest aspirantem.
12. Maryjka urodziła się dwudziestego czwartego marca tysiąc dzie­więćset trzydziestego dziewiątego roku w Moskwie.
13. Włodek jest obywatelem Związku Radzieckiego.
14. Maryjka i Włodek mają paszporty zwykłe.
II. 1. ciemniejsze, najciemniejsze 2. weselsi, najweselsi 3. weselsze, naj­weselsze 4. dowcipniejszy, najdowcipniejszy 5. tańsze, najtańsze 6. ciekawszemu, najciekawszemu 7. cieplejszy, najcieplejszy 8. trudniej­szą, najtrudniejszą 9. ciekawszej, najciekawszej 10. łatwiejszy, naj­łatwiejszy.
III. 1. dwudziestu trzech lat 2. sześćdziesiąt lat 3. tysiąc dziewięć­set czterdziestym piątym roku 4. trzydziesty pierwszy, tysiąc dzie­więćset sześćdziesiątego drugiego roku 5. pięćdziesięciu stron 6. dwu­dziestu pięciu (dwudziestoma pięcioma) samochodami 7. kilkaset stron 8. kilku języków obcych 9. dwudziestu, pięćdziesięciu, stu złotych 10. do dwóch kolegów
18.
I. 1. Warszawa została zniszczona przez faszystów.
2. Maryjka została zameldowana przez Olę.
3. Pałac Kultury i Nauki został zbudowany przez inżynierów i robot­ników radzieckich.
4. Gra aktorów została wysoko oceniona przez publiczność.
5. Ta powieść została napisana przez znakomitego pisarza.
6. Dramat Kruczkowskiego Niemcy został wystawiony przez zespół Teatru Współczesnego.
II. okupanci, przewodnicy, Niemcy, Francuzi, Anglicy, żołnierze, Polacy, aktorzy, ministrowie, mechanicy, królowie, studenci, sprzedawcy, pa­nowie, oficerowie, ludzie, ambasadorowie, konduktorzy
III. 1. Kolumna króla Zygmunta znajduje się na Placu Zamkowym.
2. Stolica Polski została przeniesiona do Warszawy w XVII (siedem­nastym) wieku.
3. Ministerstwo Kultury i Sztuki mieści się w pałacu Raczyńskich.
4. 140-lecie istnienia Uniwersytetu Warszawskiego obchodziliśmy w 1958 (tysiąc dziewięćset pięćdziesiątym ósmym) roku.
5. Pomnik Kopernika został wzniesiony z inicjatywy Staszica.
6. Najstarsze parki Warszawy znajdują się w Alejach Ujazdowskich.
IV. 1. Od samego rana nasi znajomi zaczęli zwiedzać Warszawę.
2. Od wczoraj są oni w Warszawie.
3. W przyszłym tygodniu Maryjka i Włodek pojadą do Krakowa.
4. Następnego dnia po przyjeżdzie Maryjka była w teatrze.
5. On pracuje od ósmej do trzeciej.
6. Od chwili zakończenia wojny Polska buduje socjalizm.
7. W naszych czasach wszyscy walczą o pokój.
8. W czasie wojny Polacy walczyli o wolność i niepodległość.
20.
I. 1. On stara się o paszport na wyjazd do Polski.
2. One będą do mnie dzwoniły jutro po południu.
3. Pytają mnie o moje wrażenia z podróży do Związku Radzieckiego.
4. Słuchaliśmy koncertu muzyki kameralnej.
5. Po upływie godziny na zebraniu pozostało tylko kilka osób.
6. Jestem innego zdania.
7. Występy gościnne Teatru Polskiego cieszyły się dużym powodze­niem.
8. Delegacja składała się z dwudziestu dwóch osób.
IL 1. Słuchałam bezpośrednio koncertów polskich pianistek.
2. Zrozumiałem te kobiety.
3. Poznaję grane teraz utwory.
4. Proś przechodniów o informacje!
5. JPytaj milicjantów!
6. Znam Rosjanki.
7. Widzę ręce pianisty.
8. W tym sklepie sprzedaje się ryby.
9. On słyszał polskie skrzypaczki.
III. 1. ich 2. je 3. je 4. ich 5. ich 6. je 7. je 8. je 9. je
IV. 1. Wyście zapoznali.
2. Niczegośmy dowiedziały.
3. O coś pytał ?
4. Gdzieście byli?
5. Dlaczegoś zadzwoniła?
6. Do kogoście dzwoniły?
7. Czyście jechali . . . .?
21.
I. 1. Марийка и Володя уже неделю в Польше.
2. Начиная с прошлой недели они осматривают Варшаву.
3. С 1959 года я работаю переводчиком.
4. Уже пять лет Володя живет в Москве.
5. С тех пор он учится польскому языку.
6. Уже месяц Марк ждет приезда Марийки и Володи.
II. 1. Przeszliśmy na drugą stronę ulicy.
2. Weszliśmy do tego pałacu.
3. Nie mogłem zorientować się, gdzie jesteśmy.
4. Przeszłaś przez jezdnię.
5. W tym kierunku szło kilka tramwajów.
6. Wysiadł pan na czwartym przystanku.
7. Odpoczęłyśmy w tym parku.
8. Przy okazji obejrzałyśmy park.
9. Spojrzałem na plan miasta.
III. 1. bardziej 2. dłużej 3. więcej 4. ciekawiej 5. ciszej 6. młodziej 7. czę­ściej 8. weselej 9. cieplej 10. więcej 11. lepiej 12. mniej, więcej 13. go­rzej.
22.
I. 1. ze zwiedzenia 2. z obejrzenia 3. o przyniesienie 4. do rodziców 5. z domu 6. do profesora 7. do niego. 8. przez telefon
II. 1. wypełnienie dnia pracą 2. spotkanie pisarzy 3. poznawanie nowych ludzi 4. planowanie ciekawych wycieczek 5. zwiedzanie zabytków Kra­kowa 6. zobaczenie polskich gór i górali 7. pisanie listów 8. opisywa­nie wszystkich wrażeń 9. zamknięcie sklepów o godzinie 19 10. sprząt­nięcie pokojów 11. przekazanie pozdrowień 12. wzięcie lekcji języka polskiego
III. Zapytany (-i), poznany (-i), poinformowany (-i), przesunięty (-ci), zna­ny (-i), zajęty (-ci), zwrócony (-eni), zbudzony (-eni), rządzony (-eni), zwiedzony, rzucony (-eni), zaproszony (-eni), zmuszony (-eni), stra­cony (-eni), umieszczony (-eni), rozwinięty (-ci), noszony (-eni)
23.
I. 1. Włodek napisał list do swego dawnego profesora.
2. Wykładał język polski na Uniwersytecie Moskiewskim.
3. Obecnie mieszka w Krakowie.
4. Maryjka i Ola wstąpiły po Włodka.
5. Po przeczytaniu listu wszyscy poszli na pocztę.
6. Włodek nie zrobił w liście żadnego błędu.
7. Na pierwszym miejscu pisze się nazwisko adresata, a dopiero po­tem nazwę miasta, ulicy, numer domu i mieszkania.
II. 1. Tutaj mówi się tylko po polsku.
2. Jeśli się nie ma telefonu w domu, dzwoni się z automatu telefo­nicznego.
3. Na ogół unika się błędów.
4. Listy wrzuca się do skrzynki pocztowej.
5. Po zdjęciu słuchawki czeka się na sygnał.
6. Następnie nakręca się właściwy numer.
7. Znaczki pocztowe nakleja się na kopercie.
8. Przy wejściu na perony okazuje się bilety.
9. Bilety sprzedaje się na kilka dni naprzód.
III. 1. kupiłbym. 2. a) zadzwoniłybyśmy 6) Chętnie byśmy do ciebie za­dzwoniły .... 3. a) chcieliby, 6) Czy by państwo chcieli . . . . ? 4. a) pragnęłabym 6) Bardzo bym pragnęła . . 5. sprawiłaby 6. a) umia­łyby 6) Teraz by już panie umiały ... 7. a) mogłaby 6) Czy by pani nie mogła . . . .?
IV. 1. Jechaliśmy (-łyśmy) w wagonie sypialnym.
2. Musimy jutro wstąpić do biura meldunkowego po paszport.
3. W tej księgarni są przyjmowane (przyjmują, przyjmuje się) zamó­wienia na książki zagraniczne.
4. Oni wysłali do Moskwy list polecony.
5. Ambasada radziecka w Warszawie mieści się w nowym gmachu.
6. Proszę państwa, proszę okazywać bilety miesięczne.
7. Sztuka współczesna poszukuje nowych form.
8. Podnosi się poziom kulturalny społeczeństwa.
9. Idź do sklepu spożywczego kupić coś do jedzenia.
10. W teatrach warszawskich wystawiają sztuki współczesne.
24.
I. 1. Proponowałem, żebyś skompletował (skompletowała) utwory Gał­czyńskiego.
2. Radzę, źebyście kupili (kupiły) wszystkie dzieła Słowackiego.
3. Oni chcą, żebyśmy pochodzili (pochodziły) po księgarniach.
4. Postaram się, źebyście poznali (poznały) literaturę polską.
5. Proszę, żeby państwo zapoznali się z twórczością młodych poetów.
6. Rozkazał, żeby oficer przysłał mu żołnierzy.
II. 1. Mam możliwość pójścia dziś do teatru.
2. Zmuszę go do przyjazdu.
3. Rzucił palenie.
4. Postanowiłem nic nie mówić.
5. Oni obiecali przywieźć ze sobą wiersze.
6. Zamierzam (mam zamiar) przejrzeć ten utwór.
7. Proszę przynieść (o przyniesienie) wody.
8. Ona zaczęła interesować się dziećmi.
9. Mam zwyczaj wstawać o (godzinie) szóstej.
10. Uważam za konieczne zaznajomić się (zaznajomienie się) ze Słow- nikiem języka polskiego.
III. 1. naszemu gościowi 2. panu 3. dziecku 4. matce i ojcu 5. mężowi 6. synowi 7. temu chłopcu 8. sprzedawcy 9. siostrze 10. temu człowie­kowi 11. pisarzowi i poecie.
26.
I. 1. Gdybym miała dużo pieniędzy, kupiłabym sobie samochód.
2. Gdybyśmy byli w Warszawie, przede wszystkim obejrzelibyśmy (byśmy obejrzeli) Stare Miasto.
3. Gdyby było ciepło, wykąpałabym się w rzece.
4. Jeślibyś dostał bilety, poszłybyśmy na tę sztukę.
5. Gdybyś była blisko, czułbym się szczęśliwy.
6. Jeślibyśmy pozostali u ciebie, spóźnilibyśmy się na ostatni autobus.
II. 1. ładniejszy/najładniejszy 2. bielsze i bardziej miękkie (miększe)/naj- bielsze i najbardziej miękkie (najmiększe) 3. prostszy/najprostszy 4. piękniejsza/najpiękniejsza 5. głębsze/najgłębsze 6. bardziej warto- ściowy/najbardziej wartościowy 7. milsza/najmilsza 8. bardziej rewo- lucyjny/najbardziej rewolucyjny 9. bardziej interesująca/najbardziej interesująca.
III. 1. Muszę pójść na uniwersytet.
2. Powinienem już iść.
3. Muszę porozmawiać z kolegą.
4. Jeśli chcemy pojechać do Krakowa, powinniśmy (musimy) najpierw kupić bilety.
5. Oni powinni być tu o (godzinie) dziewiątej.
6. Wszystko musi się zmienić w tym mieście.
7. Oni powinni go za to ukarać.
8. Człowiek musi umrzeć.
9. Ten człowiek powinien umrzeć.
27.
I. uczenie się, zachwycanie się, zgodzenie się, zwrócenie się, żegnanie się, spotkanie się, przesiadanie się, opalanie się, zastanawianie się, śmianie się, spóźnianie się, kąpanie się, nudzenie się, odwracanie się
II. 1. Nie było się nawet z kogo śmiać.
2. Tu nie ma się gdzie kąpać.
3. Nie mamy dokąd (gdzie) dziś pójść.
4. Tam nie było na co patrzeć.
5. Nie mieliśmy z kim rozmawiać.
6. Nie mam kiedy was (pani, pana, państwa) przyjąć.
7. Nie będzie kiedy zjeść obiadu.
8. W niedziele i święta na plaży nie ma się gdzie nawet położyć.
9. Nie miał kto tego zrobić.
10. Nie mamy co czytać.
III. 1. Na plaży nie ma nikogo z rana i przed południem, i to jedynie w dni powszednie.
2. Na plaży jest dużo ludzi w niedzielę.
3. Tadek chodzi nad Wisłę lub na pływalnię z samego rana lub o za­chodzie słońca.
4. Chodzę na spacer + одно из приведенных определений времени.
5. Pracuję tylko w dni powszednie.
6. Tak, można dzwonić do mnie o każdej porze dnia.
7. Nie, nie skończę tej pracy przed niedzielą.
8. Nie, Francja leży na zachodzie Europy.
9. Так (или: nie) wstaję o wschodzie słońca.
10. Nie, Związek Radziecki leży na wschód od Polski.
28.
I. 1. Nie, Włodek nie przypomniał sobie nazwy restauracji.
2. Nazwę restauracji przypomniał Włodkowi Tadek.
3. Tak, Marek przypomina sobie wszystkie szczegóły pobytu w Mo­skwie.
4. Tak, Maryjka przypomniała Markowi, jak razem kupowali książki w Moskwie.
5. Tak, Maryjce sprawia trudność rozumienie nazw dań.
6. Dwie zupy ogórkowe, jeden rosół, jeden bulion z pasztecikiem, jedną zupę szczawiową.
7. Wątróbkę, schab pieczony, omlet ze szpinakiem, pierożki z mięsem.
8. Dwa kompoty z truskawek, kompot z jabłek i lody.
II. 1. usiedliśmy
2. spojrzałeś, przypomniałeś sobie
3. siedzieli
4. podszedł, przyniósł
5. brali(ły)ście, wzięli(ły)ście
6. miałem(-am)
7. mógł
8. kładł
9. przywiozła
10. przywieźli
11. zawiózł
12. napiła się
13. starły
14. pomógł
III. 1. O czym miałem ci przypomnieć?
2. Przed odjazdem mamy jeszcze zwiedzić muzeum.
3. Dokąd mamy dziś iść na obiad?
4. Mieli przyjechać o świcie i do tej pory jeszcze ich nie ma.
5. Ma pani przepisać to natychmiast.
6. Poradź, co mamy wybrać!
7. Cóż miałem tam robić?
8. Z czego mam się cieszyć?
9. Miałem wybrać się na spacer, ale się rozmyśliłem.
10. Jakże mam go zrozumieć, jeśli mówi jednym tchem.
11. Nie mogę sobie przypomnieć, do kogo powinienem dziś zadzwonić.
29.
I. obce pochodzenie, waluta obca, wina zagraniczne, papierosy zagra­niczne, ministrowie spraw zagranicznych, wyroby zagraniczne, paszport zagraniczny, wyjazd zagraniczny, rynek zagraniczny, polityka zagra­niczna, języki obce, obce kraje, prasa zagraniczna.
II. 1. nada je się (nadawano)
2. nadano
3. podejmowano (podejmuje się, podjęto)
4. zorganizowano (organizowano, zorganizowano)
5. negowano
6. zamknięto
7. wznowiono
8. omówiono
9. organizowano
III. 1. dwudziestu pięciu tysiącach 2. kilkudziesięciu tysięcy 3. kilkunastu 4. stu 5. kilkunastu 6. dwudziestu jeden 7. dziesięciu 8. dwóch
30.
I. wprowadzić kogoś w błąd, wprowadzić kogoś do pokoju, spódnica w kratę, droga do Berlina, pójść na uniwersytet, pójść do fabryki, pra­cować w fabryce, grać w karty, pójść do sklepu po chleb, przyjechać na dwunastą w nocy, dowiedzieć się czegoś od znajomych, słuchać koncertu przez radio
II. rzeczy/rzeczy, dniu/dni, wiadomości/wiadomości, wiośnie/wiosen, koledze/kolegów, ręce/rąk, gwieździe/gwiazd, zjeździe/zjazdów, łżie/łez, części/części, lekcji/lekcji, nocy/nocy, partii/partii, panu/panów, miej- scu/miejsc, oku/oczu, uchu/uszu, Rosjaninie/Rosjan, Amerykaninie/ Amerykanów, wodzie/wód, nodze/nóg, Bułgarze/Bułgarów, wietrze/wia- trów, ciele/ciał, 'lesie/lasów, narzędziu/narzędzi, wybrzeżu/wybrzeży, morzu/mórz, polu/pól, święcie/świąt
III. 1. powinniśmy 2. powinniśmy (musimy) 3. musimy 4. powinniśmy 5. mam, muszę, powinienem (powinnam) 6. mam, muszę, powinienem (powinnam) 7. powinni 8. miał, powinien był
31.
I. 1. On pali papierosa.
2. Zapalamy ogień.
3. One dopiero co (tylko co) wróciły z Polski.
4. Przez roztargnienie zgubiła zegarek.
5. Jechali w jednym z przednich wagonów pociągu elektrycznego.
6. Podstawiono pociąg na godzinę przed odjazdem.
7. Przez was omal się nie spóźniliśmy.
8. Od pewnego czasu rzuciłem palenie.
9. Dziś nie mamy co robić.
10. Nie ma komu (nie ma kto) się o nas zatroszczyć (nami zaopiekować).
II. 1. zarezerwowano 2. zabroniono 3. zwiedzono 4. podstawiono 5. kupiono 6. opuszczono
III. wychodząc(y), dziękując(y), widząc(y), wiedząc(y), jedząc(y), mając(y), idąc(y), biorąc(y), niosąc(y), wioząc(y), mogąc(y), drąc(y), kładąc(y), chęąc(y), będąc(y), opierając(y) się, częstując(y), myjąc(y) się, żyjąc(y), stojąc(y), dając(y), budząc(y), pisząc(y), śpiąc(y), jadąc(y), lecąc(y), rosnąc(y)
32.
I. 1. Pociąg do Krakowa spóźnił się o czterdzieści pięć minut.
2. Nasi znajomi przyjechali do Krakowa po północy.
3. Pokoje hotelowe zamawia się w recepcji.
4. Pokój czteroosobowy kosztuje o dwadzieścia złotych drożej od pokoju trzyosobowego.
5. Doba hotelowa trwa w Polsce od godziny osiemnastej do osiem- stej.
6. Polacy w kraju mają dowody osobiste.
7. Paszporty mają cudzoziemcy.
8. Nasi znajomi przyjechali do Krakowa dnia 21 (dwudziestego pierw­szego) lipca.
II. 1. po portmonetkę, w pokoju 2. o dowody osobiste 3. o najbliższy hotel 4. na śniadanie do baru mlecznego 5. przed rokiem (или: rok temu) 6. od pierwszego maja 7. przez cudzoziemców 8. do muzeów i kościołów.
III. 1. Przepraszam panią (pana, panie, panów, państwo), czy...
2. Przepraszam panią (pana, panie, panów, państwo)... (+ bardzo).
3. Dziękuję pani (panu, paniom, panom, państwu).
4. Dzień dobry pani (panu, paniom, panom, państwu); dobry wieczór pani itd.
5. Do widzenia pani (panu, paniom, panom, państwu). Dobranoc pani itd.
33.
I. 1. Nie chcę tu dłużej stać.
2. Nagle przede mną stanął mój dawny znajomy.
3. Stanęli przy wejściu (или: wyjściu) na perony.
4. Zegarek stanął.
5. (On) zaczął czytać.
6. Co się z nim stało w ciągu tego roku (przez ten rok)?
7. (On) został inżynierem.
8. Rozmowy stawały się weselsze.
9. Stawał się coraz bardziej ponury.
10. Stanąć pod drzewem.
11. Uniwersytet Jagielloński, który stał się ośrodkiem postępu i hu­manizmu, będzie wkrótce obchodzić 600-(sześćset)lecie swego istnie­nia.
12. Według legendy ludowej Kraków został założony przez Kraka, który zwyciężył strasznego smoka.
13. W XVI wieku do Krakowa, który stał się ośrodkiem polskiego renesansu, przyjeżdżają zagraniczni architekci.
14. Jednym ze starych obyczajów Krakowa jest hejnał mariacki, który przypominał i przypomina o wypędzeniu Tatarów.
II. 1. Kraków został włączony w granice państwa polskiego za panowa­nia Mieszka Pierwszego.
2. Na Rynku krakowskim wznieniono ratusz, Sukiennice i kościół Mariacki.
3. Uniwersytet Jagielloński został założony za panowania króla Ka­zimierza Wielkiego.
4. Zamek Wawelski został przebudowany w XVI wieku.
5. Hejnał mariacki, lajkonik i szopki krakowskie.
6. Krakowskie Planty założono w XIX wieku na miejscu dawnych fos i murów obronnych.
34.
I. 1. na anginę 2. na grypę 3. z nudów 4. na zapalenie płuc 5. do wszyst­kich jego wskazówek 6. za chorego 7. od ciebie 8. za czasów 9. za pa­nowania 10. Po najazdach 11. rady
II. 1. nikt 2. przez nikogo 3. na nikogo (na nic) 4. niczym, 5. nic, o niczym 6. nic 7. nic 8. nic 9. (nikogo) 10. nic 11. do niczego 12. nikogo 13. od nikogo (или: nikomu) 14. nic 15. do nikogo 16. nic (niczego).
III. 1. powinienem (powinnam) 2. muszę (powinienem) 3. muszę 4. powi­nienem 5. musimy 6. mam, muszę (lub: powinienem)
35.
I. 1. Pracują dwaj (czterej) sprzedawcy, pracuje dwóch (czterech, pię­ciu) sprzedawców i dwie (cztery) sprzedawczynie, pięć sprzedaw­czyń.
2. Dwaj, czterej profesorowie egzaminują studentów (dwóch, czterech, pięciu profesorów egzaminuje).
3. Dwaj, czterej turyści .zwiedzają (dwóch, czterech, pięciu turystów zwiedza).
4. Dwaj (czterej) kelnerzy i dwie (cztery) kelnerki obsługują (dwóch, czterech, pięciu kelnerów i pięć kelnerek obsługuje).
5. Idą moi dwaj, czterej bracia (idzie moich dwóch, czterech, pięciu braci).
6. Grają dwaj, czterej aktorzy (gra dwóch, czterech, pięciu, aktorów).
7. Te dwa, cztery ptaki podobają się (pięć ptaków podoba się).
8. Dwaj, ęzterej kasjerzy sprzedają (dwóch, czterech, pięciu kasjerów sprzedaje).
II. 1. ktokolwiek 2. z kimkolwiek 3. ktokolwiek 4. kiedykolwiek 5. do­kądkolwiek (gdziekolwiek) 6. gdziekolwiek 7. o czymkolwiek 8. czego­kolwiek 9. jakiegokolwiek 10. którąkolwiek.
Ш. 1. W sklepie C.P.L.iA.
