— Глядзі ты, якое шчасце для нашага камандзіра і яго бацькоў. Столькі гадоў не бачыцца і сустрэцца ў такі дзень.
Маці ішла побач з сынам і выказвала набалелае за гады:
— Мы тут колькі чаго перадумалі пра цябе.
— А я па-суседству з вамі быў, у Світалаўцы.
— У Світалаўцы? — здзівілася Ганна.— Божачка мой, рукой падаць, а мы і не ведалі. Чаму ж ты хоць вестачкі не даў аб сабе.
— Баяўся, каб у дэфензіву не цягалі вас... Скончыў у Світалаўцы сем класаў, потым паслалі вучыцца ў Мінск.
— На камандзіра? — з любоўю акінуў позіркам Мітрафап сына.
— Але, — кіўнуў галавой Грыша.
— Хто мог падумаць, сынок, што там было тваё шчасце,— радасна зірнула Ганна ў той бок, адкуль ішлі савецкія часці.
— Не толькі маё, мама, але і ваша, і ўсіх... Бачыце, — паказаў Грыша на чырвонаармейцаў, — усе яны, а разам з імі і я, нясём у сваім сэрцы вялікае шчасце беднаму люду... Ну, жывіце здаровы, хутка пабачымся.
— Дык ты нават і ў хату не зойдзеш? — спахапілася Ганна, не заўважаючы, што даўно мінулі яе.
— Няма калі, мама. Другім разам, як у госці прыеду.
— Толькі ж пастарайся хутчэй... Пішы хоць пісьмы.
— Цяпер буду пісаць, буду. Добра, што напомнілі, — дастаў з кіцеля пісьмо Грыша і падаў бацьку,— здасцё яго заказным на пошту. Не паспеў учора адаслаць.
— Каму ж гэта? — зацікавіла Ганну.
— Ды там... За Світалаўку. На канверце напісана.
— Дык навошта на тую пошту здаваць. Можа каторы з хлапцоў, а то і сам бацька аднесці... Не вялікая дарога...
— Глядзіце самі.
Развітваючыся, Грыша цяпер толькі заўважыў, што шэры асенні дзень пасвятлеў і ў суцэльнай пялёнцы туману сям-там віднеліся прагаліны, праз якія прабіваліся сонечныя праменні.
— Распагоджваецца, — сказаў ён да бацькі.
— Пасля цёмнай ночы заўсёды бывае сонечны дзень,— адказаў той.
За вёскай машыны прыбавілі хуткасць. Грыша зразумеў — не дагнаць яму свае і зірнуў на тую, што праходзіла міма.
Васілец учапіўся за борт, чырвонаармейцы падхапілі пад пахі і памаглі сесці.
А войска ішло і ішло.
Каля самага Ваўкавыска Грыша сустрэўся з Віцем. Іхняя часць Войска Польскага здалася Чырвонай Арміі без аднаго стрэлу. I доўга ўспаміналі пра Караліну Грыша з Віцем. Расказвалі адзін аднаму пра сваё жыццё за час разлукі.
— Бацькі ў Караліне жывуць? — спытаў Грыша.
— А дзе ж ім быць?— пытаннем на пытанне адказаў Віця.
— Зямлі так і не купілі?
— Не. Пакуль збіралі грошы, зямля падаражэла.
— Ну, цяпер не трэба ім думаць пра зямлю, няхай працуюць толькі.
Ліпень 1958 г. — люты 1959 г.
Прусінава — Мінск.
