Язэп ПАЛУБЯТКА
ПРЫГОДЫ МАРМУЛКА
РАЗВІТАННЕ 3 АЛЬМА МАТЭР
Дзень урачысты і сумны. Здадзены апошні (дзяржаўны) іспыт, уручаны дыплом, чакаецца апошняя студэнцкая папойка. Ужо не ты, а хтосьці іншы будзе выразаць сцізорыкам ды размалёўваць шарыкавай ручкаю лёсавызначальныя надпісы, як "Мае Эго" ці "Тут тупеў Мармулак". Болей гэтага нічога не здарыцца, і не паўторыцца час, калі ты чапляў гумкаю да нагі "бомбы" і, не ведаючы адказу ні на адно пытанне, са спакойным сумленнем ішоў на іспыты ды атрымлівау свае выдатна.
Пётр Іванавіч Матыль, у студэнцкім асяроддзі Пецька Матылёнак, а для сяброў проста Мармулак, хадзіў па пустой аудыторыі ды хлюпаў носам. Яму было сумна. Маркотны роздум ахапіў яго. Хацелася проста сесці на якую-небудзь лаўку ды, як тая нявеста, калі спазняецца жаніх да вызначанага тэрміну ехаць у ЗАГС, заплакаць. Надта блізкімі і роднымі сталі сцены філфака. Што рабіць далей настаўніку роднай мовы і літаратуры з вольным дыпломам, ён не ведаў. Чырвоны колер дыплома не даваў ніякай гарантыі працаўладкавання. Ехаць на бацькаўшчыну, у вёску, Пецька Матылёнак не меў ніякага жадання. Ад гэтай сумнай праўды плакаць хацелася яшчэ больш. Ён цвёрда ведаў, што на вёсцы будзе сеяць не толькі разумнае, добрае, вечнае, але і саджаць бульбу, красці калгасныя буракі, гадаваць свіней, курэй, даіць карову. Адным словам, весці звычайную гаспадарку. А гэтага яму ніяк не хацелася.
- Мармулак, - у аўдыторыю ўвайшоў Генадзь Патоніч, аднакашнік і сябра.
Пятра Матыля празвалі Мармулкам магчыма з-за таго, што быў ён нізкарослы. Гэта была яго бяда. Мноства дзяўчат, што акупавалі філалагічны факультэт, не звярталі на Мармулка ніякай увагі. Яны не праміналі зазначыць сваю прыхільнасць да ягонага сябра, правесці з тым вечар, а іншыя не адмаўляліся пабавіць і ноч. Пеця ж быў маўклівы назіральнік усіх гэтых рандэву і гульбішчаў. Не раз і не два даводзілася яму начаваць у чытальнай зале. Звычайна, калі ў Генадзя ўвечары кашэчым бляскам загараліся вочы і ён распачынаў прыбіраць пакой, яго сябра падбіраў неабходныя кнігі і чакаў таго часу, калі Патоніч пачне часаць за вухам і вінавата казаць: "Пеця! Ты ж мужчына!" Пецем ён называў сябра толькі ў такіх выпадках. Ва ўсіх астатніх Матыль быў звычайным Мармулкам. 3 тае прычыны, што чытальная зала інтэрната працавала круглыя суткі, і стаў Пётр Матыль выдатнікам. Толькі не цешыў яго чырвоны дыплом.
- Дзе ты знік? - Генадзь быў незадаволены. Яго чарговая дама сэрца, што вучылася на два курсы пазней, пажадала быць на іх выпускной вечарыне. Патонічу тое было неспадручна, 6о аднакашніцы маглі яго не так зразумець, асабліва факультэцкая знакамітасць Ірына, бацька якой кіраваў нейкім трэстам, а ён, Генадзь, меў намер атрымаць мінскую прапіску, выйшаўшы замуж за яго дачку. Быць на вечарыне Ірына не магла. Паводле аўтарытэтнага заключэння медыкаў, праз месяц яна павінна была стаць маці. У наступную суботу мелася афіцыйна аддаць руку і сэрца свайму спакушальніку. Сёння ж адчувала сябе блага, але Генадзя, свайго будучага мужа, адпусціла. Грандыёзны Патонічаў план бессардэчна ды нахабна рушыла выпадковая інтэрнатаўская сяброўка. Яна цвёрда паабяцала наведацца на іх развітальную вечарыну без запрашэння. Генадзь вымушаны быў зрабіць рашучы крок: не пайсці на гулі. 3 гэткае нагоды яму хацелася напіцца. Чыніць такое геройства аднаму таксама не хацелася, і таму ён вырашыў далучыць да сябе безадмоўнага сябра Пецьку Матылёнка. Болей далучаць не было каго. Не было з тае простае прычыны, што яны ў іх навучальнай групе былі адзіныя мужчыны.
Матыль таксама не меў асаблівага жадання ісці на тое мерапрыемства. Яму там нічога не свяціла. Дзве дзяўчыны былі ніжэйшыя за яго ростам, тры роўныя яму, астатнія выраслі на лес гледзячы. Патонічаву прапанову "надрацца ў драбадан" прыняў адразу. Сярод іншых падстаў быў і аргумент сябра: "Патрэбныя мы ім што дзірка ў мосце. Шклянку-другую заглыкнуць ды пойдуць у скокі. Здымуць сабе кавалераў, разбягуцца, а нам - плаці". Toe была святая праўда, бо Пятру не раз даводзілася, па настойлівых прапановах дзяўчат, запрашаць іх у кавярню, а потым самому сплачваць усе выдаткі.
Генадзь у вялікай скрусе знайшоў кавалак крэйды ды на ўсю дошку напісаў: "Дэкан - сыч!" 3 тым яны і пакінулі сцены роднага універа ды падаліся ў краму.
3 інтэрната іх ужо выселілі, але быў у Пятра адзін запасны ключ ад пакоя, якім і скарысталіся. Пакой нагадваў нешта сярэдняе паміж пячораю і жыллём мужных спартанцаў. Голыя сцены, металёвыя ложкі з панцырнымі сеткамі, якія заўжды пакідалі свой след на скуры студэнта, ды стол з гарою посуду на ім. Зверху ляжала запіска: "Нашчадкам! На вечную памяць! Карыстайцеся на здароўе".
Меншаму ростам чалавеку заўсёды выпадае больш працы і менш уцехі. Ёсць нейкая доля праўды ў мудрых словах, што апошняму парасяці цыцка пад хвастом. Прымаўка не для цытавання па радыё ці ў