2. Nasi znajomi byli w trzech działach.
3. W dziale tkanin artystycznych można kupić wstążki, dywaniki, maty.
4. Lalki, bransoletki, korale, szkatułki.
5. Z farbowanych pestek ogórka.
6. Ponieważ uważała, że są mniej oryginalne.
7. Ludowe naczynia, dzbanki, talerze.
8. Korale, lalkę ze słomy i ludową chustkę na głowę.
9. Dla siebie portfel i popielniczkę, dla Lidy dwie lalki.
36.
I. 1. Dwaj znani artyści otrzymali (dwóch znanych artystów otrzymało) 2. kilku młodych sprzedawców.
3. kilkudziesięciu urzędników
4. kilkunastu studentów rosyjskich
5. czterej uprzejmi kelnerzy (obsługuje czterech uprzejmych kelnerów)
6. Trzech naszych kolegów wyjechało (trzej nasi koledzy wyjechali) 7. dwóch moich znajomych
II. podróże, nieporozumienia, liście, listy, pieczenie, kierowcy, kelnerzy, krawcy, szewcy, fryzjerzy, ręce, czoła, wieże, loże, palce, dworce, przechodnie, ruchy, brzuchy, kuchnie, stacje, przystanki, Niemcy, przy­jaciele, dzwonki, psy, kościoły
III. 1. zdarzyło mi się 2. wznosili 3. gratulował 4. usiedliśmy 5. uczyła się 6. nie było
PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO „ WIEDZA POWSZECHNA” — WARSZAWA
STANISŁAW KAROLAK DANUTA WASILEWSKA
УЧЕБНИК ПОЛЬСКОГО ЯЗЫКА
Zeszyt 9
СЛОВАРЬ УКАЗАТЕЛЬ ГРАММАТИЧЕСКИХ ВОПРОСОВ
пустая страница бумажного оригинала
ПОЛЬСКО-РУССКИЙ СЛОВАРЬ
А
а а, и
abonent м., pod. -а, пр. -cie, мн. -ci абонент
absolutny, лм. -i, нар. -ie абсолютный
aby чтобы
adres м., род. -u, пр. -ie адрес
adresat м., род. -а, пр. -cie, мн. -ci адресат, получатель
adresować (do kogo) несов., -uję, -ujesz писать адрес, адресо­
вать afisz м., род. -а, пр. -и афиша
agrafka ж., пр. -се английская булавка
akademia ж., пр. -i академия; торжествен­
ное заседание
akt м., род. -u, пр. -cie действие, акт
aktor м., род. -а, пр. -гze, мн. -rzy актер
aktorka ж., пр. -се актриса
aktywista м., пр. -ście, мн. -ści активист
akurat как раз
albo или, либо
album м., род. -u, пр. -ie альбом
ale но
ależ ну и, ну
alfabet м., род. -u, пр. -cie азбука, алфавит
ambasada ж., пр. -dzie посольство
ambasador м., род. -а, пр. -rze, мн. -owie посол
Amerykanin м., род. -а, пр. -ie, мн. Ameryka- американец nie Amerykanka ж., пр. -се американка
amerykanka ж., пр. -се американка (раздвиж­
ная кресло-тахта) anegdota ж., пр. -cie анекдот
angina ж., пр. -ie ангина
Angielka ж., пр. -се англичанка
angielski, лм. -су английский
Anglik м., род. -а, пр. -и, мн. -су англичанин
ani... ani ни... ни
ankieta ж., пр. -cie анкета
antykwariat м., род. -u, пр. -cie букинистический мага­
зин aparat м., род. -u, пр. -cie аппарат
aparat radiowy радиоприемник
apetyt ut., род, -u, np. -cie аппетит
apteka ж., np. -се аптека
architekt м., pod, -a, np. -cie, мн, -ci архитектор
architektura ж., np, -rze архитектура
arcydzieło cp., np, -le шедевр
arkusz m., pod, -a, np, -u лист
armia ж., np. -i армия
artykuł m., pod. -u, np, -le статья
artysta м., pod. -ście, мн. -ści артист, художник
artystka ж., np. -се артистка
artystyczny, лм. -i, нар. -ie артистическим, худо-
arystokracja ж., np. -i аристократия
aspirant m., pod. -a, np. -cie, мн. -ci аспирант
aspiryna ж no -ie аспирин
atmosfera ać., np.-rze чепни^Г’ настроение
atrament м., род. -a, пр. -cie автобус
autobus м., род. -и, пр. -ie автобусный
autobusowy автокар
autokar м., род. -u, пр. -rze автомат
automat м., род. -и, пр. -cie автор
autor м., род. -а, пр. -rze, мн. -г%У автор (женщина)
autorka ж., пр. -се с вызовом
awizo вплоть до, пока
aż
В
бояться (за что) bać się (о со) несов., boję, boisz багаж, вещи
bagaż м., род. -и, пр. -и багажный
bagażowy балкон
balkon м., род. -и, пр. -ie банальный
banalny, лм. -i, нар. -ie купюра
banknot м., род. -и, пр. -cie закусочная, бар
bar м., род. -и, пр. -rze очень
bardzo барокко
barok м., род. -и, пр. -и борщ
barszcz м., род. -и, пр. -и башня
baszta ж., пр. -cie развлекать
bawić несов., -ię, -isz zabawić развлекаться, играть
bawić się несов., -ię, -isz zabawić się бифштекс
befsztyk м., pod. -a, np. -u берет
beret м., pod. -u, np. -cie берлинский
berliński, лм. -су без
bez (czego) нахальный
bezczelny, лм. -i, нар. -ie праздный (нар. также:
bezczynny, лм. -i, нар. -ie без дела)
безнадежный beznadziejny, лм. -i, нар. -ie прямой, непосредствен-
bezpośredni, лм. -i, нар. -io ный
ненужный bezużyteczny, лм. -i, нар. -ie белый
biały, лм. -li, нар. -о книжный шкаф
biblioteczka ж., пр. -се
bibliotek» ас., пр. -се библиотека; книжный
шкаф
biec несов., -gnę, -gniesz бежать
biegać несов., -щ бегать
bielizna ас., пр. -źnie белье
bierny, лм. -i, нар. -ie пассивный
bieżący текущий
bilet л., pod. -u, пр. -cie билет
bileter ж., род. -а, пр. -rze, мн. -rzy контролер
biletowy билетный
biszkopt м., род. -и, пр. -сге бисквит
bitek ж., (tk) род. а-, пр -и отбивное мясо
biurko ср., пр -и письменный стол
biuro ср., пр, -rze бюро, учреждение
blankiet м., род. -и, пр. -сге бланк
bliski, лм. -су, нар. -о близкий
bluzeczka ас., пр. -се кофточка
bluzka ас., пр. -се блузка
błąd м., (ę) род. -u, пр. -dzie ошибка
błądzić несов., -ę, -isz блуждать, бродить; во­
дить
błędny, нар. -ie ошибочный
błękit м., род. -и, пр. -сге синева
błogi блаженный
błoto ср., пр. -сге болото, грязь
bo потому что, так как
bogaty, лм. -ci, нар. -о богатый
bohater м. род. -а, пр. -rze, мн. -owie герой
boja ас., пр. boi бакен
boleć несов., -i болеть
zaboleć bordo нескл. бордо
borówka ас., пр. -се ягода брусники
botaniczny ботанический
ból м.) род. -u, пр. -и боль
brać (od kogo, skąd) несов., biorę, bierzesz брать, принимать wziąć brak (czego) не хватает
brama ас., np. -ie ворота
bransoletka ас., пр. -се браслет
brat м., род. -а, пр. -cie, мн. -сга брат
brązowy коричневый
broda ас., пр. -dzie, род. мн. (о) борода
broń ас., пр. -ni оружие
broszka ас., пр. -се брошка
brzeg м., род. -u, пр. -и берег; край
brzeski, лм. -су брестский
brzuch м., род. -а, пр. -и живот
brzydki, лм. -су, нар. -о некрасивый
budować несов., -uję, -ujesz строить
zbudować budynek м., (nk) род. -u, пр. -u здание, дом
budyń м., род. -niu, пр. -niu пудинг
budzić несов., -ę, -isz будить
budzić się несов., -ę, -isz просыпаться
zbudzić się budzik m., pod. -a, np. -u будильник
bufet m., pod. -u, np. -cie буфет
bukiet м., pod. -u, np. -cie букет
bulion m., pod. -u, np. -ie бульон
Bułgar лс., pod. -a, np. -rze, мн. -rzy болгарин
Bułgarka ж., np. -се болгарка
bułgarski, лм. -су болгарский
bułka ж., np. -се булка
buraczki мн., pod. -ów свекла тушеная
bursztyn м., pod. -u, np. -ie янтарь
burza ж., np. -у гроза, буря
butelka ж., np. -се бутылка
by чтобы
być несов., jestem, jesteś, są быть
byle со что-либо, что попало
byle gdzie где-либо, куда-либо,
куда попало byle jak кое-как, как-нибудь,
спустя рукава byle jaki кое-какой, какой-либо
byle kto кто-либо
bywać несов., -m бывать
С
całkiem вполне
całkowity, лм. -ci, нар. -cie полный (нар..* пол-
, ,, ностью, вполне)
całosc ж., пр. -ci целое
całować несов., -uję, -ujesz целовать
pocałować cały, лм. -И, «ар. -о весь, целый
cecha ж., пр. -sze черта
celnik м., род. -a, np. -и, мн. -су таможенник
се1пу , таможенный
cena ж., пр. -ie цена
cenić несов. -ię, -isz пенить
cennik м., род. -а, пр. -и прейскурант
cenny, лж.-i ценный
centrala ж., пр. -i коммутатор; централь-
х , ное управление
centralny, лм. -i, мар. -ie центральный
charakterystyczny, мар. -ie характерный
chciec несов., -ę, -esz хотеть
chęć ж., пр. -ci, мн. -ci желание, охота
chętny, лм. -I, мар. -ie охотный
Chińska Republika Ludowa Китайская Народная
., . > . Республика
chleb м., род. -а, пр. -ie хлеб
chłodny, нар. -о прохладный, холодный
chłop м., род. -a, np. -ie, мн. -i коестьянин
chłopiec м., (pc) pod. -a, np. -u парень, мальчик, маль­
чишка
chmura ж., np. -rze туча
chmurzyć się несов., -ę, -ysz хмуриться; (небо) по-
zachmurzyć się крывается тучами
chociaż хотя, хотя бы
choć хотя
choćby хотя бы
chodzić несов., -ę, -isz ходить
choroba ж., пр. -ie болезнь
chorować (па со) несов., -uję, -ujesz болеть
zachorować chory, лм. -rzy больной
chować (gdzie) несов., -m прятать; хранить
schować
chrapać несов., -ię, -iesz храпеть
chrzan м., pod. -u, np. -ie хрен
chusteczka ж., np. -се платочек, платок
chustka ж., np. -се платок
chwila ж., np. -i момент, минута, мгно­
вение
chyba пожалуй, кажется, ве­
роятно, наверное
chytry, лм. -rzy, нар. -rze хитрый
ciało ср., пр. -ele тело
ciastko ср., пр. -и пирожное
ciągły, лм. -li, нар. -1е постоянный, беспре­
рывный (нар. также: все время) ciągnąć (się) несов., -ę, -iesz тянуть(ся)
cichy, лм. -si, нар. -о тихий
ciekawy, лм. -i, нар. -ie интересный
cielęcy телячий
ciemność ж., пр. -ci, мн. -ci темнота, тьма
ciemny, лм. -i, нар. -о темный
cienki, лм. -су, нар. -о тонкий
cień м., род. -nia, пр. -niu тень
ciepły, лм. -li, нар. -о теплый
cieszyć się (z czego, czym) несов., -ę, -ysz радоваться
ucieszyć się ciężki, лм. -су, нар. -о тяжелый
cisnąć несов., -śnie жать
со что
coraz (4- сравн. степень) всё (4- сравн. степень)
coś что-нибудь, что-то
cokolwiek что-либо
córka ж., пр. -се дочь
cóż что ж(е)
crawl (произн. [крау1]) кроль
cudzoziemiec м., (тс) род. -a, np. -и, мн. -у иностранец cukier м., (kr) род. -u, пр. -rze сахар
cukierek м., (rk) род. -а, пр. -и конфета
cukiernia ж., пр. -i кондитерская
cykl м., род. -и, пр. -и цикл
cynaderki мн., род. .(-rek) кушанье из почек
cytryna ж., np. -ie лимон
cytrynowy лимонный
czajnik м., род. -а, пр. -и чайник
czapka ж., пр. -се шапка
czarny, лм. -i, нар. -о черный
czas м., род. -u, пр. -ie время
czasami, czasem иногда, подчас
czasopismo ср., пр. -śmie журнал
czekać (па со) несов., -ш ждать
poczekać, zaczekać czekolada ж., пр. -dzie шоколад
czekoladowy шоколадный
czepek м., (pk) род. -а, пр. -и купальная шапочка
czerwiec м., (wc) род. -а, пр. -и июнь
czerwienić się несов., -ię, -isz краснеть
zaczerwienić się czerwony, лм. -i, нар. -о красный
czesać (się) несов., -szę, -szesz причесывать(ся)
uczesać (się) częstować (się) несов., -uję, -ujesz угощать(ся)
poczęstować (się) częsty, лм. -ści, нар. -о частый
częściowy, лм. -i, нар. -о частичный (нар. также:
отчасти) część ж., пр. -ci, мн. -ci часть, отделение
członek м., (nk) род. -а, пр. -и (мн. -owie; -i) член człowiek м., род. -а, пр. -и, мн. ludzie человек
czoło ср., пр. -1е, род. мн. (о) лоб
czuć (się) несов., -ję, -jesz чувствовать (себя)
poczuć (się) czupryna ж., np. -ie волосы, чуб
czwartek м., (tk) род. -и, пр. -и четверг
czworo, род. -ga четверо
czy ли, ИЛИ
czyj чей
czyjkolwiek чей-либо
czyjś чей-то, чей-нибудь
czynność ж., пр. -ci, мн. -ci действие
czynny . работает, открыт
czysty, лм. -ści, нар. -о чистый
czytać несов., -ш читать
przeczytać czytelnia ж., пр. -i читальня, читальный
зал czytelnik м., род. -а, пр. -и, мн. -су читатель
czyż(by) разве, неужели
С
ćwiczyć несов., -ę, -ysz упражняться, трениро-
, . , вать
ćwierć четверть
D dach м., pod. -u, np. -u крыша
dać сов., -m, -dzą дать
daleki, лм. -су, нар. -о далекий
dancing (произн. [дансинк]) м., род. -и, пр. -и танцы, дансинг dane мн., род. -ych данные
danie ср., пр. -и . блюдо
daremny, лм. -i, нар. -ie тщетный, напрасный
data ж., пр. -cie число, дата
dawać несов., -ję, jesz давать
dać dawny, лм. -i, нар. -о прежний, бывший,
давний debata ж., пр. -сге дебаты
decydować się несов., -uję, -ujesz решаться
zdecydować się defilada ж., np. -dzie парад
dekoracja ж., np. -i декорация
delegacja ж., np. -i делегация
delikatesy мн., род. -ow деликатесы
denerwować несов., -uję, -ujesz раздражать
zdenerwować denerwować się несов., -uję, -ujesz нервничать, волновать-
zdenerwować się ся
depesza ж., np. -у . телеграмма
deseń м., pod. -ma, np. -mu узор, рисунок
deser м., род. -u, np. -rze сладкое
deszcz м., pod. —u, np. —u доякдь
diament м., pod. -u, np. -cie алмаз
dieta ж., np. -cie диета
ДЛЯ> РаДИ dlaczego почему
dlatego потому, поэтому
dłnnt Ж'я’иПР'^ ’П1 ладонь; рука
~dz.y‘ Нар' "° долгий, длинный
dno ср., пр. -ie 2
(cze9°) ф в (+ вин.), к, до, для
ЯаЬгя™’ |П₽' ”**’ род' МН' сутки; эпоха
я°н^П0С’ спокойной ночи!
dobry лм. -rzy, нар. -rze хороший, добрый
doczekać się сое., -m дождаться
doczepić сое., -ię, -isz прицепить
НеС°в" устраивать (кого)
"а "edwesz доехать, проехать
dojsc сов., -dę, -dziesz дойти, пройти
dokądkolwiek . . S-либо
rt°kr>ł^ny’ ЛМ' МаР' "Iе точный, аккуратный
^onać сов -ш :0°веРрУшитГГ°М
doktor м., pod. -а, пр. -rze, мн. -rzy локтоп
dolegać несов., dolega болеть
dom м., род. -u, пр. -и дом
dopiero фп.пькп (п нтчрюгаргт/А
dopóki пока; до тех пор, пока
do przodu вперед
doradzić сое., -ę -isz посоветовать
dorosły, лм. -śli взрослый
dorównać (коти) сов., -m сравняться
dorsz м., род. -а, пр. -и треска
doskonały, лм. -И, нар. -1е совершенный, велико­
лепный
dostać сое., -nę, -niesz достать, получить
dostateczny, лм. -i, нар. -ie достаточный
dosyć довольно, хватит, до­
статочно
dość довольно, хватит, до­
статочно
doświadczenie ср., пр. -и опыт, испытание
dotąd до сих пор, до этого
места dotychczas до сих пор
dowcip м., род. -и, пр. -ie острота, шутка, анекдот
dowcipny, лм. -i, нар. -ie остроумный
dowiadywać się (czego, о czym od kogo) несов., узнавать
-uję, -ujesz dowiedzieć się
dowód osobisty м., (o) pod. -u, np. -dzie паспорт, удостоверение
личности
dozorca м., пр. -у, мн. -у дворник
dramat м., род. -u, пр. -cie драма
dramatyczny, лм. -i, нар. -ie драматический, драма­
тичный
dreszcze мн., род. -у озноб, дрожь
drobiazg м., род. -и, пр. -и мелочь, пустяк, безде-
л • лушка
drobny, лм. -i, нар. -о мелкий, маленький
drób м., (о) pod. -iu, пр. -iu домашняя птица
droga ж., пр. -dze, род. мн. (ó) дорога
drogeria ж'., пр. -i парфюмерия
drogi, лм ~dzy, нар. -о дорогой
drwić (z czego) несов., -ię, -isz насмехаться, издевать-
zadrwić ся
drzeć несов. drę, drzesz рвать
drzemać несов., -ię, -iesz дремать
drzewo ср., np. -ie дерево
drzwi мн., род. -1 дверь
drżeć (о со) несов., -ę, -ysz дрожать
duma ж., пр. -ге гордость
dumny, лм. -i, нар. -ie гордый
duszny, нар. -о душный
dużo много
duży, лм. -zi большой
dwoje, род. -ga оба, двое
dworzec м., род. -rca, пр. -rcu вокзал
dwór м., (о) pod. -u, пр. -rze двор; жилой дом поме­
щика
dym м., род. -u, пр. -ie дым
dyplomatyczny, лм. -i, нар. -ie дипломатический, ди­
пломатичный
dyrekcja ж., пр. -i управление
dyrektor м., род. -а, пр. -rze, мн. -rzy директор
dyscyplina ж., пр. -ie дисциплина
dyskusja ж., пр. -i дискуссия
dywan м., род. -u, пр. -ie ковер
dywanik м., род. -а, пр. -и коврик
dyżur м., род. -и, пр. -rze дежурство
dyżurny м., мн. -i дежурный
dział м., род. -и, пр. -1е отдел
działacz, м., род. -а, пр. -и, мн. -е деятель
działalność ж., пр. -ci деятельность
dzieciństwo ср., пр. -1е детство
dziecko ср., пр. -и, мн. dzieci ребенок
dziedzina ж., пр. -ie область
dzieje мн., род. -ów история
dzielnica ж., пр. -у район
dzieło ср., пр.-le произведение
dziennik м., род. -а, пр. -и дневник; известия, но­
вости dziennikarka ж., пр. -се журналистка
dziennikarz м., род. -а, пр. -и, мн. -е журналист
dzień м., род. dnia, пр. dniu день
dziewczę (ед. поэт.), мн. dziewczęta девушка
dziewczyna ж., пр. -ie девушка
dziękować (komu) несов., -uję, -ujesz благодарить
podziękować dziki лм. -су, нар. -о дикий
dzisiaj, dziś сегодня
dzisiejszy, лм. -si сегодняшний
dziura ж., пр. -rze дыра
dziurka ж., пр. -се щель, скважина
dziwić się несов., -ię, -isz удивляться
zdziwić się dziwny, лм. -i, нар. -ie странный, удивитель­
ный
dzbanek м., (nk) род. -а, пр. -u кувшин
dzwonek м., (nk) род. -а, пр. -и звонок
dzwonić (do kogo) несов., -ię, -isz звонить
zadzwonić
dżdżysty нар. -о дождливый
dżem м., род. -u, пр. -ie джем
dźwięk ^., род. -u, пр. -u звук
dźwigać несов., -m тащить, нести
Е
Egipt м., род. -u, пр. -cie Египет
egzamin м., род. -u, пр. -ie экзамен
egzaminować несов., -uję, -ujesz принимать экзамен(ы)
egzemplarz м., род. -а, пр. -и экземпляр
ekonomista м., пр. -ście, мн. -ści экономист
ekran м., род. -u, пр. -ie экран
elegancki, лм. -су, нар. -о элегантный
elektryczny электрический
element м., род. -и, пр.-сге элемент
encyklopedia ж., пр. -i энциклопедия
epoka ж., пр. -се эпоха
esencja ж., пр. -i заварка
etiuda м., пр. -dzie этюд
Europa ж., пр. -ie Европа
F
fabryka ж., пр. -се фабрика
fakt м., род. -и, пр. -сге факт
fala ж., пр. -i волна
fantazja ж., пр. -i фантазия
farbować несов., -uję, -ujesz красить
ufarbować
fasolka ж., пр. -се фасоль
faszerowany фаршированный
felieton м., род. -u, пр. -ie фельетон
fikcja ж., пр. -i вымысел
filet м., род. -и, пр. -сге филе
filharmonia ж., пр. -i филармония
filia ж., пр. -i филиал
film м., род. -u, пр. -ie кинофильм, кинокар­
тина
filiżanka ж., пр. -се чашка
filologia ж., пр. -i филология
filozofia ж., пр. -i философия
filozoficzny, нар. -ie философский
firanka ж., пр. -се гардина
flaki мн., род. -ów рубец
fokstrot м., род. -а, пр. -cie фокстрот
formalność ж., пр. -ci, мн. -ci формальность
formularz м., род. -а, пр. -и формуляр
fortepianowy фортепианный, для
фортепиано
fortepian м., род. -u, пр. -ie рояль
fosa ж., пр. -ie ров
fotel м., род. -а, пр. -и кресло
foyer (произн. [фуа’е]) ср., нескл. фойе
fragment м., род. -u, пр. -cie отрывок, фрагмент
Francja ж., пр. -i Франция
francuski, лм. -су французский
Francuz м., род. -а, пр. -ie, мн. -i француз
Francuzka ж., пр. -се француженка
frytki мн., род. (-tek) жареная картошка
fruktowit м., род. -и, пр. -сге фруктовый напиток
fryzjer м., род. -а, пр. -гze, мн. -rzy парикмахер
fryzjerski, лм. -су парикмахерский
G
gabinet м., род. -u, np. -сге кабинет
galanteryjny галантерейный
galareta ж., np. -cie заливное
galaretka ж., np. -се желе
gałąź ж., np. -ęzi ветвь
gardło cp., np. -Ie горло
garmażeria ж., np. -i кулинария
garnitur м., pod. -u, np. -rze мужской костюм
gasnąć несов., -śnie гаснуть
zgasnąć gatunek m., (nk) pod. -u, np. -u сорт
gaz m., pod. -u, np. -ie газ
gazeta ж., np. -cie газета
gąbka ж., np. -се мочалка
gdy (союз) когда
gdyby если бы
gdzie ' где, куда
gdzie indziej в другом месте, в дру­
гое MęcTO gdziekolwiek где-либо, куда-либо
gdzieniegdzie кое-где
gdzieś где-нибудь, где-то
generał м., род. -а, пр. -1е, мн. -owie генерал
gęsty, нар. -о густой, плотный
gęś ж., np. -si, мн. -si гусь
giąć несов., gnę, gniesz сгибать
zgiąć ginąć несов., -ę, -iesz погибать; теряться
zginąć glina ж., np. -ie глина
gładki, лм. -су, нар. -о гладкий
głaskać несов., -szczę, -szczesz гладить
głęboki, нар. -о глубокий
głodny, лм. -i голодный
głos м., род. -u, пр. -ie голос
głośny, лм. -i, нар. -о , громкий
głowa ж., пр. -ie, род. мн. (Ó) голова
głód м., (о) pod. -u, np. -dzie голод
główny лм. -i, нар. -ie главный (нар.; преиму­
щественно) głuchy лм. -si, нар. -о глухой
głupi, лм. -i, нар. -io глупый
gmach м., род. -и, пр. -и здание
gniazdo ср., np. -eździe гнездо
gniew м., род. -и, пр. -ie гнев
gniewać się несов., -m сердиться
rozgniewać się godzina м., np. -ie час
golić (się) несов., -ę, -isz брить(ся)
ogolić (się) golonka ж., np. -се вареные ножки
gołąbki мн. pod. -ów голубцы
gong m., pod. -u, np. -u гонг
gorący, лм. -у, нар. -о горячий, жаркий
gorączka ж., np. -се высокая температура
(у человека), жар
gorączkować несов., -uję, -ujesz иметь температуру
gorzki, лм. -су, нар. -о горький
gospodarczy, нар. -о экономический
gospodarz м., род. -а, пр. -и, мн. -е хозяин
gospodyni ж., пр. -i хозяйка; домработница
gościnny, лм. -i, нар. -ie гостеприимный
gość м., род. -cia, пр. -ciu, мн. -cie гость; приезжий, посе­
титель
gotować несов., -uję, -ujesz варить, кипятить
ugotować gotowy, лм. -i готовый
gotycki готический
góra м., пр. -rze гора
góral м., род. -а, пр. -и, мн. -е горец
górnik м., род. -а, пр. -и, мн. -су шахтер
gra ж., пр. -rze игра
grać несов., -т играть; ставить; демон­
стрировать, испол­нять; принимать (о приемнике) grafik м., род. -а, пр. -и, мн. -су график
grafika ж., пр. -се графика
granatowy синий
granica ж., пр. -у граница
gratulować (czego komu) несов., -uję, -ujesz поздравлять
pogratulować Grecja ж., np. -i Греция
grecki, лм. -су греческий
grochowy гороховый
grosz м., pod. -a, np. -u грош
groszek m., (szk) pod. -u, np. -u горошек
grób м., (o) pod. -u, np. -ie могила
gród м., (o) pod. -u, np. -dzie город-крепость
gruby, лм. -i, нар. -о толстый; низкий (о го­
лосе) grudzień м., pod. -dnia, np. -dniu декабрь
gruzy мн., pod. -ów руины
gruźlica ж., np. -у туберкулез
gryczana гречневая
grypa ж., np. -ie грипп
grzybowy грибной
gust м., pod. -u, np. -ście вкус
guzik м., pod. -a, np. -u пуговица
gwar м., pod. -u, np. -rze шум
gwarny, нар. -о шумный
gwiazda ж., np. -eździe звезда
H
hale targowe мн. торговые ряды
handel м.9 (dl) pod. -ii, np. -u торговля
handlować несов*, -uję, -ujesz торговать
handlowy торговый
hejnał* м., род. -u, пр. -le хейнал
herb м., род. -u, пр. -ie герб
herbata ж., пр. -cie чай
historia ж., пр. -i история
historyczny, нар. -ie исторический
hotel м., род. -u, np. -и гостиница
hotelowy, лм. -i гостиничный
humanizm м., род. -u, пр. -ie гуманизм
humor м., род., -u, пр. -rze юмор; настроение
hymn м., род. -u, пр. -ie гимн
I
i и
igła ж., пр. -1е иголка
ile, род. -и, лм. -и сколько
ilość ж., пр. -ci, мн. -ci количество
imiennik м., род. -а, пр. -и, мн. -су тезка
imię ср., пр. -eniu, мн. -опа имя
importować несов., -uję, -ujesz импортировать
inaczej иначе, в противном
случае
India ж., пр. -i Индия
indyk м., род. -a, np. -и индейка
informacja м., пр. -i справочное бюро;
справка
informować (kogo) несов., -uję, -ujesz сообщать, информиро-
poinformować вать
informować się несов., -uję, -ujesz справляться
poinformować się inicjatywa ж., np. -ie инициатива
inny, лм. -i другой, иной
instrukcja ж., np. -i инструкция
instytucja ж., np. -i учреждение
instytut м., pod. -u, np. -cie институт
intensywny, лм. -i, нар. -ie интенсивный, напря­
женный interesant м., род. -а, пр. -сге, мн. -ci посетитель, клиент
interesować (się) несов., -uję, -ujesz интересовать(ся)
zainteresować (się) interesujący, лм. -у, нар. -о интересный
inżynier м., род. -a, np. -rze, мн. -owie инженер
ironiczny, лм. -i, нар. -ie иронический
istnieć несов., -ję, -jesz существовать
iść несов., idę, idziesz идти
pójść iż что
J
ja я
jabłko м., np. -u яблоко
jadalnia ac., np. -i столовая (комната)
jadłospis м., pod. -u, np. -ie меню
jajecznica ж., np. -у яичница
jajko cp., np. -u. яйцо
jak как, когда, если
jakby как будто, (что-то) в
. ,. роде
jaki, лм. -су какой
jakikolwiek какой-либо
jakiś какой-нибудь, какой-
то, некоторый
jakkolwiek как-либо; несмотря на;
хотя
jako как
jakoś как-нибудь, как-то
jakże. как же> как
jarski . вегетарианский
jarzynki мн., род. (-пек) гарнир
jarzynowy овощной
jarzyny мн. овощи
jasnowidz м., род. -а, пр. -и ясновидец
jasny, нар. -о ясный, светлый
jazda ж., пр. jeździe езда
jądrowy ядерный
jechać несов., jadę, jedziesz ехать
pojechać jednak(że) однако, все же
jednakowy, лм. -i, нар. -о одинаковый
jednoczesny, нар. -śnie одновременный
jedwab м., род. -iu, пр. -iu шелк
jedwabny . шелковый
jedyny, лм. -i, нар. -ie единственный (нар.:
лишь,только) jeniec м., род. -ńca, пр. -пси, мн. -Асу пленный
jesienny, лм. -i осенний
jesień ж., пр. -ni, мн. -nie осень
jeszcze еще, притом
jeść несов., -m, -dzą есть, кушать
zjeść jeśli если
jeśliby если бы
jezdnia ж., пр. -i мостовая, улица
jezioro ср., пр. -rze озеро
jeżeli если
jeżeliby если бы
jeździć несов., -żdżę, -ździsz ездить
język м., род. -a, np. .-и язык
jutro завтра
już уже
К
kabaret м., род. -и, пр< -cie кабаре
kaczka ж., пр. -се утка
kajak м., род. -а, пр. -и байдарка
kakao ср., нескл. какао
kalafior ж., pod. -а, пр. -rze цветная капуста
kalosz м., род. -а, пр. -и калоша
kałuża ж., пр. -у лужа
kameralny, нар. -ie камерный
kamieniczka ж., пр. -се каменный дом (умень­
шит.) kamienica ж., пр. -у каменный дом
kamienny каменный
kamień м., род -nia, пр. -niu камень
kamizelka ж., пр. -се жилетка
kanapka ж., пр. -се бутерброд
kandydacki кандидатский
kapryśny, лм. -i, нар. -ie капризный
kapusta ж., пр. -ście капуста
kara ж., пр. -rze штраф; наказание
karp м., род. -ia, пр. -iu карп
kapelusz м., род. -а, пр. -и шляпа
karta ж., пр. -сге меню, карточка; лист,
страница kasa ж., пр. -ie касса
kasjer м., род. -а, мр. -rze, мн. -rzy кассир
kasza ж., пр. -у каша
kaszel ж., (szl) род. -и, пр. -и кашель
kaszleć несов., -ę, -esz кашлять
kasztan м., род. -и, пр. -ie каштан
katar м., род. -и, пр. -rze насморк
katedra ж., пр. -rze кафедра; кафедраль­
ный собор kawa ж., пр. -ie кофе
kawałek м., (łk) род. -а, пр. -и кусок
kawiarnia ж., пр. -i кафе
kazać несов., -żę, -źesz заставлять; велеть
każdy каждой, всякий, лю­
бой
kąpać (się) несов., -ię, -iesz купать(ся), мыть(тя) (в
wykąpać (się) ванне)
kąpielowy купальный
kelner м., род. -а, пр. -rze, мн. -rzy официант
kelnerka ж., пр. -се официантка
kiedy когда
kiedy indziej в другой раз
kiedykolwiek когда-либо
kiedyś когда-то, когда-нибудь
kieliszek м., (szk) pod. -а, пр. -и рюмка
kierowca м., пр. -у, мн. -у водитель
kierunek м., (nk) pod. -и, пр. -и направление
kieszeń ж., пр. -ni, мн. -nie карман
kilka, род. -и, лм. -и несколько
kilkadziesiąt, род. и лм. kilkudziesięciu несколько десятков
kilkakrotny, лм. -i, нар. -ie многократный
kilkanaście, род. и лм. kilkunastu больше десяти (между
10 и 20-ю) kilkaset, род. и лм. kilkuset несколько сот
kilkustronicowy на несколько страниц
kilo ср., нескл. кило
kilometr ж., pod. -a, np. -rze километр
kino ср., пр. -ie кино, кинотеатр
kiosk ж., род. -и, пр. -и киоск
kiwać несов., -ш кивать, качать
kiwnąć klasa ж., пр. -ie класс
klasyczny, лм. -i, нар. -ie классический
klasyk м., род. -а, пр. -и, мн. -су классик
klęska ж., пр. -се бедствие, крах
klient м., род. -а, пр. -сге, мн. -ci клиент
klips м., род. -а, пр. -ie клипс
klub м., род. -u, пр. -ie клуб
klucz м., род. -а, пр. -и ключ
kluski мн. род. (-sek) лапша
kłamać несов., -ię, -iesz врать
skłamać kłaść (na czym, na со) несов., -dę, -dziesz класть
położyć kłaść się (na czym, na со) несов., -dę, -dziesz ложиться położyć się kobieta ж., np. -cie женщина
koc м., pod. -a, np. -u одеяло
kochać несов., -m любить, питать любовь
pokochać kochanie обращ. любимый (-ая)
kolacja ж., пр. -i, ужин
kolega м., пр. -dze, мн. -dzy товарищ, коллега, друг
kolejarz м., род. -a, np. -и, мн. -е железнодорожник
kolejka ж., пр. -се очередь
kolejny, лм. -i, пр. -о очередной (нар.: по
очереди) kolejowy, лм. -i железнодорожный
koleżanka ж., пр. -се товарищ, подруга
kolor м., род. -u, пр. -rze цвет, расцветка
kolorowy, лм. -i, нар. -о цветной, многоцветный
kolumna ж., пр. -ie колонна
kołdra ж., пр. -rze одеяло
koło (czego) у, около
kołysać несов., -szę, -szesz качать
zakołysać kombinat м., род. -u, пр. -сге комбинат
komiczny, лм. -i, нар. -ie комический, комичный
komin м., род. -а, пр. -ie труба
komisja ж., пр. -i комиссия, комитет
komitet м., род. -и, пр. -сге комитет
komora celna ж., пр. -rze, род. мн. (6) таможня
komplement м., род. -и, пр. -сге комплимент
komplet м., род. -и, пр. -сге комплект, гарнитур
kompletnie полностью, совершенно
kompot м., род. -и, пр. -сге компот
kompozytor м., род. -a, np. -rze, мн. -rzy композитор
komunikacja ж., пр. -i сообщение
komunikacyjny связанный с сообще­
нием
komunikat м., род. -u, мр. -сге коммюнике
komunista м., пр. -ście, мн. -ści коммунист
komunistyczny коммунистический
koncentrować się несов., -uję, -ujesz сосредоточиваться
skoncentrować się
koncert м., pod. -u, np. -сге концерт
konduktor м., pod. -a, np. -rze, мн. -rzy кондуктор, проводник
(жел. дор.)
konduktorka ж., пр. -се кондуктор, проводник
(женщина)
kongresowy относящийся v к кон­
грессам
koniak м., род. -и, пр. -и коньяк
koniec м., род. -ńca, пр. -пси конец
konkurs м., род. -и, пр. -ie конкурс
konserwatorium ср. консерватория
konstruktor м., род. -а, пр. -rze, мн. -rzy конструктор
koń м., род. -nia, пр. -niu лошадь, конь
końcowy конечный; заключи­
тельный
kończyć несов., -ę, -ysz кончать
skończyć kopalnia ж., пр. -i шахта
koperta ж., пр. -сге конверт
korale мн., род. -i бусы
korespondować несов., -uję, -ujesz переписываться
korytarz м., род. -а, пр. -и коридор
korzystny, нар. -ie выгодный
korzyść ж., пр. -ci, мн. -ci выгода
kostium м., род. -u, пр. -ie костюм
kosztować несов., -uje стоить
koszula ж., пр. -i рубашка
koszyk м., род. -а, пр. -и корзина
kość ж., пр. -ci, мн. -ci кость
kościół м., (о) род. -а, пр. -ele костел
kot м., род. -а, пр. -сге кошка
kotlet м., род. -а, пр. -cie котлета
kpić (z kogo) несов., -ię, -isz издеваться
zakpić
kraj м., pod. -u, np. -u . страна, край
krajobraz м., род. -u, np. -ie пейзаж
krajowy относящийся к данной
стране, в пределах страны
krakowiak м., род. -а, пр. -и, мн. -су краковянин
krakowianka ж., пр. -се краковянка
krakowski, лм. -су краковский
kran м., род. -u, пр. -ie кран
krata ж., пр. -сге клетка
krawat м., род. -и, пр. -сге галстук
krawcowa ж., пр. -ej . портниха
krawiec м., (wc) pod. —а, пр. —i, мн. —у портной
kredens м., род. -u, пр. -ie буг^рт»
krem м., род. -и, пр. -ie крем
krew ж., пр. krwi кровь
krewny м., мн. -i родственник
krok м., род. -u, пр. -u шаг, поступок
kropla ж., пр. -i капля
król м., род. -а, пр. -и, мн. -owie король
królewski, лм. -су королевский
krótki, лм. -су, нар. -о короткий, краткий
krzew м., род. -u, пр. -ie куст
krzesło ср., пр. -śle стул
krzyk м., род. -и, пр. -и крик
krzywy, лм. -i, пар. -о кривой
krzyż м., род. -а, пр. -и крест, распятие
książka ж., пр. -се книга
księgarnia ж., пр. -i книжный магазин
księgarz м., род. -а, пр. -и, мн. -е книжник, работник
книжного дела
kształt м., род. -u, пр. -cie форма, образ
kto кто
kto inny кто-то другой, кто-н.
другой ktokolwiek кто-либо
ktoś кто-нибудь, кто-то
którędy каким путем, как
który, лм. -rzy который, какой
którykolwiek какой-либо
któryś какой-нибудь, какой-
-то kuchnia ж., пр. -i кухня
kula ж., пр. -i костыль; шар
kultura ж., пр. -rze культура
kulturalny, лм. -i, нар. -ie культурный
kupić сов., -ię, -isz купить
kupować несов., -uję, -ujesz покупать
kupić
kura ж., np. -rze курица
kurczak м., род. -a, np. -u цыпленок
kursować несов., -uję, -ujesz курсировать, ходить
kurtyna ж., np. -ie занавес
kurz м., pod. -u, np. -u пыль
kurzy куриный
kwadrans, pod. -u, np. -ie четверть часа
kwiat м., pod. -u, np. -ecie цветок
kwiaciarnia ж., np. -i цветочный магазин
kwiecień м., род. -tnia, np. -tniu апрель
kwit m., pod. u-, np. -cie квитанция
kwitnąć несов., -ę, -iesz цвести
L
lać несов., leję, lejesz лить
lalka ж., np. -се кукла
lampa ж., np. -ie лампа
lampka ж., np. -се лампочка
las m., pod. -u, np. -esie лес
latań hpmr Trarnn rrr
35 Uczebnik
lato ср., np. -ecie лето
lądować несов., -uję, -ujesz приземляться, садить-
wylądować ся
lecieć несов., -ę, -isz лететь, бежать; течь
polecieć
lecz но
leczyć (się) несов., -ę, -ysz лечить(ся)
wyleczyć (się)
legenda oii., np. -dzie легенда
legitymacja ж., np. -i билет
lekarstwo cp., np. -ie лекарство
lekarz м., pod. -a, np. -u, мн. -e врач
lekcja ж., np. -i урок
lekki, лм. -су, нар. -о легкий
len m., pod. lnu, np. lnie лен
letni, лм. -i летний
lewy, Лм. -i левый
leżak m., pod. -a, np. -u шезлонг
leżeć несов., -ę, -ysz лежать, быть располо­
женным
liczba ж., np. -ie число
liczyć несов., -ę, -ysz считать; рассчитывать
policzyć
likier м., pod. -u, np. -rze ликер
lin м., pod. -a, np. -ie линь
linia ж., np. -i линия
lipiec м., (pc) pod. -a, np. -u июль
liryka ж., np. -се лирика (мн. лиричес­
кие стихи)
list м., род. -u, пр. -ście письмо
listonosz м., род. -а, пр. -и, мн. -е почтальон
listopad м., род. -а, пр. -dzie ноябрь
liść м., род. -cia, пр. -ciu лист
litera ж., пр. -rze буква
literacki литературный
literat м., род. -а, пр. -cie, мн. -ci литератор, писатель
literatura ж., пр. -rze литература
lody лм., род. -ów мороженое
lodówka ж., пр. -се холодильник
lornetka ж., пр. -се бинокль
lot м., род. -и, пр. -cie полет
lotniczy авиа, авиационный
lotnisko ср., пр. -и аэродром, аэропорт
loża ж., пр. -у, род. мн. (о) ложа
lód м., (о> род. -u, пр. -dzie лед
lub или
lubić несов., -ię, -isz любить
polubić
lud м., род. -u, np. -dzie народ
ludowy, лм. -i народный
ludzki, лм. -су человеческий
lustro cp., np. -rze зеркало
luty м., pod. -ego февраль
luźny, нар. -о свободный
Ł
ładny, лм. -i, нар. -ie красивый
łamać несов., -ię, -iesz ломать
złamać
ławka ж., np. -се . скамейка
łaskawy, лм. -i, нар. -ie любезный
łatwy, нар. -о легкий, простой
łazienka эю., np. -се ванная
łączyć несов., -ę, -ysz соединять, присоеди-
połączyć нять
łokieć м., род. -cia, пр. -ciu локоть
łódka ж., пр. -се лодка
łódź ж., пр. -odzi лодка
łóżko ср., пр. -и кровать; постель
łyżeczka ж., пр. -се ложечка
łyżka ж., пр. -се ложка
łyżwy мн., род. (-żew) коньки
łza ж., пр. -ie слеза
М
maj м., род. -а, пр. -и май
majonez м., род. -u, пр. -ie майонез
makaron м., род. -u, пр. -ie макароны
maksymalny, нар. -ie максимальный
malarstwo ср., пр. -ie живопись
malować несов., -uję, -ujesz красить; писать (о кар-
umalować; namalować тине)
malowidło ср., пр. -1е роспись
mały, лм. -li, нар. -о маленький (нар.: мало)
małżonka ж., пр. -се супруга
mama ж., пр. -ie мама
mamusia ж., пр. -i мама
maniak м., род. -а, пр. -и, мн. -су маньяк
marchewka ж., пр. -се морковка
margaryna ж., пр. -ie маргарин
martwić się (о со) несов., -ię, -isz беспокоиться, огор­
чаться martwy, лм. -i, пр. -о мертвый
marynarka ж., пр. -се пиджак
marzec м., род. -гса, пр. -геи март
masło ср., пр. масло
masowy, нар. -о массовый
maszyna ж., пр. -ie машина
maszynistka ж., пр. -се машинистка
maszynka do golenia ж., пр. -се безопасная бритва
mata ж., пр. -сге мат
matematyka ж., пр. -се математика
materiał м., род. -u, пр. -1е материал
matka ж., пр. -се мать
mądry, лм. -rzy, нар. -rze умный
mąka ж., пр. -се мука
mąż м., (ę) род. -а, пр. -и, мн. -owie муж
mebel м., (Ы) pod. -а, пр. -u предмет меблировки
mechanik м., род. -а, пр. -и, мн. -су механик
medycyna ж., пр. -ie . медицина
meldować несов., -uję, -ujesz прописывать; регист-
zameldować ' . рировать; сообщать
meldować się несов., -uję, -ujesz прописываться; реги-
zameldować się стрироваться
meldunek м., (nk) род. -u, пр. -u рапорт
meldunkowy связанный с пропис­
кой, паспортный
menu (произн. [жэню]) ср., нескл. меню
meteorologiczny метеорологический
metr м., род. -а, пр. -rze метр
metro ср., пр. -rze метро
męka ж., пр. -се, род. мн. (ą) мука
mężczyzna м., пр. -źnie, мн. -źnl мужчина
mgła ж., пр. -1е туман, мгла
mianować несов., сов., -uję, -ujesz назначать, назначить
miasto ср., пр. -eście город
mieć несов., mam иметь, у меня, тебя и
т.д. (есть) miejsce ср., пр. -и место
miejscówka ж., пр. -се плацкарта
miejski, лм. -су городской
mierzyć несов., -ę, -ysz измерять
zmierzyć miesiąc м., род. -а, пр. -и, род. мн. -ęcy месяц
miesięczny месячный, проездной
mieszczanin м., род. -а, пр. -ie, мн. mieszczanie мещанин; горожанин mieszczański, лм. -су мещанский; относя­
щийся к горожанам mieszczaństwo ср., пр. -ie мещанство; горожане
mieszkać несов., -т ' жить, проживать
zamieszkać mieszkanie ср., пр. -и квартира
mieszkaniec м., род. -пса, пр. -пси, мн. -псу житель
mieszkaniowy жилищный
mieścić się несов., -szczę, -ścisz помещаться
między (czym, со) между
międzymiastowy междугородный
międzynarodowy, лм. -i международный
miękki, нар. -о мягкий
mięso ср., пр. -ie мясо
mięsny мясной
miętowy мятный
mijać несов., -т проходить мимо, ми-
minąć новать, проходить
milicja ж., пр. -i милиция
milicjant м., род. -а, пр. -сге, мн. -ci милиционер
miłosny, нар. -śnie любовный
miłość ж., пр. -ci любовь
miłośnik м., род. -а, пр. -и, мн: -су любитель
miły, лм. -И, нар. -о милый
mimo (czego, со) несмотря на
mina ж., пр. -ie выражение лица, мина
minąć сов., -ę, -iesz пройти мимо, мино­
вать, пройти mineralny минеральный
minister м., (tr) род. -а, пр. -rze, мн. -оwie министр
ministerstwo ср., пр. -ie министерство
minuta ж., пр. -сге минута
miód м., (о) pod. -u, пр. -dzie мед
mitologia ж., пр. -i мифология
mizeria ж., пр. -i салат из огурцов
mleczny молочный
mleko ср., пр. -и молоко
młody, лм. -dzi, нар. -о молодой
młodzież ж., пр. -у молодежь
mocny, лм. -i, нар. -о крепкий, сильный
modny, лм. -i, нар. -ie модный
moknąć несов., -ę, -iesz мокнуть
zmoknąć mokry, лм. -rzy, нар. -о мокрый, влажный
moment м., род. -и, пр. -сге момент
moneta ж., пр. -сге монета
monumentalny, лм. -i, нар. -ie монументальный
morela ж., пр. -i абрикос
morze ср., пр. -и, род. мн. (о) море
moskiewski, лм. -су московский
most м., род. -u, пр. -ście мост
mostek м., (tk) род. -а, пр. -и фаршированное мясо
motocykl м., род. -а, пр. -и мотоцикл
mowa ж., пр. -ie, род. мн. (о) речь
może может быть, возможно
możliwe возможно
można можно
móc несов., -ogę, -ożesz мочь
mój, лм. moi мой
mówić (komu, do kogo) несов., -ię, -isz говорить
powiedzieć mróz m., (o) pod. -u, np. -ie мороз
mścić się (na кгт) несов., mszczę, mścisz мстить
mucha ж., np. -sze муха
mur m., pod. -u, np. -rze стена
musieć несов., -szę, -sisz долженствовать (дол­
жен) musztarda ж., np. -dzie горчица
muzeum ср. музей
muzyczny музыкальный
muzyk м., pod. -a, np. -u, мн. -су музыкант
muzyka ж., np. -се музыка
my мы
myć (się) несов., -ję, -jesz мыть(ся)
umyć się mydło cp., np. -Ie мыло
mylić się несов., -ę, -isz ошибаться
pomylić się myśl ж., np. -i, мн. -i мысль
myśliciel м., pod. -a, np. -u, мн. -e мыслитель
myśleć несов., -ę, -isz думать
na (czym, со) на
nabijać się (z kogo) несов., -m насмехаться
naciskać несов., -m нажимать
nacisnąć
nacisnąć сов., -snę, -śniesz нажать
naczynie cp., np. -u посуда
nad (czym) над
nadać (do kogo) сов., -m, -dzą отправить; передать
nadawać (do kogo) несов., -ję, -jesz отправлять; переда-
nadać вать
nadawca м., np. -у, мн. -у отправитель
nadejście ср., пр. -и приход, прибытие, по­
явление
nadzieja ж., пр. -i надежда
nadjeżdżać несов., -т подъезжать
nadjechać
na górę наверх, вверх
nagroda ж., пр. -dzie премия, награда
naiwny, лм. -i, нар. -ie наивный
najazd м., род. -u, пр. -eździe нашествие
najeść się сов., -m, -dzą наесться
najpierw сначала, сперва
nakleić (na czym) сов., -ję, -isz наклеить
naklejać (na czym) несов., -m наклеивать
nakleić
nakręcać несов., -m заводить; набирать
nakręcić
nakręcić сов., -ę, -isz завести; набрать
nakrycie cp., np. -u прибор
nakryć сов., -ję, -jesz накрыть
nakrywać несов., -m накрывать
nakryć
nalać сов., -eję, -ejesz налить
nalepić сов., -ię, -isz наклеить
naleśnik м., pod. -a, np. -u блинчик
na lewo налево
należeć (do kogo) несов., -ę, -ysz принадлежать
należy (się) следует
naliczyć сов., -ę, -ysz насчитать
namiot м., pod. -u, np. -сге палатка
namówić сов., -ię, -isz уговорить
namysł m., pod. -u, np. -śle размышление
namyślać się несов., -m думать, обдумывать
namyślić się
na ogół вообще, в общем
na pamięć наизусть
napełniać несов., -m наполнять
napełnić
na pewno наверное, несомненно
napić się сов., -ję, -jesz напиться
napis м., pod. -u, np. -ie надпись, вывеска
napisać (do kogo) сов., -szę, -szesz написать
naprawdę на самом деле, вправ­
ду, действительно
naprawiać cos., -m чинить
naprawić
na prawo направо
naprzeciwko напротив
na przemiany попеременно
naprzód вперед; раньше
na przykład например
na raz сразу
na razie пока
narciarz м., pod. -a, np. -u, мн. -e лыжник
narcyz m., pod. -a, np. -ie нарцисс
nareszcie наконец
narobić сов., -ię, -isz наделать
narodowy, лм. -i национальный, народ­
ный
naród м., (o) pod. -u, np. -dzie нация, народ
narty мн. лыжи
narzeczony м., pod. -ego жених
narzędzie cp., np. -u орудие
narzekać несов., -m жаловаться, сетовать
nastawiać несов., -m ставить; заводить
nastawić
nastawić сое., -ię, -isz поставить, завести
nastąpić сое., -i наступить, произойти
następny, лм. -i, нар. -ie следующий (нар.: за­
тем) nasz, лм. nasi наш
naśladować (со) несов., -uję, -ujesz подражать
natomiast с другой стороны, же,
но natychmiast немедленно, сразу же
nauczyciel м., род. -а, пр. -и, мн. -е учитель
nauczycielka ж., пр. -се учительница
nauczyć (się) (czego) сов., -ę, -ysz научить(ся)
nauka ж., np. -се наука
naukowy, лм. -i, нар. -о научный
nawet даже
nawiązywać (do czego) несов., -uję, -ujesz продолжать прерван-
nawiązać ное
na wprost напротив
na wznak навзнич
nazwa ж., np. -ie название, имя
nazwać сов., -ę, -iesz назвать
nazwisko cp., np. -u фамилия
nazywać (się) несов., -m называть(ся)
negować несов., -uję, -ujesz отрицать
neseser м., pod. -a, np. -rze несессер
nic ничто, ничего
niczyj ничей
nić ж., np. -ci, мн. -ci нитка
nie нет, не
niebo cp., np. -ie небо
niebieski, лм. -су голубой
niecały неполный
niech пусть, пускай
niecncący . нечаянно, ненамеренно
niecierpliwie się несов., -ię. -isz беспокоиться, раздра-
zniecierpliwić się жаться
nieco слегка, немного не работает, закрыт niedaleki, лм. -су, нар. -о недалекий
niedługi, нар. -о недолгий (нар. также:
. , . вскоре, скоро)
niedobry, лм. -rzy, нар. -rze нехороший
niedziela ж., пр.. -i воскресенье
niedzielny, лм. воскресный
niedźwiedź м., род. -dzia, пр. -dziu медведь
niegdyś некогда, когда-то
niekiedy иногда, подчас
niektóre мн., лм. —rzy некоторые
Niemiec м., (тс) род. -а, пр. -и, мн. -у немец
niemiecki, лм. -су немецкий
Niemka ж., пр. -се немка
niemożliwy, нар. -ie невозможный
nienawidzić несов., -ę, -isz ненавидеть
znienawidzić nieosobowy . безличный
nieostrożność ж., пр. -ci неосторожность
niepodległość ж., пр. -ci независимость
niepogoda ж., пр. -dzie непогода
niepokoić się (о со) несов., -ję, -isz беспокоиться
zaniepokoić się nieporozumienie ср., np. -u недоразумение
niepotrzebny, лм. -i, нар. -ię ненужный (нар.: на­
прасно, зря) nieprawda ж., пр. -dzie неправда, ложь
nieporządek м., (dk) род. -и, пр. -и беспорядок
niepraktyczny, лм. -i, нар. -ie непрактичный
nieprawidłowy, нар. -о неправильный
nieprzeciętny, лм. -i, нар. -ie незаурядный
nieprzemakalny непромакаемый
nieprzytomny, лм. -i, нар. -ie без сознания
nierozłączny, лм. -i, нар. -ie неразрывный
nierówny, лм. -i, нар. -о неровный
niespodzianka ж., пр. -се неожиданность, сюр­
приз niespodziewany, лм. -i, нар. -ie неожиданный
nie sposób невозможно
niestety к сожалению
nieszczęśnik м., род. -а, пр. -и, мн. -су неудачник
nieść несов., -osę, -esiesz нести
nieufny, лм. -i, нар. -ie недоверчивый
nieużywany новый
niewątpliwy, лм. -i, нар. -ie несомненный
niewiele род. -u, лм. -u немного, немногие, ма­
ло niewielki, лм. -су небольшой
niewidomy, лм. -i незрячий, слепой
niewygodny, лм. -i, нар. -ie неудобный
niezadowolony (z czego), лм. -eni недовольный
niezależnie (od czego) несмотря на
niezgorzej порядочно
nieznacznie немного, слегка
nieznajomy м., род. -ego, мн. -i незнакомый
nieznany, лм. -i неизвестный
niezwykły, лм. -li, нар. -1е необыкновенный, не­
обычный
nigdy никогда
nigdzie нигде, никуда
nikt никто
niski, лм. -су, нар. -о низкий
niszczyć несов., -ę, -ysz уничтожать
zniszczyć
nitka ж., пр. -се нитка
niż чем
пос ж., пр. -у, мн. -е ночь
noga ж., пр. -dze, род. мн. (о) нога
normalny, лм. -i, нар. -ie нормальный, обычный
nos м., род. -а, пр. -ie нос
nosić несов., -szę, -sisz носить
nowina ж., пр. -ie, новость
nowoczesny, лм. -śni, нар. -śnie новейший, вполне со­
временный
nowość ж., np. -ci, мн. -ci новинка, новость,
новшество
nowy, лм. -i новый
nóż м., (о) род. -а, пр. -и нож
nóżki мн., род. (-żek) студень (гастр.)
nuda ж., пр. -dzie, род. мн. -ów скука
nudzić się несов., -ę, -isz скучать
znudzić się numer м., pod. -u, np. -rze номер
numerowy m., pod. -ego, мн. -i носильщик
nurkować несов., -uję, -ujesz нырять
nylon m., pod. -u, np. -ie нейлон
O
0 (C0) разные предлоги
o (czym) °» Cj в
oba, pod. -u, лм. -u obandażować сов., -uję, -ujesz забинтовать
obawiać się (о со) несов., -m опасаться
obcas м., pod. -a, np. -ie каблук
obchodzić несов., -ę, -isz праздновать, отмечать,
интересовать
obcy, лм. -у, нар. -о чужой, иностранный
obecnie в настоящее время
obecny, лм. -i присутствующий
obejrzeć сов., -ę, -ysz посмотреть, осмотреть
obiad м., pod. -u, np. -edzie °^еД
obie, pod. -u °Xe
obiecać сов., -m обещать
obiecywać несов., -uję, -ujesz обещать
obiecać obiektywny, лм. -i, нар. -ie объективный
oboje, род. -ga . оба
obojętny, лм. -i, нар. -ie безразличный, равно­
душный
obok (czego) . возле, рядом; наряду
obradować несов., -uję, -ujesz совещаться
obrady мн. совещание
obraz м., род. -u, пр. -ie картина, образ
obrazić сов., -żę, -zisz обидеть
obrona ж., пр. -ie защита
obronny оборонительный;
защитительный obrócić сое., -ę, -isz . перевернуть
obrus м., род. -а, пр. -ie скатерть
obrzydzenie ср., пр. -и отвращение
obserwować несов., -uję, -ujesz наблюдать
zaobserwować obsługiwać несов., -uję, -ujesz обслуживать
obsłużyć
obudzić сов., -ę, -isz . разбудить
obudzić się сов., -ę, -isz проснуться
obuwie cp., np. -u обувь
°by e лишь бы, только бы
obyczaj м., род. -u, пр. -u обычай; нрав
obywatel м., род. -а, пр. -и, мн. -е гражданин
obywatelstwo ср., пр. -ie гражданство
ocalały сохранившийся
ocena ж., пр. -ie оценка
oceniać несов., -ш оценивать
ocenić
ocenie сое., —ię, -isz оценить
ociemniały лм. -li е незрячий, слепой
oczekiwać несов., -uję, -ujesz ожидать
oczywiście конечно
od(e) (czego) от(о), c(o)
odbiornik м., род. -а, пр. -u радиоприемник
odbudowa ж., пр. -ie . . реконструкция
odbudowywać (się) сов., -uję, -ujesz реконструировать(ся),
odbudować (się) отстраивать(ся)
odbyć się сов., -ędzie. состояться, произойти
odchodzić несов., -ę, -isz уходить, отправляться,
odejść отходить
odczuwać несов., -m чувствовать, ощущать
odczytać сов., -m разобрать, прочитать
odczytywać несов., -uję, -ujesz перечитывать
oddać сов., -m, -dzą отдать, вернуть; сдать
od dawna издавна, уже давно
oddech м., род. -и, пр. -и дыхание
oddychać несов., -ш дышать
od dzisiaj, od dziś . . c сегодняшнего дня
odebrać (skąd) сов., odbiorę, odbierzesz получить, взять
odejść сое., -dę, -dziesz отойти, уйти
oderwać (się) сов., -ę, -iesz оторвать(ся)
odgadnąć сов., -ę, -iesz , отгадать, угадать
odjazd м., pod. -u, np. -eździe отъезд, отправление
odjechać сов., -adę, -edziesz уехать, отъехать
od jutra с завтрашнего дня
od kiedy с каких пор
odkładać несов., -m откладывать
odłożyć
odkurzacz м., pod. -a, np. -u пылесос
odlatywać несов., -uję, -ujesz улетать
odlecieć
odlot m., pod. -u, np. -cie отлет
odłożyć сов., -ę, -ysz отложить
odmówić сов., -ię, -isz отказать(ся)
od niedawna с недавних пор
odnieść сов., -osę, -esiesz отнести
od nowa снова, заново
odnowić сов., -ię, -isz обновить
odpłynąć сов., -ę, -iesz отплыть
odpocząć сов., -nę, -niesz отдохнуть
odpoczywać несов., -m отдыхать
odpocząć
odpowiadać несов., -m отвечать
odpowiedzieć
odpowiedni, лм. -i, нар. -io соответствующий, под­
ходящий
odpowiedzieć сов., -m, -dzą ответить
odpowiedź ж., np. -dzi, мн. -dzi ответ
odprawa celna ж., np. -ie таможенный досмотр
odprowadzić сов., -ę, -isz проводить
od razu сразу(же)
odrobinę чуточку, чуть-чуть
odrodzenie cp., np. -u возрождение
odrzutowy. . реактивный
odsunąć (się) сов., -ę, -iesz отодвинуть(ся); отки­
нуть
odświętny, лм. -i, нар. -ie празднично настроен­
ный (одетый и т.п.)
odtworzyć сов., -ę, -ysz восстановить, воссоз­
дать
odwaga ж., пр. -dze отвага, смелость
od wczoraj со вчерашнего дня
odwiedzać несов., -т посещать, навещать
odwiedzić
odwiedzić сов., -ę, -isz посетить, навестить
odwieźć сое., -ozę, -ziesz отвезти
odwinąć сое., -ę, -iesz развернуть
odwracać się несов., -m отворачиваться
odwrócić się
odwrócić się сов., -ę, -isz отвернуться
odzywać się несов., -m отзываться, откликать-
odezwać się ся, говорить
ofiara ж., np. -erze и -arze жертва
oficer m., pod. -a, np. -rze, мн. -owie офицер
ogień m., pod. -nia, np. -niu огонь
oglądać несов., -m смотреть, осматривать
obejrzeć
ogłaszać несов., -m объявлять
ogłosić
ogłosić сов., -szę, -sisz объявить
ogolić (się) сов., -ę, -isz побрить(ся)
ogólny, нар. -ie общий, генеральный
ogółem в общем
ogród м., (о) род. -u, пр. -dzie сад
ogórek м., (гк) род. -а, пр. -и огурец
ogórkowy из огурцов
ogórkowa zupa рассольник
ogromny, нар. -ie огромный (нар..* очень)
ogrzewanie ср., пр. -и отопление
ojciec м., род. -a, пр. -и, мн. -owie отец
okazja ж., пр. -i случай
okazywać несов., -uję, -ujesz предъявлять
okazać okienko ср., пр. -u окошко
okienny оконный
oklaskiwać (kogo) несов., -uję, -ujesz аплодировать
okno ср., np. -ie окно
oko ср., np. -u, мн. oczy, род. мн. oczu глаз
okolica ж., пр. -у окрестность
około около
okopcić сое., -ę, -isz закоптить, прокоптить
okrągły . круглый
okres м., род. -u, пр. -ie период
określić сое., -ę, -isz определить
okropny, лм. -i, нар. -ie ужасный
okulary мн., род. -ów очки
okupacja ж., пр. -i оккупация
okupant м., род. -а, пр. -cie, мн. -ci оккупант
olbrzymi, лм. -i огромный
oliwa ж., пр. -ie оливковое масло
ołówek м., (wk) род. -а, пр. -и карандаш
ołtarz м., род. -а, пр. -и алтарь
omal nie чуть не
omawiać несов., -т обсуждать
omówić omlet м., род. -и, пр. -cie омлет
оп он
opady мн., род. -ów осадки
opalać się несов., -m загорать
opalić się opalony, лм. -eni загорелый
opanować (со) сов., -uję, -ujesz овладеть
opera ж., np. -rze опера, оперный театр
operetka ж., пр. -се оперетта
opierać się (na czym, о со) несов., -m опираться
oprzeć się opisać сов., -szę, -szesz описать
opisywać несов., -uję, -ujesz описывать
opisać
opłakiwać несов., -uję, -ujesz оплакивать, причитать
opowiadać несов., -m рассказывать
opowiedzieć
opowiadanie cp., np. -u рассказ
opowiedzieć сов., -m, -dzą рассказать
opowieść ж., np. -ci, мн. -ci повесть, предание
oprzeć się (na czym, о со) сов., -rę, -rzesz опереться
opuścić сое., -szczę, -ścisz опустить; покинуть,
оставить
oranżada ж., пр. -dzie лимонад
oraz а также
organizacja ж., пр. -i организация
organizm м., род. -u, пр. -ie организм
organizator м., род. -а, пр. -rze, мн. -rzy организатор
organizować несов., -uję, -ujesz организовать
zorganizować orkiestra ж., пр. -rze оркестр
ornament м., род. -u, пр. -cie орнамент
oryginalny, лм. -i, нар. -ie оригинальный
orzeł м., род. orła, пр. orle орел
osiągnięcie ср., пр. -и достижение
osiedle ср., пр. -и поселок
osłabiony, лм. -eni слабый
osoba ж., пр. -ie лицо
osobisty, лм. -ści, нар. -ście личный
osobowy пассажирский; легко­
вой ostatecznie в конце концов
ostatni, лм. -i, нар. -io последний (нар.; в по­
следнее время) ostrożny, лм. -i, нар. -ie осторожный
ośrodek м., (dk) род. -a, пр. -и центр
oświata ж., пр. -сге просвещение
otaczać несов., -т окружать
otoczyć
oto вот
otoczenie ср., пр. -и окружающие
otrzymać сов., -т получить
otrzymywać несов., -uję, -ujesz получать
otrzymać
otwierać несов., -m открывать
otworzyć
otworzyć сов., -ę, -ysz открыть
otwór м., (o) pod. -u, np. -rze отверстие
otyły, лм. -li полный
owoc м., pod. -u, np. -u фрукт
owszem да
ozdoba ж., np. -ie, pod. мн. (ó) украшение
ozdobny художественный; де­
коративный, укра­шающий
oznaczyć сов., -ę, -ysz назначить
ożenić się (z kim) сов., -ię, -isz жениться
ożywienie cp., np. -u оживление
P
paczka ж., np. -се пакет
padać несов., -m падать (о дожде: идти)
pakować się несов., -uję, -ujesz упаковываться
pakunek m., (nk) pod. -u, np. -u багаж, сверток
palec м., (1с) род. -а, пр. -u палец
palić несов., -ę, -isz курить; жечь
palto ср., пр. -cie пальто (зимнее)
pałac м., род. -и, пр. -и дворец
pamiątkowy мемориальный
pamięć ж., пр. -ci память
pamiętać несов., -т помнить
zapamiętać
pan м., род. -а. пр. -и. мн. -owie вы (обращение к муж­
чине), мужчина, то­варищ
pani ж., пр. -i вы (обращение к жен­
щине), женщина, то­варищ
panować несов., -uję, -ujesz господствовать, цар-
zapanować ствовать, царить
pantofel м., (fl) род. -а, пр. -и туфля
państwo мн., пр. -и вы (обращение к жен-
щине(-ам) и мужчи- не(-ам), товарищи; супруги
państwo ср., пр. -ie государство
państwowy, лм. -i государственный
papier м., род. -u, пр. -rze бумага
papieros м., род. -а, пр. -ie папироса, сигарета
parasol м., род. -а, пр. -и зонт
parę, род. -и, лм. -и несколько, пару
park м., род. -и, пр. -и парк
parowóz м., (о) род. -и, пр. -ie паровоз
parówka ж., пр. -се сосиска
parter м., род. -и, пр. -rze партер; первый этаж
partia ж., пр. -i партия
partyjny, лм. -i партийный
pas м., род. -а, пр. -ie пояс; ремень; полоса
pasażer м., род. -а, пр. -rze, мн. -owie пассажир
pasażerka ж., пр. -се пассажирка
pasek м., (sk) род. -а, пр. -и поясок; полоска
pasja ж., пр. -i желание, страсть
pasować (do czego) несов., -uję идти, подходить к чему
pasta ж., пр. -ście паста, крем
paszport м., род. -u, пр. -cie заграничный паспорт
paszportowy паспортный
pasztecik м., род. -а, пр. -и пирожок
patriotyczny, лм. -i, нар. -ie патриотический
patrzyć несов., -ę, -ysz смотреть
październik м., род. -а, пр. -и октябрь
pchać несов., -ш толкать
pchnąć
pełny, pełen, лм. -i, нар. -о полный, исполненный
penicylina ж., род. -ie пенициллин
peron м., род. -u, пр. -ie перрон, платформа
peronowy перронный
peronówka ж., пр. -се перронный билет
personel м., род. -и, пр. -и персонал, сотрудники
pestka ж., np. -се семечко, косточка
petent м., род. -а, пр. -сге, мн. -ci посетитель
pewien, лм. -wni уверен, некий, некото­
рый, один, опреде­ленный
pewny, лм. -i уверенный
pewnie наверно
pewność ж., пр. -ci уверенность
pędzić несов., -ę -isz мчаться
popędzić
pęknąć сое., -ę, -iesz лопнуть, треснуть
pianista м., пр. -ście, мн. -ści пианист
pianistka ж., пр. -се пианистка
piasek м., род. (sk) -u, пр. -u песок
piątek м., (tk) pod. -u, np. -u пятница
pić несов., -ję, -jesz пить
wypić
piec несов., -kę, -czesz печь
upiec
pieczarka ж., np. -се шампиньон
pieczeń ж., np. -ni, мн. -nie жаркое
pieczywo cp. np. -ie булочные изделия
piegi мн., pod. -ow веснушки
pieniądze мн., pod. -ędzy деньги
pierożek m., (żk) pod. -a, np. -u вареник
pies m., pod. psa, np. psie собака, пес
pieszo пешком
piesn ж., np. -ni, мн. -ni песня
pięcioro, pod.. -ga . пятеро
piękny, лм. -i, нар. -ie прекрасный, (о литера­
туре) художествен- . , ный
piętro ся., np. -rze этаж
pilny, лм. -i, нар. -ie прилежный; внима-
тельный; срочный
piłka ж., пр. -се мяч
pionier м., род. -a, np. -rze, мн. -rzy пионер
piosenka эю., пр. -се песенка
pióro ср., пр. -rze ручка; перо
pisać (do kogo) несов., -szę, -szesz писать
napisać
pisarz м., род. -a, np. -и, мн. -е писатель
pismo ср., np. -śmie журнал, газета
piwnica ж., пр. -у подвал
piwo ср., np. -ie Пиво
piżama ж., пр. -ie пижама
plac м., род. -u, np. -и площадь
plan м., род. -u, np. -ie план
planować несов., -uję, -ujesz планировать, намечать
zaplanować
plaster м., (tr) pod. -a, np. -rze пластырь
plasterek м., (rk) род. -a, np. -u ломтик
plaża ж., np. -у пляж
plecy мн., род. -ow спина
plenum ср. пленум
pleść несов., -otę, -eciesz плести
płaca ж., np. -у плата
płacić несов., -ę, -isz платить
zapłacić płakać несов., -czę, -czesz плакать
płaski, лм. -scy нар. -о плоский
płaszcz м., pod. -a, np. -u летнее пальто, плащ
płatek м., (tk) род. -а, пр. -u лепесток
płomień м., род. -nia, пр. niu пламя
płuco ср., пр. -и легкое
płukać несов., -czę -czesz полоскать
wypłukać płynąć несов., -ę -iesz плыть; течь, струиться
popłynąć płytki, нар. -о мелкий
pływać несов., -т плавать
pływalnia ж., пр. -i плавательный бассейн
Ро (со) за
po (czym) после, по, через, спу­
стя pobyt м., род. -и, пр. -сге пребывание
pocałować сов., -uję, -ujesz поцеловать
pochmurny, лм. -i, нар. -о облачный, хмурый
pochodzenie ср., пр. -и происхождение
pochodzić несов., -ę, -isz происходить
pochodzić сов., -ę, -isz походить
pochód м., (о) род. -u, пр. -dzie шествие, демонстрация
pochwała ж., пр. -1е похвала
pociąg м., род. -и, пр. -и поезд
pocisk м., род. -и, пр. -и снаряд
Ро со зачем
początek м., (tk) род. -и, пр. -и начало
poczciwy, лм. -i, нар. -ie добрый
poczekać сов., -ш подождать
poczekalnia ж., пр. -i зал ожидания
poczęstować сов., -uję, -ujesz угостить
poczta ж., пр. -сге почта
pocztowy, лм. -i почтовый
pocztówka ж., пр. -се открытка
poczuć (się) сов., -ję, -jesz почувствовать (себя)
poczytać сов., -m почитать
pod (czym, со) под, у
podać сов., -т подать, дать, передать,
сообщить, указать podarować сое., -uję, -ujesz подарить
podawać несов., -ję, -jesz подавать, давать, пе-
podać редавать, сообщать,
указывать podchodzić несов., -ę, -isz подходить, прибли-
podejść жаться
podczas во время
podejmować несов., -uję, -ujesz принимать
podjąć podejść сов., -dę, -dziesz подойти, приблизиться
podjąć сов., podejmę, podejmiesz принять
podkreślać несов., -m подчеркивать
podkreślić podłoga ж., np. -dze, род. мн. (ó) пол
podmiejski пригородный
podnieść (się) сов., -osę, -esiesz поднять(ся), встать
podobać się несов., -m нравиться
podobno кажется
podpis m., pod. -u, np. -ie подпись
podpisać się сов., -szę, -szesz расписаться
podpisywać несов., -uję, -ujesz подписывать; надпи-
podpisać сывать
podróż ж., np. -у, мн. -e путешествие, дорога
podróżny м., род. -ego, мн. -i путешественник
podróżować несов., -uję, -ujesz путешествовать
podrzeć сов., -rę, -rzesz порвать
podstawić сов., -ię, -isz подставить, з0есъ: по­
дать
poduszka ж., пр. -се подушка
podwyżka ж., пр. -се повышение
podziać (gdzie) сов., -eję, -ejesz деть
podziękować (коти) сов., -uję, -ujesz поблагодарить
podziwiać (kogo, со) несов., -m восхищаться
poemat м., pod. -u, np. -сге поэма
poeta m., np. -cie мн. -ci поэт
poetka ж., np. -се поэтесса
poezja ж., np. -i поэзия (мн. стихотво­
рения)
pogłębić сов., -ię, -isz углубить
pognieść сов., -otę, -eciesz смять
pogoda ж., np. -dzie погода
pogotowie ratunkowe cp., np. -u скорая помощь
pogratulować (komu czego) сов., -uję, -ujesz поздравить poinformować (kogo) сов., -uję, -ujesz сообщить, проинфор­
мировать
poinformować się сов., -uję, -ujesz справиться
pojawiać się несов., -m появляться
pojawić się
pojechać сов., -adę, -edziesz поехать
pojedynczy, лм. -у, нар. -о единичный, отдельный
pojutrze послезавтра
pokazać сов., -żę, -żesz показать
pokazywać несов., -uję, -ujesz показывать
pokazać
pokolenie cp., np. -u поколение
pokój m., (o) pod. -u, np. -u комната (в гостинице),
номер; мир
pokrajać сов., -ę, -esz нарезать
Polak м., род. -а, пр. -и, мн. -су поляк
pole ср., пр. -и, род. мн. (о) поле
polecać несов., -ш рекомендовать; пору-
polecić чать
polecieć сое., -ę, -isz полететь
polecony заказной
poleżeć сов., -ę, -ysz полежать
polędwica ж., пр. -у филейная колбаса
36 Uczebnik
policzek м., (czk) род. -а, пр. -u щека
polityczny, лм. -i, пр. -ie политический
polityka ж., пр. -се политика
Polka ж., пр. -се полька
polonez м., род. -а, пр. -ie полонез
połowę łóżko раскладная кровать
Polska ж., пр. -се Польша
Polska Rzeczpospolita Ludowa Польская Народная
Республика
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza Польская объединен­
ная рабочая партия polski, лм. -су польский
polszczyzna ж., пр. -źnie польский язык
połamać сов., -ię, -iesz поломать, изломать
połączenie ср., пр. -и сообщение, соединение,
связь połowa ж., пр. -ie половина; середина
położyć (na czym, па со) сов., -ę, -ysz положить
położyć się (na czym, gdzie) сов., -ę, -ysz лечь
południe cp., np. -u юг; полдень
pomagać несов., -m помогать
pomidor м., pod. -a, np. -rze помидор
pomidorowy томатный, из помидо­
ров, помидорный pomnik м., род. -a, np. -и памятник
pomost м., род. -u, пр. -ście площадка (в трамвае^
вагоне) pomóc сов., -ogę, -oźesz помочь
pomówić сов., -ię, -isz поговорить
pomylić się сов., -ę, -isz ошибиться
pomysł м., pod. -u, np. -śle замысел, идея, мысль
pomyśleć сов., -ę, -isz подумать
ponad (со) свыше, больше
poniedziałek м., (łk) род. -u, np. -u понедельник
ponieważ так как
ponowny, нар. -ie повторный
ponury, лм. -rzy, нар. -о угрюмый, унылый,
мрачный pończocha ж., пр. -sze чулок
popatrzeć сов., -ę, -ysz посмотреть
popełniać несов., -m совершать, делать
popełnić popełnić сов., -ię, -isz совершить, сделать
popielaty светлосерый
popielniczka ж., пр. -се пепельница
popływać сов., -т поплавать
popołudnie ср., пр. -и послеобеденное время
popołudniowy послеобеденный
popiół м., (о) род. -u, пр. -ele и -ole пепел
poprawa ж., пр. -ie улучшение
poprawny, нар. -ie правильный
poprosić (о со) сов., -szę, -sisz попросить
po prostu просто, по-просту
poprzedni, лм. -i, нар. -io прежний, предыдущий
(нар.; прежде)
poprzedzać (со) несов., -m предшествовать
poprzedzić popsuć сов., -ję, -jesz испортить
pora ж., np. -rze, pod. мн. (ó) время, пора
poradzić сов., -ę, -isz посоветовать
poradzić się (kogo) сов., -ę, -isz посоветоваться
poranek m., (nk) pod. -a, np. -u утро
poranny, лм. -i утренний
porcja ж., np. -i порция
porozmawiać сов., -m поговорить
porozumieć się (z kim) сов., -m понять друг друга, до­
говориться portfel м., род. -а, пр. -и бумажник
portier м., род. -a, np. -rze, мн. -rzy швейцар
portmonetka ж., пр. -се портмоне
poruszyć (się) сов., -ę, -ysz затронуть; зашеве­
литься) porwany, лм. -1 увлеченный
porywający захватывающий
porządek м., (dk) pod. -u, np. -u порядок
posępny, лм. -i, нар. -ie угрюмый
posiedzenie cp., np. -u заседание
posiedzieć сов., -ę, -isz посидеть
posłodzić (со) сов., -ę, -isz насыпать, положить
сахару posłuchać (czego) сов., -m послушать
posmarować сов., -uję, -ujesz смазать
posolić сов., -ę, -isz посолить
pospacerować сов., -uję, -ujesz погулять
pospieszny скорый; торопливый,
быстрый pospieszyć się сов., -ę, -ysz поторопиться
posprzątać сов., -m убрать
postać ж., np. -ci, мн. -cie и -ci персонаж, образ; фи­
гура postarać się (о со) сов., -m постараться, достать,
выхлопотать postawić (na czym, na со) сов., -ię, -isz поставить
postęp м., pod. -u, np. -ie прогресс
postój m., (o) pod. -u, np. -u стоянка
posyłać несов., -m посылать, отправлять
posłać poszukać (czego) сов., -m поискать
pościel ж., np. -i постель
pośpiech m., pod. -u, np. -u спешка
pośrodku посредине
poświęcać несов., -m посвящать
poświęcić poświęcić сов., -ę, -isz посвятить
potańczyć сов., -ę, -ysz потанцевать
potem потом, затем
potrafić несов., сов., -ię, -isz уметь, суметь
potrzebny, лм. -i . e нужный
potrzebować (czego) несов., -uję, -ujesz нуждаться
poukładać сов., -m уложить
poważny, лм. -i, нар. -ie серьезный; (о музыке)
симфоническая
powiedzieć сов., -m, -dzą сказать
powiesić (gdzie) сов., -szę, -sisz повесить
powieść ж., пр. -ci, мн. -ci роман
powietrze ср., пр. -и воздух
powinien, лм. -nni должен
powinszować (komu czego) сов., -uję, -ujesz поздравить, пожелать powitać сое., -m приветствовать, встре­
тить powodzenie ср., пр. -и успех
powojenny послевоенный
powoli медленно, постепенно
powód м., (о) род. -u, пр. -dzie повод, причина
powrotny обратный
powrócić сое., -ę, -isz вернуться
powrót м., (о) род. -u, пр. -cie возвращение
powstać сов., -nę, -niesz возникнуть
powstawać несов., -ję, -jesz возникать
powstać powszedni будний
powtarzać несов., -m повторять
powtórzyć poza tym кроме того, притом
pozbawić сов., -ię, -isz лишить
pozdrawiać (kogo) несов., -m передавать привет
pozdrowić pozdrowienia мн. привет
pozdrowić (kogo) сов., -ię, -isz передать привет
poznać się сов., -m познакомиться
poznać сов., -m познать, познакомить­
ся, узнать poznawać несов., -ję, -jesz познавать, знакомить?-
poznać ся, узнавать
pozostać сов., -nę, -niesz остаться; остановиться;
сохраниться
pozostawać несов., -ję, -jesz оставаться; останавли-
pozostać ваться
pozostały, лм. -li остальной
pozwalać (па со) несов., -т разрешать, позволять
pozwolić pozwolić сов., -ę, -isz . разрешить, позволить
pożartować (z czego) сов., -uję, -ujesz пошутить
pożegnać się сов., -m проститься, попращать-
ся pożegnanie ср., np. -u прощание
pożyczyć (komu и od kogo) сов., -ę, -ysz одолжить, занять,
дать, взять взаймы pożyteczny, лм. -i, нар. -ie полезный
pójść сов., -dę, -dziesz пойти
pół пол, половина
półeczka ж., пр. -се полочка
półka ж., пр. -се полка
północ ж., пр. -у север; полночь
półtora полтора
półtorej полторы
późny, лм. -i, нар. -о поздний
praca ж., пр. -у работа, труд; диссер­
тация
pracować несов., -uję, -ujesz работать
pracownik м., род. -а, пр. -и, мн. -су работник
prać несов., piorę, pierzesz стирать
uprać
pragnąć несов., -ę, -iesz желать
praktyka ж., np. -се практика
prasa ж., пр. -ie печать
prawda ж., пр. -dzie правда, истина
prawdopodobny, нар. -ie вероятный
prawidłowy, нар. -о правильный
prawie почти, почти что
prawy, лм. -i правый
prąd м., род. -u, пр. -dzie течение; ток; струя
prenumerować (со) несов., -uję, -ujesz подписываться
zaprenumerować
prezydium ср. президиум
produkcja ж., пр. -i производство
produkować несов., -uję, -ujesz производить
wyprodukować
prędki, лм. -су, нар. -о быстрый, скорый
profesor м., род. -a, пр. -rze, мн. -owie профессор; преподава­
тель
prognoza ж., пр. -ie прогноз, здесь: сводка
program м., род. -u, пр. -ie программа
projekt м., род. -и, пр. -cie проект
proponować несов., -uję, -ujesz предлагать
zaproponować
propozycja ж., пр. -i предложение
prosić (о со) несов., -szę, -sisz просить
poprosić
prostota ж., пр. -cie простота
prosty, лм. -ści, нар. -о простой, прямой
proszek м., (szk) род. -и, пр. -и порошок
proszę пожалуйста
prośba ж., пр. -ie, род. мн. (о) просьба
prowadzić несов., -ę, -isz вести
zaprowadzić
prowizoryczny, нар. -ie временный
próbować (czego) несов., -uję, -ujesz пробовать, пытаться
spróbować
prócz кроме
prysznic м., pod. -a, np. -u душ
przebiegać несов., -m проходить
przebiegły, лм. -li, нар. -Ie хитрый
przebierać się (za kogo) несов., -m переодеваться
przebierać się
przebudować сов., -uję, -ujesz перестроить
przebywać несов., -m пребывать
przechodzić несов., -ę, -isz переходить, проходить
przejść
przechodzień м., род. -dnia, пр. -dniu, мн. -dnie прохожий przechowalnia ж., пр. -i камера хранения
przecież ведь
przeciętny, лм. -i, нар. -ie средний
przeciwko (коти, czemu) против
przeciwległy противоположный
przeczytać сое., -т прочитать
przed(e) (czym) перед, прежде чем, до
przedłużyć сов., -ę, -ysz продлить
przedmiot м., род. -и, пр. -сге предмет
przedni передний, головной
przedpokój м., (о) род. -и, пр. -и передняя
przedpołudnie ср., пр. -и дообеденное время
przedsiębiorstwo ср., пр. -ie предприятие
przedstawiciel м., род. -а, пр. -и, мн. -е представитель
przedstawienie ср., пр. -и спектакль
przedwczoraj позавчера^
przedwojenny, лм. -i довоенный
przedział м., род. -и, пр. -1е купе
przejrzeć сов , -ę, -ysz просмотреть
przejście ср„ пр-и переход, проход
przejść сов., -dę, -dziesz перейти, проити
przejść się ćoe.^-dę, -dziesz падать’ п₽0ГулЯТЬСЯ
przekazać сое., -żę, -żesz передавать
przekazywać несов., -uję, -ujesz przekStócoe. -szę -sisz закусить
przekonać (się) (o czym) coe., -m убеждаться)
przekonywać (się) (o czym) несов., -UJQ» -ujesz yo д т (c ) przekonać się przekręcić сов., -ę, -isz повернуть
przekroczyć сов., -ę, -ysz переехать, перешаг-
x нуть, переступить
przelotny кратковременный
przełączyć сое., -ę, -ysz проходитТ^
przemijać несов., -m v 14
przeminąć przemówienie cp., np. -u речь
przemysł м, pod. -u, np. -śle промышленность
przemysłowy промышленный
przenieść coe., -osę, -esiesz перенести
przepełnienie cp., np. -u сутолока, многолюдье
przepełniony переполненный
przepisać coe., -szę, -szesz nepenffCaTb
przepraszać (kogo) несов., -m H
przeprosić przeprosić (kogo) сов., -szę, -sisz извиниться,
przerażony, лм. -cni испуганный
przerwa ж„ np. -ie перерыв, антракт
przerywać сов., -ę, -iesz прервать, прекратить,
остановить przesada ж., np. -dzie преувеличение
przesadzić сов., -ę, -isz преувеличить
przesiadać się несов., -m пересаживаться
przesiąść się
przesiadka ж., np. -се пересадка
przesiadywać несов., -uję, -ujesz просиживать
przesiedzieć
przestać сое., -nę, -niesz перестать, прекратить
przestawać несов., -ję, -jesz переставать, прекра-
przestać щать
przestrzegać (czego) несов., -m соблюдать
przestrzeń ж., np. -ni, мн. -nie пространство
przesunąć сов., -ę, -iesz передвинуть; провести
przesuwać несов., -m передвигать; проводить
przesunąć
przesyłać несов., -m передавать
przesłać
przesyłka ж., np. -се посылка, бандероль
przeszkadzać несов., -m мешать
przeszkodzić
prześcieradło cp., np. -Ie простыня
przetrwać coe., -m просуществовать
przeważnie главным образом, пре­
имущественно
przewieźć coe., -ozę, -eziesz перевезти
przewodnik м., род. -а, пр. -u, мн. -су экскурсовод
przewodnik м., род., -а, пр. -и путеводитель
przewozić несов., -żę, -zisz перевозить
przewieźć
przez (kogo, со) через, сквозь, из-за,
за, по
przeżywać несов., -ш переживать
przeżyć
przeźrocze (уст.) видимое пространство
przy (czym) У» ПРИ, рядом
przybory мн., род. -ów прибор, принадлежно­
сти
przybyć сов., -ędę, -ędziesz прибыть
przybysz м., род. -а, пр. -и, мн. -е приезжий
przychodzić несов., -ę, -isz приходить
przyjść
przydać się сов., -m, -dzą пригодиться
przydarzyć się сое., -у случиться
przyglądać się (czemu) несов., -m присматриваться
przyjrzeć się
przygotować (się) сов., -uję, -jesz . приготовить(ся)
przygotowywać (się) несов., -uję, -ujesz готовить(ся)
przygotować (się)
przygotowanie cp., np. -u подготовка
przyjaciel м., pod. -a, np. -u, мн. -e друг, приятель
przyjazd м., pod. -u, np. -eździe приезд, прибытие
przyjaźń ж., np. -ni дружба
przyjąć coe., -mę, -miesz принять, взять
przyjechać сов., -adę, -edziesz . приехать
przyjemność ж., np. -ci, мн. -ci удовольствие
przyjemny, лм. -i, нар. -ie приятный
przyjeżdżać несов., -m приезжать
przyjechać
przyjęcie cp., np. -u прием
przyjmować несов., -uję, -ujesz принимать
przyjąć przyjście cp., np. -u приход, прибытие
przyjść сое., -dę, -dziesz прийти
przykry, нар. -о досадный, неприятный
(нар. также: жаль) przylecieć сое., -ę, -isz прилететь
przynajmniej по крайней мере
przynieść сое., -osę, -esiesz принести
przynosić несов., -szę, -sisz приносить
przynieść przypadkiem случайно
przypadkowy, лм. -i, нар. -о случайный
przypominać (komu) несов., -m напоминать
przypomnieć przypominać sobie несов., -m вспоминать, припоми-
przypomnieć нать
przypomnieć (komu) сов., -ę, -isz напомнить
przypomnieć sobie сов., -ę, -isz вспомнить, припомнить
przypuszczać несов., -m предполагать, думать
przyrodniczy естественный
przysłać сов., -ślę, -ślesz прислать
przyspieszony ускоренный
przystanek м., (nk) род. -u, np. -u остановка
przystąpić coe., -ię, -isz приступить
przystojny, лм. -i красивый
przyszły, лм. -li будущий
przyszyć coe., -ję, -jesz пришить
przywieźć coe., -ozę, -eziesz привезти
przyznać coe., -m присудить
przyznać się (do czego) сов., -m признаться
przyzwyczaić się сов., -ję, -isz привыкнуть
psuć несов., -ję, -jesz портить
popsuć, zepsuć ptak m., pod. -a, np. -u птица
publiczność ж., np. -ci публика
puder m., (dr) pod. -u, np. -rze пудра
pukać несов., -m стучать, стучаться
zapukać puls м., pod. -u, np. -ie пульс
punkt ровно
punkt м., pod. -u, np. -сге пункт, графа
punktualny, лм. -i, нар. -ie пунктуальный
pustka ж., np. -се пустота, пустыня
(перен.)
pusty, нар. -о пустой, порожний
puszczać несов. -ш пускать, отпускать
puścić
puszysty * пушистый
pyskaty, лм. -ci языкастый, острый на
язык pyszny, нар. -ie (здесь) очень вкусный
pytać (kogo о со) несов., -щ спрашивать
zapytać
R
rachunek м., (nk) род. -u, np. -u счет
raczej вернее, скорее
rada ж., ńp. -dzie совет
radio cp., np. -u радио, радиоприемник
radiowy связанный с радио
radosny, лм. -śni, нар. -śnie радостный
radość ж., пр. -ci радость
radzić несов., -ę, -isz советовать
poradzić radzić się (kogo) несов., -ę, -isz советоваться
poradzić się radziecki, лм. -су советский
raj м., род. -u, np. -u рай
rakietowy ракетный, ракетостро-
итёльный rama ж., пр. -ie рама
ramię ср., np. -eniu, мн. -опа плечо
ranek м., (nk) pod. -а, пр. -и утро
rano утром
ratusz м., род. -а, пр. -и ратуша
raz м., род. -и, пр. -ie раз
raz один раз, однажды
razem вместе
rąbać несов., -ię, -iesz рубить
porąbać rączka ж., пр. -се ручка
recepcja ж., пр. -i бюро приема, админи-
recepta ж., пр. -cie рецепт4”” г°СТинице)
recital (произн. [рэчита1]) м., род. -и, пр. -и концерт солиста recytować. несов., -uję, -ujesz читать (о стихах)
redagować несов., -uję, -ujesz формулировать, ре-
... . дактировать
redakcja ж., пр. -i редакция
referat м., род. -и, пр. -сге доклад
refleksja ж., пр. -i . рефлексия
reklamacja ж., пр. -i . претензия
remanent м., род. -u, пр. -cie переучет; запас
renesans м., род. -и, np. -ie ренессанс
renesansowy ренессансный
repertuar м., род. -и пр. -rze репертуар
reportaż м., род. -и, пр. -и очерк, репортаж
restauracja ж., пр. -i ресторан
restauracyjny связанный с рестора-
, , ном
reszta ж., пр.~ -сге . сдача,, остальное
rewolucyjnosc ж., пр. -ci . революционность
rewolucyjny, лм. -i, нар. -ie революционный
reżyserować несов., -uję, -ujesz ставить, быть режиссе-
ręcznik м., род. -а, пр. -и полотенце
ręczny, нар. -ie ручной
ręka ж.; пр. -се, мн. -се, род. мн. (ą) пука
rękaw м., род. -а, пр. -ie рукав
rękawiczka ж., np. -се перчатка
robić несов., -ię, -isz делать
zrobić
robota ж., np. -cie, pod. мн. (ó) труд, работа
robotnica ж., np. -у работница
robotniczy, лм. -у рабочий
robotnik м., род. -а, пр. -и, мн. -су рабочий
rodzaj м., род. -и, пр. -и род, вид
rodzice мн., род. -ów родители
rodzina ж., пр. -ie семья
rok м., род. -u, пр. -и, мн. lata год
rola ж., пр. -i, род. мн. (о) роль
romantyczny, лм. -i, нар. -ie романтический, роман­
тичный
romantyk м., род. -а, пр. -и, мн. -су романтик
Rosjanin м„ род. -а, пр. -ie, мн. Rosjanie русский
Rosjanka ж., пр. -се русская
rosnąć несов., -snę, -śniesz расти
urosnąć rosół м., (о) род. -и, пр. -1е бульон
rosyjski, лм. -су русский
rozbierać (się) несов., -m раздевать(ся)
rozebrać (się) rozbrzmiewać несов., -m раздаваться
rozbudowa ж., np. -ie развитие
rozebrać (się) сов., rozbiorę, rozbierzesz раздеть(ся)
rozgłośnia ж., np. -i радиовещательная
станция
rozkazywać несов., -uję, -ujesz приказывать
rozkazać
rozkład (jazdy) м., pod. -u, np. -dzie расписание (движения
поездов)
rozległy обширный
rozmawiać несов., -m разговаривать, гово­
рить
rozmienić сов., -ię, -isz разменять
rozmowa ж., np. -ie, род. мн. (ó) разговор (мн. также
переговоры)
rozpakować сов., -uję, -ujesz распаковать
rozpiąć сое., rozepnę, rozepniesz расстегнуть; растянуть;
натянуть
rozpocząć (się) сое., -nę, -niesz начать(ся)
rozpoczynać (się) несов., -m начинать(ся)
rozpocząć
rozpogodzenie cp., np. -u прояснение
rozpraszać несов., -m рассеивать; отвлекать
rozproszyć
rozrosnąć się сов., -snę, -śniesz расшириться, разра­
стись
rozstawić сое., -ię, -isz раздвинуть, расставить
rozśmieszyć сов., -ię, -ysz рассмешить
roztargnienie cp., np. -u рассеянность
rozterka ж., np. -се внутренний разлад
rozumieć несов., -m понимать
zrozumieć
rozwinąć сое., -ę, -iesz развить
rozwój м., (o) pod. -u, np.-u развитие
róg m., (o) pod. -u, np. -u угол; por
również также, тоже
równowaga м., np. -dze равновесие
róża ж., np. -у роза
różny, лм. -i, нар. -ie разный, различный
rubryka ж., np. -се рубрика, графа
ruch м., pod. -u np. -u движение
ruchliwy, лм. -i полный движения, по­
движной
ruchome schody мн. эскалатор
ruchomy, лм. -i подвижной
rudy, лм. -dzl рыжий
ruiny мн. руины
ruszać несов., -m трогаться, трогать
ruszyć
ryba ж., пр. -ie рыба
rybny рыбный
rycerz м., род. -а, пр. -и, мн. -е рыцарь
rynek м., (nk) pod. -и, пр. -и рынок, площадь
rysunek м., (nk) род. -и, пр. -и рисунок; очертание
rzadki, лм. -су, нар. -о редкий
rząd м., род. -u, пр. -dzie правительство
rząd м., (ę) род. -u, пр. -dzie ряд
rządowy, лм. -i правительственный
rządzić несов., -ę, -isz править, управлять
rzec сов., -knę, -kniesz сказать
rzecz ж., пр. -у, мн. -у вещь
rzeczywisty, лм. -ści, нар. -ście действительный, (нар.
также: в самом деле)
rzeka ж., пр. -се река
rzeźbiarz м., род. -а, пр. -и мн. -е скульптор
rzeźbić несов., -ię, -isz ваять, высекать
wyrzeźbić
rzucać (się) несов., -m бросать(ся)
rzucić (się)
rzucić (się) сов., -ę, -isz бросить(ся)
s
sadzać (na czym, gdzie) несов., -m сажать
posadzić
sala ж., np. -i зал
salon м., род. -щ np. -ie салон
saJata ж., np. -cie салат (зеленый)
sałatka ж., np. —се салат
sam, лм. -i сам, самый, один
samochód м., (o) pod. -u np. -dzie автомобиль
samolot m., pod. -u, np. -cie самолет
samotny, лм. -i, нар. -ie одинокий, один (нар.
_ также: наедине)
sandacz м., pod. -a, np. -u судак
sandał м., pod. -a, np. -Ie сандалия
satyra ж., np. -rze сатира
satyryczny, лм. -i, нар. -ie сатирический
sądzie несов., -ę, -isz считать, думать
sąsiad м., род. -a, np. -edzie, мн. -edzi сосед
sąsiadka ж., np. -се соседка
scena ж., пр. -ie сцена
schab pieczony м., род. -u, np. -ie жареная свинина
schabowy (kotlet) свиная отбивная (кот-
Р°д- ów . лестница
zejść спускаться
schować (gdzie) сое., -m споятать
schudnąć сов. -ę, -iesz похудеть
sejm м., pod. -u, np. -ie сейм
sekretarz м., pod. -a, np. -u, мн. -e секретарь
sen M., pod. snu, np. śnie C0H
senny, лм. -i, нар. -ie сонный
sens m., pod. -u, np. -ie смысл
ser m., pod. -a, np. -rze Cblp творог
serce cp., np. -u сердце
serdeczny, лм. -i, нар. -ie сердечный
siadać (na czym, gdzie) несов., -m садиться
usiąść, siąść siąść (na czym, gdzie) coe., -dę -dziesz сесть
. себя; друг друга
siedziba ж., np. -ie местопребывание
siekany рубленый
siedzieć несов., -ę, -isz сидеть
sień ж., np. -ni, мн. -nie сени
sierpień м., pod. -nia, np. -niu август
silny, лм. -i, нар. -ie сильный
siła ж., np. -Ie сила
siostra ж., np. -rze, род. мн. (ó) сестра
skarpetka ж., np. -се носок
skąd откуда
skądinąd из (какого-н.) другого
места skąds откуда-нибудь, откуда-
-то sklep м., род. -u, np. -ie магазин
składać się (z czego) несов,, składa состоять (из)
skompletować сов., -uję, -ujesz укомплектовать, со­
брать
skończyć (się) сов., -ę, -ysz кончить(ся), покончить
skórkowy . кожаный
skręcić coe., -ę, -isz свернуть
skromny, лм. -i, нар. -ie скромный
skroń ж., np. -ni, мн. -nie висок
skrócić (się) сов., -ę, -isz сократить(ся)
skryty, лм. -ci, нар. -cie замкнутый
skrzynka ж., np. -се ящик
skrzypaczka ж., np. ~ce скрипачка
skrzypek m., (pk) pod. -a, np. -u, мн. -owie скрипач skrzywić się coe., -ię, -isz поморщиться, скри-
skrzyżowanie cp., np. -u перекресток
skwer м., pod. -u, np. -rze сквер
słaby, лм. -i, нар. -о слабый, легкий
sława ж., np. -ie слава, известность
sławny, лм. -i знаменитый
słodki, лм. -су, нар. -о сладкий
słodycze мн., род. -у конфеты, шоколад
słodzić несов., -ę, -isz сыпать, класть сахар
posłodzić słoma ж., пр. -ie солома
słomkowy соломенный
słoneczny, лм. -i, нар. -ie солнечный
słony, нар. -о соленый
słonce ср., пр. -и солнце
Słowianin л., pod. -а, пр. -1е, мн. Słowianie славянин
słownik л., род. -a, np. -и словарь
słowo Ср., пр. -ie, род. мн. (ó) слово
słuchać (czego) несов., -т слушать
słuchawka ж., пр. -се тпубка
słup л., род. -а, пр. -ie służbowy, нар. -о служебный
służyć (jako со) несов., -ę, -ysz служебный
słynny, лм. -i из££тный
słychać (kopo, со) Хшн”
słyszeć несов., -ę, -ysz слышать
usłyszeć слышать
smacznego! smaczny, нар. -ie приятного аппетита!
smakować несов., -uje вкусный
smażyć несов., -ę, -ysz нравиться (о еде)
usmażyć жарить
smok m., pod. -a, np. -u „
sobota ж., np. -сге, род. мн. (ó) 3M??
socjalistyczny суббота
socjalizm м., pod. -u, np. -ie социалистический
sodowa (woda) социализм
sok м., pod. -u, np. -u газированная (вода)
solista м., np. -ście, мн. -ści COK
solniczka ж., np. -се солист
sos м., pod. -u, np. -ie солонка
sól ж., (o) np. -i, мн. -e coyc
spacer m., pod. -u, np. -rze соль
spacerować несов., -uję, -ujesz прогулка
spać несов., śpię, śpisz гулять, прогуливаться
spalić coe., -ę, -isz спать
spalić się coe., -ę, -isz сжечь
spaść coe., -dnę, -dniesz сгореть
specjalny, лм. -i, нар. -ie упзсть; опуститься
spędzać несов., -m специальный
spędzić проводить; сгонять
spędzić coe.. -e. -isz spieszyć się несов., -ę, -ysz провести; согнать
pospieszyć się торопиться, спешить;
г- j ипттл тагг£»г»отт
spiker м., род. -а, пр. -rze, мн. -rzy пиктпп
spodek м., (dk) pod. -а, np. -u блюдце
spodnie мн., род. -i
spodziewać się (czego) несов., -m надеяться, ждать, ожи-
. - дать
"ySZ взглянуть, посмотреть
spojrzenie ср., пр. -и . взгляд
spokojny, лм. -i, нар. -ie спокойный
spokoj м., (о) род. -u, пр. -и покой, тишина, спокой-
, . , • ствие
sportowiec м., (w с) род. -а, пр. -и, мн. -у спортсмен
sP°ry порядочный
sposób м., (о) род. -u, пр. -ie способ
spostrzec сов.Л -gę, -źesz заметить
spotkać (się) coe., -m встретить(ся)
spotykać (się) несов., -m встречать(ся)
spotkać (się) spotkanie cp., np. -u встреча
spożywczy продовольственный
spódnica ж., np. -у юбка
spółdzielnia ж., np. -i кооператив
spóźniać się несов., -m опаздывать; отставать
spóźnić się spóźnić się coe., -ię, -isz опоздать; отстать
spóźnienie опоздание
sprawa ж., np. -ie дело
sprawiać несов., -m доставлять
sprawić sprawdzać несов., -m проверять
sprawdzić sprawdzić coe., -ę, -isz проверить
spróbować (czego) сов., -uję, -ujesz попробовать
sprzątać несов., -m убирать
sprzątnąć sprzątnąć coe., -ę, -iesz убрать
sprzedawać несов., -ję, -jesz продавать
sprzedać sprzedawca м., np. -у, мн. -у продавец
sprzedawczyni ж., np. -i продавщица
sprzedaż ж., np. -у продажа
spuchnąć сов., -ę, -iesz распухнуть
srebro cp., np. -rze серебро
stacja ж., np. -i станция
stać несов., -oję, -oisz стоять
stać się coe., -nę, -niesz стать; случиться
stały, лм. -li, нар. -Ie постоянный
stamtąd оттуда
stan м., pod. -u, np. -ie состояние
stanąć (na czym, gdzie) сов., -ę, -iesz стать; остановиться
Stany Zjednoczone мн., род. -ów Соединенные Штаты
starać się (о со) несов., -m стараться, хлопотать
postarać się starczyć coe., -ę, -ysz хватить
staromiejski, лм. -су старогородский
start м., род. -и, пр. -сге старт
stary, лм. -rzy, нар. -о старый
stawać (na czym, gdzie) несов., -ję, -jesz становиться; остана-
stanąć вливаться
stawiać (na czym, na со) несов., -m ставить
postawić
stąd отсюда
sterczeć несов., -ę, -ysz торчать
sterta ж., np. -cie груда
stłuc сов., -kę, -czesz разбить
stoisko cp., np. -u киоск
stolica ж., np. -у столица
stolik m., pod. -a, np. -u столик
stołeczny, лм. -i столичный
stopień м., pod. -nia, np. -niu градус; степень, сту­
пень
stora ж., np. -rze ^ч^груда
stos м., pod. -u, np. -ie куча, груда
stosować się (do czego) несов., -uję, -ujesz co ЛЮД ть zastosować sie
stosunek m., (nk) pod. -u, np. -u ?тлпШеНИе
stół m., (o) pod. -u, np. -Ie ~гол
stracić сов., -ę, -isz забастовка
strajk m., pod. -u, np. -u заоастовка
straszny, L -i, -ie У”**’ страшныи
strata ж.i np. -cie потеря
stromy, нар.-о покатый; крутой
np. -» °*дежда
student м., род. -a, np. -сге, мн. -ci studentka ж., np. -ce .
studia мн., pod. -ów учиться te визе) wy­studiować несов., -uję, -ujesz y чать У У
x , создавать
stwarzać несов., -m stwterS несов., -m констатировать
stwierdzić
stwierdzić сов., -ę, -isz констатировать
stworzyć сов., -ę, -ysz создать
styczeń m., pod. -nia, np. -niu январь
styl м., pod. -u, np. -u стиль
sufit m., pod. -u, np. -cie потолок
śukienka ж., np. -се платье
surówka ж., np. -се салат из капУсты
suszyć несов., -ę, -ysz сушить
wysuszyć sweter m., (tr) pod. -a, np. -rze свитер
sweterek m., (rk) pod. -a, np. -u шерстяная кофточка
swobodny, лм. -i, нар. -ie свободный
swoisty, лм. -ści, нар. -ście своеобразный
swój, лм. swoi свои
sygnał м., pod. -u, np. -Ie гудок, сигнал
symfonia ж., np. -i симфония
symfoniczny симфонический
sympatyczny, лм. -i, нар. -ie симпатичный
syn м., pod. -a, np. -u, мн. -owie сын
sypialny спальный
syrena ж., np. -ie сирена
szachy мн., pod. -ów шахматы
szacunek m., (nk) pod. -u, np. -u уважение
szafa ж., np. -ie шкаф
szafka nocna ж. np. -се тумбочка
szal m., pod. -a, np. -u шаль
szanować несов., -uję, -ujesz уважать
szanowny, лм. -i уважаемый
szatnia ж., np. -i гардероб
szatniarz m., pod. -a, np. -u, мн. -e гардеробщик
szczawiowy щавелевый
szczególny, лм. -i, нар. -ie особенный
szczegół m., pod. -u, np. -Ie деталь, подробность
szczegółowy, нар. -о подробный
szczęściarz м., род. -а, пр. -и, мн. -е счастливчик
szczęście ср., пр. -и счастье
szczęśliwy, лм. -i, нар. -ie счастливый
szczoteczka ж., пр. -се щетка
szczotka ж., пр. -се щетка
szczupak м., род. -а, пр. -и щука
szef м., род. -а, пр. -ie, мн. -owie начальник
szereg м., род. -и, пр. -и ряд
szeroki, лм. -су, нар. -о широкий
szewc м., род. -а, пр. -и, мн. -у сапожник
szkatułki ж., пр. -се шкатулка
szklanka ж., пр. -се стакан
szkoda! жаль!
szkoła ж., пр. -1е, род. мн. (6) школа
szlafrok м., род. -а, пр. -и халат
sznycel м., (cl) род. -а, пр. -и шницель
szminka ж., пр. -се губная помада; грим
szofer м., род. -а, пр. -rze, мн. -rzy шофер
szorstki, лм. -су, нар. -о шероховатый, жесткий
szosa ж., пр. -ie шоссе
szpinak м., род. -и, пр. -и шпинат
szproty мц. шпроты
sztandar м., род. -и, пр. -rze знамя
sztuka ж„ пр. -се искусство; пьеса; шту-
ка szuflada ж., пр. -dzie ящик (в столе)
szukać (czego) несов., -m искать
poszukać szum м., род. -u, пр. -ie шум
szyba ж., род. -ie оконное стекло
szybki, лм. -су, мар. -о быстрый, скорый
szyć несов., -ję, -jesz шить
uszyć szyja ж., пр. szyi шея
szynka ж., пр. -се ветчина
§
ściana ж., np. -ie стена
ściągnąć сов., -ę, -iesz стащить
ściemniać się несов., ściemnia się смеркаться
ściemnić się
ścieżka ж., np. -се тропинка
ścisły, лм. -śli, нар. -śle точный, строгий
ślad м., pod. -u след
śledź m., pod. -dzia, np. -dziu селедка, сельдь
śliczny, лм. -i, нар. -ie чудесный
ślinić несов., -ię, -isz слюнявить
śliwka ж., np. -се слива
śliwkowy сливовый
ślub m., pod. -u, np. -ie свадьба
śmiać się (z czego) несов., -eję, -ejesz смеяться
pośmiać się
śmietana ж., np. -ie сметана
śmietankowy сливочный
śniadanie cp., np. -u завтрак
śnieg м., pod. -u, np. -u CHer
śpiewaczka ж., np. -се певица
śpiewać несов., -m петь
zaśpiewać
śpiewak m., pod. -a, np. -u, мн. -су певец
średni, лм. -i, нар. -io средний
średniowieczny, лм. -i средневековый
środa ж., np. -dzie, pod. мн. (ó) среда
środek m., (dk) pod. -a, np. -u середина, внутренняя
часть; средство
śródmieście ср., пр. -u центр города
świadek м., (dk) pod. -а, пр. -и, мн. -owie свидетель
świat м., pod. -а, пр. -ecie мир, свет
światło ср., пр. -etle свет
światowy, лм. -i мировой
świąteczny, лм. -i, нар. -ie праздничный
świeca ж., пр. -у свеча
świetny, лм. -i, нар. -ie замечательный, чудес­
ный
świeży, лм. -у, нар. -о свежий
święto ср., пр. -cie, pod. мн. (ą) праздник
świt м., pod. -u, пр. -cie заря
Т
tablica ж., пр. -у доска
tabletka ж., пр. -се таблетка
tajemnica ж., пр. -у секрет, тайна
tak да, так
tak. samo так же
taki, лм. -су такой
taki sam, лм. -су sami такой же
taksówka ж., пр. -се такси
także также, тоже
talerz м,, род., -a, np. -u тарелка
talerzyk м., род. -а, пр. -u десертная тарелка
tem . там, туда
tamtejszy, лм. -si тамошний
tamten, лм. tamci тот
tamtędy тем путем, там
taneczny, нар. -ie танцевальный
tani, лм. -i, нар. -io дешевый
taniec м., род. -ńca, пр. -ńcu танец
tapczan м., род. -u, пр. -ie тахта
targi мн., род. -ów ядмарка
Tatar м., род. -а, пр. -rze, мн. -rzy татарин
tatuś м., род. -sia, пр. -siu папа
teatr м., род. -u, пр. -rze театр
technika ж., пр. -се техника
teczka ж., пр. -се портфель
tekst м., род. -u, пр. -ście текст
telefon м., род. -u, пр. -ie телефон; звонок (теле­
фонный) telefoniczny, нар. -ie телефонный
telefonować (do kogo) несов., -uję, -ujesz звонить, телефониро-
zatelefonować вать
telegram м., род. -u, пр. -ie телеграмма
telewizor м., род. -а, пр. -rze телевизор
telewizyjny телевизионный
temat м., род. -u, np. -cie тема
temperatura ж., пр. -rze температура
tempo ср., np. -ie темп
teraz теперь, сейчас
ten, лм. ci этот
ten sam, лм. ci sami тот же
teraźniejszość ж., пр. -ci настоящее
termin м., род. -u, np. -ie срок
też также, тоже
tedy этим путем, здесь
tkanina ж., пр. -ie. ткань
tkliwość ж., пр. -ci умиление
tło м., род. -а, пр. -1е фон
tłok м., род. -u, пр. -и давка, сутолока
tłuc несов., -kę, -czesz разбивать, бить
stłuc
tłum м., род. -u, пр. -ie толпа
tłumacz м., род. -а, пр. -и, мн. -е переводчик
tłumaczyć несов., -ę, -ysz объяснять
wytłumaczyć
tłumaczyć się (z czego) несов., -ę, -ysz оправдываться
wytłumaczyć się
te тогда
toast m., pod. -u, np. -ście тост
tom м., pod. -u, np. -ie T0M
tor м., pod. -u, np. -rze рельс, путь (жел. do-
рога)
torebka ж., np. -се сумка, сумочка
tort м., pod. -u, np. -cie торт
towar м., pod. -u, np. -rze товар
towarzyski, лм. -су, нар. -о общительный
towarzystwo ср., пр. -ie общество, компания
tracić несов., -ę, -isz терять, тратить
stracić
trafić сое., -ię, -isz попасть
tragedia ж., пр. -i трагедия
traktat м., род. -и, пр. -cie трактат
tramwaj м., род. -и, пр. -и трамвай
tramwajowy трамвайный
trasa ж., пр. -ie трасса, линия
trawa ж., пр. -ie трава
trawnik м., род. -а, пр. -и газон
trenować несов., -uję, -ujesz тренировать(ся)
trochę немного
troje, род. -ga трое
troszczyć się (о со) несов., -ę, -ysz заботиться
zatroszczyć się trudność ж., np. -ci, мн. -pi трудность
trudny, лм. -i, нар. -о трудный (нар. также:
ничего не поделаешь)
truskawka ж., пр. -се ягода клубники
trwać несов., trwa продолжаться, длиться
potrwać trybuna ж., пр. -ie трибуна
trzeba надо, нужно
trzymać (się) несов., -m держать(ся)
tu, tutaj здесь, сюда
tunel м., род. -и, пр. -и туннель
turysta м., пр. -scie, мн. -sci турист
tutejszy, лм. -si здешний
twardy, лм. -dzl, нар. -о твердый; крепкий
twarz ж., пр. —у, мн. —е лицо
twierdzić несов., -ę, -isz утверждать
tworzyć несов., -ę, -ysz создавать, образовы-
stworzyć вать
twój, лм. twoi твой
twórczość ж., пр. -ci творчество
е ты
tydzień м., род. tygodnia, пр. tygodniu неделя
tygodnik м., род. -а, пр. -и еженедельник
tyle, род. и лм. -и столько
samo столько же
*У}ко только, лишь; но
tylny, лм. -1 задний, хвостовой
tymczasem между тем, тем време­
нем
tysiąc м., род. -а, пр. -и, род. мн. -ęcy тысяча
tytuł м., род. -и, пр. -1е заглавие; титул
U
u (kogo) У
ubiegły . прошлый
ubierać (się) несов., -ш одевать(ся)
ubrać (się)
ubrać (się) coe., ubiorę, ubierzesz одеть(ся)
ubranie cp., np. -u одежда
ucho cp., np. -u, мн. uszy, род. мн. uszu ухо
uchwała ж., np. -Ie решение, постановле­
ние
uciec сов., -knę, -kniesz сбежать, убежать
ucieszyć się (z czego; * czym) coe., -ę, -ysz обрадоваться uczcić coe., -czę, -cisz отметить
uczelnia ж., np. -i вуз, университет
uczeń м., pod. -nia, np. -niu, мн. -niowie ученик
uczesać (się) coe., -szę, -szesz причесать(ся)
uczony m., pod. -ego, мн. -eni ученый
uczucie ср., np. -u чувство
uczyć się (czego) несов., -ę, -ysz учиться, учить (что)
nauczyć się
udać się coe., -m, -dzą удаться, получиться;
отправиться, напра­виться
udawać się несов., -ję, -jesz удаваться, получаться;
udać się отправляться, напра-
, . вляться
uderzenie ср., пр. —u удар; туше
udko ср., пр. -и ножка
udział м., pod. -u, np. -1е участие
uginać się несов., -m прогибаться
ugiąć się układać несов., -m составлять; уклады-
ułożyć вать(ся)
ukochany, лм. -i любимый
ukryć (się) (gdzie, przed czym) coe., -ję, -jesz спрятать(ся), скрыть(ся) ulewa ж., np. -ie ливень; шквал
ulgowy, нар. -о льготный
ulica ж., пр. -у улица
ulubiony, лм. -eni излюбленный
umalować сов., -uję, -ujesz покрасить
umieć несов., -m уметь
umierać (z czego, na со) несов., -m умирать
umrzeć umieścić (gdzie) coe., -szczę, -ścisz поместить; располо­
жить umówić się coe., -ię, -isz условиться
umrzeć (z czego, na co) coe., -rę, -rzesz умереть
umyć (się) coe., -ję, -jesz умыть(ся), вымыть(ся)
umywalka ж., np. -се . умывальник
unieść się coe., -osę, -esiesz подняться
unikać несов., -m избегать
uniknąć uniwersytecki, лм. -су университетский
uniwersytet м., pod. -u, np. -cie университет
upalny, нар. -ie жаркий, знойный
upał м., pod. -u, np. -Ie жара
uparty, лм. -ci, нар. -cie упрямый
upaść coe., -dnę, -dniesz пасть
upiększyć coe., -ę, -ysz украсить
upłynąć сов., -ie пройти
upojony, лм. -cni упоенный
upominek м., (nk) род. -а, пр. -u подарок
uprzedzać несов., -m предупреждать
uprzedzić uprzedzić сов., -ę, -isz предупредить
uprzejmość ж., np. -ci вежливость, предупре­
дительность uprzejmy, лм. -i, нар. -ie вежливый, предупре­
дительный upudrować się сов., ruję, -ujesz напудриться
urazić сов., -żę, -zisz обидеть
uregulować сов., -uję, -ujesz (здесь) заплатить
urlop м., pod. -u, np. -ie отпуск
uroczy, лм. -у, нар. -о очаровательный
uroczystość, ж., np. -ci, мн. -ci торжество
uroczysty, лм. -ści, нар. -ście торжественный
urodzenie cp., np. -u рождение
urodzić (się) сов., -ę, -isz родить(ся)
urok m., pod. -u, np. -u обаяние
urozmaicać несов., -m разнообразить
urozmaicić urząd m., (ę) pod. -u, np. -dzie ведомство; отделение
urzędniczka ж., np. -се служащая
urzędnik m., pod. -a, np. -u, мн. -су служащий
usiąść (na czym) сов., -dę, -dziesz сесть
usłyszeć сов., -ę, -ysz услышать
usmażyć сов., -ę, -ysz пожарить
usposobienie cp., np. -u настроение; характер
usta ^H. рот, уста
us^a® сов., -nie прекратиться
ustalić сов., -ę, -isz определить, назначить
uszyć сов., -ję, -jesz сшить
uśmiech м., pod. -u, np. -u улыбка
uśmiechać się (do kogo) несов., -m улыбаться
uśmiechnąć się utonąć сов., -ę, -iesz утонуть
utwór m., (o) pod. -u, np. -rze произведение
uwaga ж., np. -dze внимание
uważać несов., -m быть внимательным;
обращать внимание; считать uważać się (za со) несов., -m -
uwielbiać несов., -m считать себя
uwierzyć сов., -ę, -ysz обожать
uznanie ср., ńp. -u поверить
uzyskać сов., -m признание
użyć (czego) сов., -ję, -jesz употребить
używać (czego) несов., -m ^отЙлять
w
w (czym, co) wagon m., pod. -u, np. -ie Dal Ułl
wakacje мн., род. -i каникулы
walc м., род. -а, пр. -и вальс
walczyć (о со) несов., -ę, -ysz бороться
walizka ж., пр. -се чемодан
walka ж., пр. -се борьба
waluta ж., пр. -cie валюта
wanna ж., пр. -ie ванна
warga ж., пр. -dze губа
warszawiak м., род. -а, пр. -и, жн. -су варшавянин
warszawianka ж., пр. -се варшавянка
warszawski, лм. -су варшавский
warsztat м., род. -u, пр. -cie мастерская
wart, лм. -ci, нар. -о стоит
wartościowy, лм. -i ценный
wasz, лм. -si ваш
wazon м., род. -u, пр. -ie ваза
ważność ж., пр. -ci срок действия
ważyć несов., -ę, -ysz взвешивать
zważyć
wąski, лм. -су, нар. -о узкий
wątróbka ж., пр. -се печенка
wątpić (w со) несов., -ię, -isz сомневаться
zwątpić wbrew (czemu) несмотря на, вопреки
wcale nie вовсе не (нет)
wchodzić несов., -ę, -isz входить; подниматься
wejść w ciągu в течение
wciąż все время, всё
wczasy мн., род. -ów курорт
wczesny, лм. -śni, нар. -śnie ранний
wczoraj вчера
w dół вниз
wdzięczny, лм. -i, нар. -ie благодарный
według (czego) по, согласно
wejść сов., -dę, -dziesz войти; подняться
wejście ср., пр. -и вход
wełna ж., пр. -ie шерсть
wełniany шерстяной
wesoły, лм., -eli, нар. -о веселый
weterynarz м., род. -а, пр. -и, мн. -е ветеринар
wewnątrz внутри
wewnętrzny, лм. -i внутренний; добавоч­
ный wezwać сое., -ę, -iesz вызвать
wędlina ж., пр. -ie колбасные изделия,
копчености
węgiel м., (gl) род. -а, пр. -и уголь
węgierski, лм. -су венгерский
w górę вверх
wiadomy, нар. -о известный
wiadomość ж., пр. -ci, мн. -ci известие
wiatr м., род. -u, пр. -etrze ветер
widać (kogo, со) видно
widelec м., (1с) pod. -a, np. -u вилка
widocznie по-видимому
widok m., pod. -u, np. -u вид
widownia ж., np. -i зрительный зал
widzieć несов., -ę, -isz видеть
wieczne pióro авторучка
wieczny, лм. -i, нар. -ie вечный
wieczorny, лм. -i вечерний
wieczór m., (o) pod. -u, np. -rze вечер
wiedzieć несов., -m, -dzą знать
wiek m., pod. -u, np. -u век; возраст
wielbiciel м., pod. -a, np. -u, мн. -e поклонник
wiele, pod. и лм. -u много
Wielka Brytania ж., np. -i Великобритания
wielki, лм. -су великий, большой
wielmożny, лм. -i многоуважаемый
wielokrotny, лм. -i, нар. -ie многократный
wiersz м., pod. -a, np. -u стихотворение, стих
wieszać (się) (gdzie) сов., -m вешать(ся)
powiesić (się) wieszak m:, pod. -a, np. -u вешалка
wieś ж., np. wsi, мн. wsie деревня
wieża ж., np. -у колокольня, башня
wieźć несов., -ozę, -eziesz везти
więc итак, значит, тогда
wina ж., np. -ie вина
winda ж., np. -dzie лифт
wino cp., np. -ie вино
wiosenny, лм. -i весенний
wiosna ж., np. -śnie весна
wirtuoz m., pod. -a, np. -ie, мн. -i виртуоз
wisieć несов., -szę, -sisz висеть
wiśniowy вишневый
witać несов., -m встречать, приветство-
powitać вать
witać się несов., -m здороваться
przywitać się witamina ж., np. -ie витамин
wiza ж., np. -ie виза
wizyta ж., np. -cie посещение, визит
wjeżdżać несов., -m въезжать; подниматься
wjechać wkrótce вскоре, скоро
wlec несов., -okę, -eczesz волочить, тащить
władza ж., np. -у власть
własny, лм. -śni собственный, свой
właściwy, лм. -i, нар. -ie соответствующий,
нужный, настоящий (нар. собственно)
właśnie именно, и, как раз
włączać несов., -т включать
włączyć włączyć сов., -ę, -ysz включить
Włochy мн., пр. -szech Италия
włos м., pod. -а, пр. -ie волос
włożyć сов., -ę, -ysz надеть; положить;
здесь также: опу­стить
włókienniczy текстильный
wmurować сов., -uję, -ujesz вмуровать
wnieść сов., -osę, -esiesz внести
woda ж., пр. -dzie, род. мн. (о) вода
woda kolońska ж., пр. -dzie, род. мн. (6) одеколон
wodny водный
w ogóle вообще
wojna ж., пр. -ie война
wojskowy, лм. -i военный
wokół вокруг
woleć (со od czego; niż со) несов., -ę, -isz предпочитать
wolno можно
wolność ж., пр. -ci свобода
wolny, лм. -i, нар. -о свободный; медленный
wołać несов., -ш звать, призывать, вы-
zawołać зывать
wołowy говяжий, из говядины
wódka ж., пр. -се водка
wódz м., (о) род. -а, пр. -и, мн. -owie вождь
wówczas тогда
wóz м., (о) род. -и, пр. -ie воз, вагон, машина
wózek ж., (zk) род. -а, пр. -и повозка
wpisać сов., -szę, -szesz вписать
wpisywać несов., -uję, -ujesz вписывать
wpisać
wpłynąć сов., -ę, -iesz здесь: поступить
wprawdzie правда
wprowadzić сов., -ę, -isz ввести
wracać несов., -m возвращаться
wrócić
wrażenie cp., np. -u впечатление
wreszcie наконец
wręczyć coe., -ę, -ysz вручить
wrócić coe., -ę, -isz вернуться
wróg м., (o) pod. -a, np. -u, мн. -owić враг
wrzesień m., pod. -śnia, np. -śniu сентябрь
wrzucić coe., -ę, -isz бросить, здесь: опу­
стить
wschód м., (о) род. -u, пр. -dzie восток; восход
wsiadać несов., -т садиться
wsiąść
wsiąść сое., -dę, -dziesz сесть
wskazać сов., -żę, -źesz указать
wskazówka ж., np. -се стрелка; указание
wskazywać несов., -uję, -ujesz указывать
wskazać wskutek вследствие, от
wspaniały, лм. -li, нар. -Ie великолепный
wspominać несов., -m вспоминать; упоминать
wspomnieć wspomnieć сое., -ę, -isz упомянуть
wspomnienie cp., np. -u воспоминание
współczesny, лм. -śni, np. -śnie современный
współczucie cp., np. -u сочувствие
współzawodnictwo cp., np. -ie соревнование
wstać coe., - ię, -niesz встать, подняться
wstawać несов., -ję, -jesz вставать, подниматься
wstać wstawić coe., -ię, -isz вставить, поставить
wstąpić сов., -ię, -isz зайти
wstążka ж., np. -се лента
wstęp м., pod. -u, np. -ie введение; вход
wstrzymywać несов., -uję, -ujesz останавливать
wstrzymać wstydzić się несов., -ę, -isz стыдиться
zawstydzić się wśród среди
wszelki всякий
wszędzie везде, всюду
wszystek, лм. -су весь
wtaczać się несов., -m вкатываться
wtoczyć się wtedy тогда, в это (то) время
wtorek м., (rk) pod. -u, np. -u вторник
wuj M.> pod. -a, np. -u, мн. -owie дядя
wy вы
wybaczyć (komu) coe., -ę, -ysz простить
wybierąć się несов., -m собираться
wybrać się wybitny, лм. -i, нар. -ie выдающийся, исклю­
чительный wyborowy отборный
wybór м., (o) pod. -u, np. -rze выбор
wybrać coe., -iorę, -ierzesz выбрать, избрать, по­
добрать wybrzeże cp., np. -u побережье
wychodzić несов., -ę, -isz выходить
wyjść wyciągać несов., -m вытаскивать; вытяги-
wyciągnąć вать, протягивать
wycieczKa ж., np. -се экскурсия
wydanie ср., np. -u издание
wydarzenie cp., np. -u событие, факт
wydawać несов., -ję, -jesz издавать
wydać wydawać się несов., -ję, -jesz казаться
wydać się wydawnictwo cp. np. -ie издательство; издание
wydawniczy издательский
wydział м., pod. -u, np. -Ie отделение
wyfroterować сов., -uję, -ujesz натереть
wygląd m., pod. -u, np. -dzie вид, внешность
wyglądać несов., -m выглядеть
wyglądać несов., -m смотреть
wyjrzeć wygłosić coe., -szę, -sisz произнести
wygoda ж., np. -dzie удобство
38 liczebnik
wyjaśnić сов., -ię, -isz выяснить, объяснить
wyjazd м., род. -u, np. -eździe отьезд, выезд, поездка
wyjąć сов., -mę, -miesz достать, вынуть
wyjechać сов., -adę, -edziesz уехать, выехать
wyjeżdżać несов., -m уезжать, выезжать
wyjechać
wyjmować несов., -uję, -ujesz доставать, вынимать
wyjąć
wyjść сов., -dę, -dziesz выйти
wykąpać (się) сов., -ię, -iesz вымыть(ся) (в ванне),
выкупаться
wykład м., pod. -u, np. -dzie лекция
wykładać (co), несов., -m читать лекции, препо­
давать
wykonać сов., -m исполнить, выполнить
wykonawca м., пр. -у, мн. -у исполнитель
wykonywać несов., -uję, -ujesz исполнять, выполнять
wykonać
wykorzystać сов., -m использовать
wyłączać несов., -m выключать
wyłączyć
wyłącznie исключительно
wymarzony, лм., -eni чудесный
wymiana ж., пр. -ie обмен
wymieniać несов., -m называть, приводить
wymienić
wymienić сов., -ię,. -isz назвать, привести
wymowa ж., пр. -ie произношение
wynędzniały, лм. -li истощенный
wynieść сов., -osę, -esiesz вынести
wynik м., род. -и, пр. -и результат
wyobrazić sobie сов., -żę, -zisz представить себе
wyobrażać sobie несов., -m представлять себе
wyobrazić sobie
wypadek м., (dk) род. -и, пр. -и случай, несчастный
случай; событие
wypalić сов., -ię, -isz сжечь (внутри)
wypełniać несов., -т заполнять
wypełnić
wypełnić сов., -ię, -isz заполнить
wypędzić сов., -ę, -isz прогнать, изгнать
wypić сов., -ję, -jesz выпить
wypływać несов., -m заплывать
wypłynąć
wypożyczyć несов., -ę, -ysz взять на прокат
wyprowadzić сов., -ę, -isz вывести
wyrabiać несов., -m делать
wyraz м., pod. -u, np. -ie . слово, выражение
wyrób ж., (о) род. -u, пр. -ie выделка; продукт
wyrzucać несов., -m выбрасывать; прого-
wyrzucić . нять
wyrzucić сов., -ę, -isz выбросить; прогнать
wysiadać несов., -т сходить, выходить
wysiąść
wysiąść сов., -dę, -dziesz сойти, выйти
wysłać (do kogo) cos., -ślę, -ślesz послать, отправить
wysławić (поэт.) расславить
wysoki, лм. -су, нар. -о высокий
wyspać się сое., -śpię, -śpisz выспаться
wystarczyć сое., -ę, -ysz хватить
wystawa ж., np. -ie выставка; витрина
wystawiać несов., -m ставить
wystawić wystawić сов., -ię, -isz поставить
występować несов., -uję, -ujesz выступать
wystąpić
wystroić się coe., -ję, -isz нарядиться
wysyłać (do kogo) несов., -m посылать, отправлять
wysłać
wyszeptać coe., -czę, -czesz прошептать
wyśmiewać несов., -m высмеивать
wyśmiać
wyśmiewać się (z kogo) несов., -m насмехаться
wytrawne (wino) сухое
wywietrzyć coe., -ę, -ysz проветрить
wyznać (co) coe., -m признаться
wyznanie cp. np. -u признание
wyzwolenie cp., np. -u освобождение
wzbudzić coe., -ę, -isz вызвать
wzdłuż вдоль, no
wzgórze cp., np. -u холм
wziąć (od kogo, skąd) coe., wezmę, weźmiesz взять, принять wzmóc сов., -ogę, -ożesz усилить
wznowić coe., -ię, -isz возобновить
wznieść coe., -osę, -esiesz возвести, воздвигнуть
поднять
wzór м., (о) род. -u, пр. -rze узор, рисунок
wzrastać несов., -т расти; возрастать; уси-
wzrosnąć ливаться
wzrok м., род. -u, пр. -и взор, взгляд
wzrost м., род. -u, пр. -ście рост
wzruszający трогательный
wzruszyć сов., -ę, -ysz тронуть
Z
z (czego) из, с, от, из-за, по
z (czym) с
za (со) за, через
za (czym) за
za (czego) в, при
za (+ прилаг., нар.) слишком
zaadresować (со) сов., -uję, -ujesz написать адрес
zabawiać несов., -т забавлять, развлекать
zabawić
zabić сов., -ję, -jesz убить; провалить
zabłądzić сов., -ę, -isz заблудиться
zabrać.(od kogo, skąd) coe., -iorę, -ierzesz взять; забрать
zabronić сов., -ię, -isz запретить
zabytek м., (tk) род. -u, np. -u достопримечатель­
ность, памятник
zabytkowy исторический
zachmurzenie cp., np. -u облачность
zachodni, лм. -i западный
zachorować coe., -uję, -ujesz заболеть
zachowywać несов., -uję, -ujesz сохранять
zachować
zachowywać się несов., -uję, -ujesz вести себя
zachować się
zachód м., (o) pod. -u, np. -dzie запад; закат
zachwycać się несов., -m восхищаться
zachwycony, лм., -eni восхищенный
zacięty, лм. -ci . острый, ожесточенный
zacytować сов., -uję, -ujesz процитировать, приве­
сти
zacząć (się) (od czego) coe., -nę, -niesz начать(ся)
zaczekać (na со) сов., -m подождать
zaczynać (się) (od czego) несов., -m начинать(ся)
zacząć (się)
zadarty курносый
zadowolony (z czego), лм., -eni довольный
zadzwonić (do kogo) сов., -ię, -isz позвонить
zagadka ж., np. -се загадка
zagadnienie cp., np. -u вопрос, проблема
zaginąć сов., -ę, -iesz исчезнуть, пропасть
zagospodarowywać się несов., -uję, -ujesz устраиваться
zagospodarować się
zagotować coe., -uję, -ujesz вскипятить
zagotować się coe., -uje закипеть
zagranica ж., np. -у зарубежные страны
zagraniczny, лм. -i заграничный, зарубеж­
ный, иностранный, внешний, междуна­родный
zainteresowanie ср., пр. -и интерес, увлечение
zająć сов., -mę, -miesz занять
zajęty, лм. -ci занятый
zajmować несов., -uję, -ujesz занимать, отнимать
zająć
zajrzeć сов., -ę, -ysz заглянуть
zakąska ж., np. -се закуска, холодное блю­
до
zakład м., pod., -u, пр. -dzie мастерская, ателье
zakłady мн., pod. -ów завод
zakochany, лм. -i влюбленный
zakończenie ср., пр. -и окончание
zakończyć сое., -ę, -ysz закончить, кончить
zakupy мн., род. -ów покупки
zaledwie едва
zależeć (komu na czym) несов., -у желать, хотеть, быть
заинтересованным zależność ж., пр. -ci зависимость
zależy смотря
załatwić сов., -ię, -isz выполнить, сделать
założyć coe., -ę, -ysz основать; разбить
zamawiać несов., -m заказывать
zamówić
zamek м., (mk) род. -u, np. -u з'амок
zamek m., (mk) pod. -u, np. -и зам'ок
zameldować (się) сов. -uję, -ujesz прописать(ся), зареги­
стрироваться)
zameldowanie cp, np. -u прописка, регистрация
zamiar м., род. -u, np. -rze намерение
zamiast вместо
zamierzać несов., -m собираться, думать
zamieszkanie cp., np. -u жительство
zamknąć coe., -ę, -iesz закрыть
zamoczyć coe., -ę, -ysz намочить
zamówić coe., -ię, -isz заказать
zamówienie cp., np. -u заказ
zamykać несов., -m закрывать
zamknąć zanieść coe., -osę, -esiesz отнести
zanim прежде чем, перед тем
как, пока zanosi się (па со) дело идет к
zaopiekować się (kim) сов., -uję, -ujesz позаботиться
zaorać сов., -rzę, -rzesz вспахать
zapakować сов., -uję, -ujesz упаковать, завернуть
zapalać несов., -m зажигать; закуривать
zapalić zapalenie (płuc) cp., np. -u воспаление (легких)
zapalić сов., -ę, -isz зажечь; закурить
zapałka ж., np. -се спичка
zapamiętać coe., -m запомнить
zaparzać несов., -m заваривать
zaparzyć zaparzyć сов., -ę, -ysz заварить
zapiąć сов., -nę, -niesz застегнуть
zaplanować coe., -uję, -ujesz запланировать, наме­
тить zapłacić сов., -ę, -isz заплатить
zapłata ж., np. -cie вознаграждение
zapominać (czego) несов., -m забывать
zapomnieć zapomnieć (czego) сов., -ę, -isz забыть
zapowiadać несов., -m предвещать, пред ска-
zapowiedzieć зывать
zapoznać (się) несов., -m познакомить(ся)
zapraszać несов., -m приглашать
zaprosić zaprosić coe., -szę, -sisz пригласить
zaproszenie cp., np. -u приглашение
zaprowadzić coe., -ę -isz проводить
zaprzestać coe., -nę, -niesz прекратить
zaprzyjaźnić się сов., -ię, -isz подружить(ся)
zapytać (kogo о со) сов., -m спросить
zarabiać несов., -m зарабатывать
zarobić
zaraz сейчас, сейчас же
zarezerwować сов., -uję, -ujesz забронировать
zarządzenie ср., np. -u распоряжение
zarzucić (komu co) coe., -ę, -isz упрекнуть
zasnąć coe., -snę, -śniesz заснуть, уснуть
zaspać сов., -śpię, -śpisz проспать
zastanawiać się несов., -m здесь: думать
zastanowić się zastanowić się coe., -ię, -isz подумать
zastrzyk m., pod. -u, np. -u укол
zatańczyć сов., -ę, -ysz потанцевать, станце­
вать
z'a to зато
zatrzymać (się) сов., -m остановить(ся)
zatrzymywać (się) несов., -uję, -ujesz останавливать(ся)
zatrzymać (się)
zauważyć coe., -ę, -ysz заметить
zawiadamiać несов., -m извещать
zawiadomić
zawiadomić сов., -ię, -isz известить
zawiadomienie cp., np. -u извещение
zawieźć сов., -ozę, -eziesz отвезти, довезти
zawodowy, лм. -i, нар. -о профессиональный
zawołać сое., -m позвать; воскликнуть
zawód м., (о) род. -u, пр. -dzie профессия, специаль­
ность
zawstydzony, лм. -cni сконфуженный
zawsze всегда; все же
zazdrościć несов., -szczę, -ścisz завидовать
pozazdrościć
zazdrość (о kogo) ж., пр. -ci ревность
zaziębienie ср., пр. -и простуда
zażyć сов., -ję, -jesz принять (о лекарстве)
zażywać несов., -т принимать (о лекар-
zażyć стее)
ząb м., (ę) род. -а, пр. -ie зуб
zbaczać несов., -т сворачивать в сторону
zboczyć
zbadać сов., -m осмотреть
zbiorek м., (rk) род. -u, np. -u сборник
zbiór м., (о) род. -u. np. -rze собрание
z bliska вблизи
zbliżać (się) несов., -m приближать(ся)
zbliżyć (się) zbroja ж., np. -i доспехи
zbudować coe., -uję, -ujesz построить
zbudzić сов., -ę, -isz разбудить
zbudzić się сов., -ię, -isz проснуться
zburzyć coe., -ę, -ysz разрушить
zbyt слишком
zdać coe., -m, -dzą сдать
z daleka издали
zdanie cp., np. -u мнение; сказанное;
предложение (грам.)
zdarzać się несов., zdarza случаться, бывать
zdarzyć się
zdarzenie cp. np. -u случай, событие
zdarzyć się сое., -у случиться, произойти
zdawać się несов., -je казаться
zdążyć сов., -ę, -ysz успеть
zdecydować się coe., -uję, -ujesz решиться
zdecydowany, лм. -i, нар. -ie решительный
zdjąć coe., zdejmę, zdejmiesz снять
zdobić несов., -ię -isz украшать
ozdobić
zdolny (do czego), лм. -i способный, в состоянии
zdołać coe., -m суметь; успеть; смочь
zdradzić сов., -ę, -isz выдать
zdrowie ср., пр. -u здоровье
zdrowy, лм. -i, нар. -о здоровый
zdrzemnąć się сов., -ę, -iesz вздремнуть
zdumienie ср., пр. -u недоумение
zechcieć сов., -ę, -esz пожелать, хотеть
zegar м., род. -а, пр. -rze часы
zegarek м., (rk) род. -а, пр. -и часы
zepsuć сов., -ję, -jesz испортить
zepsuty, лм. -ci неисправный, испор­
ченный
zespół м., (о) род. -и, пр. -1е коллектив; ансамбль
zeszły прошлый
zetrzeć сов., -rę, -rzesz стереть
zewnątrz вне, извне
zewnętrzny, лм. -i, нар. -ie внешний, наружный
zewsząd отовсюду, со всех сто­
рон
zgadnąć сов., -ę, -iesz отгадать
zgłaszać się несов., -m соглашаться, быть со-
zgodzić się гласным
zgasnąć сов., -ę, -iesz погаснуть
zginąć сов., -ę, -iesz являться
zgłaszać się несов., -m погибнуть; потеряться
zgłosić się
zgłosić się coe., -szę, -sisz явиться, пойти
zgodzić się coe., -ę, -isz согласиться
zgrabny, лм. -i стройный
zgromadzenie cp., np. -u ассамблея
zgubić (się) сов., -ię, -isz потерять(ся)
ziarno cp., np. -ie зерно
zielenić się несов., -ię, -isz зеленеть(ся)
zieleń ж., np. -ni зелень
zielony, нар. -о зеленый
ziemia ж., np. -i земля
ziemniak м., pod. -a, np. -u картофелина (мн. кар­
тофель)
zima ж., np. -ie зима
zimny, лм. -i, нар. -о холодный
zimowy, лм. -i зимний
zjawiać się несов., -m появляться
zjawić się
zjazd м., род. -u, пр. -eździe съезд
zjechać сов., -adę, -edziesz съехать
zjednoczyć сов., -ę, -ysz объединить, соединить
zjeść сов., -m, -dzą съесть
złapać сов., -ię, -iesz поймать
złościć się несов., -szczę, -ścisz злиться, сердиться
złoto cp., np. -cie золото
złoty, лм. -ci золотой; злотый (мо­
нетарная единица) złożyć сов., -ę, -ysz сложить
zły, лм. źli, нар. źle плохой, злой, не тот
zmarznąć сов., -ię, -iesz замерзнуть
zmęczony, лм. -eni утомленный, усталый
zmęczyć się сов., -ę, -ysz устать
zmiana ж., пр. -ie изменение, перемена
zmieniać (się) несов., -m изменять(ся)
zmienić się zmienny, лм. -i, nap. -ie переменный
zmierzch м., род. -u, пр. -u сумерки
zmieszany, лм. -i смущенный
zmieścić (się) (gdzie) сов., -szczę, -ścisz поместить(ся)
zmoknąć сов., -ę, -iesz промокнуть
zmrok м., pod. -u, np. -u сумерки
zmusić (się) сов., -szę, -sisz заставить (себя)
znać несов., -m знать
znaczek м., (czk) род. -a, np. -u марка
znaczenie cp., np. -u значение
znaczyć несов., -ę, -ysz значить, обозначать
znajdować (się) несов., -uję, -ujesz находить(ся)
znaleźć znajomość ж., np. -ci, мн. -ci знакомство, знание
znajomy м., род. -ego, мн. -i знакомый
znakomity, лм. -ci, нар. -cie знаменитый, велико­
лепный
znaleźć сов., -jdę, -jdziesz найти
znaleźć się сов., -jdę, -jdziesz очутиться; оказаться;
быть обнаруженным znany, лм. -i известный
znikąd ниоткуда
znikomy, нар. -о преходящий, мимолет­
ный zniszczyć сов., -ę, -ysz уничтожить, разру­
шить
znosić несов., -szę, -sisz переносить
znieść
znowu, znów опять, снова, вновь
znudzenie ср., пр. -и скука
znudzić się сов., -ę -isz соскучиться
zobaczyć сов., -ę, -ysz увидеть, посмотреть
zobaczyć się сов., -ę, -ysz увидеться
zobowiązanie cp., np. -u обязательство
zorientować się сов., -uję, -ujesz сориентироваться,
сообразить
zostać сов., -nę, -niesz остаться; стать
zostawać несов., -ję, -jesz оставаться; становить-
zostać ся
zostawiać несов., -m оставлять
zostawić
zostawić сов., -ię, -isz оставить
z początku сначала
z powrotem обратно
zresztą впрочем
zrobić сов., -ię, -isz сделать
zrozumiały, лм. -li, нар. -Ie понятный
zrozumieć сов., -m понять
zupa ж., np. -ie cyn
zupełny, нар. -ie совершенный, полней­
ший (нар. вполне, совсем) związek м., (zk) род. -u, пр. -u связь; союз
Związek Radziecki Советский Союз
zwiedzać несов., -т посещать, осматривать,
zwiedzić смотреть
zwiedzić сов., -ę, -isz посетить, осмотреть
zwierzę ср., пр. -ęciu, мн. -ęta животное, зверь
zwiędnąć сов., -ie увянуть
zwlekać (z czym) несов., -m медлить, оттягивать
zwłaszcza особенно
zwolnienie ср., пр. -и освобождение, бюлле­
тень zwracać несов., -ш возвращать, отдавать
zwrócić zwracać się несов., -m обращаться
zwrócić się zwrócić сов., -ę, -isz вернуть
zwrócić się сов., -ę, -isz обратиться
zwycięzca м., np. -у, мн. -у победитель
zwyciężyć сов., -ę, -ysz победить
zwyczaj м., pod. -u, np. -u обычай, нрав
zwykły, лм. -li, нар. -Ie простой, обычный,
обыкновенный, обще­гражданский zyskiwać несов., -uję, -ujesz выигрывать
zyskać zza из-за
Z
żaden никакой, ни один
żaglówka ж., пр. -се парусная лодка
żałować (czego) несов., -uję, -ujesz жалеть
żart м., род. -u, пр. -cie шутка
żartować (z czego) несов., -uję, -ujesz шутить
zażartować żądać (czego) несов., -m требовать
zażądać że (союз) что
żeby чтобы
żegnać się несов., -m прощаться
pożegnać się
żenić (się) (z kim) несов., -ię, -isz женить(ся)
ożenić (się)
żołądek m., (dk) pod. -a, np. -u желудок
żołnierz m., pod. -a, np. -u, мн. -e солдат
żona ж., np. -ie жена
życie cp., np. -u жизнь
życzyć (sobie, komu) несов., -ę, -ysz желать, хотеть
żyć несов., -ję, -jesz жить; быть живым
żyletka ж., np. -се лезвие
żyrandol м., pod. -а, пр. -u люстра
żywy, лм. -i, нар. -о живой
Ż
źródło, ср., пр. -1е источник
РУССКО-ПОЛЬСКИЙ СЛОВАРЬ
(ДЛЯ УПРАЖНЕНИЙ)
А
антракт przerwa
архитектор architekt аспирант aspirant
афиша afisz
Б
балкон balkon
белье bielizna
билет bilet
бинокль lornetka
большой duży, wielki
бороться walczyć
бросить rzucić
будильник budzik
будущий przyszły
быстрый szybki
быть być
В
в w, do, przez
вагон wagon
валюта waluta
варшавский warszawski
ввести wprowadzić
вдруг nagle
в другом месте gdzie indziej везде wszędzie
век wiek
вернуться wrócić
веселый wesoły
весь cały, wszystek
взять wziąć
вино wino
виноват przykro mi
висеть wisieć
власть władza
вместо zamiast
внешний zagraniczny
МНЕНИЙ)
вода woda
возможность możliwość
война wojna
вокруг wokół, dookoła
воскресенье niedziela
восток wschód
впечатление wrażenie
время czas
всегда zawsze
вскоре wkrótce
вспомнить przypomnieć so­
bie вставать wstawać
встать stanąć
вчера wczoraj
вчерашний wczorajszy
выбрать wybrać
выйти wyjść, здесь:
wejść вынужден musi
выставка wystawa
выход wyjście
Г
газета gazeta
гастроли gościnne występy
говорить mówić
год rok
головной przedni
ropa góra
город miasto
гражданин obywatel
гуманизм humanizm
Д
даже nawet
делать robić
делегация delegacja
дело sprawa
демонстриро- wyświetlać, grać
ваться
день dzień
дерево drzewo
долгий długi
должен powinien, musi
дома w domu
дорога droga
драматический dramatyczny другой inny
E
если jeśli, jeżeli
есть jeść
ехать jechać
еще jeszcze
Ж
жаль przykro
жить żyć, mieszkać
3
за za, po, przez
заблуждение здесь: błąd забыть zapomnieć
заводить nakręcać
завтра jutro
заграничный zagraniczny
зажигать zapalać
зайти wstąpić
заказ zamówienie
заказной polecony
заметить zauważyć
запад zachód
заполнить wypełnić
запомнить zapamiętać
зарубежный obcy, zagraniczny заря świt
заседание posiedzenie, ze­
branie заставить zmusić
звонить dzwonić
здание gmach
здесь tutaj, tu
зима zima
змей smok
знакомый znajomy
зрительный зал widownia
И
играть grać
идти iść
идти вперед spieszyć się
из z
извиняться przepraszać
изгнание wypędzenie
из-за przez
измениться zmienić się
или czy
инженер inżynier
иностранный zagraniczny, obcy институт instytut
интересный ciekawy
интересоваться interesować się искать szukać
искусство sztuka
К
к na, do
как jak
какой jaki, który
камерный kameralny
карта karta
картина film, obraz
кафе kawiarnia
квартира mieszkanie
кинотеатр kino
клетка krata
книга książka
книжный мага- księgarnia
зин когда kiedy, gdy
комната pokój
концерт koncert
кто-нибудь ktoś, ktokolwiek
куда dokąd, gdzie
культурный kulturalny
купаться kąpać się
купить kupić
курить palić
кушать jeść
Л
легенда legenda
лето lato
лечь położyć się
лишь tylko
ложиться kłaść się
M
магазин sklep
мало mało
машина samochód
машинистка maszynistka
место miejsce
месяц miesiąc
месячный miesięczny
министр minister
минута minuta
мир pokój
мнение здесь: zdanie
много wiele, dużo
мой mój
молодой młody
момент chwila, moment
мочь móc
музей muzeum
музыка muzyka
мыться myć się
H
на na
надо trzeba
наказать ukarać
напоминать przypominać
напомнить przypomnieć
народный ludowy
настроение nastrój, humor
начать zacząć
находиться być, znajdować
się
наш nasz
негде nie ma gdzie
неделя tydzień
независимость niepodległość некогда nie ma kiedy
некого nie ma kto, kogo
некоторый pewien
некуда nie ma dokąd,
gdzie нельзя nie można
немедленно natychmiast
несколько kilka, parę
несколько сот kilkaset нечего nie ma co, czego
никогда nigdy
никуда nigdzie
ничего nic, niczego
но ale
новый nowy
ночь noc
нужный konieczny, po­
trzebny
O
o(6) o
обед południe, obiad
обедать jeść obiad
обещать obiecać
обычаи zwyczaj,^ obyczaj
общество społeczeństwo
огонь ogień
окно okno
окончание zakończenie
опера opera
опоздать spóźnić się
осматривать zwiedzać, oglądać
основать założyć
остановиться zatrzymać się, stanąć
остаться pozostać
осторожный ostrożny
от od
отвлекать odrywać, rozpra­
szać uwagę
отдохнуть odpocząć
отовсюду zewsząd
отправить wysłać
отставать spóźniać się
оттуда stamtąd
отъезд odjazd
очень bardzo
П
палатка namiot
парк park
партер parter
парусная лодка żaglówka паспорт paszport
паспортный стол biuro meldunko­we
перед(о) przed(e)
передний przedni
переписать przepisać
печать prasa
пешком pieszo
писать pisać
письмо list
пить pić
платформа peron
плохой zły
пляж plaża
победить zwyciężyć
повышаться podnosić się
поговорить pomówić, poroz­
mawiać
погулять pospacerować
под pod
подать здесь: podstawić
подруга koleżanka
поезд pociąg
поездка wyjazd, podróż
поесть zjeść
поехать pojechać
позаботиться zatroszczyć się
позвонить zadzwonić
поздний późny
познакомиться poznać się, po­znać, zaznajo­mić się
пойти pójść
полка półka
полночь północ
положить położyć
пользоваться cieszyć się powo-
успехом dzeniem
польский polski
Польша Polska
получить otrzymać, dostać
поляк Polak
помещаться mieścić się
понимать rozumieć
понять zrozumieć
по-польски po polsku
пора pora, czas
посетить zwiedzić
после po
посмотреть obejrzeć, zwiedzić
посоветовать poradzić
посольство ambasada
посредине pośrodku
поставить nastawić
потерять zgubić
пошутить zażartować, po-
żartować прав ma rację
праздник święto
праздновать obchodzić
предпочитать woleć
предъявлять okazywać
прекрасный piękny
привезти przywieźć
привычка przyzwyczajenie
придерживаться здесь: być приезд przyjazd
приезжать przyjeżdżać
приехать przyjechać
принести przynieść
принимать przyjmować
принять przyjąć
проводить spędzać
прогресс? postęp
прогулка spacer
продовольствен- spożywczy ный проездной miesięczny
произведение utwór
произвести здесь: wywrzeć.
zrobić происхождение pochodzenie
просить prosić
просмотреть przejrzeć
проснуться zbudzić się, obu­
dzić się
проспать zaspać
простой łatwy, prosty
противный здесь: przeciwny
пьеса sztuka
P
работать pracować
рабочий robotnik
радио radio
радоваться cieszyć się
раз raz
разговор rozmowa
разговаривать rozmawiać раздумать rozmyślić się
ранний wczesny
расположен leży
рассеянность roztargnienie
ребенок dziecko
ренессанс renesans
репертуар repertuar
решить postanowić
русская Rosjanka
русский rosyjski, Rosjanin
ручка pióro
рынок rynek
C
c z, od
самый sam
свобода wolność
себя swój
сделать zrobić
свой siebie
север północ
сегодня dziś, dzisiaj
сигарета papieros
сидеть siedzieć
сказать powiedzieć
скорее raczej
следующий następny
словарь słownik
случай wypadek
слушать słuchać
смеяться śmiać się
смотреть zwiedzać, oglądać,
patrzeć сначала najpierw
собираться zamierzać
советский radziecki
Советский Союз Związek Radziec­ki
современный współczesny, no woczesny согласно według
состоять из składać się z
социализм socjalizm
спальный sypialny
спрашивать pytać
ставить wystawiać
становитсья stawać s’’ę
стараться starać się
старый stary, dawny
стать stanąć, zacząć,
zostać, stać si
стена ściana
стихотворение wiersz стол stół
столица stolica
стоять stać
страна kraj
страница strona
страшный straszny
строить budować
студентка studentka
стул krzesło
существование istnienie сходить pójść, iść
считать uważać, sądzić
T
там tam
татарин Tatar
театр teatr
текст tekst
темный ciemny
теплый ciepły
тихий cichy
товарищ kolega
товары towary, wyroby
только что dopiero co, tyłki
co точный dokładny
У
у przy, u
уверен pewien
угрюмый ponury
удивительный dziwny удобный wygodny
узнать dowiedzieć się
умереть umrzeć
уметь umieć
университет uniwersytet
>- уровень poziom
урок lekcja
утро ranek, rano
уходить iść, odchodzić
учитель nauczyciel
учительница nauczycielka
Ф
фабрика fabryka
фойе foyer
форма kształt, forma
ę фруктовая вода fruktowit
X
хлеб chleb
ходить chodzić
холодный zimny
хороший dobry
хотеть chcieć
4
центр ośrodek
4
час godzina
частый częsty
часы zegarek, zegar
человек człowiek, osoba
чем niż
через za
читать czytać
что co, że
что-нибудь coś, cokolwiek
что-то coś
чуть не omal nie
о Э
экран ekran
электрический elektryczny этаж piętro
этот ten
Ю
юбка spódnica
юг południe
Я
являться здесь: być
язык język
УКАЗАТЕЛЬ ГРАММАТИЧЕСКИХ ВОПРОСОВ
Имя существительное
Род имен существительных 6, 11, 25
Склонение:
Им. пад. мн. ч. 12, 19, 77, 161, 169, 184, 307, 344, 369
Род. пад. 33, 43, 90, ПО, 201, 228, 307, 369
Дат. пад. 56, 66, 127, 255
Вин. пад. 12, 19, 77, 111, 203, 229, 307, 370
Твор. пад. 26, 141, 255
Предл. пад. 41, 56, 65, 100, 109, 127, 318
Зват. форма 66, 101, 128
Образование отглагольных существительных 230, 255, 280, 294
Имя прилагательное
Склонение 13, 33, 68, 162, 371
Степени сравнения 172, 205, 270
Место прилагат. в сочетании с существительным 14, 240
Местоимение
Полные формы личных местоимений:
Им. пад. 5, 370
Род. пад. 41, 55, 100, 128, 141
Дат. пад. 66, 128, 141
Вин. пад. 55, 65, 88, 100, 128, 141, 329, 370
Твор. пад. 41
Предл. пад. 50, 84
Краткие формы личных местоимений:
Род. пад. 55, 100, 128, 141
Дат. пад. 25, 33, 66, 128
Вин. пад. 55, 101, 128, 141
Отсутствие личных местоимений при глаголах 21, 35, 101
Возвратное местоимение 89, 141, 239
Притяжательные местоимения 4, 140
Указательные местоимения 28, 88, 202
Неопределенные местоимения 76, 362
Отрицательные местоимения 21, 202, 352
Эквиваленты русских местоимений „некого, нечего” 56, 281
Имя числительное 161, 170, 336, 360, 369, 371
Глагол
Спряжение:
Наст, время глаголов I спряжения 34, 41, 49, 50, 55, 65, 75, 88, 109, 121, 142
Наст, время глаголов II спряжения 42, 50, 55, 78, 140, 183, 328
Наст, время глаголов III спряжения 7, 13, 20, 32, 54
Наст, время глагола być 4, 27, 57
Будущее время:
простое 57
составное 69, 153
Повелительное наклонение 91, 112, 129, 142, 169, 369
Сослагательное наклонение 245, 254
Возвратные глаголы 18, 139, 317, 351
Безличные формы глагола 152, 240, 309, 317, 344, 369
Причастия:
Действит. причастия наст, времени 329, 344
Страдательные причастия 185, 206, 220, 229, 254, 294
Страдательный оборот 186, 206, 307
Деепричастия несов. вида 329, 344
Выражение долженствования 271, 283, 320, 351
Наречие
Образование наречий 33, 69
Степени сравнения 217, 270
Предлог
do 66, 99, 109, 151, 159, 227, 317
па 75, 317
о 76, 99, 150, 175, 219, 270, 280, 336
od 159, 174, 182, 217, 329
po 127, 138, 139, 182, 229
przed 85, 226, 227, 280
przez 186, 206, 216, 328
u 120
w 75, 140, 183, 280, 318
z 89, 280, 281
za 19, 85, 150, 343
Союз
aby 256
gdy 57
gdyby 256, 269
jeśliby, jeżeliby 256
kiedy 57
że 49, 115
żeby 256, 269